ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΜΕΝΙΚΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ του ΣΑΒΒΑ ΠΑΥΛΟΥ

Η σφαγή των Αρμενίων αποτελούσε χαρά για τους Τούρκους. Κάθε σφαγή άρχιζε με τον ήχο των σαλπίγγων και τελείωνε με μια παρέλαση. Έχοντας για υπόκρουση τις δεήσεις των μουλάδων και των μουεζίνηδων, που από τους μιναρέδες επικαλούνταν την ευλογία του Αλλάχ, η σφαγή προχωρούσε με θαυμαστή τάξη, σύμφωνα με σχέδιο άψογα καταρτισμένο. Ο όχλος ήταν εξοπλισμένος από τις Αρχές. Οι Τουρκάλες τόνωναν τους ήρωές τους με τους στργγλιάρικους λαρυγγισμούς της πολεμικής κραυγής τους, τους ζιλγκίτ, και ξεκούφαιναν τα απελπισμένα θύματά τους με τα τραγούδια τους. Κάτι σαν άγρια καννιβαλική διάθεση συνέπαιρνε τον όχλο. Οι απάνθρωπες ορδές δεν σπλαχνίζονταν ούτε τα παιδιά»

(Διήγηση ιεραποστόλου, αυτόπτη μάρτυρα των σφαγών των Αρμενίων)

Σήμερα, οι νεότεροι ερευνητές και αναλυτές θεωρούν τη γενοκτονία των Αρμενίων ως μεγαλύτερο και χειρότερο έγκλημα από το ολοκαύτωμα των Εβραίων. Γιατί οι χιτλερικοί εξόντωσαν με φρικιαστικούς τρόπους τους Εβραίους, όμως η γενοκτονία αυτή έγινε από ένα εξειδικευμένο και εν πολλοίς περιχαρακωμένο τμήμα του στρατιωτικού τους μηχανισμού (Ες Ες και προσωπικό στρατοπέδων), σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (Άουσβιτς και άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης). Αντιθέτως, η γενοκτονία των Αρμενίων έγινε στην ύπαιθρο, σε ανοικτούς χώρους κάτω από τον ήλιο, χωρίς καμιά προσπάθεια απόκρυψής της και με τον τουρκικό πληθυσμό να παρακολουθεί και να συμμετέχει στην εξόντωση.

Το απόσπασμα που παραθέσαμε στην αρχή είναι χαρακτηριστικό της στάσης και της συμμετοχής των τουρκικών λαϊκών μαζών στο βδελυρό ανοσιούργημα της γενοκτονίας.

Ακόμη, η νεότερη ιστορική και κοινωνική επιστήμη, στο θέμα της αρμενικής γενοκτονίας, έχει ανατρέψει την κλασική αντίληψη των λεγόμενων προοδευτικών θεωρητικών, οι οποίοι διαχωρίζουν τον λαό από την ηγεσία, γιατί θεωρούν ότι τα λαϊκά στρώματα δεν ευθύνονται γι’ αυτού του είδους τα εγκλήματα. Σύμφωνα με τη λεγόμενη προοδευτική άποψη, οι λαοί είναι αθώοι για τα εγκλήματα που διαπράττονται σε βάρος άλλων λαών και υπεύθυνες θεωρούνται οι ηγετικές μειοψηφίες, που ελέγχουν και οδηγούν τους λαούς σε επιλογές και πράξεις που είναι, πολλές φορές, αντίθετες με τη λαϊκή θέληση και τα λαϊκά συμφέροντα. Όμως, μελετώντας την αρμενική γενοκτονία, διαπιστώνουμε ότι οι ευθύνες των τουρκικών λαϊκών στρωμάτων συνίστανται στο ότι:

1. Είχαν γνώση του ότι επιτελείται μια γενοκτονία σε βάρος του αρμενικού λαού και ανέχθηκαν την επιτέλεσή της.

2. Εκτός του ότι ανέχτηκαν τη γενοκτονία, την ενέκριναν.

3. Συμμετείχαν στη γενοκτονία

4. Οικειοποιήθηκαν, ως κλεπταποδόχοι, τα κινητά και ακίνητα αγαθά των Αρμενίων, που εξοντώθηκαν ή εξορίστηκαν

Τη γενοκτονία των Αρμενίων αναγνώρισαν και παραδέχτηκαν και οι επίσημοι εκπρόσωποι της Τουρκίας, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, προβάλλοντας, φυσικά, διάφορες μίζερες δικαιολογίες. Αναγκάστηκαν να την παραδεχτούν και γιατί τα γεγονότα ήταν νωπά και γιατί ως ηττημένοι δεν ήθελαν να προκαλέσουν κι άλλο, μη παραδεχόμενοι κάτι το πασιφανές. Έτσι προσπάθησαν να επιτύχουν τον εξευμενισμό στη διάσκεψη του 1919, που ανάμεσα στα άλλα θα συζητούσε και το μέλλον της Τουρκίας. Μετά τη νίκη όμως του Κεμάλ Ατατούρκ και την αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας, η στάση των Τούρκων άλλαξε εντελώς. Όχι μόνο δεν παραδέχονται τη γενοκτονία αλλά, ακόμη, επέλεξαν επιθετική στάση και με διάφορα δημοσιεύματα και άλλες ενέργειες έφτασαν στο σημείο να διαστρεβλώνουν εντελώς τα πράγματα και κατηγορούν τα θύματα ως παραχαράκτες ή, ακόμη, και ως υπεύθυνους για την ανώμαλη κατάσταση που δημιουργήθηκε το 1915. Έτσι, η Τουρκία, ίσαμε σήμερα, δεν κλήθηκε ποτέ να δώσει λόγο για το μέγα έγκλημά της και να επανορθώσει με ηθικές και υλικές αποζημιώσεις τα θύματά της και γενικά το αρμενικό έθνος.

Αντιθέτως η Γερμανία, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναγνώρισε το ολοκαύτωμα εις βάρος των Εβραίων, αποζημίωσε τα θύματά της, ζήτησε συγγνώμη και διδάσκει τη μελανή σελίδα της ιστορίας της στα σχολεία. Έτσι, με επώδυνο τρόπο ανέλαβε τις ευθύνες της και προέβη σε μια βασικότατη πράξη ηθικής κάθαρσης του γερμανικού έθνους.

Μα και η μετασοβιετική Ρωσία, της εποχής της περεστρόικας του Γκορμπατσόφ, αναγνώρισε διάφορα σταλινικά εγκλήματα εις βάρος της Πολωνίας και των διαφόρων άλλων εθνοτήτων της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν μια πράξη κάθαρσης και ανάληψης ευθυνών για ένα νέο ξεκίνημα.

Αντιθέτως η Τουρκία καταπολεμά λυσσωδώς την ιδέα της αναγνώρισης της αρμενικής γενοκτονίας. Έτσι αποδεικνύει για μια ακόμη φορά την αδυναμία της να κοιτάξει το παρελθόν της σωστά, για να διαγράψει μια καλύτερη πορεία στο μέλλον. Γατί η μη αναγνώριση της παλιάς γενοκτονίας δείχνει ότι οι μηχανισμοί που την επιτέλεσαν και η ιδεολογία που τη δικαιολόγησε αποτελούν ακόμη κυρίαρχη πραγματικότητα της σημερινής Τουρκίας. Και που μπορούν, λοιπόν, αυτό το ανοσιούργημα να το επαναλάβουν. Η περίπτωση της γενοκτονίας των Κούρδων, που επιτελείται σήμερα, επιβεβαιώνει, δυστυχώς τα λεχθέντα.

Μη αναγνωρίζοντας τις ευθύνες της η Τουρκία, για το θέμα τη αρμενικής γενοκτονίας, διαιωνίζει την ενοχή του τουρκικού έθνους καθώς και τους ποικίλους εγκλωβισμούς της τουρκικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της κοινωνικής, πολιτική και πνευματικής στασιμότητας και οπισθοδρόμησης.

Βασική ευθύνη στο θέμα αυτό φέρουν οι ίδιοι οι Τούρκοι θεωρητικοί και διανοούμενοι, που συμπλέουν με τις επίσημες θέσεις, δεν τολμούν να προχωρήσουν σε αποκαλύψεις και σε μια πιο ριζοσπαστική κριτική. Ακόμη και αυτοί που δηλώνουν προοδευτικοί και ρηξικέλευθοι αναπαράγουν την επίσημη τουρκική ιδεολογία. Είναι χαρακτηριστικό το βιβλίο του Οζντεμίρ Οζκιούρ για την τουρκική ιστορία και το θέμα της αρμενικής γενοκτονίας το οποίο έκρινε εύστοχα ο Ανδρέας Μακρίδης με το βιβλίο του Η Ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας του Οζντεμίρ Οζγκιούρ στο φώς της κριτικής.

Για το θέμα αυτό αναφέρω μια άλλη μαρτυρία πολύ αποκαλυπτική και αυτή για τη στάση των προοδευτικών, αριστερών κ.λπ. ριζοσπαστών Τούρκων συγγραφέων απέναντι στο θέμα της αρμενικής γενοκτονίας. Πρόκειται για το κείμενο του Τσαγλάρ Κεϊντέρ «Τουρκία: Δικτατορία και Δημοκρατία», που πρωτοδημοσιεύτηκε στο «Νιου Λεφτ Ριβιού» και μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Δήμο Βεργή, κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Στοχαστής.

Γράφοντας για το θέμα των Αρμενίων, ο Τούρκος προοδευτικός συγγραφέας Τσαγλάρ Κεϊντέρ ανέφερε τα ακόλουθα στο κείμενό του: «Οι Αρμένιοι που αριθμούσαν 1,2 εκατομμύρια το 1896, περιορίστηκαν σε λιγότερο από 100 χιλιάδες το 1927, εξ αιτίας της μετανάστευσης και των εχθροτήτων στη διάρκεια του πολέμου. Η πρωταρχική αιτία του μαρασμού αυτού ήταν η εξαναγκαστική πορεία του 1915, όταν οι Αρμένιοι απομακρύνθηκαν από στρατηγικές περιοχές, ειδικότερα στη Ν.Α. Τουρκία (σ. 20).

Ο Λουκάς Αξελός, ο Έλληνας εκδότης του Τσαγλάρ Κέϊντερ, μη αντέχοντας τη διαστρέβλωση, παραχάραξη και απόκρυψη που εμπεριέχει το απόσπασμα που παραθέσαμε, προέταξε κριτικό σημείωμα: «Πιστεύουμε, έγραψε στο προλογικό σημείωμά του ο Έλληνας εκδότης, «ότι η παράγραφος αυτή είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του λανθάνοντος σοβινισμού της τουρκικής αριστεράς, ακόμη και αυτής που έχει τις πιο προωθημένες, σε επίπεδο επιστημονικής προσέγγισης, απόψεις. Είναι θλιβερό να ξεπερνιέται η σφαγή – γενοκτονία 1.500.000 Αρμενίων, με περίτεχνες, αποπροσανατολιστικές εκφράσεις του τύπου: περιορίστηκαν…. Εξ αιτίας της μετανάστευσης και των εχθροτήτων».

Ήταν μια σπάνια στάση υπευθυνότητας και αξιοπρέπειας εκ μέρους του Έλληνα εκδότη αφού, με το σημείωμα αυτό που προέταξε, υπονόμευε εν μέρει το βιβλίο που ο ίδιος εξέδωσε και διακινούσε.

Είχα την ευκαιρία να συζητήσω το θέμα με τον ίδιο τον Λουκά Αξελό όταν, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κύπρο, τον κάλεσα στην εκπομπή μου «Χωρίς Πανοπλία» του Ράδιο Σούπερ. Ήταν αποκαλυπτικός για τους εγκλωβισμούς και τις αγκυλώσεις των προοδευτικών Τούρκων συγγραφέων. Γνώριζε πολλά, γιατί ως εκδότης, στην προσπάθειά του να γνωρίσει ο ελληνικός λαός καλύτερα την Τουρκία, είχε κυκλοφορήσει αρκετά βιβλία Τούρκων συγγραφέων από τις εκδόσεις «Στοχαστής». Η βασική διαπίστωσή του ήταν ότι ακόμη και οι πιο ριζοσπαστικοί και ρηξικέλευθοι Τούρκοι διανοούμενοι δεν είχαν ξεπεράσει τον κεμαλισμό και δεν αμφισβητούσαν έτσι τις βασικές επιλογές του τουρκικού κατεστημένου. Ακόμη και σε ένα πασιφανές θέμα, όπως η γενοκτονία των Αρμενίων, δεν μπορούσαν να πάνε ένα βήμα πιο μπροστά.

Ας το έχουν, λοιπόν, υπ’ όψιν τους οι διάφοροι Τούρκοι συγγραφείς που παρουσιάζονται ανατρεπτικοί και αμφισβητίες και μας ταλανίζουν με διάφορα πιλαφοειδή, δήθεν ανανεωτικά, κείμενα.

Αν η Τουρκία και η κοινωνία της παραμένουν σε στασιμότητα είναι και γιατί αυτοί δεν τόλμησαν να αναλάβουν τον κριτικό του ρόλο. Και η εκ μέρους τους αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων –και η καταδίκη της Τουρκίας για το θέμα αυτό, αποτελεί τη λυδία λίθο με την οποία κρίνονται η εντιμότητα και η επιστημονική αμεροληψία τους.