Καμύ: Η τραγωδία των γηρατειών

«Η τραγωδία των γηρατειών δεν είναι ότι κάποιος είναι γέρος, αλλά ότι είναι νέος. 

Μέσα σε αυτό το γερασμένο σώμα είναι μια καρδιά ακόμα τόσο περίεργη, ακόμα τόσο πεινασμένη, ακόμα γεμάτη λαχτάρα όσο ήταν στη νιότη. 

Κάθομαι στο παράθυρο και παρακολουθώ τον κόσμο να περνάει, νιώθοντας σαν ξένος σε μια ξένη χώρα, ανίκανος να σχετιστώ με τον έξω κόσμο, κι όμως μέσα μου, καίει η ίδια φωτιά που κάποτε πίστευε ότι θα μπορούσε να κατακτήσει τον κόσμο. 

Και η πραγματική τραγωδία είναι ότι ο κόσμος παραμένει ακόμα, τόσο μακρινός και άπιαστος, ένα μέρος που δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω».

Αλμπέρ Καμύ, «Η πτώση»

ΠΗΓΗ - Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ

Ο ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ το 1957 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Αμέσως μετά τη βράβευση του έγραψε ένα συγκινητικό γράμμα στον δάσκαλο του.

19 Νοεμβρίου 1957.

Αγαπητέ Κύριε Germain,

Άφησα το θόρυβο γύρω μου να καταλαγιάσει λίγο, πριν σας απευθυνθώ από τα βάθη της καρδιάς μου. Mόλις μου δόθηκε μια πολύ μεγάλη τιμή που ούτε περίμενα και ούτε επεδίωξα.

Όταν άκουσα την είδηση, η πρώτη μου σκέψη μετά τη μητέρα μου ήσασταν εσείς.

Χωρίς εσάς, χωρίς το χέρι που στοργικά απλώσατε στο φτωχό παιδί που ήμουν τότε, χωρίς τη διδασκαλία και το παράδειγμά σας, τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί.

Δεν πρόκειται να κερδίσω πολλά από αυτή την τιμή. Μου δίνει όμως τουλάχιστον την ευκαιρία να σας πω τι υπήρξατε και εξακολουθείτε να είστε για μένα και να σας διαβεβαιώσω ότι οι προσπάθειές σας, το έργο σας, και η γενναιόδωρη καρδιά σας εξακολουθούν να ζουν σε έναν από τα μικρά σχολιαρόπαιδά σας που παρά τα χρόνια, δεν έπαψε ποτέ να είναι ευγνώμων μαθητής σας.

Θα σας εναγκαλίζομαι με όλη μου την καρδιά.

Αλμπέρ Καμύ

Πηγή : Γιώργος Γεωργαμλής 

Άγνωστη πτυχή για το ευρύ κοινό, το γεγονός ότι ξεκίνησε, ως ποδοσφαιριστής στην ομάδα της Ρασίνγκ - Αλγέρι... 

«Το Ελληνόπουλο»: Όταν ο Καμύ υποστήριζε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα

του Γιώργου Μυλωνά από το liberal.gr

Η σύλληψη από τους Βρετανούς του 23χρονου Κύπριου σπουδαστή Μιχάλη Καραολή και η καταδίκη του σε θάνατο συγκλονίζει τον Αλμπέρ Καμύ κι αποφασίζει να γράψει «Το Ελληνόπουλο» («L΄enfant grec»), στη γαλλική εφημερίδα «L΄ Express» την 6η Δεκεμβρίου 1955. Εκεί, εντυπωσιάζει ο στοχαστής όχι μόνο για την πίστη του στον Ελληνισμό που βλέπει ως θεμέλιο για το στήσιμο της νέας Ευρώπης, αλλά για την προωθημένη πολιτική του σκέψη που αντιλαμβάνεται τη θέση της Κύπρου και την υψηλή γεωστρατηγική της σημασία στο δυτικό κόσμο (την αποκαλεί αεροπλανοφόρο της βρετανικής και δυτικής δύναμης). Γράφει, λοιπόν, ο συγγραφέας που μας έδωσε τις ρίζες της ρήξης:

«Εδώ και λίγες εβδομάδες, η επαναστατημένη Κύπρος έχει αποκτήσει τον ἠρωά της στο πρόσωπο του νεαρού Κύπριου σπουδαστή Μιχαλάκη Καραολή που καταδικάστηκε από τα βρετανικά δικαστήρια σε θάνατο µε τη μέθοδο του απαγχονισμού. Στο ευτυχισμένο εκείνο νησί όπου γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι άνθρωποι πεθαίνουν σήµερα – και μάλιστα µε τρόπο φρικιαστικό. Για µια ακόµη φορά, η ταπεινή διεκδίκηση ενός λαού που παρέμεινε για χρόνια βουβή και αναχαιτίστηκε μόλις θέλησε να εκδηλωθεί, ξεσπά τώρα σε εξέγερση. Για µια ακόμη φορά, της εξέγερσης είχε προηγηθεί η τυφλή καταπίεση. Για µια ακόµη φορά, οι αρχές Κατοχής που διατράνωναν ότι κυριαρχική τους φροντίδα ήταν η τάξη, αναγκάζονται να εγκαταστήσουν τα δικαστήριά τους και να κάνουν ακόµη µεγαλύτερη µια καταπίεση που δε θα φέρει άλλο αποτέλεσµα παρά τον πολλαπλασιαμό των εξεγέρσεων. Τώρα σήμανε η ώρα για τους μάρτυρες που, ακούραστοι όπως και οι καταπιεστές, κατορθώνουν να κάνουν γνωστή σ᾿ έναν αδιάφορο κόσµο την διεκδίκηση ενός λαού που τον ξέχασαν όλοι εκτός απ᾿ τον εαυτό του.

Ο Αλμπέρ Καμύ για τον αγώνα της ΕΟΚΑ

Albert Camus, «L’enfant grec» [«Τὸ Ελληνόπουλο»]

L’ Express, 6 Δεκεμβρίου 1955

Το Ελληνόπουλο

«Τὶς τελευταῖες ἑβδομάδες ἡ ἐπαναστατημένη Κύπρος ἔχει ἀποκτήσει τὸν ἥρωά της στὸ πρόσωπο τοῦ νεαροῦ Κύπριου σπουδαστῆ Μιχάλη Καραολῆ ποὺ καταδικάστηκε ἀπὸ τὰ βρετανικὰ δικαστήρια σὲ θάνατο διὰ ἀπαγχονισμοῦ. Στὸ ἐκλεκτὸ νησὶ ὅπου γεννήθηκε ἡ Ἀφροδίτη οἱ ἄνθρωποι πεθαίνουν σήμερα καὶ μάλιστα μὲ φρικαλέο τρόπο.

Γιὰ μιὰ ἀκόμη φορᾶ, ἡ ἄσημη διεκδίκηση ἑνὸς λαοῦ ποὺ παρέμεινε γιὰ χρόνια βουβὴ καὶ ἀναχαιτίστηκε μόλις θέλησε νὰ ἐκδηλωθεῖ, ξεσπᾶ τώρα σὲ τρομοκρατία. Γιὰ μιὰ ἀκόμη φορᾶ, τῆς ἐξέγερσης εἶχε προηγηθεῖ ἡ τυφλὴ καταπίεση. Γιὰ μιὰ ἀκόμη φορᾶ, οἱ ἀρχὲς Κατοχῆς ποὺ διατράνωναν ὅτι κύριο μέλημά τους ἦταν πρωτίστως ἡ διασφάλιση τῆς τάξης, ἀναγκάζονται νὰ ἐγκαταστήσουν τὰ δικαστήριά τους καὶ νὰ ἐντείνουν τὴν καταπίεση ποὺ τὸ μοναδικὸ ἀποτέλεσμα ποὺ θὰ φέρει δὲν θὰ εἶναι ἄλλο παρὰ μονάχα ὁ πολλαπλασιασμὸς τῶν ἀνταρτῶν.

Κατὰ συνέπεια θὰ ἔρθει ἡ ὥρα τῶν μαρτύρων ποὺ θὰ εἶναι ἀμέτρητοι, ὅπως ἀπέραντη θὰ εἶναι καὶ ἡ καταπίεση, γεγονὸς ποὺ θὰ ὁδηγήσει τελικὰ στὴν ἐπιβολὴ σὲ ἕναν ἀδιάφορο κόσμο τῆς ἀξίωσης ἑνὸς λαοῦ ποὺ εἶναι ξεχασμένος ἀπὸ ὅλους, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό.

Αλμπέρ Καμύ

Το απόσπασμα από το φβ του Δημήτρης Μπαλτάς

"Η εξέγερση δεν μπορεί να κάνει χωρίς μια παράξενη αγάπη. Όσοι δεν βρίσκουν αναπαμό ούτε στον Θεό ούτε στην ιστορία, καταδικάζονται να ζουν για εκείνους που, όπως κι αυτοί, δεν μπορούν να ζουν: για τους ταπεινωμένους. Η πιο καθαρή κίνηση της εξέγερσης στεφανώνεται τότε με την σπαρακτική κραυγή του Καραμάζωφ: αν δεν μπορούν όλοι να σωθούν, τι χρησιμεύει η σωτηρία του ενός! Έτσι οι καθολικοί κατάδικοι στα κελλιά της Ισπανίας αρνούνται σήμερα [Σημ.: το βιβλίο εκδόθηκε το 1951] την μετάληψη, γιατί οι παπάδες του καθεστώτος την έκαναν υποχρεωτική σε μερικές φυλακές. Κι αυτοί επίσης, μόνοι μάρτυρες της σταυρωμένης αθωότητας, αρνούνται την σωτηρία αν πρέπει να την πληρώσουν με αδικία και καταπίεση. Αυτή η τρελή γενναιοψυχία είναι η γενναιοψυχία της εξέγερσης, που δίνει χωρίς αργοπορία την δύναμη της αγάπης της και αρνείται χωρίς αναβολή την αδικία. (...)

Η εξέγερση αποδείχνει έτσι πως είναι το ίδιο το ρεύμα της ζωής κι ότι δεν μπορεί κανείς να την αρνηθεί χωρίς ν' απαρνηθεί την ζωή. Είναι λοιπόν αγάπη και γονιμότητα ή δεν είναι τίποτα. Η επανάσταση χωρίς τιμή, η επανάσταση του υπολογισμού, που προτιμώντας έναν αφηρημένο άνθρωπο από έναν άνθρωπο με σάρκα, αρνείται το Είναι όσες φορές της χρειάζεται, αντικαθιστά την αγάπη με την μνησικακία. Όταν η εξέγερση αφήνεται να μολυνθεί από την μνησικακία (...) δεν είναι πια ούτε εξέγερση ούτε επανάσταση, αλλά μνησικακία και τυραννία". 

(Α. Καμύ)

Αλμπέρ Καμύ, «Η πανούκλα» (απόσπασμα)

«Οι Θεομηνίες, στην πραγματικότητα, είναι κάτι που ενδιαφέρει όλους από κοινού, αλλά δύσκολα τις πιστεύει κάποιος όταν του πέσουν κατακέφαλα. Υπήρξαν στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και οι πόλεμοι. Εν τούτοις, πόλεμοι και πανούκλες βρίσκουν σχεδόν πάντα τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους. 

Ο γιατρός Ριέ ήταν απροετοίμαστος, όπως και οι συμπολίτες μας και έτσι πρέπει να καταλάβουμε τους δισταγμούς τους. … Όταν ξεσπάει ένας πόλεμος, οι άνθρωποι λένε: 

“Δεν θα διαρκέσει πολύ, είναι μια ανοησία”. 

Κι αναμφισβήτητα, ένας πόλεμος είναι σίγουρα μια μεγάλη ανοησία, αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να διαρκέσει πολύ. Η ανοησία επιμένει πάντα, κάτι που θα μπορούσε να το διακρίνει ο καθένας, αν δεν σκέφτονταν μόνο τον εαυτό του. Απ’ αυτή την άποψη, οι συμπολίτες μας ήταν όπως όλος ο κόσμος. Σκέφτονταν μόνο τους εαυτούς τους.  

Ή, για να το πούμε κι αλλιώς, ήταν ανθρωπιστές: δεν πίστευαν στις θεομηνίες. Η θεομηνία υπερβαίνει τα μέτρα του ανθρώπου, και γι’ αυτό λέμε ότι δεν είναι πραγματική, είναι ένα κακό όνειρο που θα περάσει. Όμως δεν περνάει πάντα. Και από κακό όνειρο σε κακό όνειρο, είναι οι άνθρωποι που περνάνε και χάνονται και πρώτοι απ’ όλους οι ανθρωπιστές, που δεν πήραν τις προφυλάξεις τους. Οι συμπολίτες μας δεν ήταν πιο ένοχοι από άλλους. Ξεχνούσαν να είναι μετριόφρονες, αυτό είναι όλο. Σκέφτονταν ότι όλα είναι ακόμη δυνατά για αυτούς· πράγμα που σήμαινε ότι οι θεομηνίες είναι αδύνατες. Συνέχιζαν να ασχολούνται με τις επιχειρήσεις τους, να έχουν τις απόψεις τους, να ετοιμάζουν εκδρομές.  

Πώς θα μπορούσαν να σκεφτούν τη Πανούκλα, που καταργεί το μέλλον, τις μετακινήσεις, τις συζητήσεις; Πίστευαν ότι είναι ελεύθεροι, όμως ποτέ κανένας δεν θα είναι ελεύθερος, όσο θα υπάρχουν θεομηνίες».

[...]

Έτσι οι αιχμάλωτοι της πανούκλας πάλεψαν όλη τη βδομάδα μ’ όποιον τρόπο μπορούσαν. Και μερικοί ανάμεσά τους όπως ο Ραμπέρ, έφθασαν, όπως βλέπουμε, να φανταστούν ότι ενεργούσαν ακόμα σαν ελεύθεροι άνθρωποι, ότι μπορούσαν να διαλέξουν. Όμως μπορούμε πράγματι να πούμε ότι αυτή τη στιγμή, στα μέσα του Αυγούστου, η πανούκλα είχε καλύψει τα πάντα. Δεν υπήρχαν πια τότε προσωπικά πεπρωμένα, αλλά μια συλλογική υπόθεση που ήταν η πανούκλα και αισθήματα που τα μοιράζονταν όλοι. Το σημαντικότερο ήταν ο χωρισμός και η εξορία, μ’ όλο το φόβο και την εξέγερση που περιέκλειαν. Νά γιατί ο αφηγητής πιστεύει ότι ταιριάζει στο αποκορύφωμα της ζέστης και της αρρώστιας να περιγράψει τις βιαιότητες των επιζώντων συμπολιτών μας, την ταφή των νεκρών και την οδύνη των χωρισμένων εραστών.

Αλμπέρ Καμύ «Το καλοκαίρι»

Και μόνοι με τον ορίζοντα.

Τα κύματα έρχονται απ’ την αόρατη Ανατολή, ένα ένα, υπομονετικά.

Φτάνουνε μέχρις εμάς και πάλι υπομονετικά φεύγουν προς την άγνωστη Δύση, ένα ένα.

Ατέλειωτη πορεία που δεν άρχισε ούτε τελείωσε ποτέ…

Ποτάμια μικρά και μεγάλα περνούν, η θάλασσα περνά και μένει.

Έτσι θα 'πρεπε ν’ αγαπώ, πιστά και φευγαλέα.

Σμίγω με τη θάλασσα.

[...]

Μερικές νύχτες που η γλυκύτητά τους παρατείνεται, ναι, μπορούμε άφοβα να πεθάνουμε τότε, ξέροντας πως τούτες οι νύχτες θα ξανάρθουν ύστερα από μας πάνω στη γη και στη θάλασσα.

«Προσωπικά δεν μπορώ να ζήσω χωρίς την τέχνη μου αλλά δεν τοποθέτησα ποτέ την τέχνη αυτήν πάνω απ’ όλα» Από Σύνταξη - 29 Ιούνιος, 2018

του Αλμπέρ Καμύ

Απόσπασμα από την ομιλία του Αλμπέρ Καμύ κατά την τελετή παραλαβής του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας στις 10 Δεκεμβρίου 1957.

«Κάθε γενιά, αναμφισβήτητα, θεωρεί τον εαυτό της προορισμένο να ξαναφτιάξει τον κόσμο. Η δική μου γνωρίζει πως δεν θα τον ξαναφτιάξει. Ίσως όμως η αποστολή της να είναι δυσκολότερη: να εμποδίσει να καταστραφεί ο κόσμος. Κληρονόμος μιας διεφθαρμένης ιστορίας, όπου συνυπάρχουν ανάμεικτα ξεπεσμένες επαναστάσεις, παράφρονες τεχνολογίες, πεθαμένοι θεοί και αποδυναμωμένες ιδεολογίες, όπου ακόμη και μέτριες δυνάμεις μπορούν να καταστρέψουν τα πάντα, αλλά δεν μπορούν πια να πείσουν, όπου η νοημοσύνη ταπεινώθηκε ως το σημείο να γίνει υπηρέτρια του μίσους και της καταπίεσης, η γενιά αυτή όφειλε, τόσο στον εαυτό της όσο και στους άλλους, ν’ αποκαταστήσει με τις αρνήσεις της κάτι απ’ αυτό που δίνει αξιοπρέπεια στη ζωή και στο θάνατο. Σ’ έναν κόσμο που απειλείται με διάλυση, όπου υπάρχει ο κίνδυνος ο μεγάλοι μας ιεροεξεταστές να εγκαταστήσουν για πάντα το βασίλειο του θανάτου, η γενιά μας γνωρίζει πως πρέπει, μετά από μια ξέφρενη κούρσα ενάντια στο χρόνο, να παγιώσει ανάμεσα στα έθνη μια ειρήνη που να μην ταυτίζεται με τη δουλεία, να συμφιλιώσει πάλι την εργασία και την πνευματική καλλιέργεια και να ξαναφτιάξει μ’ όλους τους ανθρώπους ένα ενιαίο τόξο. Δεν είναι βέβαιο αν θα μπορέσει να ολοκληρώσει ποτέ αυτό το τεράστιο έργο, είναι όμως βέβαιο πως παντού μέσα στον κόσμο υπάρχει ήδη το διπλό στοίχημα της αλήθειας και της ελευθερίας και, σε κάθε περίπτωση, γνωρίζει να πεθαίνει χωρίς μίσος γι’ αυτό. Αυτή η γενιά αξίζει να επευφημείται και να ενθαρρύνεται παντού όπου βρίσκεται, ιδιαίτερα όταν θυσιάζεται. Σίγουρος για την ανεπιφύλακτη συμφωνία σας, θα ήθελα να μεταθέσω την τιμή που μου κάνατε σ’ αυτήν τη γενιά.

«Το Ελληνόπουλο». Το άρθρο που έγραψε ο Άλμπερ Καμύ για τον απαγχονισμό του Καραολή. Στη δίκη του κατήγορος ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς

Στις 28 Οκτωβρίου 1955, ακούστηκε για πρώτη φορά σε δίκη αγωνιστή της ΕΟΚΑ η απόφαση: «Εις θάνατον!» Ο Μιχαλάκης Καραολής μαζί με τον Ανδρέα Δημητρίου, ήταν οι πρώτοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ που οδηγήθηκαν στην κρεμάλα. Ο στρατάρχης Τζον Χάρτινγκ, έδινε ιδιαίτερη σημασία στις πρώτες εκτελέσεις. Αποτελούσαν την τακτική που ονόμαζε «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» και θεωρούσε πως θα λειτουργούσαν ως παραδειγματικό μέτρο το οποίο θα τρομοκρατούσε τους αγωνιστές. Ήλπιζε πως η αμείλικτη στάση του απέναντι στους συλληφθέντες θα τερμάτιζε τον αγώνα. Βέβαια, έκανε λάθος, αφού η απάνθρωπη αντιμετώπιση των Βρετανών όχι μόνο δεν τρομοκράτησε τους αγωνιστές αλλά τους πείσμωσε περισσότερο. 

Ο Καμύ και η αιματοβαμμένη Αθήνα 

Ο αγώνας του κυπριακού λαού, δεν άφησε ασυγκίνητη την υπόλοιπη Ευρώπη. Σε όλες τις χώρες δημοσιογράφοι, πολιτικοί και διανοούμενοι στήριζαν με τα κείμενά τους τον αγώνα για απελευθέρωση και Ένωση του νησιού με την μητέρα πατρίδα. Τα τηλεγραφήματα που ζητούσαν την ακύρωση της εκτέλεσης πλήθαιναν μέρα τη μέρα. Μεταξύ αυτών, ένα άρθρο του Γάλλου ποιητή και φιλόσοφου, Άλμπερτ Καμύ με τίτλο «Το Ελληνόπουλο», το οποίο δημοσιεύτηκε στην γαλλική εφημερίδα Λ’ Εξπρές στις 6 Δεκεμβρίου 1955. 

A. Camus: Από το παρά-λογο στην εξ-έγερση

Δημήτρης Τζωρτζόπουλος

Αλμπέρ Καμύ

1913-1960

Τι είναι ο επαναστατημένος άνθρωπος;

§1

Η περίπτωση του Καμύ παραπέμπει σε μια ιδιότυπη έκφανση της ανθρώπινης σκέψης, η οποία αρνείται να «εξορθολογίζεται» με όρους που υπαγορεύονται έξωθεν. Η βαρύτητα του έργου του, αν και ημιτελούς λόγω του άκαιρου θανάτου του, συνδέεται με μια πολύτροπη εμβίωση  ολόκληρου του Είναι του ως ενός ανθρώπου που βρέθηκε μόνος μέσα στον μόνο δυνατό κόσμο. Έτσι, το στοχαστικό στοιχείο αυτού του έργου δεν προκύπτει ως συσσωρευμένη γνώση ή πληροφόρηση από στείρες ή καθηκοντολογικές αναγνώσεις, αλλά ως αναζήτηση, ως εν έργω διεκδίκηση εκείνης της πνευματικής διαύγειας, που θα τον οδηγούσε πέρα από αυθαίρετες ιδεολογικές κατασκευές, από θολές θεολογικο-μεταφυσικές ερμηνείες, από ατελέσφορες και ματαιόδοξες θεωρήσεις. Τέτοιες πτυχές του θεωρείν, πίστευε ακράδαντα, είναι σκοταδιστικές και μας καθηλώνουν, ανήμπορους να αντιδράσουμε, μέσα στη «λογική» ή τις «λογικές» ξένων προς εμάς, προς τη μοίρα του καθενός μας, αντιλήψεων και βιο-συστημάτων. Εραστής, ο ίδιος, του φωτός, του φυσικού φωτός της ζωής και μάλιστα της μεσογειακής ζωής, συγκεντρώνει πάντοτε το βλέμμα του όχι «στα αργότερα» ενός κόσμου, που δεν ξέρουμε πώς και πότε θα έλθει, αλλά στο παροντικό, στο άμεσο, στο πλούσιο, από γήινη ευφροσύνη και φως, εκάστοτε εδώ και τώρα υπάρχειν. Η φυσική ομορφιά, δηλαδή η φυσικότητα του Είναι μας, της συνείδησής μας, η μη εμπλεκόμενη ή μη παραδεδομένη μέσα στις παρεμβατικές και όχι λιγότερο επεμβατικές «εκλογικεύσεις» των επιτήδειων συστημικών εν παντί καιρώ, οφείλει να είναι η πηγή της ενότητάς μας. Η αληθινή μας ενότητα δεν ενδημεί σε κάποια βασίλεια του θεού, των πνευμάτων ή των «χαρισματικών» ηγεμόνων, αλλά στη σύζευξή μας με το φως του θνητού ήλιου. 

§2

Το φυσικά όμορφο, το υπέρλαμπρο, το φωτεινό, το ευαίσθητο είναι πάντοτε θνητής υφής. Είναι η κατάσταση που γίνεται βιώσιμη στην (ή από την) απλή, καθαρή, σαφή, διαυγή συνείδηση· γι’ αυτό και η τελευταία παραμένει το αιτούμενο της καθημερινής μας βίωσης, το πρόταγμα μιας φιλοσοφικής στάσης ζωής. Και τούτο τίθεται με ακόμα πιο έντονη επίταση, όταν γνωρίζουμε ότι ο βαρύς «χειμώνας της ιστορίας» διατρέχει το πεπρωμένο μας και το καθορίζει, εν μέρει ή εν πολλοίς αναλόγως, χωρίς καν να μας ρωτήσει. Εδώ αξίζει να θυμηθούμε την πολύκροτη ρήση του Χέγκελ: είναι πολύ λίγες οι λευκές σελίδες της ιστορίας. Τι εξέθρεψε και εκτρέφει έναν τέτοιο «χειμώνα της ιστορίας»; Η αποκλειστική υπερίσχυση του έλλογου στοιχείου, με το νόημα κυρίως του Διαφωτιστικού-μετα-Διαφωτιστικού εργαλειακού Λόγου, που μετέτρεψε τον κόσμο σε ένα μηχανικό κατασκεύασμα, σε ένα παρά-λογο πεδίο δαιμονικών δυνάμεων.

Αλμπέρ Καμυ – Η παράλογη ελευθερία

Τώρα το κυριότερο έγινε. Δεν μπορώ ν’ αρνηθώ τις λίγες αλήθειες που ξέρω. Αυτό που ξέρω, αυτό που είναι σίγουρο, αυτό που δεν μπορώ ν’ αρνηθώ, αυτό που δεν μπορώ ν’ απορρίψω, αυτά έχουν σημασία. Το κομμάτι του εαυτού μου που ζει μ’ αβέβαιες νοσταλγίες μπορεί ν’ αρνηθεί τα πάντα, εκτός απ’ τον πόθο της ενότητας, την επιθυμία της εξήγησης, την ανάγκη για σαφήνεια και συνοχή.

Μπορώ να τα’ αρνηθώ όλα μέσα σ’ αυτό τον κόσμο που με περιβάλλει, με πιέζει και με διαπερνάει, εκτός απ’ αυτό το χάος, απ’ αυτό τον τυχαίο βασιλιά, απ’ αυτήν τη θεία ισορροπία που γεννιέται απ’ την αναρχία.

Δεν ξέρω αν υπάρχει ένα νόημα ανώτερο απ’ τον κόσμο. Αλλά ξέρω πως δε γνωρίζω αυτό το νόημα και πως μου είναι αδύνατο για την ώρα να το μάθω. Μια σημασία έξω απ’ την ύπαρξή μου, τι μπορεί να σημαίνει για μένα; Μονάχα μ’ ανθρώπινα δεδομένα μπορώ να καταλάβω. Αυτό που αγγίζω, αυτό που μ’ αντιστέκεται, να τι καταλαβαίνω. Ξέρω ακόμα πως αυτές τις δυο βεβαιότητες, την επιθυμία μου γι’ απολυτότητα κι ενότητα και το ότι δεν μπορώ να εξηγήσω λογικά και με αιτιολογίες αυτό τον κόσμο, αδυνατώ να τις συμβιβάσω. Ποια άλλη αλήθεια μπορώ ν’ αναγνωρίσω ειλικρινά, χωρίς την παρέμβαση μιας ανύπαρκτης ελπίδας που δεν έχει καμιά σημασία μέσα στα όρια της ύπαρξής μου;

Αλμπέρ Καμύ – επιλογή από το έργο του

Τα παρακάτω αποσπάσματα από το έργο του Αλμπέρ Καμύ είναι μερικά μόνο από αυτά που περιλαμβάνονται στο βιβλίο Επιλογή από το έργο του, όπως μεταφράστηκαν  από την Ελένη Ποταμιάνου για τις εκδόσεις Στιγμή (σειρά: Στοχασμοί, επιμέλεια Ν.Μ. Σκουτερόπουλος). Η αρίθμηση είναι του βιβλίου.

Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

[4] Ο κόσμος καθαυτός δεν είναι λογικός. Ωστόσο, αυτό που συνιστά το παράλογο είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα στο ανορθολογικό και τη σφοδρή επιθυμία για σαφήνεια, που η επίκλησή της ηχεί ως τα μύχια του ανθρώπου. Το παράλογο αφορά εξίσου στον άνθρωπο και στον κόσμο. Αποτελεί, προς το παρόν, το μοναδικό σημείο συνάντησής τους.

[5] Δεν απορρίπτω τη λογική· απορρίπτω την ιδεολογία, που υποκαθιστά τη ζωντανή πραγματικότητα με μια σειρά από λογικά επιχειρήματα. Οι παραδοσιακές φιλοσοφίες προσπάθησαν να εξηγήσουν τον κόσμο και όχι να επιβάλουν έναν κανόνα ζωής — κάτι που έγινε αυτοσκοπός και για τις θρησκείες και για τις ιδεολογίες.

[8] Ο παράλογος άνθρωπος εξαντλεί τα πάντα και εξαντλείται. Το παράλογο είναι το πιο παράφορο πάθος του, αυτό που του επιτρέπει να συνεχίζει την ατομική του προσπάθεια· και τούτο, γιατί ξέρει πως σ’ αυτήν την πραγματικότητα και σ’ αυτήν την καθημερινή εξέγερση το παράλογο αναδεικνύεται ως η μόνη του αλήθεια, η οποία αποτελεί ταυτοχρόνως και πρόκληση.

[12] Αποσπώ, λοιπόν, από το παράλογο τις τρεις συνέπειές του: την εξέγερση, την ελευθέρια και το πάθος μου. Από δω και πέρα, το παιχνίδι της συνείδησης: από κει που ήταν προοπτική συνάντησης με τον θάνατο — αρνούμαι την αυτοκτονία— μετασχηματίζεται σε κανόνα ζωής.

[22] Στην εμπειρία του παράλογου, η δυστυχία αφορά μεμονωμένα στο άτομο. Όταν όμως εκδηλωθεί η εξέγερση ως κίνημα, η δυστυχία γίνεται συνειδητά αθροιστική: είναι συλλογική. Ποιά ουσιώδη παραποίηση έκανε ο χριστιανισμός στο μήνυμα του Κυρίου του; Πρόσθεσε την ιδέα της κρίσης, ξένη προς τη διδασκαλία του, και τις συναφείς με αυτήν έννοιες της τιμωρίας και της ανταπόδοσης.

Από τη στιγμή εκείνη η φύση μεταβάλλεται σε ιστορία και, ως ιστορία με το πλήρες νόημά της, γεννά στον άνθρωπο την ιδέα του ολοκληρωτισμού.

Υπάρχει αυτή η Πρωταπριλιά, υπάρχουν και οι άλλες

Υπάρχει αυτή η Πρωταπριλιά, επέτειος έναρξης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στην Κύπρο, υπάρχουν και οι άλλες. Ή, αλλιώς, με τα λόγια του Αλμπέρ Καμύ:

«Για μια ακόμη φορά, η ταπεινή διεκδίκηση ενός λαού που παρέμεινε για χρόνια βουβή και αναχαιτίστηκε μόλις θέλησε να εκδηλωθεί, ξεσπά τώρα σε εξέγερση. Για μια ακόμη φορά, της εξέγερσης είχε προηγηθεί η τυφλή καταπίεση. Για μια ακόμη φορά, οι αρχές Κατοχής που διατράνωναν ότι κυριαρχική τους φροντίδα ήταν η τάξη, αναγκάζονται να εγκαταστήσουν τα δικαστήριά τους και να κάνουν ακόμη μεγαλύτερη μια καταπίεση που δε θα φέρει άλλο αποτέλεσμα παρά τον πολλαπλασιασμό των εξεγέρσεων.

Η Αγγλία, ωστόσο, δεν αμφισβητεί ούτε τα δίκαια που διεκδικούν οι Κύπριοι ούτε το γεγονός οτι το 80% των κατοίκων της νήσου είναι Έλληνες ούτε ακόμη ότι ένα ελεύθερο δημοψήφισμα θα έδινε μια συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της ένωσης. Το μοναδικό της επιχείρημα, που το υποστήριξε άλλωστε πριν λίγο καιρό κι ένας Γάλλος συγγραφέας, είναι στρατηγικής σημασίας: ή Κύπρος είναι το προωθημένο αεροπλανοφόρο της βρετανικής και δυτικής δύναμης.

Δεν είναι λοιπόν πιο συνετό να γίνει δεκτή η λογική πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης, που προσφέρεται να εγγυηθεί τις βάσεις, από τη στιγμή που θα πραγματοποιηθεί η Ένωση; Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν και πιστές φιλίες, που αξίζουν περισσότερο από το χάλυβα και το τσιμέντο. Με την αξιοθαύμαστη αντίστασή της εναντίον των Γερμανών και Ιταλών επιδρομέων, αλλά και με την άρνησή της να υποταχθεί, η Ελλάδα αποκάλυψε σε ολόκληρο τον κόσμο ότι η φιλία της αξίζει πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι φιλίες μερικών άλλων.

Δε θα κρύψω, από πλευράς μου, τα αισθήματα τρυφερότητας και αγάπης που μου γεννά ο ελληνικός λαός, που, όπως ο ίδιος διαπίστωσα, είναι μαζί με τον ισπανικό απ’ τους λαούς εκείνους που θα χρειαστεί στο μέλλον η βάρβαρη Ευρώπη για να δημιουργήσει ξανά έναν πολιτισμό».

Αλμπέρ Καμύ, «Το ελληνόπουλο», εφημερίδα L’ Express, 06/12/1955

«Το Ελληνόπουλο»: Το άρθρο που έγραψε ο Άλμπερ Καμύ για τον απαγχονισμό του Καραολή-Στη δίκη του κατήγορος ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς... (photos)

Στις 28 Οκτωβρίου 1955, ακούστηκε για πρώτη φορά σε δίκη αγωνιστή της ΕΟΚΑ η απόφαση: «Εις θάνατον!» Ο Μιχαλάκης Καραολής μαζί με τον Ανδρέα Δημητρίου, ήταν οι πρώτοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ που οδηγήθηκαν στην κρεμάλα. 

Ο στρατάρχης Τζον Χάρτινγκ, έδινε ιδιαίτερη σημασία στις πρώτες εκτελέσεις. Αποτελούσαν την τακτική που ονόμαζε «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» και θεωρούσε πως θα λειτουργούσαν ως παραδειγματικό μέτρο το οποίο θα τρομοκρατούσε τους αγωνιστές. Ήλπιζε πως η αμείλικτη στάση του απέναντι στους συλληφθέντες θα τερμάτιζε τον αγώνα. Βέβαια, έκανε λάθος, αφού η απάνθρωπη αντιμετώπιση των Βρετανών όχι μόνο δεν τρομοκράτησε τους αγωνιστές αλλά τους πείσμωσε περισσότερο.

Ο Καμύ και η αιματοβαμμένη Αθήνα 

Ο αγώνας του κυπριακού λαού, δεν άφησε ασυγκίνητη την υπόλοιπη Ευρώπη. Σε όλες τις χώρες δημοσιογράφοι, πολιτικοί και διανοούμενοι στήριζαν με τα κείμενά τους τον αγώνα για απελευθέρωση και Ένωση του νησιού με την μητέρα πατρίδα. Τα τηλεγραφήματα που ζητούσαν την ακύρωση της εκτέλεσης πλήθαιναν μέρα τη μέρα. Μεταξύ αυτών, ένα άρθρο του Γάλλου ποιητή και φιλόσοφου, Άλμπερτ Καμύ με τίτλο «Το Ελληνόπουλο», το οποίο δημοσιεύτηκε στην γαλλική εφημερίδα Λ’ Εξπρές  στις 6 Δεκεμβρίου 1955. 

Σταχυολογώντας από τα Σημειωματάρια του Αλμπέρ Καμύ

Επιλογή: Κώστας Δούσης

Η πολιτική και η μοίρα των ανθρώπων διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Όσοι έχουν κάποιο μεγαλείο μέσα τους δεν κάνουν πολιτική. Και ούτω καθεξής.

*

Ο έρωτας δεν μας εξαγνίζει από τον εγωισμό, τον κάνει αισθητό και μας δίνει την ιδέα μιας απόμακρης πατρίδας, όπου αυτός ο εγωισμός δεν θα είχε πλέον θέση.

*

Ο έρωτας που δεν αντέχει στην αναμέτρηση με την πραγματικότητα δεν είναι έρωτας. Τότε, όμως, είναι προνόμιο των ευγενών ψυχών να μην μπορούν να αγαπήσουν.

Καμύ: Ευρωπαϊκός πολιτισμός

  «Υπάρχει μια Ευρώπη αστική, ατομίστρια, εκείνη που σκέφτεται τα ψυγεία της, τα γαστρονομικά της εστιατόρια, που λέει "εγώ δεν ψηφίζω"»

 «ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΑΣΤΙΚΗ, ΑΤΟΜΙΣΤΡΙΑ, εκείνη που σκέφτεται τα ψυγεία της, τα γαστρονομικά της εστιατόρια, που λέει "εγώ δεν ψηφίζω". Πρόκειται, μα την αλήθεια, για την αστική Ευρώπη. Τούτη εδώ δεν θέλει να ζήσει. Λέει βέβαια ότι θέλει να ζήσει, αλλά τοποθέτησε τη ζωή σ' ένα επίπεδο τόσο χαμηλό που έχει ελάχιστες πιθανότητες να παραταθεί στην ιστορία, φυτοζωεί, και καμιά κοινωνία δεν μπόρεσε να φυτοζωήσει για πολύ. Εδώ, όμως, δεν βλέπω κάτι που να είναι η έκφραση του κλασικού μέτρου. Βλέπω μόνον έναν ατομικιστικό μηδενισμό, αυτόν που λέει "δεν θέλουμε ούτε ρομαντισμό ούτε υπερβολή, δεν θέλουμε να ζήσουμε στα όρια ούτε να γνωρίσουμε τη διάσπαση". Αν δεν θέλετε να ζήσετε στα όρια ούτε να γνωρίσετε τη διάσπαση, τότε δεν πρόκειται να ζήσετε, και κυρίως η κοινωνία σας δεν θα ζήσει. 

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΘΗΜΑ, ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΩ ΕΠΕΙΔΗ ΑΝΤΙΤΑΣΣΟΜΑΙ κατηγορηματικά στην ιδεολογία των λαϊκών δημοκρατιών, το μεγάλο μάθημα λοιπόν που μας έρχεται από την Ανατολή είναι ακριβώς το νόημα της συμμετοχής σε μια κοινή προσπάθεια, και δεν υπάρχει κανένας λόγος να απορρίψουμε αυτό το παράδειγμα. 

ΑΠΟ ΤΟΥΤΗ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ, ΔΕΝ ΕΠΙΚΡΟΤΩ ΚΑΘΟΛΟΥ την αστική Ευρώπη. Απεναντίας, θα ασπαστώ μια θέση που λέει: "γνωρίζουμε τα άκρα, τα ζήσαμε, θα τα ζήσουμε όταν θα χρειαστεί, και μπορούμε να πούμε πως τα ζήσαμε γιατί βιώσαμε τα γεγονότα που μας επέτρεψαν να τα γνωρίσουμε". Υπήρξε, πράγματι, μια γαλλική εθνική αλληλεγγύη, όπως και μια ελληνική αλληλεγγύη, η αλληλεγγύη της οδύνης. Τούτη την αλληλεγγύη μπορούμε να την ξαναβρούμε ανά πάσα στιγμή και όχι μόνο με την όψη της οδύνης. Αν συλλογιζόμασταν αρκετά αυτή την εμπειρία, είμαι πεπεισμένος ότι θα καταλαβαίναμε καλύτερα το νόημα του μέτρου, που νοείται ως η συμφιλίωση αντιφάσεων και, ειδικά, στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο, ως η συμφιλίωση των δικαιωμάτων και των καθηκόντων του ατόμου.