«Η διαφορά μεταξύ κατάγματος και αυτοάνοσου».

Του Θανάση Ν Παπαθανασίου 

Όταν βρέχει, τη βροχή τη λέμε βροχή. Πολύ σωστά! Κι όταν χιονίζει, το χιόνι το λέμε χιόνι. Πώς αλλιώς; Χρειάζεται να ονοματίζουμε την πραγματικότητα, για να καταπιαστούμε με αυτήν. 

Παρόμοια, όταν ψυχολόγοι, θεολόγοι, κοινωνιολόγοι κλπ μιλάμε για την σημερινή κοινωνική μας πραγματικότητα, ονοματίζουμε τη νεωτερικότητα και τη μετανεωτερικότητα, ονοματίζουμε τον καταναλωτισμό, ονοματίζουμε την εκκοσμίκευση και τη μεταεκκοσμίκευση, ονοματίζουμε το ψηφιακό σύμπαν, μα... για δες! Σπανίως ονοματίζεται (και εξετάζεται) και το οικονομικό σύστημα το οποίο συναπαρτίζει και συνέχει την σημερινή μας πραγματικότητα! Γιατί άραγε ο καπιταλισμός (με οιονδήποτε επιθετικό προσδιορισμό) σπανίως ονοματίζεται;... Πώς γίνεται να θες να μιλήσεις για το σήμερα, αλλά να μην ασχολείσαι με το χιόνι όταν χιονίζει; 

Το Σάββατο 11 Φεβρουαρίου έκανα μια ομιλία στην οποία έδωσα τον τίτλο «Η διαφορά μεταξύ κατάγματος και αυτοάνοσου». Στο πλαίσιο της συζήτησης για την ενδοοικογενειακή βία, προσπάθησα να ρίξω θεολογική ματιά στην ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ, την ΔΟΜΙΚΗ βία, η οποία θρέφει διάφορες βίες στη συνέχεια. Μελετώντας κοινωνίες που πέρασαν, μιλάμε για (και: κρίνουμε την) φεουδαρχία, μιλάμε για (και: κρίνουμε τη) σοβιετία, κοκ. Όταν ζούμε στον καπιταλισμό, δεν θα μιλήσουμε άραγε για (και: δεν θα κρίνουμε τον) καπιταλισμό; Τι τρέχει;

22 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ. Τρεις κουβέντες μου για την ξεχωριστή ημέρα:

Του Θανάση Ν Παπαθανασίου 

Α.

Τι είναι η ανεργία; Κοινωνικό φαινόμενο και κοινωνικό πρόβλημα; Φυσικά!

Αλλά είναι και βαθύτατο πνευματικό (από θεολογικής σκοπιάς) πρόβλημα. Όχι πνευματικό «αντί» για κοινωνικό. Πνευματικό «και» κοινωνικό ταυτόχρονα! Η χριστιανική πίστη ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος κατ’ εικόνα του Θεού, σημαίνει (συν τοις άλλοις) ότι ο άνθρωπος είναι δημιουργικός επειδή το αρχέτυπό του (ο ίδιος ο Θεός) είναι δημιουργός. Το να εργάζεται ο άνθρωπος είναι (οφείλει να είναι) εκδήλωση της δημιουργικότητάς του, πραγμάτωση της κατ’ εικόνα Θεού δημιουργίας του.

Όταν, συνεπώς, ο άνθρωπος δεν εργάζεται, όταν δεν δύναται να εργαστεί, καθώς και όταν δουλεύει (το ρήμα «δουλεύω» σημαίνει πρωτογενώς «είμαι δούλος») στην απασχόλησή του, τότε δεν πρόκειται απλώς για μια δυσκολία. Είναι βαρύ ανθρωπολογικό πλήγμα. Πλήγμα στην ίδια την ανθρωποσύνη του ανθρώπου. Πλήγμα στο «κατ’ εικόνα». 

Β.

22 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1848: Ημέρα έναρξης, στη Γαλλία, της επανάστασης η οποία καθιέρωσε το «δικαίωμα στην εργασία». Ναι, το δικαίωμα το οποίο σήμερα απαξάπαντες το λιβανίζουν ως αυτονόητο. Απαξάπαντες: ήτοι και αυτοί που το 1848 θα ήμασταν κατά των εξεγερμένων. Αυτό κάπως θυμίζει το πώς ο Χριστός είχε ελεεινολογήσει τους υποκριτές, οι οποίοι έστηναν μνημεία προς τιμή των προφητών και των δικαίων τους οποίους παλιότερα είχαν σκοτώσει οι πρόγονοί τους. Κι επειδή κάτι τέτοια ο Ιησούς δεν τα έχαφτε, κατέληξε: «Ολοκληρώστε λοιπόν τώρα εσείς ό,τι άρχισαν οι πατέρες σας. Φίδια, γεννήματα οχιάς, πώς θα ξεφύγετε από την τελική κρίση και την κόλαση;» (Ματθ. 23:32-33). 

Γ.

3 Φεβρουαρίου: Μέρα του αγίου Νικολάου Κασάτκιν, ρώσου στην καταγωγή, που όμως αποκαλείται Νικόλαος της Ιαπωνίας.

 

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου 

Υπήρξε αυτός που  πρόσφερε την Ορθόδοξη πίστη στην Ιαπωνία με μια τόλμη ιδιαίτερη: με σεβασμό στην ιαπωνική ταυτότητα και με απόρριψη του αποικιοκρατικού μοντέλου. Οι συνθέσεις που επιχείρησε αφορούν πολλά επίπεδα (πολιτισμό, διαθρησκειακό διάλογο, εθνικισμό, πατριωτισμό, αυτοσυνειδησία της νεαρής εκκλησίας κλπ). Ενδεικτικά παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, «Ένας Ιάπωνας δίχως σχιστά μάτια. Νικόλαος Κασάτκιν, ο ευαγγελιστής των Ιαπώνων», εκδ. Αρμός, Αθήνα 2018, σσ. 60-63:

«Ο άγιος Νικόλαος έδρασε την εποχή Μέιτζι (1868-1912), εποχή ραγδαίου εκδυτικισμού της Ιαπωνίας, κι όμως εποχή κατά την οποία η μεταστροφή στον Χριστιανισμό (παρ’ όλο που είχαν περάσει 13 γενιές από την πρώτη επαφή μαζί του) θεωρούνταν ακόμη ακραία πράξη, και ειδικά όταν επρόκειτο για Χριστιανισμό εισαγόμενο από την Ρωσία. Στην ιαπωνική συνείδηση η μεγάλη γειτονική χώρα εμφανιζόταν ως η πιο απειλητική ίσως δυτική δύναμη, σε μια διελκυστίνδα αγάπης και μίσους, ανταγωνισμού για την πολιτισμική ανωτερότητα αλλά και την ορμή προς εκσυγχρονισμό. “Οι Ιάπωνες και οι Ρώσοι”, έχει λεχθεί προσφυώς, “μπορεί να είναι ή φίλοι ή εχθροί• δεν μπορεί να είναι ξένοι”. Ο Κασάτκιν, ωστόσο κατόρθωσε να οικοδομήσει μια υπολογίσιμη εκκλησία με πάνω από 30.000 πιστούς. Οι αριθμοί έχουν τη σημασία τους, αλλά σημαντικότερο υπήρξε κάτι άλλο: ο προσανατολισμός που έδωσε ο Νικόλαος. Ένας προσανατολισμός προς τη συγκρότηση μιας εκκλησίας αληθινά Ορθόδοξης και πραγματικά ιαπωνικής, κι όχι ενός παραρτήματος της ρωσικής εκκλησίας και κουλτούρας. Αλλά το σκηνικό δεν ήταν διπολικό• ήταν συνθετότερο. Η Ρωμαιοκαθολική παρουσία στην Ιαπωνία ξεκίνησε το 1549 και γνώρισε τρομερούς διωγμούς μέχρι τα μέσα, περίπου του 19ου αι., οπότε και άρχισε η έντονη δράση των αγγλο-αμερικανικών ιεραποστολών, η οποία και έδωσε το κυρίαρχο χριστιανικό χρώμα. Στη συνέχεια, ο 20ός αι. έφερε τη ραγδαία ανάπτυξη «γηγενών εκκλησιών», δηλαδή χριστιανικών κοινοτήτων με έξαψη για την ιαπωνική ταυτότητα και σε αντιδιαστολή προς τις δυτικές ομολογίες, οι οποίες και κατηγορούνται ότι εξουθένωσαν ή προσπέρασαν την ιαπωνικότητα (είναι ένα φαινόμενο που αφορά όλο τον Τρίτο Κόσμο και τις προσπάθειες χειραφέτησής του από τη δυτική ηγεμονία, με ισχνές απαρχές στον 18ο αι.). Υπολογίζεται ότι περί τα 180 ιεραποστολικά σώματα ποικίλων ομολογιών εγκαταστάθηκαν στην Ιαπωνία από το 1852 ως το 1992, και 13 «γηγενείς εκκλησίες» σχηματίστηκαν από το 1901 ως το 1977.

Στις 2 Φεβρουαρίου ένας φτωχός Ιησούς…

Στις 2 Φεβρουαρίου ένας φτωχός Ιησούς…

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου 

Σχεδόν σαράντα μέρες μετά τα Χριστούγεννα, γιορτάζεται η Υπαπαντή, δηλαδή το γεγονός ότι η Μαρία και ο Ιωσήφ πήγαν («πρόσφεραν») τον μικρό Ιησού στον ναό, όπως όριζε ο θρησκευτικός τους νόμος. Απλή ρουτίνα, ε; Για να δούμε όμως μήπως μια άλλη δυναμική υποφώσκει εδώ…

Πρώτα απ’ όλα, την Υπαπαντή την εξιστορεί μόνο το ευαγγέλιο του Λουκά, το οποίο έχει τη δική του ρετσινιά ως το «ευαγγέλιο των καταπιεζόμενων και των φτωχών». Είναι ενδεικτικό ότι στη γέννηση του Χριστού ο Λουκάς δεν είχε μνημονεύσει τους τρεις Μάγους και τα ακριβά δώρα τους, είχε μνημονεύσει όμως τους τσοπάνηδες. 

Ερχόμαστε στην Υπαπαντή. Όταν ο Λουκάς την περιγράφει, γράφει ότι οι γονείς του Ιησού «έπρεπε να προσφέρουν και θυσία ένα ζευγάρι τρυγόνια ή δυο μικρά περιστέρια». Φράση απλούλα, ε; Κι όμως, γεμάτη δυναμικά συμφραζόμενα: Βάσει του θρησκευτικού νόμου, οι γονείς κανονικά έπρεπε να προσφέρουν άλλα, ακριβότερα πράγματα: ένα χρονιάρικο αμνό κι ένα νεοσσό περιστεράς ή τρυγόνας. Η οικονομικά ευτελέστερη θυσία που πρόσφεραν λοιπόν ο Ιωσήφ και η Μαρία ήταν ακριβώς η θυσία που προβλεπόταν να προσφέρουν οι φτωχοί! 

Το ευαγγέλιο δεν κάνει ρεπορτάζ. Φωτίζει ηθελημένα μια συγκεκριμένη θεολογική επιλογή. Καθόσον «ο Ιησούς του Λουκά είναι […] ο μεγάλος εραστής όλων των περιφρονημένων και άκληρων αυτού του κόσμου: των πτωχών, των αμαρτωλών, των Σαμαρειτών και των γυναικών».

Επιπλέον: "Υπαπαντή" σημαίνει προϋπάντηση.  Πηγαιμός δηλαδή προς αυτόν που έρχεται. Ένα στοίχημα καμωμένο από ελευθερία, ήτοι πολύτιμο και εύθραυστο - κι όχι δεσμός υπαγορευμένος από τα δεσμά του αίματος, των ενστίκτων και της ιδιοκτησίας. 

Θ.Ν.Π. / 1-2-2023 [1-2-2021]

ΥΓ 1: Για την αφήγηση της Υπαπαντής βλ. Λουκ. 2:22-24. Για την κανονική, ακριβότερη προσφορά βλ. Παλαιά Διαθήκη, Λευιτ. 12:6-8. Τα παραθέματα είναι από το Stanley B. Marrow, «Τα λόγια του Ιησού στα Ευαγγέλια (μτφρ. Σ. Αγουρίδη), εκδ. Άρτος Ζωής, Αθήνα 1986, σσ. 130-131. Βλ. και Π. Ν. Τρεμπέλας, «Υπόμνημα εις το κατά Λουκάν ευαγγέλιον», εκδ Σωτήρ, Αθήναι 1983, σ. 102.

ΥΓ 2: Για το ότι η οικογένεια του Ιησού, σύμφωνα με μια παράδοση, είχε ξοδέψει τα πολύτιμα δώρα των τριών Μάγων αναγκεμένη στην προσφυγιά της Αιγύπτου, βλ. το βιβλίο μου «Ο Θεός μου ο Αλλοδαπός», εκδ. Εν Πλω, Αθήνα 2018 (έκδ. 5η), σ. 70.

“Ὁ τιμουλκῶν σῖτον, δημοκατάρατος”

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου 

Παραθέτω απόσπασμα από τον Μέγα Βασίλειο, μιας και σήμερα είναι των τριών Ιεραρχών. Μοιάζει με γράμμα προς τους διαχειριστές της επισιτιστικής κρίσης (ή της ετοιμασίας της επισιτιστικής κρίσης) και τα τσαλίμια τους για την μεγιστοποίηση του κέρδους με προφάσεις χίλιες δυο (υπενθυμίζω ότι περίεργες ανατιμήσεις είχαν σκάσει μύτη πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία). Και φυσικά δεν είναι τσαλίμια ατομικά! Ένα ολόκληρο, παγκοσμιοποιημένο σύστημα έχει αυτή την αθλιότητα ως κανονική του λειτουργία!

. 

«Μην αυξάνεις τις τιμές ανεβάζοντάς τες μόλις ο κόσμος πέσει σε ανάγκη. Μην περιμένεις να λείψει το σιτάρι για να ανοίξεις τις σιταποθήκες σου. Όποιος ακριβαίνει το σιτάρι, έχει την κατάρα του κόσμου. Μην περνάς τον λιμό για χρυσάφι, και τις στερήσεις της κοινωνίας για δική σου καλοπέραση. Μην καπηλεύεσαι τις συμφορές των ανθρώπων, μην κάνεις την οργή του Θεού ευκαιρία να πλουτίσεις. Αποβλέπεις στον χρυσό και δεν βλέπεις τον αδερφό. Ξέρεις καλά να διακρίνεις τα γνήσια από τα πλαστά χρήματα, αγνοείς όμως τον αδερφό σου, παρόλο που βρίσκεται σε ανάγκη. Η ομορφιά του χρυσαφιού σε υπερευχαριστεί, δεν λογαριάζεις όμως πόσοι στεναγμοί φτωχών σε ακολουθούν».

Παλεύοντας για την κοινότητα

Ένα βιβλίο για έναν Βυρωνιώτικο ναό.

από

 Θανάσης Παπαθανασίου

    

Είναι όμορφα!

Είναι όμορφα που μαζευτήκαμε, για να χαρούμε αυτά τα γεννητούρια! Για να χαρούμε δηλαδή το νεογέννητο βιβλίο, το οποίο κοιλοπόνησε ο φίλος Βυρωνιώτης Νίκος Αναγνωστόπουλος [Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Νέας Ελβετίας Βύρωνος (1927-2017). 90 χρόνια ενοριακής προσφοράς και μαρτυρίας, Βύρωνας 2017]. Και για να χαρούμε όσα έχει να μας προσφέρει αυτό το βιβλίο. Διότι ένα βιβλίο δεν είναι απλώς μελάνι και χαρτί, δεν είναι μόνο υπόθεση του εγκεφάλου. Είναι μια πρόσκληση σε ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου, στο νου και στην καρδιά, στην κρίση, στη μνήμη και στο όνειρο. Δεν είναι τυχαίο ότι η Αποκάλυψη (το τελευταίο βιβλίο της Καινής Διαθήκης), μας δίνει μια παράδοξη και γεμάτη νόημα σκηνή. Ο πρωταγωνιστής βρίσκεται μπροστά σε ένα ανοιχτό βιβλίο. Μπορεί να το διαβάσει. Μα αυτό δεν αρκεί. Δεν αρκεί να διαβάσω τις αράδες ενός βιβλίου. Πρέπει να νιώσω το μήνυμά του στην ύπαρξή μου. Στην Αποκάλυψη, λοιπόν, ένας άγγελος ζητά από τον πρωταγωνιστή να μασήσει και να καταπιεί το βιβλίο. Να συναντήσει, δηλαδή το μήνυμα, με όλα τα μπούνια της ύπαρξής του.

Έτσι, λοιπόν, επιτρέψτε μου να απευθυνθώ προσωπικά και με τον ενικό της καρδιάς, σ’ αυτόν που κοιλοπόνησε για το βιβλίο: Νίκο Αναγνωστόπουλε, σε ευχαριστώ! Σε ευχαριστώ που σ’ αυτή τη συνάντηση ανθρώπων του 2017 κάνεις παρόντες ανθρώπους του 1927. Σε ευχαριστώ που δίνεις τη μάχη σου κατά της λησμονιάς. Θα ήταν σχιζοφρενικό, μια εκκλησία, της οποίας δουλειά είναι να συνάζει με μυστικό τρόπο στη θεία Ευχαριστία όσους ζουν σ’ αυτή τη ζωή και όσους ζουν στην άλλη ζωή, θα ήταν σχιζοφρενικό, μια εκκλησία να λησμονεί. Κι επί πλέον, Νίκο, σε ευχαριστώ που με κάλεσες να χαρώ με τη χαρά σου και να μοιραστώ με τους γειτόνους μας το πώς η δική μου ταπεινότητα μασά και καταπίνει το βιβλίο σου!

Πρώτα απ’ όλα, φίλες και φίλοι, να σας πω γιατί έχει νόημα για μένα μια τέτοια έκδοση.

Αν κοιτάξουμε γενικά στον εκκλησιαστικό χώρο (και γενικότερα σε διαφόρους δημοσίους φορείς), θα δούμε ότι πολλές εκδόσεις γίνονται ως δημόσιες σχέσεις. Εκδίδονται δηλαδή λευκώματα για να ωραιοποιήσουν μια κατάσταση και να παρουσιάσουν μια λάμψη. Αλλάσ’ αυτές τις περιπτώσεις πρόκειται για τη λάμψη ενός πράγματος κούφιου. Και ειδικά στον χώρο της Εκκλησίας, η λάμψη (αυτή η λάμψη των δημοσίων σχέσεων και της επίδειξης) κανονικά δεν έχει θέση. Η λάμψη θαμπώνει τον άνθρωπο. Τον κάνει να μη βλέπει. Αντιθέτως, ο Χριστός θέλει ο άνθρωπος να έχει καθαρή ματιά, με πίστη κριτική και με προσωπική ευθύνη.

Χριστούγεννα. Ανάσα από το μέλλον. Του Θ. Παπαθανασί

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου, Δρ. Θεολογίας, Αν. Καθηγητή της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδηµίας Αθήνας, Διευθυντή του περιοδικού «Σύναξη»

Η καρδιά μας λαχταρά την ελπίδα. Φαίνεται κοινότοπο, μα πρόκειται για τη μεγαλύτερη παραδοξότητα. Γιατί; Διότι η ελπίδα είναι το μόνο που όταν το έχουμε δεν το κατέχουμε! Η ελπίδα είναι από τη φύση της ου-τοπική. Είναι η λαχτάρα για το μη πραγματοποιημένο, για κάτι που δεν βρίσκεται ούτε εδώ, ούτε τώρα.

Παρούσα εδώ και τώρα είναι η λαχτάρα μου. Όχι η πραγματοποίησή της. Αυτή ανήκει στο μέλλον. «Η ελπίδα», είχε πει ο Έρνστ Μπλοχ, «είναι το αντίθετο της ασφάλειας. Είναι το αντίθετο της αφελούς αισιοδοξίας. Η έννοια της διακινδύνευσης ενυπάρχει πάντα μέσα της». Άρα, πώς βιώνω αυτό που μοιάζει αβέβαιο και φευγαλέο; Με την πίστη!

Πώς να το κάνουμε; Η πίστη δεν είναι μόνο των θρησκευόμενων. Πίστη, ελπίδα και όραμα είναι όψεις μιας θεμελιώδους δυνατότητας, η οποία κάνει άνθρωπο τον άνθρωπο. Είναι η συγκλονιστική δυνατότητα να μην υπάρχεις σαν αντικείμενο ριγμένο στον κόσμο όπως λάχει, αλλά ως ανήσυχη ύπαρξη, διψασμένη για κάτι που ξεπερνά το παρόν και την τωρινή μορφή του κόσμου. Είναι η δυνατότητα να μην καταπιείς τη ζωή αμάσητη, αλλά να της βάλεις ερωτηματικά και να λαχταρήσεις κάτι πέρα κι από σένα τον ίδιο. Έτσι, και η αφοσίωση ενός άθεου ανθρωπιστή στο όραμά του είναι περίπτωση πίστης. Να το πω αλλιώς: Παρόλο που το όραμά σου, το περιεχόμενο της ελπίδας σου είναι ολοζώντανο και σπαρταριστό για σένα, αποκλείεται να αναλυθεί χημικά ώστε να γίνει αναμφισβήτητο από όλους και –συνεπώς– υποχρεωτικό για όλους! Ελπίδα, πίστη, όραμα, όλα είναι συντεταγμένες του τανύσματος προς την ελευθερία, προς κάτι που θα συναρπάσει την ύπαρξή μου, κι όχι κάτι που μου έχει φορτωθεί θέλω-δεν-θέλω, όπως τα στοιχεία του DNA μου.

Το κάνω πιο προσωπικό. Τι σημαίνει για μένα, ως Χριστιανό, η ελπίδα, και πώς σχετίζεται με τα Χριστούγεννα;

Χριστούγεννα. Ανάσα από το μέλλον. Του Θ. Παπαθανασίου

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου, Δρ. Θεολογίας, Αν. Καθηγητή της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδηµίας Αθήνας, Διευθυντή του περιοδικού «Σύναξη»

Η καρδιά μας λαχταρά την ελπίδα. Φαίνεται κοινότοπο, μα πρόκειται για τη μεγαλύτερη παραδοξότητα. Γιατί; Διότι η ελπίδα είναι το μόνο που όταν το έχουμε δεν το κατέχουμε! Η ελπίδα είναι από τη φύση της ου-τοπική. Είναι η λαχτάρα για το μη πραγματοποιημένο, για κάτι που δεν βρίσκεται ούτε εδώ, ούτε τώρα. Παρούσα εδώ και τώρα είναι η λαχτάρα μου. Όχι η πραγματοποίησή της. Αυτή ανήκει στο μέλλον. «Η ελπίδα», είχε πει ο Έρνστ Μπλοχ, «είναι το αντίθετο της ασφάλειας. Είναι το αντίθετο της αφελούς αισιοδοξίας. Η έννοια της διακινδύνευσης ενυπάρχει πάντα μέσα της». Άρα, πώς βιώνω αυτό που μοιάζει αβέβαιο και φευγαλέο; Με την πίστη!

Πώς να το κάνουμε; Η πίστη δεν είναι μόνο των θρησκευόμενων. Πίστη, ελπίδα και όραμα είναι όψεις μιας θεμελιώδους δυνατότητας, η οποία κάνει άνθρωπο τον άνθρωπο. Είναι η συγκλονιστική δυνατότητα να μην υπάρχεις σαν αντικείμενο ριγμένο στον κόσμο όπως λάχει, αλλά ως ανήσυχη ύπαρξη, διψασμένη για κάτι που ξεπερνά το παρόν και την τωρινή μορφή του κόσμου. Είναι η δυνατότητα να μην καταπιείς τη ζωή αμάσητη, αλλά να της βάλεις ερωτηματικά και να λαχταρήσεις κάτι πέρα κι από σένα τον ίδιο. Έτσι, και η αφοσίωση ενός άθεου ανθρωπιστή στο όραμά του είναι περίπτωση πίστης. Να το πω αλλιώς: Παρόλο που το όραμά σου, το περιεχόμενο της ελπίδας σου είναι ολοζώντανο και σπαρταριστό για σένα, αποκλείεται να αναλυθεί χημικά ώστε να γίνει αναμφισβήτητο από όλους και –συνεπώς– υποχρεωτικό για όλους! Ελπίδα, πίστη, όραμα, όλα είναι συντεταγμένες του τανύσματος προς την ελευθερία, προς κάτι που θα συναρπάσει την ύπαρξή μου, κι όχι κάτι που μου έχει φορτωθεί θέλω-δεν-θέλω, όπως τα στοιχεία του DNA μου.

«Τάσος Λειβαδίτης». Το νέο τεύχος της «Σύναξής» μας (αρ. 164)

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου 

«Τάσος Λειβαδίτης». 

Το νέο τεύχος της «Σύναξής» μας (αρ. 164), με το οποίο μαζεύουμε τα κουπιά του 41ου έτους αδιάλειπτης κυκλοφορίας της, κι ανοίγουμε πανιά για το 42ο έτος.

Παραθέτω το ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ και στη συνέχεια τα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 

(το εξώφυλλο το κοσμεί έργο της Βάσως Γώγου Βάσω Γώγου

……………………………………………………………................................................

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο

Οσμή σπλαχνικότητας, οσμή ανάστασης κι οσμή περπατησιάς σε πεδία ανοιχτά που διψούν για βροχή… Όλα αυτά είναι συνειρμοί τους οποίους γεννά το όνομα ενός ανθρώπου. Όχι υπαινιγμός ότι το δόσιμο του ονόματος κουβαλά τάχα κάποιο αποκρυφιστικό νόημα. Είναι συνειρμοί που κάνουμε σήμερα στοχαστικά, εκατό χρόνια μετά τη γέννηση ενός ποιητή που μας έχει χαρίσει πολλά: πολλές προσκλήσεις στα πολύτιμα, τα οποία θέλουν ψυχή βαθιά και στεναγμούς που σπαρταρούν πάνω στο χαρτί.

Ο ποιητής γεννήθηκε στις 20 Απριλίου 1922, το βράδυ της Ανάστασης [1]. Και γι’ αυτό του δόθηκε το όνομα Αναστάσιος – προφανώς σαν ευχή για όλα τα ελπιδοφόρα και ζωηφόρα που δηλώνει αυτή η καταπληκτική λέξη. Πήρε και δεύτερο βαφτιστικό όνομα: Παντελεήμων, άκρως σπλαχνικός δηλαδή. Και επώνυμο, Λειβαδίτης. To πέρασμά του από τη ζωή (ως τις 30 Οκτωβρίου εξηνταέξι χρόνια αργότερα) μπορεί να δέσει, στο νου του αναγνώστη του, το επώνυμο με την ψαλμική ουτοπία: «Θα κρίνει τούς φτωχούς τού λαού• και θα σώσει τούς γιους των πενήτων. […] Θα κατέβει σαν βροχή επάνω στο θερισμένο λιβάδι• σαν ρανίδες που σταλάζουν επάνω στη γη» [2].

Το τεύχος ετούτο ψηλαφεί κάποια από τα πολλά που μας έχει χαρίσει ο Τάσος Λειβαδίτης, ιχνηλατώντας ταυτόχρονα την προσωπική του πορεία. Δεν γίνεται να πιάσεις το ένα δίχως να πιάσεις και το άλλο! Προσπαθούμε λοιπόν να συλλογιστούμε –δίχως θριαμβολογίες και δίχως απολογητικούς πειρασμούς– το πάλεμά του με την χαρά και με την ενοχή, με το κοινωνικό κακό και με την χριστιανική πίστη, με την έξοδο στις ρύμες της πόλης και με την καταβύθιση στον σκοτεινιασμένο εαυτό. Μας ενδιαφέρει πολύ η βιωμένη του διαπλοκή δυο δρόμων που πολλοί τους νομίζουν ασύμπτωτους: της λαχτάρας για έναν κόσμο δίκαιο και της συνάντησης με τον Χριστό [3]. Δρόμοι κοπιώδεις αμφότεροι για τον Λειβαδίτη, ο οποίος την στροφή του στην πίστη την έκανε ηχηρή από τα μισά περίπου της ποιητικής διαδρομής του, φορτισμένος από την ματαίωση του πολιτικού του οράματος.  

Ο Θεός λαχταρά να αλλάξει ετούτος ο κόσμος

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας, διευθυντής του περιοδικού «Σύναξη»

Κολομβία των δεκαετιών του 1950 και 1960, στην δίνη των αμερικανικών επεμβάσεων, του ψυχρού πολέμου και της κουβανικής επανάστασης. Στη χώρα με τα ιλιγγιώδη ταξικά χάσματα και τον ακαπίστρωτο πολιτικό αυταρχισμό, Καμίλο Τόρες (1929-1966) λεγόταν ο Καθολικός ιερέας ο οποίος αφιερώθηκε στην υπόθεση της κοινωνικής δικαιοσύνης μέχρις εσχάτων, κυριολεκτικά. Πρόδρομος της Θεολογίας της Απελευθέρωσης (η οποία τυπικά αναδύθηκε στην Κολομβία δυο χρόνια μετά τον θάνατό του), ο Τόρες κατέστη σημείο αντιλεγόμενο, όχι τόσο λόγω της κοινωνικής στράτευσής του γενικά, αλλά ειδικά λόγω της προσχώρησής του στην επαναστατική βία.   

Η Χρύσα Τζιαφέτα μας δίνει ένα εξαιρετικό βιβλίο, καθόσον κεντά τη μορφή του Τόρες πάνω στον πληρέστερο δυνατόν καμβά: στη μελέτη της ιστορικής και κοινωνικής συνάφειας, της ιδιοπροσωπίας της χώρας, του στίγματος προσώπων, ρευμάτων και ιδεών. Η γνώση της ισπανικής γλώσσας και η γνωριμία της με την Λατινική Αμερική εκ του σύνεγγυς, της έχουν χαρίσει πρόσβαση σε πρωτογενείς πηγές, κείμενα και φωτογραφίες. Η καρδιά της είναι ξεκάθαρα με τον Padre Camilo, μα ταυτόχρονα ξεδιπλώνει μια κορυφαία αρετή: την πραγματικά ερευνητική ματιά της, η οποία κοπιάζει για να αναδείξει όλες τις διαστάσεις, φωτεινές και σκοτεινές πλευτές κάθε ιδεολογικού χώρου, ελπίδες και αντιφάσεις, αυτοθυσίες και σκοπιμότητες.

Κοιμήθηκε σήμερα, 24 Αυγούστου, ο Κάλλιστος Γουέαρ (Kallistos Wear), Άγγλος Ορθόδοξος επίσκοπος και θεολόγος (1934-2022).

Κοιμήθηκε σήμερα, 24 Αυγούστου, ο Κάλλιστος Γουέαρ (Kallistos Wear), Άγγλος Ορθόδοξος επίσκοπος και θεολόγος (1934-2022).

Θανάσης Ν.  Παπαθανασίου 

Πρώτη φορά επικοινώνησα μαζί του το 1987 (με επιστολές τις οποίες έχω κρατημένες) ενόψει της πρώτης μετάβασής μας στην Οξφόρδη για ανελέητη δουλειά στην Bodleian Library,  για το διδακτορικό μου. Και έκτοτε κρατήσαμε επικοινωνία, άλλοτε για τη "Σύναξη" κι άλλοτε για προσωπικά ερευνητικά, άλλοτε στην Αγία Τριάδα της Οξφόρδης ή στο σπίτι του, κι άλλοτε τυχαία καθώς διέσχιζε κάποιον δρόμο της πόλης, σωματώδης, με μισόκλειστα τα μάτια όταν χαμογελούσε, και με το μαύρο ράσο να ανεμίζει...  

Στη μνήμη του παραθέτω βιβλιοπαρουσίασή μου για τον Τιμητικό Τόμο που του εξέδωσε το 2018 η Θεολογική Ακαδημία του Βόλου. Ολόκληρο το κείμενο (μαζί με παρουσίαση του τιμητικού Τόμου για τον Ιωάννη Ζηζιούλα) βρίσκεται αναρτημένη στον σύνδεσμο τον οποίο δίνω στο τέλος της ανάρτηση. Είχε δημοσιευτεί στη "Σύναξη" 149 (2018), σσ. 104-108.

.........................................................

«Η μαρτυρία της Ορθοδοξίας στη Δύση.

Σύναξις ευχαριστίας προς τιμήν του Μητροπολίτη Διοκλείας Κάλλιστου Ware»

(συλλογικός τόμος, εποπτεία Παντελής Καλαϊτζίδης & Νικόλαος Ασπρούλης), Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου / Εκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2018, σελ. 301 [1].

 «Ο θεολόγος επίσκοπος Κάλλιστος είναι ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος του τόμου: μια ζωντανή μαρτυρία της Ορθοδοξίας στη Δύση.  Και στον τόμο αυτόν βρίσκουμε τα χαρακτηριστικά της γόνιμης ανάγνωσης και της σεβαστικής συζήτησης. Πάλι λακωνικά και ενδεικτικά, θα σταθώ σε κάποια σημεία, χαρακτηριστικά της έμπονης πορείας και της ανυπολόγιστης προσφοράς αυτού του λόγιου ποιμένα. 

Πρώτα απ’ όλα, θα σταθώ στην έννοια της μεταστροφής, καθόσον, όπως ξέρουμε, ο Τίμοθυ (κατόπιν Κάλλιστος Γουέαρ) μετεστράφη στην Ορθοδοξία, σε ηλικία ώριμη· 24 ετών. Η δυνατότητα για μεταστροφή, δηλαδή η δυνατότητα του ανθρώπινου υποκειμένου να επιλέγει ελεύθερα τον πνευματικό προσανατολισμό του, είναι αυτό που κάνει άνθρωπο τον άνθρωπο, κι όχι αντικείμενο υποχρεωμένο να παραμείνει για πάντα αυτό που έτυχε να βρεθεί. Η κλήση σε μεταστροφή είναι η καρδιά του Ευαγγελίου. Και δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο κείμενο του Μητροπολίτη Κάλλιστου στον πρώτο τόμο των αγγλικών απάντων του το 2000 αφορούσε ακριβώς το ταξίδι του προς την Ορθόδοξη Εκκλησία [2]. 

Μαρία Σπυροπούλου, η ημιδιαφανής διακόνισσα

Μαρία Σπυροπούλου, η ημιδιαφανής διακίνηση

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Από τις 17 Ιανουαρίου 2022, ανήμερα του Αγίου Αντωνίου, μία διακόνισσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας μετατάχθηκε στη δικαιοδοσία της θριαμβεύουσας Εκκλησίας. Η Μαρία Σπυροπούλου, διακόνισσα της ιεραποστολικής Εκκλησίας της Κορέας, κοιμήθηκε μετά από ταξίδι 89 ετών στη γη.

Τα προεόρτια

Ένα δακτυλόγραφο βιογραφικό της σημείωμα, συμπληρωμένο χειρόγραφα από την ίδια, μας δίνει μερικές πληροφορίες για την (ας πούμε) προ-ιεραποστολική διαδρομή της: Γεννήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1933 στον Μελιγαλά της Μεσσηνίας. Φοίτησε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών (1952-54) και εργάστηκε ως δασκάλα σε ιδιωτικά (1954-56) και δημόσια (1958-61) σχολεία. Σπούδασε θεολογία και δημοσιογραφία στη Γαλλία (1963-66) και συνεργάστηκε με το περιοδικό Contacts του Ορθόδοξου θεολογικού Ινστιτούτου του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Κατόπιν μετέβη στο Βουκουρέστι (1968-70), όπου παρακολούθησε μαθήματα ρουμανικής γλώσσας και θεολογίας, καθώς και την εκκλησιαστική ζωή της χώρας.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ορίστηκε από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών υπεύθυνη του πνευματικού κέντρου «Βηθλεέμ» (1970-71), από δε τον Νοέμβριο 1972 εργάστηκε στη Μόνιμη Συνοδική Επιτροπή Τύπου, απ’ όπου παραιτήθηκε τον Ιούλιο του 1973. Από τον Νοέμβριο του ίδιου έτους ανέλαβε στο Διορθόδοξο Κέντρο Αθηνών τη θέση της υπεύθυνης για τις σχέσεις με την Εκκλησία της Ρουμανίας.

Αλλά εν τέλει η ευρωπαϊκή συνάφεια ήταν μικρή για τη Μαρία Σπυροπούλου, η οποία ήδη ένιωθε ότι η ιεραποστολή είναι (όπως η ίδια μας έλεγε) «μια τρέλλα» – ένα άνοιγμα των φτερών έως εσχάτου της γης!

Στη χώρα της πρωινής γαλήνης

Η συνέχεια της ανάρτησης ΕΔΩ...

Κάτι που το 'χω κρατήσει ένα χρόνο... Για μια απώλεια...

Κάτι που το 'χω κρατήσει ένα χρόνο... Για μια απώλεια...

  Θανάσης Ν. Παπαθανασίου 

Πέρυσι, στις 24 Ιουνίου, είχε γίνει στο προαύλιο του ναού Αγίου Δημητρίου Παλλήνης εκδήλωση διπλή: αναφορά στη μνήμη του συναδέλφου μας Πέτρου Πράπα και παρουσίαση του βιβλίου της φίλης Σπυριδούλας (Ντένιας) Αθανασοπούλου-Κυπρίου, "Έστω μια λέξη: Για τη σχέση λογοτεχνίας και θεολογίας και το μυστήριο της ανάγνωσης".

Αναρτώ τώρα το κείμενο - τα λίγα λόγια που κατέθεσα 

(στο δε τέλος της ανάρτησης δίνω τον σύνδεσμο με το video όπου όλη η εκδήλωση: https://www.youtube.com/watch?v=qgf-c7XpRCI) :

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Για το μυστήριο της απώλειας, 

με αφορμή… μια σούπα κι ένα  τετράδιο

Αγαπητοί οικείοι του Πέτρου, φίλοι του Πέτρου, φίλοι της Ντένιας,

θερμά παρακαλώ, μην θεωρήσετε άτοπο ή άπρεπο αυτό που θέλω να πω… Θέλω να πω δυο λόγια για μια σούπα. Η σούπα, ξέρετε, είναι ένα ιδιαίτερο πιάτο. Όταν βυθίζεις το κουτάλι μέσα στη σούπα, το κουτάλι δεν βρίσκει αντίσταση. Ωστόσο το βυθίζεις αργά˙ δεν ξέρεις τι υπάρχει κάτω από την επιφάνειά της. Κι όταν η σούπα είναι δώρο (όταν, ας πούμε, σε τραπεζώνει φίλος), πριν σου πουν τι είδος είναι η σούπα που βρίσκεται μπροστά σου, θα μαντέψεις δυσκολότερα από οποιοδήποτε άλλο φαγητό απλώς κοιτάζοντας – αν δηλαδή δεν βάλεις στο στόμα σου την κουταλιά. Είναι παιγνιώδης η επιφάνεια της σούπας. Ήρεμη και επίπεδη, μοιάζει να προσφέρεται για surfing, όμως στην πραγματικότητα προσκαλεί στο αντίθετο: σε μακροβούτι. Σε οποιοδήποτε άλλο φαγητό, κάθε πιρουνιά αλλάζει την όψη του φαγητού – του αφαιρεί κομμάτι. Στη σούπα όμως, μετά από κάθε κουταλιά η επιφάνεια κρατά την αρχική μορφή της˙ το αινιγματικό επίπεδό της. Πρόσκληση μέχρι τέλους!

Απ-ανθρωποποίηση; Η «μεγάλη επανεκκίνηση» και το παιχνιδιάρικο «απο-»

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας

Αρχισυντάκτης του περιοδικού «Σύναξη»

Η γλώσσα είναι πράμα ανυπόταχτο. Έχει την κοίτη της, μα ταυτόχρονα έχει και δύναμη να ανοίγει νέες κοίτες προκειμένου να εκφράσει ζωντανά την ολοζώντανη ζωή και να την πηδαλιουχήσει (και τα δύο). Χαρακτηριστικά ανυπόταχτο είναι το «απο-» στην αρχή των λέξεων: άλλοτε εντείνει το νόημα της λέξης της οποίας προτάσσεται (όπως αποξένωση, αποσάθρωση), ενώ άλλοτε το ανατρέπει (όπως απασφάλιση, απάνθρωπος). Κανόνας που να υποχρεώνει το «απο-» να είναι μόνο το ένα ή μόνο το άλλο, δεν υπάρχει. Μοιάζει με την ανοιχτωσιά της ζωής και την πολυσημία των ανθρώπινων επιλογών.

Απάνθρωπο λέμε αυτόν που απεμπολεί τη ανθρωπιά. Η λέξη χρησιμοποιείται με ηθική φόρτιση. Δηλώνει εκείνον που δεν νιώθει, που δεν πονά τον άλλον. Να πάλι μια ανυπόταχτη λέξη: άλλο το «πονάω (συμπονάω) τον άλλον», άλλο το «πονάω (προκαλώ πόνο σ)τον άλλον». Στην καθημερινή και λαϊκή χρήση της, λοιπόν, η ανθρωπιά (το να είσαι όντως άνθρωπος) δεν ορίζεται από την χημεία των συστατικών σου, αλλά από τη σχέση σου με αυτόν που βρίσκεται έξω από σένα. Με άλλα λόγια, άνθρωπος που έχει  υπέροχες απαντήσεις στις μικροβιολογικές του εξετάσεις, αλλά δεν αγαπά, δεν είναι όντως άνθρωπος.

Ωστόσο έχουν πλημμυρίσει τον χώρο του δημόσιου διαλόγου και απόψεις οι οποίες διαφορετικά ορίζουν την ανθρωπιά. Η ενίσχυση της ατομικής χημείας μέσω της τεχνολογίας, και το ξεπέρασμα της ηθικής κατανόησης της ανθρωπιάς, εμφανίζονται ως υπόσχεση για φτάσιμο σε κάτι που παρουσιάζεται ως αληθινή πραγμάτωση του ανθρώπου, ως ριζική επανεκκίνησή του. Ο λεγόμενος «μετανθρωπισμός», ο «υπερανθρωπισμός», η «αθανατοποίηση» (ιμορταλισμός) κ.λπ. ανήκουν (μ’ όλες τις επιμέρους διαφοροποιήσεις τους) σ’ αυτή την οπτική.

Μοιάζει με άλμα στην ελευθερία. Αλλά είναι; Οι αλγόριθμοι –λένε– του κυβερνοχώρου και των θηριωδών εταιριών διαμόρφωσής τους συγκεντρώνουν απίστευτο αριθμό δεδομένων, αριθμό που ο άνθρωπος είναι αδύνατον να κουμαντάρει. Οπότε, οι αλγόριθμοι ορίζουν με τον καλύτερο, πληρέστερο τρόπο τις αποφάσεις μας. Ιδού η αντίφαση και η σαγήνη: Ο άνθρωπος έχει πλέον στη διάθεσή του δυνατότητες που δεν θα τις έβαζε παλιότερα ο νους του, και όντως αυτό τον ελευθερώνει από κάποια δεσμά του χώρου και του χρόνου, ωστόσο η λήψη απόφασης γίνεται όλο και πιο καθορισμένη. Η διαφορά του ανθρώπου από την τεχνητή νοημοσύνη, λέει εύστοχα ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν, βρίσκεται στο ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν εμπεριέχει πόνο [1]. Ο πόνος είναι σπουδαία παράμετρος της ανθρωπιάς. Πονάμε με τα διλήμματα, με τα σπαζοκεφαλιάσματα, με την πολύτιμη δυνατότητα να μετανιώνουμε. Υπ’ αυτή την έννοια, πονάμε όντας υποκείμενα και όχι αντικείμενα / πράγματα.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ  ΑΝΑΣΤΑΣΗ...

ΤΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

Η Αθήνα σχεδόν άδεια, με το "δρόμο της Αριστεράς" στο χέρι και πρώτη στάση - πέρασμα από το αγαπημένο βιβλιοπωλείο "ΝΑΥΤΙΛΟΣ" και τον Γιώργο Τσάκαλο να με υποδέχεται υγιέστατος και ορθός!  Ο Κωστής Χριστόπουλος, έφυγε για την κοινή μας πατρίδα. Πολιτική κουβέντα και στην τσάντα τα νέα αποκτήματα:

√ "ΤΟ ΚΟΙΝΟΝ των ωραίων τεχνών" με πλήθος φίλων να το κοσμούν με τη συμμετοχή τους!

√ ‌"ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ- Δεκατρία κείμενα για τον Μισέλ Ουελμπέκ", συλλογικός τόμος των τόσο ποιοτικών εκδόσεων"αντίποδες"!

√ ‌"Θάνατος, ο μελλοθάνατος -     Μια προσπάθεια χριστιανικής ματιάς στον Θάνατο, την Ανάσταση και την Ελπίδα" του αγαπημένου Θανάση Ν. Παπαθανασίου από το 'σταυροδρόμι" την εκκλησιαστική κοινότητα του Αγίου Φιλίππου στο Θησείο!!!

Πολύωρη στάση για καφέ και διάβασμα στον ΧΑΣΑΝ της Μεσολογγίου!

Στον "δ ρ ό μ ο ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ" επίσης, γράφει στο τόσο επίκαιρο κείμενό του ο Θανάσης Παπαθανασίου:

 «Απ-ανθρωποποίηση; Η "μεγάλη επανεκκίνηση" και το ποδαρικό "απο-"»

"...Στη χριστιανική οπτική ο άνθρωπος καλείται σε πλήρη ανθρωποποίηση, αλλά μέσω ενός δρόμου ερωτικού: ο αγαπημένος/ η αγαπημένη σου δίνει αυτά που δεν μπορεί να τα γεννήσει η ατομικότητα σου, όποιον χημικό πλούτο κι αν διαθέτει αυτή. Ο Άλλος/ η Άλλη είναι το ανυπότακτο η έκπληξη.

 Αντίθετα, ο αλγόριθμος υπόσχεται τον ουρανό με τ' άστρα, αλλά σε ένα σύμπαν απ' όπου ξορκίζεται το ανυπόταχτο, η έκπληξη, η ελευθερία ως μπελάς..."

Και επειδή η Απ-ανθρωποποίηση και η θανατίλα σκέπασαν με τόση ένταση τη ζωή μας τα τελευταία χρόνια, μόνη Ελπίδα η Ανάσταση!

 Για του χριστιανούς η ανάσταση είναι η απάντηση στην τραγικότητα του θανάτου, όπως γράφει στο βιβλίο του ο Θανάσης Παπαθανασίου! Και επιμένει στο επίμετρο του βιβλίου του:

 "Η αναστάσιμη χαρά αναμετριέται με τη μιζέρια. Στην αναμέτρηση αυτή η θέση μας δεν είναι στις κερκίδες."!!!

Η διαδρομή μου αυτή Περιστέρι, Μετρό- Πανεπιστήμιο, Ναυτίλος και Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, καφε-ΧΑΣΑΝ γίνεται πολλά χρόνια, που όμως, όταν τα χρόνια περάσουν αντιλαμβάνεσαι πόσο σημαντικοί ήταν στο πέρασμά σου τα πρόσωπα, τα στέκια! Η ίδια σου η ζωή!!!

Καλή Ανάσταση, αδερφοί!

ΠΗΓΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ fb

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Θάνατος ο μελλοθάνατος

Μια προσπάθεια χριστιανικής ματιάς

στον Θάνατο την Ανάσταση και την Ελπίδα

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου «Θάνατος ο μελλοθάνατος» του Θανάση Ν. Παπαθανασίου που μόλις κυκλοφόρησε

Ο θάνατος είναι πραγματικότητα αναπόφευκτη. Κι όμως ο σύγχρονος άνθρωπος πανικοβάλλεται στη σκέψη του και αυταπατάται ότι τον αποφεύγει… αποφεύγοντας να στοχάζεται για αυτόν.

Αντίθετα, η χριστιανική πίστη εμπεριέχει ερμηνεία του θανάτου και εμπνέει στάση ζωής απέναντί του. Το βιβλίο επιχειρεί να συνοψίσει τη πίστη αυτή, η οποία στην πραγματικότητα καλεί τον άνθρωπο να αναμετρηθεί με ένα αβυσσαλέο μυστήριο. Στην χριστιανική οπτική λοιπόν ο θάνατος είναι μελλοθάνατος, και την κατάργησή του θα φέρει η ανάσταση. Κι όλα αυτά, όχι ως αδάπανες μεγαλοστομίες, αλλά ως ελπίδα η οποία (μακάρι να) δονεί την καθημερινότητά μας και (να) προσφέρει προσανατολισμό στις επιλογές και στις πράξεις μας. Γιατί θάνατος δεν είναι μόνο η αποσύνθεση της ανθρώπινης υπόστασης, είναι και η αποσύνθεση των σχέσεων και του δίκιου.

Έκκληση κληρικών της Εκκλησίας της Μόσχας για ειρήνευση.

Από ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ν. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ fb

Λόγος θαρραλέος, ξέχειλος από διαυγή θεολογία και με τα μάτια ανοιχτά σε όλο το κάδρο. Έκκληση κληρικών της Εκκλησίας της Μόσχας για ειρήνευση.

Στέκω με συγκίνηση στην εξής φράση: «Σεβόμαστε τη θεόδοτη ελευθερία του ανθρώπου και πιστεύουμε ότι ο λαός της Ουκρανίας πρέπει να κάνει την επιλογή του μόνος του, όχι με το όπλο στον κρόταφο,  χωρίς πίεση από τη Δύση ή την Ανατολή».

Μετάφραση ολόκληρου του κειμένου τους: 

« ΕΚΚΛΗΣΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Εμείς, ιερείς και διάκονοι της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μιλώντας ο καθένας για τον εαυτό του, απευθύνουμε έκκληση σε όλους εκείνους από τους οποίους εξαρτάται η παύση του αδελφοκτόνου πολέμου στην Ουκρανία, ζητώντας τη συμφιλίωση και την άμεση κατάπαυση του πυρός. 

Κάνουμε αυτήν την έκκληση μετά την Κυριακή της Εσχάτης Κρίσης και την παραμονή της Κυριακής της Συγχώρεσης. Η Έσχατη Κρίση περιμένει κάθε άνθρωπο. Καμία γήινη εξουσία, κανένας γιατρός, κανένας φύλακας δεν θα μας προστατεύσει από αυτή την κρίση. Ανησυχώντας για τη σωτηρία κάθε ανθρώπου που θεωρεί τον εαυτό του παιδί της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, δεν θέλουμε να εμφανιστεί σε αυτή την κρίση, κουβαλώντας μητρικές κατάρες σαν βαρύ φορτίο. Υπενθυμίζουμε ότι το Αίμα του Χριστού, που χύθηκε από τον Σωτήρα για τη ζωή του κόσμου, όταν λαμβάνεται στο μυστήριο της Κοινωνίας από ανθρώπους που δίνουν δολοφονικές εντολές, δεν δίνει ζωή, αλλά αιώνιο μαρτύριο.

Το παράλογο του πόνου των αθώων.

Το παράλογο του πόνου των αθώων.

Του ΘΑΝΑΣΗ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Στις 29 Δεκεμβρίου οι Χριστιανοί εορτάζουν τα αθώα θύματα της ιστορίας, αυτά που βιώνουν την ασύλληπτη οδύνη: το αδιανόητο άδικο και το παράλογο. Γιατί το κακό είναι εξ ορισμού παράλογο, αβυσσαλέα και απάνθρωπα παράλογο. Δεν ρωτά, δεν παίρνει την άδεια κανενός, δεν νοιάζεται για το δίκιο...

Στις 29 Δεκεμβρίου, μέσα στην ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων, το εκκλησιαστικό εορτολόγιο ζητά από τους πιστούς να μην αράξουν σε ψευδοΧριστούγεννα, να μην αράξουν δηλαδή σε έναν εορτασμό απονευρωμένο από τη ρήξη με το κακό και τ’ άδικο.

Στις 29 Δεκεμβρίου τιμώνται τα βρέφη, τα οποία, σύμφωνα με το ευαγγέλιο του Ματθαίου, σφάχτηκαν με εντολή του βασιλιά Ηρώδη στην προσπάθειά του να εξοντώσει τον Ιησού. Η Εκκλησία έχει δεχτεί τα βρέφη αυτά ως τους πρώτους μάρτυρες, ως άγιούς της. Δεν θα μπω στη συζήτηση για τη ιστορικότητα της αφήγησης. Θα κοντοσταθώ σε συγκλονιστικά νοήματά της:

Τα βρέφη δεν επιλέγουν ιδεολογικό προσανατολισμό. Τα βρέφη είναι ο κορυφαίος συμβολισμός ΤΟΥ ΑΠΟΛΥΤΑ ΑΦΤΑΙΧΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΠΟΛΥΤΑ ΑΦΗΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ. Τα βρέφη του Ευαγγελίου δεν είναι άγια επειδή δήλωσαν Χριστιανοί. ΕΙΝΑΙ ΑΓΙΑ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΑΘΩΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΠΑΝΘΡΩΠΙΑΣ. Ανοίγει γενναία μια ευρεία προοπτική για τους αθώους, πέρα από κάθε θρησκευτικό, εθνικό, ιδεολογικό προσανατολισμό...

Ο Ματθαίος δίνει δραματικό τόνο, επικαλούμενος μια παλιά προφητεία:

 
«Ακούστηκε στη Ραμά κραυγή, θρήνος, κλάματα και στεναγμός βαρύς. Για τα παιδιά της κλαίει η Ραχήλ και πουθενά δε βρίσκει παρηγοριά, γιατί δεν υπάρχουν πια στη ζωή» (Ιερεμίας 31:15).

Η ασύλληπτη οδύνη και το αδιανόητο άδικο δεν αντέχονται. Ναι, ο ταλαίπωρος που θα επιβιώσει, «πουθενά δε βρίσκει παρηγοριά». Δεν χρειάζονται θεολογικά τερτίπια που βγάζουν λάδι το κακό και το άδικο. Ο Χριστός – βρέφος ήταν από τους πρόσφυγες εκείνους που σε εκείνη τη συγκυρία πέρασαν τα κύματα και τους φράχτες και διέφυγαν εκείνη τη σφαγή. Αλλά όχι τη ρήξη με το κακό και τ' άδικο. Η προσφυγιά του ολοκληρώθηκε στον Γολγοθά, όταν τη θυσία των αθώων την έκανε –στο πρόσωπό του– θυσία ηθελημένη, ώστε να πάψει ο θάνατος και το άδικο να είναι το τέρμα των πάντων. Για την Εκκλησία, τα νήπια ήδη «συμβασιλεύουν με τον Χριστό».

Σάρκα ή σαρκοφάγος;

Πολυμορφία και ιεραποστολική φύση της Εκκλησίας

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Εισήγηση στη συνάντηση εργασίας του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Αττικής «Ρωμανός ο Μελωδός & Ιωάννης ο Δαμασκηνός» και της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας, Τετάρτη 24-11-2021, στον χώρο της ΑΕΑΑ.

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με την ψηλάφηση τριών ορισμών.

Πρώτον: Τι είναι σάρκα.

Η σάρκα είναι εαυτός μας. Δεν είναι περιτύλιγμα,  δεν είναι τσόφλι, δεν είναι φυλακή. Είναι εαυτός μας. Ασώματος άνθρωπος δεν υπάρχει, και γι’ αυτό δεν θα υπάρξει ασώματη ανάσταση. Κι όταν λέμε ότι ο Χριστός σαρκώθηκε, δεν εννοούμε ότι η θεότητά του φώλιασε μέσα σε ένα σάρκινο περιτύλιγμα, τσόφλι ή φυλακή. Σάρκα του Χριστού έγινε ο πλήρης άνθρωπος. Και πλήρης άνθρωπος σημαίνει και σώμα και ψυχή και νου και πράξη και δημιουργικότητα. Επαναλαμβάνω: Η σάρκα είναι εαυτός μας. Δεν είναι περιτύλιγμα,  δεν είναι τσόφλι, δεν είναι φυλακή.

Δεύτερος ορισμός: Τι είναι σαρκοφάγος.

Νηστεία είναι η τέχνη να πεινάς και να διψάς

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου από το fb

Στις 15 Νοεμβρίου για τους πιστούς ξεκινά η πορεία προς τα Χριστούγεννα. Κι επειδή "πορεία προς" σημαίνει πως δεν είσαι φτασμένος, αλλά κινείσαι προς τον αγαπημένο σου, γλέντι δεν θα κάνεις μέχρι να σμίξετε. Άρα, μέχρι τότε νηστεία!

Και κάτι ακόμη, που κάνει τη νηστεία εξαιρετικά επίκαιρη σήμερα (πνευματικά και κοινωνικά και πολιτικά, ή μάλλον: πνευματικά και γι' αυτό και κοινωνικά και πολιτικά):

«Νηστεία είναι η τέχνη να πεινάς και να διψάς. Η πείνα και η δίψα είναι πάντα τα σημάδια ότι μια ζώσα ύπαρξη έχει αρχίσει να φθείρεται και δεν θα επιβιώσει αν δεν λάβει απ’ έξω ενίσχυση υπό τη μορφή της τροφής.

Στη χριστιανική οπτική, όμως, η πείνα και η δίψα θα μεταμορφωθούν σε αναζήτηση του ουσιώδους για τους ανθρώπους, δηλαδή της τροφής που δεν χάνεται (Ιω. 6:27). Το Ευαγγέλιο λέει ότι ο Χριστός ήρθε αντιμέτωπος με τον διάβολο στην έρημο αφού πρώτα πείνασε (Ματθ. 4:2-3, Λουκ.4:2-3). Ήταν ένας πεινασμένος και διψασμένος Θεάνθρωπος αυτός που έδειξε μια νέα έξοδο από τους τρεις μείζονες θρησκευτικοπολιτικούς πειρασμούς του ανθρώπου: το θαύμα που σκλαβώνει την ελευθερία, το μυστήριο της αυτοεπιβεβαίωσης και την εξουσία που υποτάσσει.

Το να είσαι Χριστιανός συμπίπτει με το να πεινάς και να διψάς, δηλαδή με το να είσαι μια ανολοκλήρωτη ύπαρξη, μια ύπαρξη εν τω γίγνεσθαι, καθ’ οδόν μέχρι να στηθεί το τελικό συμπόσιο, σε εμπόλεμη κατάσταση μέχρι την Ανάσταση, πεινασμένος και διψασμένος για δικαιοσύνη. Αν δεν είμαστε σε θέση να μαρτυρήσουμε αυτή την προφητική οπτική, ό,τι θα απομείνει από τον χριστιανικό βίο θα είναι μια υπόθεση διαιτολόγων και μαγείρων. Και σε τέτοια περίπτωση, ας τ’ αφήσουμε σ’ αυτούς».

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου,

επίλογος στο μελέτημά μου: «Η χριστιανική νηστεία στη μετανεωτερική κοινωνία. Ψηλάφηση των κριτηρίων», Σύναξη 133 (2015), σσ. 81-97.

Θ.Ν.Π. / 14-11-2020

ΥΓ: Η ζωγραφιά είναι της Lily Yakupova ( Ufa, Ρωσία), https://www.artmajeur.com/.../yaku.../artworks/11435816/city