Ισλανδία, ο εφιάλτης επιστρέφει

Βασίλης Βιλιάρδος, για το Analyst.gr

Οφείλουμε να υπενθυμίσουμε εδώ τις ύποπτες προτροπές εκ μέρους αμερικανών κυρίως οικονομολόγων, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα όφειλε να επιστρέψει στη δραχμή – έτσι ώστε να επιλύσει με το μαγικό ραβδί, με τη βοήθεια δηλαδή της υποτίμησης, τα προβλήματα της οικονομίας της.

Χωρίς καμία αμφιβολία, ο πλανήτης μας βιώνει την τέταρτη φούσκα των τελευταίων ετών – πολύ πιο μεγάλη, αλλά και ασύγκριτα πιο επικίνδυνη από τις τρεις προηγούμενες (φούσκα του διαδικτύου στις Η.Π.Α., ενυπόθηκα δάνεια χαμηλής εξασφάλισης ή subprime, υπερχρέωση της Ευρωζώνης), πόσο μάλλον σε συνδυασμό με τη φούσκα των παραγώγων.

Harpa: Το μέγαρο μουσικής της Ισλανδίας στο Reykjavik, το οποίο κόστισε περί τα 100 εκατ. €, είχε σταματήσει με το ξέσπασμα της κρίσης το 2008 – επειδή η ομάδα επενδυτών που το είχε αναλάβει χρεοκόπησε. Το πήρε αργότερα το δημόσιο (54%) και η πόλη (46%).

Πρόκειται για τη φούσκα των περιουσιακών στοιχείων, τα οποία αυξήθηκαν παγκοσμίως κατά 8,1%, παρά το ότι η παγκόσμια παραγωγή προϊόντων αυξήθηκε μόλις κατά 3% – με την «κλιμάκωση» των περιουσιακών στοιχείων να οφείλεται κυρίως στην παράλογη έκρηξη των χρηματιστηριακών δεικτών.

Για παράδειγμα, ο βασικός δείκτης του γερμανικού χρηματιστηρίου (DAX), αυξήθηκε κατά 29% το 2012 (συνεχίζεται η ανοδική του πορεία το 2013), ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας ήταν μόλις 0,7% – με αποτέλεσμα πολλοί Γερμανοί να θεωρούν ότι είναι πλουσιότεροι, απλά και μόνο επειδή αυξήθηκε η αξία του μετοχικού χαρτοφυλακίου τους.

Ευτυχώς σε μακροπρόθεσμη βάση, αλλά δυστυχώς σε βραχυπρόθεσμη, στην Ελλάδα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο - αφού η περιουσία των Ελλήνων μειώθηκε στο 28% του μέσου όρου της Ευρωζώνης, από 50% πριν την κρίση. Κάτι σχετικά ανάλογο συνέβη και στην Ισπανία, όπου η περιουσία των Ισπανών περιορίσθηκε στο 44%, από 61% προηγουμένως.

Εάν δε συνυπολογίσουμε τη μείωση της αξίας των ακινήτων στη χώρα μας, η οποία υπολογίζεται τουλάχιστον στο 30%, θα διαπιστώσουμε ότι, η συνολική μας ζημία πλησιάζει το 1 τρις €, σε σχέση με το 2007 – έναντι της οποίας λάβαμε δάνεια ύψους περί τα 210 δις € (άρθρο), απλά και μόνο για την ανακύκλωση των παλαιοτέρων.

Στα πλαίσια αυτά, εάν η πατρίδα μας καταφέρει να ξεπεράσει τα προβλήματα της, έστω σε κάποιο βαθμό, κάτι που θεωρούμε όχι μόνο εφικτό, αλλά πανεύκολο, θα αναδειχθεί στον καλύτερο επενδυτικό προορισμό του πλανήτη – αφού μόνο και μόνο οι δυνατότητες επίτευξης χρηματιστηριακών κερδών ξεπερνούν τα 200 δις € (η σημερινή κεφαλαιοποίηση είναι της τάξης των 68 δις €, με το δείκτη στις 1.000 μονάδες – από 5.500 κάποτε, όταν τα υπόλοιπα χρηματιστήρια είναι υψηλότερα από ποτέ).

Ανεξάρτητα τώρα από αυτά, πέντε χρόνια μετά τη χρεοκοπία των τραπεζών της Ισλανδίας, όπου χιλιάδες καταθέτες έχασαν τα χρήματα τους, το νόμισμα κατέρρευσε και η χώρα διασώθηκε την τελευταία στιγμή, με δάνεια του ΔΝΤ και των γειτονικών κρατών (ανάλυση), η κρίση φαίνεται να επιστρέφει – παρά το ότι η διευθύντρια του ΔΝΤ, τον Αύγουστο του 2012, χαρακτήρισε τον τρόπο της αντιμετώπισης της κρίσης από τη χώρα, με κύριο όπλο την υποτίμηση του νομίσματος, ως πρότυπο για τα υπερχρεωμένα κράτη της Ευρωζώνης.

Ίσως οφείλουμε να υπενθυμίσουμε εδώ τις «ύποπτες προτροπές» εκ μέρους αμερικανών κυρίως οικονομολόγων, αλλά και Ευρωπαίων (Γερμανών ως επί το πλείστον) ή Ελλήνων, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα όφειλε να επιστρέψει στη δραχμή – έτσι ώστε να επιλύσει με το μαγικό ραβδί, με τη βοήθεια δηλαδή της υποτίμησης, τα προβλήματα της οικονομίας της.

Συνεχίζοντας, η υποτίμηση τότε του νομίσματος της Ισλανδίας, παράλληλα με την επιβολή απαγόρευσης στην ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων, επανέφερε σε κάποιο βαθμό την οικονομία σε αναπτυξιακή τροχιά – με τη βοήθεια της αύξησης των εξαγωγών και του τουρισμού, των κλάδων δηλαδή που συνήθως επωφελούνται από τέτοιου είδους μέτρα.

Η ανεργία μειώθηκε ραγδαία, ενώ οι εταιρείες αξιολόγησης αναβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, από «σκουπίδια» σε «Investment Grade». Φυσικά οι ξένοι επενδυτές αποφεύγουν έκτοτε την Ισλανδία, λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν στη διακίνηση των κεφαλαίων

Το 2012 η οικονομία της Ισλανδίας αναπτύχθηκε με ρυθμό 1,4%, ενώ οι εγχώριοι επενδυτές, καθώς επίσης τα εθνικά συνταξιοδοτικά ταμεία, αναγκάσθηκαν να τοποθετήσουν όλα τους τα κεφάλαια, λόγω της απαγόρευσης εξόδου τους από τη χώρα, στην μικρή τοπική αγορά – με αποτέλεσμα οι τιμές των ελάχιστων μετοχών που διαπραγματεύονται να εκτοξευθούν σε «σουρεαλιστικά» ύψη.

Παράλληλα, οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν σε υψηλότερα επίπεδα, συγκριτικά με αυτές πριν από την κρίση – με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί δύο φούσκες στη χώρα οι οποίες, εάν συνεχίσουν να αυξάνονται και εάν εκραγούν, θα την καταστρέψουν ξανά (σσ. από τα παραπάνω φαίνεται καθαρά πως θα έπρεπε να ενεργήσει κάποιος, που να τοποθετήσει τα χρήματα του δηλαδή, εάν προβλέπει επιστροφή στη δραχμή).

Η νεοεκλεγείσα τώρα κυβέρνηση υποσχέθηκε στους πολίτες προεκλογικά την κατάργηση των περιορισμών στην ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων. Εν τούτοις, τα 12,5 δις € που έχουν «παγώσει» στη χώρα, υπερβαίνουν το ετήσιο ΑΕΠ της – ενώ, εάν τυχόν αρθούν οι απαγορεύσεις, ένα μεγάλο μέρος τους θα «αποδράσει» στο εξωτερικό.

Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε μία επόμενη ραγδαία υποτίμηση του νομίσματος, καθώς επίσης την κλιμάκωση του πληθωρισμού – με αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση των ιδιωτικών χρεών, αφού το 80% σχεδόν των ενυπόθηκων δανείων των πολιτών είναι συνδεδεμένα (ρήτρα) με το ποσοστό αύξησης του πληθωρισμού.

Ήδη το 2008, όταν κατέρρευσε τότε η κορώνα, οι περισσότεροι ιδιοκτήτες ακινήτων βυθίστηκαν στην απόγνωση – αφού έπρεπε να εξοφλήσουν δάνεια κατά 30% υψηλότερα, από αυτά που είχαν δανεισθεί, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι τόκοι και παρά τις διαγραφές (haircut) που αποφασίσθηκαν από την κυβέρνηση.

Εκτός αυτού, το 50% περίπου των Ισλανδών αντιμετωπίζει σήμερα μεγάλα οικονομικά προβλήματα – ενώ δεν πιστεύει την επόμενη προεκλογική υπόσχεση της νέας κυβέρνησης: τον εξαναγκασμό των διεθνών δανειστών να μειώσουν τις απαιτήσεις τους απέναντι στο κράτος (haircut). Προφανώς η παιδεία τους δεν τους επιτρέπει να τρέφουν ουτοπίες – αφού γνωρίζουν πολύ καλά ότι, το λογαριασμό πρέπει πάντα να τον πληρώνει κάποιος.

Η απομόνωση λοιπόν της χώρας από τη διεθνή κοινότητα, καθώς επίσης τα μη συμβατικά μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης που υιοθετήθηκαν, δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα – με την S&P να την απειλεί με υποτίμηση της στην κατηγορία «σκουπίδια», ενώ οι κερδοσκόποι (Hedge Fund), οι οποίοι αγόρασαν στο παρελθόν τα παγωμένα από τη χώρα περιουσιακά στοιχεία, σε τιμές ευκαιρίας, περιμένουν την κυβέρνηση στη γωνία.

Οι κερδοσκόποι υπολογίζουν πως, όταν η κυβέρνηση υποχρεωθεί να διαπραγματευθεί μαζί τους, όπως συνέβη και με την Αργεντινή, θα αποκομίσουν πολύ περισσότερα, από αυτά που δαπάνησαν – ενώ έχουν τα μέσα και την υπομονή να περιμένουν.

Υστερόγραφο: Υπενθυμίζουμε τις άθλιες πρόσφατες δηλώσεις του ΔΝΤ για τη χώρα μας, όπου παραδέχθηκε μέσω της διευθύντριας του ότι, προτίμησε να «ακρωτηριάσει» το χέρι χωρίς αναισθητικό (την Ελλάδα δηλαδή), αδιαφορώντας για τους κινδύνους της εγκληματικής του ενέργειας – απλούστατα, επειδή δεν ήταν δυνατόν με κάποιον άλλο τρόπο να διασώσει το υπόλοιπο σώμα (την Ευρωζώνη). Στη δύστυχη Ισλανδία δεν συμπεριφέρθηκε τελικά τόσο διαφορετικά – αφού ο στόχος του, η λεηλασία δηλαδή της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας των χωρών που εισβάλλει, με την ιδιοτελή συνεργασία της εκάστοτε τοπικής ελίτ, καθώς επίσης ορισμένων ΜΜΕ, δεν αλλάζει ποτέ.

Βασίλης Βιλιάρδος, για το Analyst.gr