Γιατί η Αριστερά δεν είναι η πρώτη δύναμη κοινωνικής χειραφέτησης στην Ιστορία*

*Το παρόν σημείωμα είναι απάντηση στο άρθρο Χριστός, ο “πρώτος αριστερός”; που δημοσιεύτηκε στις 4/10/2015 στο Rproject.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν ο καπιταλισμός είχε δείξει όλη την παντοδυναμία του μετά τον Β’ Π.Π και με τα πρώτα σημάδια της ερχόμενης -τότε- καπιταλιστικής κρίσης που έκαναν την εμφάνισή τους, σε όλο το σύγχρονο δυτικό κόσμο άνθησε μια συζήτηση που, με εντάσεις και υφέσεις, συνεχίζεται ως τις ημέρες μας. Είναι η συζήτηση της συνάντησης του ρεύματος διάφορων όψεων της πολιτικής Αριστεράς (παραδοσιακά ΚΚ, κινήματα/οργανώσεις της Νέας Αριστεράς, Αναρχικές συλλογικότητες κοκ) με Χριστιανούς πολιτικοποιημένους, είτε αυτοί είναι κληρικοί είτε λαϊκοί.

Στην Αγγλία, για παράδειγμα, που το φαινόμενο είναι πιο εδραιωμένο, υπάρχει το λεγόμενο κίνημα του “Μπλε Σοσιαλισμού”, στο οποίο στρατεύεται η πολιτική τάση Radical Orthodoxy του John Milbank, ο οποίος υποστηρίζει έναν μη-κρατιστικό Χριστιανικό Σοσιαλισμό. Για λόγους οικονομίας της συζήτησης δεν θα αναφερθούμε στο “παράδοξο” (για τα στερεότυπά μας) γεγονός ότι το Ισλάμ υπήρξε πιο πρωτοπόρο στον διάλογο Αριστεράς-οργανωμένων θρησκευόμενων, καθώς τον ξεκίνησε περί τα 40 χρόνια νωρίτερα, απλά θα αρκεστούμε στην απλή αναφορά του.

Τι οδηγεί όμως την ανάγκη ενός αριστερού το 2015 να οριοθετηθεί από το (σαφώς ανιστορικό) επιχείρημα για τον Χριστό ως τον “πρώτο αριστερό” και μάλιστα με τόσο επιπόλαιο τρόπο, όπως πράττει στο άρθρο του ο Ραφαήλ Παπαδόπουλος;

Υπάρχει ένας -όντως- ορατός κίνδυνος ή είναι μια εγγενής ανάγκη υπεράσπισης ενός “χώρου” μόνο μέσα στον οποίο, πραγματώνεται με κάποιο τρόπο η κοινωνική χειραφέτηση και έξω από αυτόν δεν υπάρχει σωτηρία; Επειδή μάλλον αυτό συμβαίνει, να επισημάνω στον αγαπητό Ρ.Π., ότι τον έχει προλάβει ήδη -από τον 3ο μ.Χ. αιώνα- ο Άγιος Κυπριανός από την Καρχηδόνα που είπε το περίφημο “extra Ecclesiam nulla salus” (“έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία”).

Αν θέλουμε λοιπόν να εξετάσουμε σοβαρά όντως το στερεότυπο, αυτό έχει δύο όψεις: Η μία είναι ότι ο Χριστός ήταν ο “πρώτος αριστερός”, η άλλη είναι ότι η Αριστερά είναι η “πρώτη ή μόνη δύναμη χειραφέτησης” στο σύγχρονο κόσμο. Αυτό συμβαίνει για έναν και μόνο βασικό λόγο. Γιατί το στερεότυπο λειτουργεί πολλαπλά, ως μια αντικειµενοποιηµένη γνωστική και συναισθηματική “πραγματικότητα” η οποία κινητοποιείται με το ανάλογο ερέθισμα. Γι’ αυτό πολύ εύκολα ο Ρ.Π επισημαίνει ότι η Αριστερά είναι εξ αντικειμένου “δύναμη ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής”, παρόλο που η ελληνική (τουλάχιστον) πραγματικότητα απέχει παρασάγγας από το να δικαιώσει αυτόν τον ορισμό της Αριστεράς: Ο ΣΥΡΙΖΑ ψηφίζει Μνημόνια, το ΚΚΕ καταγγελιολογεί εκ του ασφαλούς και οι εξωκοινοβουλευτικές δυνάμεις ασκούν στείρο βερμπαλισμό και τίμια (αλλά ατελέσφορη στο δια ταύτα) αγωνιστική στάση ή προσπαθούν να πείσουν με λογικές ακροβασίες του “ναι μεν αλλά”.

Άρα νομίζω, για έναν άνθρωπο που καίγεται να μιλήσει για την Αριστερά, όπως καταλαβαίνω ότι θέλει να κάνει ο Ρ.Π στο άρθρο του, οφείλει πλέον να ξεκινάει από έναν επιστημονικά (με τη μαρξιστική έννοια) στιβαρό ορισμό. Είναι αδιανόητο σήμερα λχ, να προσπαθιέται να αναδυθεί ένα παλιό σχήμα, που θέλει μια Αριστερά που θα συνέχεται από τη Γαλλική Επανάσταση ως τα σύγχρονα πειράματα της Λ.Αμερικής και θα βάλει σημαία της “τον ανθρωποκεντρισμό, τον ορθολογισμό, την ανθρωπολογική αισιοδοξία, την ηθική αυτονομία του ατόμου, και την ανοχή στη διαφορετικότητα, πολιτισμική και κοινωνική.” Αν συμβεί αυτό, τότε θα βρεθεί να μοιράζεται περισσότερα πράγματα με τον παραδοσιακό Φιλελευθερισμό που σήμερα -επίσης- βάλλεται, παρά με την εικόνα του μέλλοντος που θέλει να είναι. Με αυτό και μόνο τον ορισμό του Ρ.Π, η Αριστερά καταλήγει να είναι ένα νεκροταφείο ιδεών και σε καμιά περίπτωση “δεν αντλεί την ποίησή της από το μέλλον” για να θυμηθούμε τον Μάρξ. Βέβαια για να αντλήσει κανείς την ποίησή του από το μέλλον πρέπει να τα έχει καλά με το παρελθόν του.

Έτσι, πρέπει να θυμίσω, ότι η πρώτη (κατά Μαρξ) αντίσταση του ελεύθερου Ανθρώπου ενάντια στην Εξουσία φαίνεται στο αγαπημένο παράδειγμα του ίδιου από την αρχαία ελληνική τραγωδία: τον Προμηθέα Δεσμώτη. Αντίστοιχα, ο Ένγκελς, τόλμησε να κάνει τον παραλληλισμό του Χριστιανισμού με το εργατικό κίνημα. Γράφει στο πασίγνωστο άρθρο του στη Neue Zeit “Σχετικά με την ιστορία του πρώτου Χριστιανισμού”: “Τόσο ο Χριστιανισμός όσο και ο εργατικός σοσιαλισμός κηρύσσουν την προσεχή σωτηρία από τη δουλεία και την αθλιότητα” για να ακολουθήσει πιο κάτω το πιο γνωστό του απόσπασμα “Οι εξεγέρσεις του Μεσαίωνα ήταν υποχρεωμένες να φορούν το προσωπείο της θρησκείας αλλά πίσω από τη θρησκευτική έξαρση υπήρχε πάντα ένα πολύ χειροπιαστό κοσμικό συμφέρον.”

Συνεπώς το παράδειγμα του Χριστού ως “αριστερού” είναι μεν ανιστορικό, όμως ένας γενικότερος παραλληλισμός Χριστιανισμού-Αριστεράς στη βάση αρχών είναι ομολογουμένως οικείο πράγμα στη μαρξιστική οπτική, που δεν κομίζει και τίποτα καινούριο για να δέχεται τέτοια κριτική. Με αυτό τον τρόπο οφείλουμε να δούμε και τις αρχές που αφενός ο Ρ.Π θέλει να υπερασπιστεί και -κυρίως- τις αρχές τις οποίες προσδίδει στο στερεότυπο που έχει ο ίδιος για τον Χριστιανισμό. Δεν αρκεί, με λίγα λόγια, ότι ο Ρ.Π εμφάνισε μια καρικατούρα της Αριστεράς που είναι με την “ανθρωπολογική αισιοδοξία”, του γνωστού… κομμουνιστή Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Επιλέγει να εμφανίσει και τον Χριστιανισμό ως κατοπτρικό είδωλο της ίδιας του της καρικατούρας! Θεωρητικές μουτζούρες το δίχως άλλο!

Με λίγα λόγια, για να καταλήγουμε και κάπου. Όσο η Αριστερά είναι “ανθρωπιστική”, τόσο ο Χριστιανισμός είναι όντως “αντι-ανθρωπιστικός”! Ο Χριστιανισμός είναι βαθιά ενάντιος στον ανθρωπισμό, όπως αυτός εμφανίστηκε στην αστική πολιτική σκέψη και επηρέασε και πολύ σημαντικά (αρνητικά φυσικά) την Αριστερά. Ο Χριστιανισμός δεν είναι με τον Άνθρωπο (γενικά κι απροσδιόριστα). Είναι με τον άνθρωπο ως αυτό που μπορεί να γίνει, το “κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση” και δείχνει το δρόμο γι’ αυτό. Και αυτός ο δρόμος δεν περιλαμβάνει τον Άνθρωπο στο κέντρο του, αλλά τη σχέση Ανθρώπου-Θεού. Αυτή η σχέση είναι που έχει χαθεί και κάνει τον άνθρωπο μια φύση σε πτώση και όχι η κληρονομιά και η συνενοχή του προπατορικού αμαρτήματος, όπως διατείνεται ο Ρ.Π και οι ακραιφνείς παλαιοί Προτεστάντες. Για τον Χριστιανισμό δεν υπάρχει καμία ενοχή, αλλά η αναγκαστική “κληρονομιά” της θνητότητας. Με τα λόγια του Αγ. Ιωάννη του Χρυσόστομου: “Φύσεως γαρ ου προαιρέσεως το πράγμα εστι. Γέγονεν μεν γαρ από της του πρωτοπλάστου παραβάσεως, λοιπόν δε εις φύσιν το πράγμα εξέπεσε”.

Ότι η ιστορική μορφή του Χριστιανισμού (οι κατά τόπους Εκκλησίες και Δόγματα) σε κάθε εποχή παρουσιάζει σφάλματα κι αδυναμίες είναι προφανές (όπως και οι ιστορικές μορφές της Αριστεράς εξάλλου) ακριβώς γιατί αν ήταν εγγενώς τέλειες μορφές θα είχαμε πετύχει το στόχο μας και δεν θα μας απασχολούσε τίποτα! Ένας αγώνας συνεχής με πτώσεις και αναστάσεις είναι, και σε αυτό ομοιάζει και ο στόχος της κοινωνικής χειραφέτησης και ο στόχος του Χριστιανισμού ακόμα.

Συμπερασματικά, μια Αριστερά που θέλει να πετύχει πράγματα, δεν πρέπει να αντισταθεί σε ένα σκιάχτρο. Πρέπει να διώξει από πάνω της το αστικό βάρος του ανθρωπισμού και να ξανασυναντήσει τον Χριστιανισμό στην εσχατολογική προοπτική και ενάντια στον αστικό ανθρωπισμό. Κλείνοντας μια θεωρητική υπενθύμιση. Δεν αρκεί να αναμασάει κανείς λέξεις γύρω από την Ιδεολογία και τους ΙΜΚ. Πρέπει να μπορεί να στηρίξει και τη βασική ορίζουσα του Αλτουσέρ, την οποία ο Ρ.Π. φαίνεται να ξεχνά εντελώς, ελπίζω από αμέλεια. Για το σκοπό αυτό, κλείνοντας, ένα απόσπασμα: “Στο Κεφάλαιο ο Μαρξ δείχνει ότι αυτό που καθορίζει σε τελευταία ανάλυση έναν κοινωνικό σχηματισμό, και μας επιτρέπει να τον γνωρίσουμε, δεν είναι το φάντασμα της ανθρώπινης ουσίας ή φύσης, δεν είναι ο άνθρωπος, ούτε οι “άνθρωποι”, αλλά μια σχέση, η σχέση παραγωγής, που σπονδυλώνεται σ’ ένα σώμα με τη βάση, την υποδομή”.

Πηγή: Blog Θρήσκευε και επαναστάτησε

ΠΗΓΗ: