Η οικονομία της γνώσης

Του Κάρλο Φορμέντι

Στις αρχές της νέας χιλιετίας, κυκλοφόρησαν δύο μελέτες του αμερικανού κοινωνιολόγου Ρίτσαρντ Φλόριντα, σχετικά με την «άνοδο της δημιουργικής τάξης», που είχαν μεγάλη διεθνή επιτυχία. Οι απόψεις του συγγραφέα δεν ήταν πρωτότυπες, αλλά «εκλαΐκευαν» πιο δυσνόητες απόψεις, όπως εκείνες που περιείχε το μνημειώδες έργο του Μανουέλ Καστέλς για τον ρόλο της «τάξης των χάκερς» στις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που επέφερε η ψηφιακή επανάσταση, ή σαν τα κείμενα των Αντρέ Γκορζ, Αντόνιο Νέγκρι και άλλων που περιέγραφαν τους «εργαζόμενους της γνώσης» σαν την πρωτοπορία μιας διαδικασίας μετάβασης προς μία μετα-καπιταλιστική κοινωνία.

Οι θέσεις του Φλόριντα –πιο κοινότυπες, μετριοπαθείς και πιο της μόδας από τις απόψεις των συγγραφέων που προαναφέραμε– μπορούν να συνοψιστούν σε λίγες γραμμές: 1) Οι hitech επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις του διαδικτύου χρειάζονται εργατική δύναμη υψηλής τεχνολογικής ειδίκευσης και μεγάλης δημιουργικής ικανότητας. 2) Η ικανότητα αυτή συγκεντρώνεται σε ιδιαίτερα υποκείμενα, σαν τους χάκερς, τους «nerds» (σ.μ. χαρακτηρισμός των αντικοινωνικών νευρωτικών ανθρώπων που ασχολούνται παθιασμένα αποκλειστικά με έναν επιστημονικό τομέα, αδιαφορώντας για τον κόσμο γύρω τους), πολιτισμικές μειοψηφίες, (ομοφυλόφιλους, μποέμ, καλλιτεχνικές ελίτ), που διαθέτουν τρία χαρακτηριστικά: ταλέντο, τεχνολογία και ανοχή. 3) Προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συνεργασία των ιδιαίτερων υποκειμένων οι επιχειρήσεις πρέπει να εκδημοκρατιστούν, να γίνουν πιο «οριζόντιες» και λιγότερο ιεραρχικές, και είναι υποχρεωμένες να «ακολουθούν» τα υποκείμενα με την εγκατάσταση των επιχειρήσεων εκεί όπου αυτά είναι συγκεντρωμένα σε πολυάριθμες κοινότητες. 4) Η αυξανόμενη εμβέλεια του στρώματος αυτού δεν θα βελτιώσει μόνο το εργασιακό περιβάλλον αλλά ολόκληρη την κοινωνία, αφού θα τη μπολιάσει με τις δικές του αξίες ανοχής, συνεργατικότητας και αλληλεγγύης.

Από τις θέσεις του Φλόριντα (όπως από εκείνες των θεωρητικών του Τρίτου Δρόμου σαν τους Άντονυ Γκίντενς και Ούλριχ Μπεκ) εμπνεύστηκαν οι εκφραστές της μετα-σοσιαλδημοκρατικής «αριστεράς», οι Κλίντον και Τόνι Μπλερ, αλλά και οι πιο εκλεπτυσμένες μοδάτες «ριζοσπαστικές» εκδοχές της αριστεράς, σαν εκείνη επικεφαλής της οποίας είναι ο Νίκι Βέντολα στην Ιταλία, οι οποίες, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, έφτιαξαν τη δική τους ταυτότητα στηριζόμενες σε θέματα όπως τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα (με ιδιαίτερη επικέντρωση στην κοινότητα των ΛOAT) υιοθετώντας ορολογία politically correct και ταυτόχρονα απομακρυνόμενοι σταδιακά από τους παραδοσιακούς δεσμούς με τον εργατικό κόσμο και τα «πληβειακά» θέματα της οικονομικής και κοινωνικής ισότητας.

Αλλαγή δεδομένων

Σε απάντηση αυτών των «δημιουργικών ουτοπιών» ξεπρόβαλαν με ορμή τα «λαϊκιστικά» ξεσπάσματα που προκάλεσαν σοκ, όπως η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, το αγγλικό Brexit και η ήττα του Ρέντσι στο δημοψήφισμα της 4ης Δεκέμβριου 2016. Έτσι. ο Φλόριντα αναγκάστηκε να λάβει υπόψη τα πραγματικά δεδομένα. Αντί για τον χρυσοποίκιλτο κόσμο που μας είχε προαναγγείλει, ζούμε σε μια κοινωνία που καταγράφονται οι μεγαλύτερες ανισότητες των τελευταίων 100 χρόνων. Χρειάστηκε, μάλιστα, να παραδεχτεί πως τα δημιουργικά μυαλά έπαιξαν έναν ρόλο κάθε άλλο παρά περιθωριακό σε αυτή την αλλαγή. Σε ένα αυτοκριτικό βιβλίο με τίτλο The New Urban Crisis αναγνωρίζει πως οι «δημιουργικές» πόλεις είναι εκείνες όπου υπάρχουν οι μεγαλύτερες ανισότητες, αφού οι βενιαμίν τους ανταγωνίζονται διεκδικώντας τους καλύτερους χώρους, οι οποίοι γίνονται όλο και πιο δυσεύρετοι, ανεβάζοντας πολύ υψηλά τα κόστη και ευνοώντας τη διαδικασία εξευγενισμού (προκειμένου να αποσιωπήσουν το ότι συχνά οι άνθρωποι αυτοί συμπεριφέρονται χυδαία στους «εξαθλιωμένους» που κατόρθωσαν να διώξουν από τις κατοικίες τους).

Δεν χρειαζόντουσαν και πολλά για να προβλέψει κανείς αυτή την εξέλιξη των πραγμάτων, αφού η τόσο διαφημισμένη «οικονομία της γνώσης» αποτελεί αιχμή του δόρατος των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης και χρηματιστικοποίησης που προκάλεσαν τις καταστροφές που όλοι γνωρίζουμε. Όσο για τον πολιτικό και κοινωνικό ρόλο των ανθρώπων της δημιουργίας (ή knowledge workers όπως θέλουν να τους αποκαλούν), αυτοί είναι η μεταβιομηχανική και μεταμοντέρνα βερσιόν εκείνων των μεσαίων τάξεων που από πάντα «μετεωρίζονται» ανάμεσα στους καπιταλιστές και τους προλετάριους, καρκινοβατώντας ανάμεσα στην προλεταριοποίηση και την αφομοίωση στους μηχανισμούς της εξουσίας. Η διχοτομία πάνω/κάτω που προκάλεσε η κρίση, έσπρωξε ένα κομμάτι τους στο λαϊκιστικό μπλοκ που αγωνίζεται ενάντια στις ελίτ, αλλά το ανώτερο στρώμα τους αποτελούνταν και θα αποτελείται πάντα από υπάλληλους του κεφαλαίου που έχουν επιφορτιστεί με τον έλεγχο και την καταπίεση των υποτελών τάξεων, εκ μέρους αυτών που διοικούν.

ΠΗΓΗ:https://www.e-dromos.gr,http://blogvirona.blogspot.gr/ 

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com