Τα ιερογλυφικά του προέδρου Τραμπ

Αρθρο Στέλιου Ράμφου στην «Κ»:

Εάν γυρνά σελίδα η ιστορία, οι λογικές που υιοθετούσαμε δεν μετρούν, αφού αντιστοιχούν σε κάτι το οποίο πλέον εξορκίζομε. Αντιθέτως επείγει να κατανοήσουμε τις εξελίξεις στις ΗΠΑ με χρονικό σημείο αναφοράς τα εκεί δρώμενα, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1990. Ακουσον μεν, αναγνώστη μου, πάταξον δε

Ανδρας με αμφίεση ιθαγενούς, που φέρει το σύνθημα «Κάνε την Αμερική Μεγάλη Ξανά», ποζάρει μπροστά σε αφίσα του Ντόναλντ Τραμπ στο περιθώριο του Συνεδρίου Συντηρητικής Πολιτικής Δράσης στο Μέριλαντ, την προηγούμενη εβδομάδα. Με τη φράση τούτη, ο πρόεδρος Τραμπ υπενθυμίζει στον Αμερικανό πολίτη εμφατικά ότι το έθνος βρίσκεται υπεράνω του κράτους. [REUTERS/Nathan Howard]

Στέλιος Ράμφος04.03.2025 

Εάν γυρνά σελίδα η ιστορία, οι λογικές που υιοθετούσαμε δεν μετρούν, αφού αντιστοιχούν σε κάτι το οποίο πλέον εξορκίζομε. Αντιθέτως επείγει να κατανοήσουμε τις εξελίξεις στις ΗΠΑ με χρονικό σημείο αναφοράς τα εκεί δρώμενα, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1990. Ακουσον μεν, αναγνώστη μου, πάταξον δε.

Επάνω στον θρίαμβό της και κυρίως μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, η πίστη που ανέδειξε την Αμερική παγκόσμια υπερδύναμη κλονίσθηκε. Το Δημοκρατικό Κόμμα άρχισε να κλίνει προς ένα κράτος «κοινωνίας των πολιτών», αυτό έφερε την «πολιτική ορθότητα», ακολούθησε ο «δικαιωματισμός» και η κατάπτωση συνεχίσθηκε με την «κουλτούρα Woke», κίνημα ταυτοτικό ομάδων πάσης μερικότητος και φύσεως οι οποίες διεκδικούν ρόλο αναμορφωτή της αμερικανικής, και όχι μόνο, κοινωνίας, με λάβαρο τη «συμπερίληψη».

Εθνος και κράτος

Μιλούμε για ιδιαίτερη ένταση μεταξύ του πολιτικού στοιχείου στην κοινωνία και του πολιτισμικού, με αποσυνθετική δυναμική καθώς η έμφαση στα θέσμια του κράτους απάδει προς την εθνική παράδοση και πρακτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Για την ακρίβεια συνδέεται καταφανώς με την επίδραση του γαλλικού μεταμοντέρνου αποδομισμού στην Αμερική και υποδορίως με το συγκεντρωτικό κράτος που οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες παρέλαβαν από τις εκπεσούσες μοναρχίες, διετήρησαν ως είχε και μετέδωσαν ως πρότυπο στους φιλελευθέρους της υπερατλαντικής χώρας. Ο αμερικανικός λαός είχε υποστεί αυτό το κράτος των αγγλογάλλων ως κατακτητή και ουδέποτε το συμπάθησε. Μάλιστα, βεβαιώνει ο Τοκβίλ, θεμελίωσε το πολίτευμά του και διέπλασε τις συνειδήσεις των πολιτών βάσει τρόπων και κανόνων μιας εθνικής πίστεως όπου το ήθος της ελευθερίας συνυφαίνεται κυριολεκτικά με το θρησκευτικό πνεύμα.


Στις ευρωπαϊκές δημοκρατίες οι νόμοι του κράτους προέχουν των εθιμικών ρυθμίσεων, ενώ στις ΗΠΑ, ελλείψει ικανού χρονικού παρελθόντος δεν υφίσταται η ρεμβαστική πίστη στις ρίζες και ενεργοποιούνται δραστικά τα συλλογικά ήθη. Ο Αμερικανός αντιλαμβάνεται το έθνος του σαν φυσική καταβολή υπεράνω κράτους και νόμου ο Ευρωπαίος το εντάσσει το έθνος στη λογική του κράτους και του θετικού δικαίου, το υποτάσσει στην κοινωνία των πολιτών η οποία αποτελεί προϊόν συμβολαίου, συνδράμει δε την κοινωνία παράγωγα και όχι οργανικά, όπως το έθνος.

Επιγενόμενο της διαφοράς μεταξύ ευρωπαϊκού και αμερικανικού πολιτεύματος είναι το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, βασιζόμενο στην αριστοτελική αρχή της συμπληρωματικότητος των κομμάτων και όχι στην ιδεολογική τους αντιπαράθεση. Οι Δημοκρατικοί υποστηρίζουν τη γενική κοινωνική ωφέλεια και ισότητα, με επίκεντρο τους αδύναμους και αποκλεισμένους οι Ρεπουμπλικανοί εκκινούν από μία κοινωνία ίσων αλλά ανομοίων μεταξύ τους, οπότε οι επιτυχημένοι καλούνται να συμβάλουν πολύ περισσότερο σε έργα κοινής ωφελείας. Πολιτικό συναίσθημα του Δημοκρατικού είναι η συμπάθεια του Ρεπουμπλικανού είναι η αναγνώριση.

Η αρχή της συμπληρωματικότητος παραβιάσθηκε όταν η παρανοϊκή δεοντολογία της «πολιτικής ορθότητος» του προέδρου Κλίντον καθιερώθηκε ανταγωνιστικά προς το ήθος της συνυπάρξεως. Ομως ενώ το τελευταίο οφείλεται σε σύμπτωση γεγονότων και αξιών όταν στοχεύουμε υψηλότερα από την επιθυμητική αυτοβεβαίωση, το «δέον» της «πολιτικής ορθότητος» ακολουθεί τη γραμμή ότι τα δικαιώματα του ατόμου είναι τόσο θεμελιώδη ώστε να δικαιολογείται η χρήση νομικών και άλλων εξαναγκασμών. Το αγαθό εδώ ταυτίζεται ελευθεριακά με την ατομικότητά μου. Αντίθετα για τον άνθρωπο με συνείδηση της συνυπάρξεως το ορθό και το δίκαιο είναι αδύνατον να θεμελιωθούν χωρίς αντίληψη του αγαθού που να περιλαμβάνει και τον άλλο.

Καθήλωση στo «τώρα»

Ο φιλελευθερισμός των Δημοκρατικών άρχισε να γλιστρά προς τον ιστορικό σχετικισμό και επί προεδρίας Ομπάμα προς ένα δικαιωματισμό ο οποίος δίνει προβάδισμα στις νομικές επιλογές εις βάρος του συλλογικού ήθους, χωρίς να κάνει διάκριση μεταξύ αληθινών και φαντασιακών αναγκών. Ακολούθησε αναπόφευκτα το προβάδισμα των μέσων έναντι των σκοπών και η καθήλωση των επιθυμιών στο εκάστοτε «τώρα» εις βάρος της προοπτικής και της εσωτερικής ενότητος του ανθρώπου.

Ο τεχνικός πολιτισμός βασίζεται στην εργαλειοποίηση του χρόνου με σκοπό ένα παρόν της στιγμής το οποίο κυνηγά τον εαυτό του. Η μηχανική κίνηση δεν αποτελεί πρόοδο πρόοδος υφίσταται μόνο στη ζύμωση της ιστορίας.


Ιστορικός σχετικισμός: Ο φιλελευθερισμός των Δημοκρατικών άρχισε να γλιστρά προς τον ιστορικό σχετικισμό και επί προεδρίας Ομπάμα προς ένα δικαιωματισμό ο οποίος δίνει προβάδισμα στις νομικές επιλογές εις βάρος του συλλογικού ήθους.

Ως κυρίαρχος χρόνος το «εμπρός» διασπά τη συνέχεια, αχρηστεύει το όραμα και αποδίδει σημασία μόνο στο «τώρα» της απολαυστικής ικανοποιήσεως. Το κράτος της κοινωνίας των πολιτών έχει απλώς «παρόν» και συνεκτική δύναμη τις συμβατικές λύσεις. Η επιδημική υστέρηση των πολιτικών ηγεσιών και η θεσμοποίηση εν γένει της μετριότητος οφείλονται στο ότι οι «ηγέτες» υπηρετούν διαδικασίες και όχι οραματικές ιδέες. Εν αντιθέσει προς τη διεκπεραιωτική λογική, το όραμα συνδυάζει το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον σε ένα νόημα το οποίο πάλι ενώνει αμφίδρομα το πολιτικοκοινωνικό στοιχείο με το αξιακό.

Τι κομίζει το φαινόμενο

Με τέτοιες προδιαγραφές πώς να καταλάβουμε το φαινόμενο Τραμπ; Τι είναι και τι εκφράζει ο άνθρωπος; Διότι εάν με την προεδρία του αλλάζουν παγκοσμίως τα δεδομένα, πρέπει ο ίδιος να φέρει κάτι επάνω του πέρα απ’ όσα θα μπορούσε κανείς να προσάψει στους απότομους τρόπους του και στο απρόβλεπτό τους. Ας πούμε, δείχνει να βασίζεται στη δική του θέληση και το προβάλλει εκτός του με αίσθημα αναντίστοιχο προς τα συνηθισμένα αισθήματα, ώστε να παρασύρει τον άλλο. Ξέρει τι θέλει και το ζητεί τόσο καθαρά ώστε σε υποχρεώνει σε ευθύτητα. Ο λόγος του δεν δημιουργεί καμία απόσταση, αλλά εκπέμπει αμεσότητα η οποία σου προκαλεί το ενδιαφέρον για εσένα. Πάντως η θέληση έχει στενό ορίζοντα, εκτός κι αν είναι ενόραση, όπου στην επιδίωξη του σκοπού τα μέσα, το τυχαίο και το νόημα προκαλούνται μεταξύ τους για να έρθει το αποτέλεσμα.

Για τις επιχειρηματικές του επιδόσεις τον αποκαλούν «άνθρωπο των συμφωνιών». Ομως προϋπόθεση μιας συμφωνίας συνιστά το αμοιβαίο όφελος κι εκείνο που προτείνει στον συνομιλητή του είναι ακριβώς χρόνο ιστορικό ως προσδοκία κέρδους, ασχέτως εάν ο απώτερος σκοπός μπορεί να έχει και βάθος πολεμικό προς τρίτους. Αίφνης με την πρωτοβουλία του να καταπαύσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, βγάζει από την απομόνωση τη Ρωσία, αλλά ταυτόχρονα την πιέζει προς μία ουδετερότητα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Προσδίδει εμμέσως στην ενδεχόμενη «συμφωνία ειρήνης» τη διάσταση εξισορροπιστικής διεξόδου στα αδιέξοδα που βυθίστηκε η Ρωσία με την επιλογή της να εισβάλει στην Ουκρανία.

Το επιχειρηματικό στοιχείο πιθανώς να κρατεί ζωντανό στον πρόεδρο Τραμπ έναν συντηρητισμό ενεργό που δεν έχει σχέση με οπισθοδρόμηση και όπου το αξιακό στοιχείο ως αλήθεια καθολικής αναφοράς (π.χ. τα φύλα είναι αρσενικό και θηλυκό) διαδραματίζει ρόλο αυθεντίας ηθικής που δείχνει προς τη σημασία των πραγμάτων. Σ’ αυτή την περίπτωση πολύ πιθανή συνέπεια είναι η εν γένει ηθικοποίηση των πολιτικών αντανακλαστικών με προεκτάσεις όπως η μεγάλη ήττα των Δημοκρατικών στην Αμερική, είτε φαινόμενα εκτεταμένου αντισυστημισμού, όπως η διάσταση που λαμβάνει στις ψυχές των ανθρώπων η αχαρακτήριστη διαχείριση του δυστυχήματος των Τεμπών στη χώρα μας. Γενικώς ο πρόεδρος Τραμπ κάνει κινήσεις των οποίων η εσωτερική λογική ενδέχεται να εκκινεί από μια ιδέα ή να μορφοποιηθεί σε κάτι ανάλογο.

Στροφή στο αξιακό

Αν διαθέτει ιδέα ο Τραμπ, πώς θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε; Στο «Κάνε την Αμερική Μεγάλη και Πάλι» διαβάζω έναν αναπροσανατολισμό της αμερικανικής κοινωνίας με υποβιβασμό του διαδικαστικού εν ονόματι της στροφής στο αξιακό, μίαν επίγνωση ότι μόνο το ανώτερο ενώνει. Με τη φράση τούτη ο πρόεδρος Τραμπ υπενθυμίζει στον Αμερικανό εμφατικά ότι το έθνος βρίσκεται υπεράνω του κράτους και έτσι δίνει τελολογική προοπτική στον χρόνο. Ενα σκοπό που εναντιώνεται δραστικά στην προτεραιότητα του συμβατικού, για το οποίο και για τον επιτρεπτικό Φιλελευθερισμό η ιστορική και η υπαρξιακή προοπτική εξαντλούνται, όπως ξέρουμε, στο στιγμιαίο «τώρα». Προσκλητήριο και στοίχημα.

Οταν λοιπόν επανιδρύει το αμερικανικό κράτος, του επιφυλάσσει το εκ παραδόσεως καθεστώς συντονιστικού διοικητικού οργανισμού όταν διεκδικεί χώρες όπως η Γροιλανδία ή ο Καναδάς, θέλει να διευρύνει τη ζώνη ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών. Στις περιπτώσεις αυτές η επιθυμία του δεν προεξοφλεί τη συναίνεση. Οταν θέλει να μεταβάλει σε «Ριβιέρα» τη Γάζα, σκέπτεται μία Μέση Ανατολή η οποία δεν οδηγεί σε οικουμενικό ολοκαύτωμα, αλλά το ζήτημα έχει εθνικά χαρακτηριστικά και η διευθέτησή του θα παρουσιάσει ασφαλώς επιπλοκές καθώς τέτοιες πληγές δεν επουλώνονται εύκολα. Καμία συμφωνία δεν εγγυάται τη διάρκειά της εάν δεν περιλαμβάνει μονιμότερους συντελεστές. Εάν πάλι εννοεί να χαρακτηρίζει την Ουκρανία «επιτιθέμενη» και τον Ζελένσκι «δικτάτορα», για να προαγάγει τις συνομιλίες με τη Ρωσία, κινδυνεύει, αργά ή γρήγορα, να χάσει την πολύτιμη για τη θέλησή του αξιοπιστία του διαπραγματευτή και όλα να γυρίσουν ανάποδα.

Βεβαίως αυτά δεν είναι η αιχμή του δόρατος, όπως δεν είναι ούτε το κράτος. Για τον Τραμπ και για τον μέσο Αμερικανό, ευοίωνο μέλλον προετοιμάζει η ενότητα κι ενότητα σφυρηλατεί η ιδέα του έθνους, πραγματικότητα κατ’ εξοχήν αξιακή και ως εκ τούτου ανάχωμα στον μηδενισμό του «όλα επιτρέπονται». Αντιλαμβάνεται ότι μόνο το υψηλότερο ενώνει καθώς επάνω του ακουμπούν ψυχές και όχι συμφέροντα. Σημαντικό εδώ είναι πως με τη συνδρομή ενός υγιούς κράτους, το έθνος θα είναι εις θέσιν να διαδραματίσει τον πνευματικό ρόλο ο οποίος εξανθρωπίζει τις ταχύτητες της νέας τεχνολογίας επιτρέποντας ένα χρόνο συνεχείας και συνοχής, συνέπεια και προϋπόθεση της ιστορίας.


Το ρίσκο της ανατροπής: Εάν εννοεί να χαρακτηρίζει την Ουκρανία «επιτιθέμενη» και τον Ζελένσκι «δικτάτορα», κινδυνεύει, αργά ή γρήγορα, να χάσει την πολύτιμη για τη θέλησή του αξιοπιστία του διαπραγματευτή και όλα να γυρίσουν ανάποδα.

Το έθνος μπορεί να προσφέρει το τελολογικό στοιχείο που απαιτεί ο χρόνος, για να μην καταντά ευθύγραμμη πορεία διαδοχικών παρόντων με δική τους αυτοτέλεια και απελπισία. Εκτονώνει την ένταση μεταξύ πολιτικού και πολιτισμικού και διασφαλίζει τους όρους ισορροπίας στην κοινωνία. Η έγνοια του δεν αφήνει να παραβλέπουμε ότι υπογεννητικότης και μεταναστευτικό είναι παρενέργειες του απωθημένου εθνικού αισθήματος. Αν κάθε τι έχει την ιστορία του πώς να κυριαρχεί το παρόν; Δεν συνάδει με την πολυχρονία της συνειδήσεως, όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον συναιρούνται διαρκώς;

Το έθνος βιώνεται σαν υπερβατικό στοιχείο που αιμοδοτεί με υπαρξιακή υπερηφάνεια άτομα και κοινωνικά σύνολα. Το κράτος είναι μηχανική κατασκευή της οποίας οι ποσοτικοί προσδιορισμοί αναπτύσσουν δυνάμεις καταστροφικές των αξιών. Αλλο το εθνικό κράτος σαν συντονιστικό διοικητικό κέντρο ενός ιστορικού σώματος και άλλο η αυτοσκοπός εκδοχή του ως θέληση ελέγχου και δυνάμεως.

Εξ ου και η «πολιτική θεολογία» μπορεί να βρίσκει χώρο στην Ευρώπη, όχι όμως στην Αμερική. Εκεί το άτομο δεν είναι παράγων συγκυριακός ή δευτερεύων: αναπνέει στην ελευθερία του και κρίνεται για τις πράξεις του από τη νομολογία των δικαστηρίων, όχι από τους ορισμούς μιας νομοθετικής εξουσίας. Ως υποκείμενο ελευθερίας διακινδυνεύει με τις επιλογές του την ίδια την κατάφαση στη ζωή, όμως το πολεμά με τη δύναμη που του χαρίζει σαν συνείδηση του έθνους η πίστη στη βαθύτερη αξία της ζωής.


*Ο κ. Στέλιος Ράμφος είναι συγγραφέας.

ΠΗΓΗ: https://www.kathimerini.gr/world/563494588/arthro-stelioy-ramfoy-stin-k-ta-ieroglyfika-toy-proedroy-tramp/

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com