Η μεμψιμοιρία ως αντίσταση

Από τις παρέες των φίλων και των φιλενάδων μέχρι τα καλέσματα των νεοφιλελέδων, η γλυκερή προτροπή «σκέψου θετικά»!, κατά μετάφραση της μετα-νεωτερικής εντολής “think positive”, απαιτεί από την ελληνική κοινωνία να αφήσει κατά μέρος την ανατολίτικη «μίρλα» της, να εγκαταλείψει επιτέλους την γκρινιάρικη αρνητικότητα της και την μεμψιμοιρία και να προσέλθει πανευτυχής στη χορεία των «πεπολιτισμένων» ευρωπαϊκών κοινωνιών της απεριόριστης θετικότητας.

του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Να αποτινάξουμε, εν τέλει, από πάνω μας τη θολούρα της αρνητικότητας και με ξέπλεκες κοτσίδες να προστρέξουμε στα λιβάδια της αρμονίας των απρόσκοπτων ροών του κεφαλαίου, της πληροφορίας και της εργασίας. Ζητείται να εξομαλύνουμε, να λειάνουμε και να εναρμονίσουμε το τραχύ και τρικυμιώδες της υπάρξεως μας, μετατρέποντας τις δράσεις μας σε μετρήσιμες και ελέγξιμες ρουτίνες. Να γίνουμε κι εμείς κάπως διαφανείς, όπως μια φούσκα που κυνηγούν να πιάσουν χαζοχαρούμενα νήπια. Γιατί παράγινε το κακό με την χρόνια αδιαφάνεια μας, όχι μόνο στο πολιτικό και στο οικονομικό πεδίο, αλλά και σε αυτό το υπαρξιακό.

Ζητείται, εν ολίγοις, να γίνουμε οι εικόνες μας. Να είμαστε, ας πούμε, η Facebook εκδοχή μας. Μια εικόνα απελευθερωμένη από κάθε ερμηνευτικό βάθος και νοηματοδότηση. Να γίνουμε μια αυτο-πορνογραφία όπου όλα είναι ορατά και ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο της κυβερνοχώρας. Να γίνουμε συγκρίσιμες εικόνες, προφανώς με τη διαμεσολάβηση του «μεγάλου συγκριτή», του χρήματος. Μας ζητούν να δεχτούμε περιχαρείς την «Κόλαση του Όμοιου», όπως την ορίζει ο Μπιούνγκ-Τσουλ Χαν.

Θέτοντας το επιτακτικά πανταχού παρόν αίτημα της διαφάνειας στον κοινωνικό βίο, ξεκινώντας από την περιβόητη «Διαύγεια» του Γιωργάκη και φτάνοντας ως την «αποκαλυπτική» δημοσιογραφία, η διαφάνεια μοιάζει να ορίζεται ως το αντίθετο της διαφθοράς και της ανελευθερίας, για να μην πει κανείς και της κοινωνικής αδικίας. Ποιος θα τολμούσε να αντιταχθεί στο σύνθημα «Διαφάνεια παντού!»; Αλλά,  αναγνωρίζοντας τη διαφάνεια ως τη θεραπεία για κάθε νεοελληνική οικονομική και κοινωνική κακοδαιμονία, κλείνοντας τα μάτια μπροστά στην έκταση της, καταπίνουμε αμάσητο το παραμύθι ενός ανεπίγνωστου συστημικού εξαναγκασμού.

Γιατί στις δυτικές κοινωνίες, κάτω ακριβώς από αυτό το πρόταγμα της Διαφάνειας, το σύστημα κατόρθωσε να αποδομήσει σχεδόν κάθε αρνητικότητα και να εξομαλύνει τις κοινωνικές διεργασίες  κάνοντας τις λειτουργικές (operational/functional) και συνεχώς επιταχυνόμενες. Η Διαφάνεια δουλεύει για τον καπιταλισμό! Γιατί η Διαφάνεια, μέσα από την πορνογραφική διάσταση που αποδίδει σε όλες τις εικόνες, τις καθιστά εν τέλει πανομοιότυπες. Όμοιες. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο λειτουργικό για τον Καπιταλισμό, από την λείανση των εξαιρέσεων, από την απαλή, στιλπνή και χωρίς χρονοτριβές ανταπόκριση του Όμοιου απέναντι στο Όμοιο. Η Διαφάνεια είναι το καλύτερο εργαλείο συναγελασμού... εκτός κι αν συνειδητοποιήσει κανείς ότι αυτός ακριβώς ο συναγελασμός δεν μπορεί παρά να αφορά σε κάποια αγέλη και όχι σε ανθρώπινη και πολιτική κοινωνία. Γι’ αυτό άλλωστε και στις χώρες της ακραίας εργαλειακής θετικότητας και μέγιστης διαφάνειας, συντελέστηκαν οι μεγαλύτερες καπιταλιστικές απάτες.  

Ο Καπιταλισμός  γνωρίζει πολύ καλά, τουλάχιστον την μετανεωτερική εκδοχή του, ότι η αρνητικότητα του Άλλου, η απρόσφορη και «νοσηρή» -καθώς ορίζεται- δυσθυμία ή βαρυγκωμιά του Άλλου, όπως και η αντίσταση του Ξένου ή του παρά-ξενου, θέτει εμπόδια στην εξομαλυμένη ροή των κεφαλαίων, της πληροφορίας και της (πάμφθηνης) εργασίας. Ο μοναδικός Άλλος, όπως και ο Ξένος, παρακωλύει την εύρυθμη λειτουργικότητα, μπερδεύει, καθυστερεί και γι’ αυτό συστημικά απαιτείται η ομογενοποίηση του και επιβάλλεται η ομοιομορφία.  «Η νέα λέξη για τη συμμόρφωση, είναι η διαφάνεια», όπως λέει ο Γερμανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Urlich Schacht.

Με αυτή την έννοια, εδώ βρίσκεται ο σκληρός πυρήνας της απ-αιτούμενης αλλαγής και συμμόρφωσης της ελληνικής κοινωνίας, που φαίνεται πως ακόμη –αν και ανεπίγνωστα- αντιστέκεται στη Διαφάνεια. Με άλλοθι την διαφάνεια στο δημόσιο βίο της χώρας, να επιτευχθεί η «διαφανοποίηση» του ίδιου του ανθρώπινου προσώπου και να λειτουργήσει απρόσκοπτα ο παγκοσμιοποιητικός  καζινοκαπιταλισμός. Να αφαιρεθεί η ατομική και συλλογική ιδιαιτερότητα,  η ιδιοπροσωπία, να ακρωτηριαστεί κάθε δυσλειτουργική αμφισημία, κάθε συστατικό διαφορετικότητας και κάθε στοιχείο οντολογίας. Να αποστεωθεί η ύπαρξη και να ριχτεί βορά σε μια μηχανιστική διαπερατότητα,  ως να ήταν ένα ακόμη διαφανές και εύκολα διαμορφώσιμο νάυλον. Να γίνει δηλαδή ένα configuration -μια διαμόρφωση της φιγούρας- ή μια «μορφοποίηση» προς την κατεύθυνση όμως της ά-μορφής μάζας. 

Πρόκειται για τη συστημική αντίληψη που όχι μόνο θεωρεί τον άνθρωπο, αλλά και τον εξαναγκάζει να αναγνωρίσει τον εαυτό του ως ένα απλό «σημείο» μιας παραγωγικής ρουτίνας και ταυτόχρονα να είναι και πολύ ήσυχος με την πάρτη του... γιατί εκείνος σκέφτεται θετικά!

Αλλά η ανθρώπινη ψυχή είναι στιγμές που θέλει να βρεθεί με τον Εαυτό της. Να συνομιλήσει εντός της, χωρίς την αδιάκριτη παρουσία του Άλλου. Μιας μορφής εσωτερική ιδιωτικότητα, μια αδιαπερατότητα, είναι έμφυτη-πυρηνική ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης. Και κατά τούτο, η συστημική απαίτηση της ανά πάσα στιγμή διαφάνειας  είναι και βίαια καταναγκαστική αλλά και απάνθρωπη. Γιατί, τελικά,  μόνο η μηχανή είναι απόλυτα διαφανής. Η ίδια η ανθρώπινη ελευθερία με τον αυθορμητισμό και τις δεκάδες εκφάνσεις της ύπαρξης, είναι εκ των πραγμάτων αδιαφανείς. Άλλωστε, η ίδια η επιστήμη της Ψυχολογίας πιστοποιεί ότι ο άνθρωπος δεν είναι διαφανής ούτε καν με τον ίδιο του τον εαυτό, εγκλωβισμένοι καθώς είμαστε, οι περισσότεροι, σε καταναγκαστικά επαναλαμβανόμενα Σχήματα (συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα) που αντλούν την –ασυνείδητη- ισχύ τους από τα τραυματικά γεγονότα της πρώιμης παιδικότητας μας. Το μεγαλύτερο μέρος του id,  του «Αυτό»,  παραμένει απελπιστικά αδιαφανές ακόμη και στην ισχυρότερη ψυχαναλυτική προσπάθεια.

Αλλά, αν η διαφάνεια δεν είναι εφικτή ούτε εντός μας, πως μπορεί να είναι εφικτή στις διαπροσωπικές σχέσεις;  Μήπως πρόκειται για μια ακόμη δυτική αφέλεια; Μια μπαρούφα που παριστάνει την ευρωπαϊκή και την θετική, μόνο και μόνο για να διευκολύνει και εδώ την διαφανή πλαστικοποίηση της ύπαρξης και άρα την  καπιταλιστική λεηλασία. Και απ’ αυτή την άποψη, θα τολμούσε -κάπως αφοριστικά ίσως- να πει κανείς,  ότι η νεοελληνική αρνητικότητα, ο νεοελληνικός σαρκασμός της σούπερ θετικότητας, «αυτής της μάστιγας», όπως και οι αδιαφανείς ακόμη όψεις της κοινωνίας μας, είναι δείγμα ψυχικής υγείας, ανθρωπιάς και αντίστασης στην ομογενοποιητική και υπερεκθετική καπιταλιστική βαρβαρότητα που το παίζει «διαφάνεια». 

ΠΗΓΗ: ThePressProject

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com