Θεόδωρος Τερζόπουλος: «Εμείς τι θα βάλουμε στη ζωφόρο του μέλλοντος; Ποιος είναι ο “Παρθενώνας” μας;»

Θεόδωρος Τερζόπουλος: «Εμείς τι θα βάλουμε στη ζωφόρο του μέλλοντος; Ποιος είναι ο “Παρθενώνας” μας;»

Κείμενο: Ελένη Κουτσιλαίου
email: e.koutsilaiou@elculture.gr

Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος μιλάει στο ελc για την πολυαναμενόμενη παράσταση της «Ορέστειας» του Αισχύλου στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος μοιράζεται στο ελc τις σκέψεις του για την πολυαναμενόμενη sold out παράσταση της «Ορέστειας» του Αισχύλου που παρουσιάζεται στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 12 και 13 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024, με συνοδοιπόρο τη ΔΕΗ, που στηρίζει ως Μεγάλος Χορηγός ενεργά τον μεγάλο πολιτιστικό θεσμό της χώρας μας. Είναι η πρώτη φορά που ο διεθνής δημιουργός αποδέχεται πρόσκληση συνεργασίας από το Εθνικό Θέατρο και το θεατρόφιλο κοινό περιμένει αυτήν την παράσταση με αδημονία και ξεχωριστή συγκίνηση.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Θεόδωρος Τερζόπουλος ασχολείται με τον μύθο των Ατρειδών. Τον Ιούνιο του 2016 θα σκηνοθετήσει τον Αγαμέμνονα στην Κεντρική Ακαδημία Θεάτρου του Πεκίνου με Κινέζους ηθοποιούς. Ο σπουδαίος σκηνοθέτης θα εμπνευστεί τη συνύπαρξη δύο διαφορετικών χορών: του δεκαμελούς χορού των γερόντων που αντιστοιχεί στο αισχύλειο έργο κι ενός ακόμα οκταμελούς γυναικείου χορού, που θα αναδείξει οκτώ εκδοχές του προσώπου της Κασσάνδρας, προσεγγίζοντας το αινιγματικό πρόσωπό της.

Ενδιαφέρον στοιχείο της παράστασης είναι η υποκατάσταση ενός χορικού από το «Ανοίγω το στόμα μου» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη -συγκεκριμένα από το «Άξιον Εστί»- και μουσική Μίκη Θεοδωράκη.

Μια αγαπημένη φίλη μου διηγήθηκε το εξής περιστατικό: παρήγγειλε τηλεφωνικά το βιβλίο σας «Η επιστροφή του Διονύσου» και ο υπεύθυνος του βιβλιοπωλείου -που ήταν ένα πολύ νέο παιδί- της λέει χαριτολογώντας: Βεβαίως μπορείτε να περάσετε να το πάρετε αρκεί να έχετε ήδη βγάλει εισιτήριο για την Ορέστεια διότι αυτή η παράσταση είναι «άχαστη»! Πώς αισθάνεσθε που νέοι άνθρωποι παρακολουθούν φανατικά τη δουλειά σας ;

Απίστευτη χαρά και δύναμη. Υπάρχουν και κάποιοι, οι οποίοι πιστεύουν σε μία συγκεκριμένη τέχνη. Στην ουσιαστική. Στη μίνιμαλ. Δηλαδή, πιστεύουν ότι πρέπει η τέχνη να γυρίζει στο ανθρώπινο σώμα. Και αυτό το ανθρώπινο σώμα είναι που θα βιώσει στην Ορέστεια. Δεν έχουμε σκηνικά. Έναν κύκλο, τίποτα άλλο. Ούτε οθόνες, ούτε κάμερες, ούτε τίποτα. Ούτε μικρόφωνα. Τίποτα. Το ανθρώπινο σώμα και η φωνή.

Έχετε ασχοληθεί ξανά με τον μύθο των Ατρειδών. Ανεβάσατε τον Αγαμέμνονα στο Πεκίνο έτσι δεν είναι; Με μια παράσταση με Κινέζους ηθοποιούς. Εκεί υπήρχαν οκτώ Κασσάνδρες;

Υπήρχαν, ναι, οκτώ Κασσάνδρες.

Οι οποίες κάποια στιγμή μετατράπηκαν σε Ερινύες.

Κάνανε μεταστροφή προς Ερινύες.

©Γιοχάνα Βέμπερ

Αναρωτιέμαι στην τωρινή σας παράσταση, ολόκληρης της τριλογίας πια, τι σας έχει απασχολήσει;

Κοιτάχτε, το δίκαιο του μύθου, το ηθικό δίκαιο παίζει βασικό ρόλο. Τι είναι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός; Η χειραφέτηση των μύθων. Λοιπόν, δίνω μεγάλο βάρος στην πολιτική διάσταση της αλλαγής, της μεταμόρφωσης με την πειθώ της Αθηνάς, και τη μεταστροφή των Ερινυών σε Ευμενίδες. Αλλά προβάλλω πάρα πολύ τις Ερινύες. Πάρα πολύ. Δουλεύω πολύ το κομμάτι των Ερινυών. Και άρχισα απ’ το τρίο κομμάτι, τις Ευμενίδες.

Αρχίσατε ανάποδα.

Ναι, γιατί πάντα, όταν έβλεπα την Ορέστεια, καταλάβαινα το πρώτο μέρος της τριλογίας, το κομμάτι των παθών, της μητριαρχίας, του φόνου. Επίσης το δεύτερο κομμάτι της. Στο τρίτο μέρος, όμως, δεν καταλάβαινα τι έβλεπα. Το άφηναν οι σκηνοθέτες τελευταίο, γιατί δεν προλάβαιναν να το δουλέψουν όσο χρειαζόταν. Στην Ορέστεια του Άττις έγινε μια δουλειά, με όπλο τον Μπρεχτ, έψαξα την ιστορικότητα του μύθου,-πόσο αντέχει- και της κλασικής Αθήνας και Ελλάδας. Το τοπίο, την γκρίζα ζώνη μέσα απ’ τον Μπέκετ και την άρνηση της άρνησης. Που είναι μια νέα θέση κατά τον Χέγκελ και τον Χάινερ Μύλλερ. Αυτοί οι τρεις ήταν οι οδηγοί μου. Δούλεψα πολύ πάνω σε αυτούς. Με προβλημάτισαν πολλά πράγματα λόγω της ιστορικότητας. Με προβλημάτισε πάρα πολύ η πειθώ της Αθηνάς και το δικανικό σύστημα. Έπρεπε, λοιπόν, να ασχοληθώ και με τη νομική διάσταση. Με προβλημάτισε, επίσης, αυτή η αμφιθυμία των Ερινυών. Και στο τέλος, βέβαια θα καπελωθούν. Όπως καπελώνεται συνήθως ο λαός, ο οποίος πάντα πιστεύει σε μια ουτοπία. Η Αθηνά έστησε μια δημοκρατία στα μέτρα των αριστοκρατών. Τους λέει: «Θα είστε καλοί, θα περνάτε καλά, θα έχετε σπίτια, δικαιώματα βέβαια δεν θα έχετε, ψήφο. Και θα δουλεύετε εσείς και θα τρώνε οι αστοί».

Υπό αυτό το βλέμμα, λοιπόν, βλέπετε τον Άρειο Πάγο.

Πολιτικό. Όλη η τραγωδία είναι πολιτική. Δεν με έχει αφήσει ανεπηρέαστο η εποχή μας. Αυτή η αγέλη που λέγεται λαός. Η κοπαδοποίηση του λαού. Δηλαδή, έγινε ο Παρθενώνας μετά από 10 χρόνια. Τι σημαίνει Παρθενώνας; Παρθενώνας που έχει τη ζωφόρο με την ιστορία της, πώς ιδρύθηκε η Αθήνα, με τον Ποσειδώνα και την Αθηνά. Η ζωφόρος των Δελφών που έχει τη σύγκρουση των Γιγάντων με τους Τιτάνες. Εμείς τι θα βάλουμε στη ζωφόρο του μέλλοντος; Ποιος είναι ο «Παρθενώνας» μας; Κοπαδοποίηση του λαού, κοπάδια. Αυτοί βάζαν ό,τι καλύτερο: την αρχετυπική σύγκρουση στη Ζωοφόρο των Δελφών, στον Παρθενώνα την ίδρυση των Αθηνών. Εμείς δεν έχουμε ούτε ίδρυση, ούτε αρχέτυπα, τίποτα.

Εδώ ; Σήμερα;

Κοπάδια. Κοπάδια, αγέλες ή αγέλη.

©Γιοχάνα Βέμπερ©Γιοχάνα Βέμπερ

Και τώρα που είπατε «με ενδιέφερε πολύ το νομικό κομμάτι». Η δικαιοσύνη χειραγωγείται σε βάρος του αδύνατου αυτό που ζούμε τώρα …

Αυτό έχει ο Αισχύλος…

Άρα ασκείτε μια πολύ έντονη κριτική στη σημερινή δημοκρατία, στη σημερινή δικαιοσύνη.

Ακριβώς. Η οποία λειτουργεί ως άλλοθι μιας κατ’ επίφασιν δημοκρατίας για τα συμφέροντα κάποιων τάξεων. Και τα ταξικά προβλήματα, είναι πολύ μεγάλα, αλλά τώρα είναι θολό το τοπίο. Κάποτε υπήρχαν οι αγωνιστικές κατανομές: οι λούμπεν, η εργατική τάξη, η αστική ή και η μικροαστική τάξη. Τώρα δεν υπάρχουν. Τώρα υπάρχει μόνο ένα θολό τοπίο και αυτό σημαίνει ότι ο λαός δεν έχει μνήμη.

Δεν έχει μνήμη, δεν έχει γνώση;

Ούτε μνήμη, ούτε γνώση. Η γνώση έχει επηρεαστεί απόλυτα από την τεχνολογία. Δηλαδή, μπαίνοντας κανείς στον κυβερνοχώρο, στην τεχνολογία, είναι σαν να μπαίνει στον «Παράδεισό» του, και χάνεται. Αυτό μας έχει εξουδετερώσει.

Αποπροσανατολισμός από την ουσία.

Τελείως. Ευνουχισμός, ισοπέδωση. Είναι δύσκολα τα χρόνια. Για αυτό θα δω πολιτικά την Ορέστεια. Δεν έχει νόημα να κάνω την Ορέστεια και να μη δω το πολιτικό της μήνυμα. Ξέρετε, αν δει κανείς την ιστορικότητα, θα δει τις πολιτικές τριβές, τις διαμάχες, την εποχή των κτήσεων και τον ιμπεριαλισμό των Αθηνών και μετά την πτώση της. Δηλαδή, το κακό αρχίζει από εκεί και δεν είναι τυχαίο. Το τέλος της Δημοκρατίας, ως μια πληροφορία του Μύθου.

Πολύ ενδιαφέρον όλο αυτό που περιγράφετε.

Ελπίζω. Δημιουργείται το χαλί του Αγαμέμνονα που στρώνεται με είκοσι πτώματα. Είκοσι πτώματα. Ο Αγαμέμνονας περνάει πάνω από τους νεκρούς που δημιούργησε… Η μνήμη της Τροίας. Φρικωδίες είναι. Και η κάθε φρικωδία… Μια πυρηνική βόμβα.

Και μετά τον πόλεμο της Τροίας επιστρέφουν σε ένα καινούριο «ναρκοπέδιο». Είναι εκεί. Ο πόλεμος είναι εκεί.

Το ναρκοπέδιο είναι η Κλυταιμνήστρα. Η ίδια η Κλυταιμνήστρα. Οι ίδιες οι Μυκήνες. Που έχουν τον φόβο των ανθρώπων του παλατιού, τον φόβο των γερόντων. Ο φόβος έχει καταρρακώσει τους πάντες και τα πάντα. Ο φόβος ως εργαλείο της γυναίκας, η οποία ξαφνικά θέλει να κυβερνήσει τις Μυκήνες. Η Κλυταιμνήστρα με τον εραστή της, τον Αίγισθο. Και αυτό δημιουργεί αντιρρήσεις και από τους ανθρώπους του παλατιού και από όλο τον κόσμο.

Η Κλυταιμνήστρα, βέβαια, με περισσή αυτοπεποίθηση βγαίνει και λέει «Κι αν το ‘κανα, λογαριασμός δικός μου», έτσι δεν είναι; Μπροστά στους γέροντες και στο παλάτι.

Σε όλους. Είναι ψεύτρα. Λέει: «Μα εγώ δεν θα τον πρόδιδα ποτέ τον άντρα μου». Είναι ένα πρόσωπο απίστευτο, γεμάτο αντιφάσεις, οργανωμένες, είναι η γλώσσα της αυτή. Είναι ο κώδικας, ο οποίος έχει οργανωθεί. Ξέρει πολύ καλά τι θα πει και πότε θα το πει.

Έχει μια πολιτικάντικη γλώσσα ;

Απόλυτα.

Στρεβλή…

Έτσι κυβέρνησε, με τη στρεβλή της κυβέρνηση, με τον τρόπο που κυβέρνησε. Μία εποχή που η μητριαρχία τελειώνει. Είναι η τελευταία κραυγή της μητριαρχίας.

©Γιοχάνα Βέμπερ©Γιοχάνα Βέμπερ

Προσφέρατε -τουλάχιστον στους Έλληνες- ένα μεγάλο δώρο, μας δώσατε πίσω τον Διόνυσο. Τον οποίο ο γερμανικός-κυρίως- 19ος ευρωπαϊκός αιώνας μας τον είχε στερήσει.

Τον είχε εξαφανίσει.

Τον είχε εξαφανίσει γιγαντώνοντας το απολλώνιο και εκδιώκοντας το διονυσιακό.

Και δημιουργώντας τον φασισμό. Την Άρια φυλή.

Όμως και ο Απόλλων, ξέρετε, έχει ένα διονυσιακό κομμάτι πολύ έντονο. Μιλήστε μου αν θέλετε για αυτό.

Ο Απόλλων έχει ένα κομμάτι διονυσιακό. Μάλιστα ο Κουνέλλης έκανε μία εργασία πριν πολλά χρόνια, η οποία λέγεται Ο διαμελισμός του Απόλλωνα. Ο Απόλλων, ο μάντης δεν θα είχε την ικανότητα να μαντεύει, στον ναό του, στους Δελφούς αν δεν είχε έντονο το διονυσιακό στοιχείο. Ο λογικός δεν πιστεύει ποτέ στις μαντείες. Το διονυσιακό κομμάτι του Απόλλωνα διαφυλάσσει κάτι άλλο.

©Θεόφιλος Τσιμάς

Πώς θα χαρακτηρίζατε την πορεία σας στην τέχνη;

Ταξίδι σε πολλά επίπεδα.

Πείτε μου κάποια από αυτά τα επίπεδα;

Σε πολλά. Στη ζωή, στην τέχνη, στην πολιτική σκέψη, στην ιδεολογία, στην αισθητική, στην ψυχανάλυση, στην αυτοανάλυση.

Εγώ θα σας ευχηθώ να συνεχίσετε αυτό το ταξίδι, να μας δίνετε όλο αυτό το φως, γιατί είναι πέρα και πάνω απ’ το θέατρο. Όλο αυτό είναι φιλοσοφία με κέντρο τον άνθρωπο.

Απόλυτα.

Και νομίζω ότι είναι κάτι που το έχουμε ανάγκη σαν διψασμένοι. Το να μπει πάλι ο άνθρωπος στο κέντρο.

Ο άνθρωπος πρέπει να ‘ναι στο κέντρο και όχι το υπερεγώ του καλλιτέχνη ή του θεατή. Γιατί όταν ο θεατής χειροκροτεί το υπερεγώ του καλλιτέχνη, χειροκροτεί τον εαυτό του. Αυτοχειροκροτείται.

Ενώ η σχέση καλλιτέχνη – θεατή είναι ;

Μια γέφυρα. Μια γέφυρα σε βαθύτερα στρώματα του ψυχισμού και σε βαθύτερες ζώνες ενεργειακές.

Το οποίο ισχύει απόλυτα. Θα μπορούσα να σας ρωτήσω κάτι τελευταίο, πιο προσωπικό; Θα ήθελα αν θέλετε κι εσείς να μου πείτε ένα αγαπημένο τοπίο μνήμης, έναν αγαπημένο ήχο.

Το αγαπημένο τοπίο, το πιο αγαπημένο είναι η θάλασσα της Πύδνας. Εκεί που είδα το όνειρο. Την Ηλέκτρα να περπατάει πάνω στα κύματα, με ένα χορό γυναικών να τη συνοδεύει. Όνειρο η ενύπνιο. Το ’δα σε κατάσταση έκστασης μάλλον. Ήμουν οκτώ ετών.

Οκτώ ετών! Τι ωραίο αυτό. Και ήχος;

Ο ήχος της φύσης. Ο ήχος που περνάει μέσα απ’ τα δέντρα και αλλάζει – ύφος φορά, ισχύ, συχνότητα και χροιά.

(Θερμές ευχαριστίες στην υπ. διδάκτορα κ. Ολυμπία Γλυκιώτη για το πολύτιμο υλικό πληροφοριών και την κ. Δάφνη Νικητοπούλου για την τεχνική υποστήριξη).


ΠΗΓΗ: https://elculture.gr/theodoros-terzopoulos-emeis-ti-tha-valoume-sti-zoforo-tou-mellontos-poios-einai-o-parthenonas-mas/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR3IHHI8_fS45b0tliSLWk8CPB-Sn9OSyaVTTXOx9wHL1zvaDxhSe3WypSk_aem_ZAtSF0pk68iMn1xa2Vqomg
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com