Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΑΡΑΔΟΣΗ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΑΡΑΔΟΣΗ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Πέμπτη 19 Οκτωβρίου 2023





Περιγραφή

Στην ορεινή Ήπειρο, αγρότες και επιστήμονες δημιουργούν, συλλογικά και ισότιμα, μια κοινότητα, με στόχο να κατασκευάζουν τις δικές τους πρακτικές λύσεις και εργαλεία για τις δικές τους ανάγκες στην παραγωγή, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες. 

Η γνώση και τα τεχνολογικά εργαλεία γίνονται κοινά αγαθά, στα χέρια των ανθρώπων που τα δημιουργούν, τα χρησιμοποιούν για τους ίδιους και τους συνανθρώπους τους – με σεβασμό στον τόπο που μοιράζονται – και διασυνδέονται με κοινότητες σε όλο τον πλανήτη, που έχουν παρόμοιες ανάγκες. 

Πέμπτη 17 Αυγούστου 2023

Ἑλληνικές «Μπίλντερμπεργκ» σέ ἀσβεστωμένες αὐλ



Μανώλης Κοττάκης Αυγ 17, 2023


ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ ὑπερηφάνειας: Ὅταν μιλοῦμε γι’ αὐτές, ξέρουμε τί ἀκριβῶς σημαίνουν. Διαρκοῦν συνήθως μερικές ὧρες καί διοργανώνονται στά ἀστικά κέντρα ἀπό μέλη συγκεκριμένης κοινότητας.

Τά ὁποῖα προσπαθοῦν νά τραβήξουν τήν προσοχή γιά νά διαφημίσουν τήν ταυτότητά τους. Ὑπάρχουν ὅμως κι ἄλλες παρελάσεις ὑπερηφάνειας. Οἱ ὁποῖες διαρκοῦν σχεδόν ἕνα μῆνα. Πραγματοποιοῦνται στήν ἄλλη Ἑλλάδα. Καί εἶναι σιωπηρές. Δέν τραβοῦν τήν προσοχή, γιατί θεωροῦνται συνηθισμένες. Δέν μεταδίδονται τηλεοπτικῶς. Δέν πᾶνε πρέσβεις καί ὑπουργοί σέ αὐτές. Μόνον ὁ ἁπλός λαός. Ὁ ὁποῖος θέλει ἁπλῶς νά ἐπιβεβαιώσει τήν ταυτότητά του. Ὄχι νά προκαλέσει.

Κι ὅμως σ’ αὐτές τίς «παρελάσεις» κάθε Δεκαπενταύγουστο τό Ἔθνος ἀνανεώνει τό διαβατήριό του μέσα στόν χρόνο. Τά ἔθιμα παραδίδονται ἀπό γενιά σέ γενιά. Ἡ παράδοση δέν θεωρεῖται ντεκαντάνς καί φολκλόρ ἀλλά πλοῦτος ἀκριβός. Τό τραπέζι στρώνεται μέ τοπικές γεύσεις καί ὄχι μέ ἀνθυγιεινά burger ἀπό ἁλυσίδες. Ἡ σχέση μας μέ τό θεῖο καί μέ τήν ὀρθόδοξη παράδοση ὁλοκληρώνεται σέ ξωκκλήσια καί σέ πανηγύρια γύρω ἀπό τραπέζια μέ παραδοσιακά μουσικά ὄργανα. Ἕνα δοξάρι, ἕνα λαοῦτο, ἕνα κλαρῖνο, ἕνα οὔτι. Ἐάν μένει ὄρθιος λοιπόν ὁ ἑλληνικός λαός καί ἄν διατηρεῖται ἀτόφια ἡ ταυτότητά του παρά τίς ὀργανωμένες ἐπιθέσεις πού δέχεται, αὐτό τό ὀφείλει στόν Αὔγουστο. Ὅταν ὁλόκληρες οἰκογένειες, ὁλόκληρες κοινότητες, ὁλόκληρα νησιά, πού τόν χειμῶνα εἶναι διάσπαρτες στά ἀστικά κέντρα, χαμένες στά τρία σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα μετακομίζουν στούς γενέθλιους τόπους, ἑνώνονται, πιάνονται σφιχτά ἀπό τό χέρι, θυμοῦνται ἀπό ποῦ παραλαμβάνουν τήν σκυτάλη, ἀνανεώνουν τό διαβατήριο τοῦ Ἕλληνος, καί πᾶνε παρακάτω.

Σάββατο 12 Αυγούστου 2023

Μια vegan εκδοχή Ικαριώτικου πανηγυριού ή μια (ακόμη) ιστορία νεο-κανιβαλισμού; (Β΄ μέρος)

Κανιβαλίζοντας τα πανηγύρια της Ικαρίας



Δρ. Μαρία Μπαρέλη-Γαγλία


Συγκρίνοντας τη vegan εκδήλωση με τα πανηγύρια της Ικαρίας διαπιστώσαμε μάλλον τυχαίες και επιφανειακές ομοιότητες (π.χ. «κυνωφελείς» και «κοινωφελείς» σκοπούς), ριζικές διαφορές έως και αντιστροφές (π.χ. ιδιωτικό/κοινοτικό). Ο λόγος για τον οποίο μπορεί κάποιος να επιμένει να ονομάζει μια εκδήλωση «πανηγύρι της Ικαρίας», παρά τις διαφορές και τις κριτικές όσων εμπλέκονται με τα πανηγύρια, είναι απλός: η φήμη που έχουν αποκτήσει τα πανηγύρια ξεπερνά κατά πολύ τα «του οίκου» του νησιού.

 Στα μάτια καιροσκόπων που προσβλέπουν σε ιδιωτικά οφέλη, δηλαδή το αντίθετο του κοινωφελούς, τα πανηγύρια της Ικαρίας αποτελούν «πολιτισμικό κεφάλαιο» με «εμπορική ονομασία» (brand-name), εν δυνάμει αξίας εκατομμυρίων. Η εμπορική αξία του όρου «Ικαριώτικα πανηγύρια» ή «πανηγύρια της Ικαρίας» οφείλεται στην ικανότητά τους να πολλαπλασιάζουν αξίες, οι οποίες δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά και κοινωνικές και πολιτισμικές. Για αυτό και πολλές εταιρείες ή/και επαγγελματίες, που λίγη σχέση έχουν με τα «του οίκου» του νησιού, πολύ θα ήθελαν να εκμεταλλευτούν την ονομασία «Ικαριώτικο πανηγύρι». Ξέρουν καλά πως, εάν το πετύχουν, θα αρκεί μια μικρή επένδυση (π.χ. μερικές μέρες εργασίας, χορηγία πρώτων υλών, υπηρεσίες μάρκετινγκ), για να επιτύχουν προβολή πολύ μεγαλύτερης αξίας.

Η vegan εκδήλωση που θέλει σώνει και καλά να αυτο-αποκαλείται «πανηγύρι» προβάλλεται ως «διαφορετικό» σε σχέση με το «παραδοσιακό». Η διαφορετικότητά του έγκειται στο ότι εισάγει μια «καινοτομία»: την αντικατάσταση των κατσικιών, που προμηθεύουν ντόπιοι παραγωγοί, με προϊόντα vegan τεχνολογίας, που μόνο μερικές εταιρείες μπορούν να προμηθεύσουν. Τι κι αν η «καινοτομία» αυτή εξαρτάται από ευγενικούς εταιρικούς χορηγούς; Σημασία έχει, λένε, ότι «άλλαξε ο αιώνας και είναι καιρός να αλλάξουμε συνήθειες». Και από αυτόν τον «γάμο της παράδοσης με τη βίγκαν διατροφή» θα ανανεωθεί η «παράδοση», και, μαζί, θα σωθεί το περιβάλλον, καθώς θα μπει ένα τέλος στην αποίμενη κτηνοτροφία!(1)

Ένα τέτοιο αφήγημα προϋποθέτει την πρόσληψη των πανηγυριών της Ικαρίας ως παρωχημένα έθιμα, ξεπερασμένα από τις εξελίξεις και άσχετα με το παρόν και τις προκλήσεις του, φτάνοντας μάλιστα να είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον. Έτσι, νομιμοποιείται η αντικατάσταση του κατσικιών με εταιρικά προϊόντα της «νέας διατροφής». Ωστόσο, τα Ικαριώτικα πανηγύρια είναι κάθε άλλο παρά στατική «παράδοση» -ή, έστω, παράδοση που κινείται αρκετά αργά ώστε να την ξεπερνούν οι εξελίξεις. Απεναντίας -όπως αναγνωρίζεται και με την εγγραφή τους στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς- τα πανηγύρια αποτελούν ζωντανή πολιτισμική πρακτική, που παραμένει σημαντική υπόθεση για τις Ικαριακές κοινότητες και αλλάζει στη διάρκεια του χρόνου, πάντα σε διάλογο με ευρύτερες εξελίξεις και αλλαγές. Μάλιστα, η ιστορία των Ικαριώτικων πανηγυριών είναι γεμάτη από καινοτομίες. Η ίδια η στροφή των πανηγυριών σε κοινωφελείς σκοπούς και οι μετατοπίσεις της έννοιας του κοινωφελούς σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα έως και τις μέρες μας (βλ. Ά μέρος), είναι μερικές από τις καινοτομίες που σημάδεψαν την ιστορία των πανηγυριών. 

Παρασκευή 11 Αυγούστου 2023

Μια «βίγκαν» εκδοχή Ικαριώτικου πανηγυριού ή μια (ακόμη) ιστορία νεο-κανιβαλισμού; (Α΄ μέρος)

Δρ. Μαρία Μπαρέλη-Γαγλία



Αντί προλόγου


Η ιστορία που ακολουθεί είναι λίγο πολύ γνωστή· πέρυσι το καλοκαίρι, ένας φορέας με την ονομασία «Αιθέρας και Γαία» διοργάνωσε μια εκδήλωση, με στόχο την οικονομική ενίσχυση της δράσης του: «την προστασία των ζώων, του περιβάλλοντος και την προσωπική ανάπτυξη των ανθρώπων». Ο ίδιος φορέας βάπτισε την εκδήλωση αυτή «πανηγύρι» και μάλιστα «καινοτόμο», καθώς αντί για κατσίκια καταναλώθηκαν προϊόντα τεχνολογίας που υποκαθιστούν το κρέας και άλλα προϊόντα «βίγκαν» διατροφής. Για μέρες πριν και μετά την εκδήλωση, τα εθνικά ραδιοτηλεοπτικά και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης βούιζαν για το «πρώτο Ικαριώτικο vegan πανηγύρι». 

Ταυτόχρονα, μέσα στις παρέες, σε Συλλόγους και στα καφενεία άναψε η συζήτηση (δια ζώσης και ψηφιακά) για το εάν η εκδήλωση αυτή μπορεί να αυτο-προσδιορίζεται ως «Ικαριώτικο πανηγύρι» ή όχι. Φέτος, ο ίδιος φορέας προγραμματίζει το «δεύτερο βίγκαν πανηγύρι, που -όπως διατυμπανίζει- «ήρθε για να μείνει». Και αυτό, παρά τη διαδεδομένη άποψη -ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων που εμπλέκονται με τη διοργάνωση των πανηγυριών και συμμετέχουν στους Συλλόγους του νησιού- για το ότι η εν λόγω εκδήλωση θα μπορούσε να ονομαστεί «γλέντι», χοροεσπερίδα ή ό,τι άλλο», «αλλά όχι πανηγύρι».


Λίγο πολύ είναι γνωστή και η σχέση μου με τα πανηγύρια της Ικαρίας: τα πανηγύρια ήταν το αντικείμενο της έρευνας που έκανα στο πλαίσιο των διδακτορικών μου σπουδών. (1.)

 Επίσης, συμμετείχα στην προσπάθεια του «Φεστιβάλ Ικαρίας-Ικαριακά Δρώμενα» να ενταχθούν τα πανηγύρια στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με την ιδιότητα της μίας εκ των βασικών συγγραφέων του Δελτίου «Πανηγύρια της Ικαρίας». (2.) 

Τετάρτη 26 Ιουλίου 2023

«Η καύση των νεκρών και η σύγχυση των ζωντανών»



Γράφει ο π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος


«Όταν η άγνοια συμμαχεί με την εξουσία,

γίνονται ο πιο επίφοβος εχθρός»

Τζ. Μάλκολμ

Όταν το 1982 αποφασίστηκε να νομιμοποιηθεί και να ισχύσει πολιτικός γάμος στην Ελλάδα, οι άνθρωποι της Εκκλησίας εξανέστησαν και διαμαρτυρήθηκαν (λες και ήταν χαρούμενοι και ευχαριστημένοι να παντρεύει η Εκκλησία άθεους και κουμουνιστές που δεν μπορούσαν αλλιώς να νομιμοποιήσουν τον γάμο τους!) και φώναζαν τότε στεντορείως πολλά αμετροεπή και υπερβολικά και απειλούσαν ότι «Η καύση των νεκρών και η σύγχυση των ζωντανών» κάνει πολιτικό γάμο δεν θα κηδεύεται, δεν θα βαφτίζει, δεν... δεν... δεν... και ότι ο πολιτικός γάμος δεν είναι γάμος!!

Δεν είχαμε αντιληφθεί ούτε αφουγκραστεί τον μέγα Παπαδιαμάντη ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα να μας φωνάζει ότι πρέπει να επιβληθεί πολιτικός γάμος για τις ληξιαρχικές ρυθμίσεις των ανθρώπινων συνθηκών και όποιος το επιλέγει και το επιθυμεί (όντας, όντως χριστιανός!) να κάνει και το Μυστήριο του Γάμου.


Βουλιαγμένοι όλοι μας τότε μέσα στην αυταπάτη του ευσεβούς ορθοδόξου έθνους, δεν συνειδητοποιούσαμε ότι αυτό το... "φάντασμα" είχε εξαχνωθεί και εξαφανιστεί προ πολλού!

Δεν θέλαμε να δεχθούμε ότι την πόρτα της Εκκλησίας δεν την περνούσε πλέον ο Μαυρίκιος και ο Νικηφόρος Φωκάς, αλλά μικροπολιτικοί, κοντόθωροι και καιροσκόποι, εκλεγμένοι από λαό που πλέον δεν ήξερε ποιος είναι και τι θέλει. Βέβαια κι από την άλλη, πρέπει να το ομολογήσουμε, τον θρόνο της Εκκλησίας δεν τον κατείχε, ούτε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ούτε ο Γεννάδιος Σχολάριος...!


Παρά ταύτα, ο πολιτικός γάμος, είναι γάμος! Μυστήριο δεν είναι! Η Εκκλησία κάνει Μυστήρια, δεν νομιμοποιεί ληξιαρχικές πράξεις και συνήθειες πανάρχαιες και πανανθρώπινες.

Ο γάμος (κάθε μορφής) προϋπήρχε της Εκκλησίας. Η Εκκλησία αυτή την ανθρώπινη έκφραση την ενσωμάτωσε και την έκανε θυσιαστικό Μυστήριο και τρόπο θέωσης των μελών της, καθώς μαθαίνει στα μέλη της με το μυστήριο του γάμου να αγαπούν ο ένας τον άλλον με θυσία, «καθώς καί ὁ Χριστός ἠγάπησε τήν Ἐκκλησίαν».


Θριαμβολογούσαμε τότε (1982) για τον μικρό αριθμό των τελούντων πολιτικό γάμο (που αναγκάστηκε η Εκκλησία παρόλα ταύτα, να τον προσμετρά στους γάμους που τελεί!) σήμερα όμως (2023), οι πολιτικοί γάμοι είναι περισσότεροι από τους θρησκευτικούς!! Η εκδίκηση είναι πάντα κρύο πιάτο.


Έρχεται λοιπόν σήμερα, μετά από μια διελκυστίνδα σχεδόν 35 ετών (1987 η αίτηση του Δημάρχου Αθηναίων στη Σύνοδο) και υλοποιείται αυτό που νομικά είχε θεσμοθετηθεί το 2006 (Ν. 3448/2006) δηλαδή η λειτουργία αποτεφρωτηρίων (Κρεματόρια–cremo=καίω).

Δυστυχώς οι χριστιανοί και πάλι βιάζονται και, όπως φωνάζει ο παππούς μας ο Θουκυδίδης, η βιασύνη είναι η... εξασφάλιση του λάθους! Ήδη κυκλοφορούσαν απόψεις τραντισιοναλιστικές και χωρίς ουσιαστική θεολογική βάση ει μη μόνον την συνήθεια. Πράγμα που ούτε θεολογική άποψη είναι ούτε επιχείρημα για την άρνηση της καύσης.


Ο λαός μας δεν είναι όλοι χριστιανοί, οι ποιμένες συνεπώς πρέπει να απευθύνονται στο ποίμνιο τους, όχι urbi et orbi εἰς πάντας. Στους χριστιανούς! Πρέπει να συνειδητοποιηθεί αυτό. Όχι λοιπόν διδασκαλία προς τον λαό (δεν είμαστε λαοφιλείς άνακτες...), αλλά προς τους χριστιανούς.


Κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο που διαπνέεται από μια θεολογία ατμοσφαιρική, αόριστη και συναισθηματική. Ξεκίνα ενημερώνοντας μας ότι: «Το σώμα συνιστά στοιχείο της υπόστασης του ανθρώπου...». Όμως το σώμα δεν είναι ευτυχώς ένα στοιχείο! Είναι το ήμισυ του ανθρώπου. Δεν έχουμε σώμα, είμαστε σώμα. Το σώμα μας είναι ο εαυτός μας με τον οποίον βαφτιστήκαμε, λάβαμε μέρος στα Μυστήρια, ενεργήσαμε αρετές και αμαρτίες στη ζωή μας και τέλος θα το παραδώσουμε (εκόντες-άκοντες) στα χέρια του Θεού. Το σώμα μας σε όλη την ανθρώπινη διαδρομή μας είχε συνεχείς αλλαγές ηλικιακές και φυσικά βιολογικές-μοριακές. Πολλούς "θανάτους" και αναδημιουργίες. Είχε φάσεις και θέματα. Για κάποιους δεν φτάνει μέχρι το τέλος με αρτιότητα οργανική. Ακρωτηριασμοί και αφαιρέσεις οργάνων (και δωρεές οργάνων) σχηματοποιούν κάτι εντελώς διαφορετικό από το σώμα με το οποίο ερχόμαστε σ’ αυτή την ζωή. Και έρχεται στο τέλος η τυραννία του θανάτου και διασπά το κράμα (τί τό περί ἡμᾶς τοῦτο γέγονε μυστήριον) και μένει η ψυχή, χωρίς το σώμα, γυμνή. Και το σώμα, χωρίς την ψυχή, νεκρό! Όμως το συναμφότερον άνθρωπος.


Ο Χριστός ενσαρκούμενος ανέλαβε όλα αυτά. Έγινε ὡς ἡμεῖς κατά πάντα χωρίς ἁμαρτίας. Ανιστάμενος έδειξε πώς θα είμαστε εκεί καί ἡμεῖς ἐν τῇ Ἀναστάσει.. κατ’ Αυτόν. Όμως Αυτός είναι Δημιουργός και εμείς δημιούργημα. Η Ανάσταση η δική μας είναι αναδημιουργία, όχι επανασυγκόλληση!!


Ο θάνατος βρίσκει τους ανθρώπους σε διάφορες ηλικιακές φάσεις, έμβρυα, βρέφη, νήπια, παιδιά, εφήβους, ενήλικες, παρήλικες. Όλες οι ηλικιακές στιγμές είναι φάσεις της σωματικής ψυχικής διαδρομής του ανθρώπου. Στην αναδημιουργία της Αναστάσεως προφανώς (το θέμα είναι μυστήριο αόρατο στα μάτια μας) θα υπάρξει «ἡλικία μία» όπως λέει το τροπάριο της Κυριακής των Απόκρεω! Δεν θα αναστηθούμε ως βρέφη ούτε ως ανοηκοί παρήλικες, αλλά σε κατάσταση υπαρξιακής ψυχοσωματικής ωριμότητας με συνείδηση και ευθύνη του εαυτού μας.

Κυριακή 16 Απριλίου 2023

ΤΟ ΚΟΙΝΌ ΜΑΣ ΒΊΩΜΑ



Του Γιάννη Παναγιωτακόπουλου

Ὅσα βιώνουμε ὅλοι μαζί εἶναι κοινές μνῆμες πού μᾶς δένουν. Δέν εἶναι ἡ ἰδεολογία αὐτή πού συγκροτεῖ κοινότητα. Εἶναι τό κοινό μας βίωμα. Πού ὅσο πιό βαθύ εἶναι, τόσο πιό ἄρρηκτος εἶναι ὁ δεσμός μας.

Τά ὅσα ζοῦμε κάθε χρόνο τό Πάσχα, τόν δεκαπευνταύγουστο, τά Χριστούγεννα, περισσότερο ἤ λιγότερο βαθιά, μᾶς συγκροτοῦν ὥς κοινότητα. Αὐτές τίς μέρες θά πᾶμε ὅλοι μαζί στήν ἐκκλησία, θά νηστέψουμε, θά ψάλουμε, θά συντριβοῦμε ἀκούγοντας τά πάθη τοῦ Θεανθρώπου, θάά ἀκολουθήσουμε τόν ἐπιτάφιο ψέλνοντας σάν νά 'μαστε ὅλοι ἡ Παναγιά τό "ὦ γλυκύ μου ἔαρ", θά βάψουμε τά αὐγά μας, θά ἑτοιμάσουμε τό ἀρνί μας, θά λάβουμε τό ἅγιο φῶς, θά φωνάξουμε τή νίκη τῆς ζωῆς ἐπί τοῦ θανάτου: "Χριστός Ἀνέστη"! Θά ἀγκαλιαστοῦμε, θά φιληθοῦμε μέ γνωστούς καί ἀγνώστους, θά μεταλάβουμε ἀπό τήν ἴδια λαβίδα! Θά ξεκινήσουμε τό γλέντι πού θὰ κρατήσει ὅλη τήν ἑπόμενη μέρα...

Αὐτό περίπου ἔκαναν οἱ παπποῦδες μας γιά αἰώνες, αὐτό περίπου ἐλπίζουμε νά κάνουν καί τά ἐγγόνια μας. Εἶναι φυσικά σεβαστή κάθε ἄλλη ἀτομική ἐπιλογή. Ὅμως οἱ ἀτομικές ἐπιλογές ποτέ δέν συγκρότησαν κοινότητα πολιτισμού...

Πέμπτη 23 Μαρτίου 2023

24 ΜΑΡΤΙΟΥ 1934 ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΝΕΚΡΟΣ Ο ΛΑΪΚΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ.



Ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ "μας" όπως  "ανακάλυψε", όπως τον αγάπησε, όπως "τον ένιωσε"  ο Οδυσσέας Ελύτης. 
(έφυγε ταπεινά όπως έζησε ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ Χατζημιχαήλ- Κεφάλας, λαϊκός ζωγράφος)



*Οδυσσέας Ελύτης: "Ανοιχτά Χαρτιά" (1974)

Απόσπασμα από το κεφάλαιο "Ο Ζωγράφος Θεόφιλος".


 "...Πουθενά, σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, ο Ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά, δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους όσο επάνω σ' αυτό το κομμάτι γης που κάποτε, ποιός ξέρει σε τι καιρούς απίθανους, ποιός Θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους..."

Ένας άνθρωπος που γίνεται ασκητής επειδή μόνον έτσι μπορεί να κηρύξει καλύτερα το πανευδαιμονικό του ευαγγέλιο.

 Ένας οραματιστής που ζει και παθαίνεται με τους μύθους του Εικοσιένα, σε μια μικρή γωνιά του Ελληνικού κόσμου που έμεινε μακριά από τους αγώνες για την ανεξαρτησία του. Ένας μοναχικός που ο διάλογος του με τους άλλους γίνεται αποκλειστικά σχεδόν με ζωγραφιές. Ο Θεόφιλος μόνον στα χώματα μιας τέτοιας παραμυθένιας χώρας ήτανε φυσικό να βλαστήσει μια μέρα.

Η παρομοίωση αυτή δεν αποτελεί ένα απλό σχήμα λόγου. Άνθρωπος ο Θεόφιλος, αλλά με τη στοιχειώδη και πρωτογενή σύσταση ενός φυτού, ακολούθησε τη διαδρομή της ανθοφορίας και της καρποφορίας χωρίς να προσβληθεί ποτέ του από τα ζιζάνια που έσπειραν με τις θεωρίες τους για την ενοχή και την αμαρτία οι θρησκείες. Μολοντούτο, χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει, έφτασε ανεξάρτητα και πάνω από την καλλιτεχνική του ιδιοφυΐα να ενσαρκώνει μια προσωπικότητα ηθική σε παρθένα κατάσταση που στα μάτια μας, ασκημένα στα συμβατικά μέτρα, δεν είναι σε θέση αμέσως να εκτιμήσουν.

Όλες οι πληροφορίες που έφτασαν ως εμάς για τον τρόπο που έζησε και έδρασε, μας πείθουν ότι μικρόσωμος αυτός γιος ενός τσαγκάρη της Μυτιλήνης είχε το τεράστιο θάρρος να προχωρήσει μες στη ζωή, στηριγμένος αποκλειστικά και μόνο στην αγαθότητα της ψυχής του, εντελώς απαλλαγμένος από τα καθημερινά πάθη και παραδομένος με την ευπιστία μικρού παιδιού στα όνειρά του.

Η διαύγεια που επιβάλλει στον ορατό κόσμο κάθε φορά που μας παρουσιάζει στα έργα του, δεν είναι παρά η μεταγραφή της έντονης ροπής που διαγράφεται μέσα του να φτάσει αυτός ο κόσμος, ακριβώς όπως μέσα στα όνειρά του, σε μια κατάσταση άκακη, καθάρια, ευδαιμονική.

Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2023

Γ.Σεφέρης: Γιατί ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοιχτός και ποτέ δεν έβρασε στο καβούκι του



Από Σπύρο Κουτρούλη fb

Γ.Σεφέρης: Γιατί ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοιχτός και ποτέ δεν έβρασε στο καβούκι του


Στον «Δεύτερο πρόλογο στην “Έρημη χώρα”» του Έλιοτ επιχειρηματολογεί για τους λόγους, που ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοικτός στα ξένα ρεύματα και θα πρέπει να εξακολουθήσει να κρατά μια τέτοια στάση: 
«ο δημοτικισμός ήταν ένα ξέσπασμα και μια άσκηση ζωής⸱ μια άσκηση πίστης στην παρούσα δύναμη του Έθνους⸱ ήταν ακόμη το πρώτο σχολειό που μας δίδαξε ν’ αντικρίζουμε τον ξένο χωρίς συμπλέγματα κατωτερότητας.

 Θαρρώ πως οι καλύτεροι της γενιάς εκείνης, αλλά και ο Σολωμός και ο Κάλβος και οι άνθρωποι των ελληνικών αναγεννήσεων, δε σκέφτηκαν να φοβηθούν τον ξένο για να σηκώσουν τείχη και να τον κλείσουν απέξω. Συνειδητά ή υποσυνείδητα ήξεραν πως ολόκληρα η ελληνική ιστορία είναι φτιαγμένη από ταξίδια, γνωριμίες, ριζώματα και διαλόγους σε μακρινούς τόπους, που καταλήγουν πάντα σ’ ένα συμπέρασμα σφραγισμένο μ’ αυτή την ιδιότυπη σφραγίδα που την αναγνωρίζουμε αμέσως και που λέγεται ελληνισμός. 

Ας κοιτάξουμε ακόμη τι μας υπαγορεύει η πείρα της καθημερινής ζωής μας. Είναι εύκολο πράγμα να λέμε: κλείστε τις πόρτες, οι ξένοι θα μας μολύνουν, οι χθόνιοι θεοί μας δεν το θέλουν.

 Σύμφωνοι, αλλά πρέπει να είμαστε συνεπείς. Την πνευματική καλλιέργεια ενός λαού, δυστυχώς, δεν τη φτιάνει μονάχα ο ποιητής, είτε κομίζει είτε όχι τα καινά δαιμόνια. Τη φτιάνουν ακόμη –και στην περίπτωση αυτή με τρόπο ολωσδιόλου ανεξέλεγκτο και ασύδοτο – ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, τα τηλέτυπα, τα διάφορα φτηνά ξενόφωνα ή ελληνόφωνα περιοδικά, τα φάρμακα, οι κονσέρβες, οι ρεκλάμες, οι προπαγάνδες κάθε λογής, τα μέσα του πολέμου και της ειρήνης, και τέλος, η πολιτική ζωή του κόσμου μας που έχει πάθει τέτοιο συμφυρμό ώστε ένα γεγονός που γίνεται στη Σαγκάη ή στην Τεχεράνη να έχει άμεσο αντίχτυπο, όχι στον εγκέφαλο ενός εξαιρετικά διορατικού πολιτευόμενου, αλλά στην καθημερινή ζωή του συνταξιούχου που κοιτάζει το περιβολάκι του στις Κουκουβάουνες. Να τ’ αποκλείσουμε όλα αυτά, σύμφωνοι.

 Αλλά φοβούμαι πως για να επιτύχουμε σ’ ένα τόσο υπέρογκο έργο, θα πρέπει να μετατοπίσουμε την Ελλάδα μας από το σταυροδρόμι που θέλησε η μοίρα της να είναι, σ’ εκείνη τη μετέωρη χώρα του Γκιούλιβερ, που ταξίδευε μέσα στα σύννεφα» . 

 Η απάντηση του Γ.Σεφέρη στο δίλημμα ανάμεσα στην αφομοίωση των θετικών ξένων επιδράσεων και την εθνική αποκλειστικότητα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά κράμα ευαισθησίας και ρεαλισμού:

 «Το δίλημμα είναι αμείλικτο: είτε θ’ αντικρίσουμε το δυτικό πολιτισμό, που είναι κατά μέγα μέρος και δικό μας, μελετώντας με λογισμό και με νηφάλιο θάρρος τις ζωντανές πηγές του –κι αυτό δε βλέπω πως μπορεί να γίνει αν δεν αντλήσουμε τη δύναμη από τις δικές μας ρίζες και χωρίς ένα συστηματικό μόχθο για τη δική μας παράδοση⸱ είτε θα του γυρίσουμε τις πλάτες και θα τον αγνοήσουμε, αφήνοντάς τον να μας υπερφαλαγγίσει, με κάποιον τρόπο από τα κάτω, με τη  βιομηχανοποιημένη, την αγοραία, τη χειρότερη μορφή της επίδρασης του» .

ΠΗΓΗ: Κουτρούλης Σπύρος fb
 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2022

Καλά Χριστούγεννα...



Α, by the way, επιτρέπεται να λέμε "Καλά Χριστούγεννα", όπως μια ζωή λέγαμε, ή είναι κι αυτό φιλολογικά λάθος λόγω τού ότι δεν υπάρχουν... "Κακά Χριστούγεννα", όπως εμβριθώς θα παρατηρούσαν "έγκριτοι φιλόλογοι", μη σου πω και μεγαλοσχήμονες θεολόγοι; 

Όταν απομακρύνεσαι από τον λαό (λαό τόσο με την πολιτική/κοινωνική έννοια, όσο και την εκκλησιαστική), τότε πολλά και διάφορα μπορεί να διαπιστώνεις, μη έχοντας με τι άλλο σοβαρότερο ν' ασχοληθείς... Όταν από το πολύ "ψείρισμα" των πάντων έχεις διαμορφώσει ένα δικό σου, αφ' υψηλού γλωσσικό κριτήριο (και μ' ένα γλωσσικό αίσθημα που απέχει παρασάγγας από εκείνο της σοφίας του λαού, λαϊκό γλωσσικό αίσθημα που μετράει αιώνες και χιλιετίες, σε αντίθεση με το δικό σου θνησιγενές...), τότε και τα πλέον προφανή σού διαφεύγουν, ακριβώς γιατί έχεις ξεχωρίσει τον εαυτό σου από την (κοινωνική ή εκκλησιαστική) πλέμπα... Δεν μπορείς π.χ. να δεις το πασίδηλο, ότι, όταν ο λαός λέει "Καλά Χριστούγεννα", "Καλή επιτυχία", "Καλή Παναγιά" (αυτή η τελευταία ευχή λεγόταν ανέκαθεν σε πολλά μέρη της Ελλάδας και δεν "επικράτησε τα τελευταία χρόνια ως μόδα", όπως ακούστηκε το περασμένο καλοκαίρι από υψηλά εκκλησιαστικά χείλη), εννοεί με λιτά εκφρασμένο τρόπο (γιατί έχει ορθή αντίληψη της οικονομίας της γλώσσας, σε αντίθεση με την αμετροέπεια που χαρακτηρίζει πολλούς και διαφόρους παράγοντες του δημοσίου βίου) "Με το καλό να έρθει η γιορτή των Χριστουγέννων", "Με το καλό να έχεις επιτυχία", "Με το καλό να έρθει η γιορτή της Παναγίας". Όσο για την τελευταία ευχή ("Καλή Παναγιά"), λέγεται έτσι --και όχι π.χ. "Καλή Κοίμηση"--, διότι, σε αντίθεση με τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα, που είναι μοναδικές γιορτές, οι γιορτές της Παναγίας είναι περισσότερες από μία (η Κοίμηση είναι μία από αυτές, η κυριότερη αλλά όχι η μοναδική). Έτσι, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ανάλογα με το πότε πανηγυρίζει το χωριό ή η κωμόπολη, όταν λένε "Καλή Παναγιά" εννοούν την τοπική γιορτή, που μπορεί να μην είναι η Κοίμηση, αλλά το Γενέσιο της Παναγίας, τα Εισόδια της Θεοτόκου, ή ακόμα και η Υπαπαντή του Κυρίου, η οποία είναι ΚΑΙ θεομητορική εορτή, κάτι που αποτυπώνεται σαφώς στο απολυτίκιό της ("Χαῖρε Κεχαριτωμένη Θεοτόκε Παρθένε...").

Ψυχραιμία λοιπόν περί τα γλωσσικά και φιλολογικά, και περισσότερη επαφή με τον (θεωρούμενο ως) κοσμάκη και με το γλωσσικό του αίσθημα και αισθητήριο, που λειτουργεί σε βάθος χιλιετιών και ποτίζει με σοφία τη ζωή του. Και μακριά από λογικές και αντιλήψεις τού τύπου "οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων", που μάστιζαν ανέκαθεν τον εκκλησιαστικό χώρο...

Τρίτη 22 Νοεμβρίου 2022

Η Ζέα εξαφανίστηκε “μυστηριωδώς” από τη διατροφή μας. Το 1928 η καλλιέργειά της άρχισε να απαγορεύεται σταδιακά και μέχρι το 1932 καταργήθηκε τελείως στην Ελλάδα.





Ζέα: Για τους περισσότερους Έλληνες η ζέα είναι μία άγνωστη τροφή. Όχι άδικα, θα έλεγε κανείς, αφού για πολλά χρόνια το δημητριακό είχε εξαφανιστεί από τη χώρα. Στις αρχές της δεκαετίας του 30, ένας νόμος για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία απαγόρευσε όχι μόνο την καλλιέργεια της ζέας στο εσωτερικό της χώρας, αλλά ακόμη και το να αναφέρεται ως όρος στα λεξικά. Όπως ήταν λοιπόν αναμενόμενο με το πέρασμα των χρόνων, το δημητριακό ξεχάστηκε, ενώ οι μετέπειτα γενιές δεν έμαθαν καν την ύπαρξή του.

Οι Έλληνες στερήθηκαν έτσι για πολλά χρόνια ένα πολύτιμο αγαθό, το οποίο βέβαια άλλες χώρες συνέχιζαν να καλλιεργούν και να απολαμβάνουν. Πολλές θεωρίες συνωμοσίας έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί γύρω από αυτή την εξαφάνιση. Αυτό που έχει σημασία όμως είναι πως το δημητριακό τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει αργά και σταθερά να επανέρχεται στη χώρα, ενώ το μόνο που μένει είναι να εξοικειωθούμε μαζί του και να αρχίσουμε να το χρησιμοποιούμε.

Γιατί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ήταν τόσο έξυπνοι; Η απάντηση για πολλούς είναι μια και στηρίζεται στις αρχές που έθεσε ο πατέρας της Ιατρικής ο Ιπποκράτης, που έλεγε «νους υγιής εν σώματι υγιεί» και «φάρμακο σου είναι η τροφή σου». Στηριζόμενη σε αυτές τις ρήσεις, η κ. Δήμητρα Τυλλιανάκη, χειρουργός οδοντίατρος, αν και ξεκίνησε από την κλασική ιατρική, στην πορεία ασχολήθηκε και με την ομοιοπαθητική αλλά και τη διεξοδική μελέτη των διατροφικών συνηθειών στις εποχές του Ιπποκράτη και του Πυθαγόρα.

Ο λόγος που το έκανε ήταν για να απαντήσει σε ένα ερώτημα που τη βασάνιζε έντονα. «Γιατί παρά την εξέλιξη της επιστήμης θερίζουν οι ασθένειες; Ο καρκίνος, τα καρδιοεγκεφαλικά και τα αυτοάνοσα νοσήματα;» Ψάχνοντας τις απαντήσεις άρχισε να αμφισβητεί τη θεραπεία μόνο με φάρμακα και στάθηκε στην ολιστική αντιμετώπιση του ανθρώπου. Μάλιστα η ίδια αν και μαραθωνοδρόμος, διαπίστωσε ότι παρά τον υγιεινό τρόπο ζωής της, έκανε και λάθη, που δε γνώριζε.

Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2022

Το μυστικό λεξιλόγιο των παλαιών χτιστών της Ηπείρου

«Κουδαρίτικα» ή «μαστόρικα»: Το μυστικό λεξιλόγιο των παλαιών χτιστών της Ηπείρου

του Δημήτρη Τζήκα | πρώτη δημοσίευση Ερανιστής

«Τον πήραν τον Κολιό, τον πήραν οι μαστόροι,

παιδί απ’ το σχολειό, να μάθει πηλοφόρι.»

Γιώργος Κοτζιούλας

Σε παλαιότερες εποχές -μέχρι και τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τουλάχιστον- οι χτίστες είχαν δική τους μυστική «γλώσσα», τα λεγόμενα «κουδαρίτικα»· στο επαγγελματικό λεξιλόγιο των οικοδόμων, «κούδα» σημαίνει πέτρα και «κούδαρης» είναι ο άνθρωπος που ασχολείται με την πέτρα, ο μάστορας, ο χτίστης.

Οι «κουδαραίοι», αφού συγκέντρωναν τα υλικά που ήταν απαραίτητα για τη δουλειά και τη διαβίωση τους, συγκροτούσαν ομάδες εργασίας, τα λεγόμενα «μπουλούκια», «παρέες», «ταϊφάδες» η «τσέτες»·[1] η επαγγελματική αυτή μετανάστευση ξεκινούσε γύρω στις αρχές του Μαρτίου· οι πρωτομάστορες έκλειναν τις συμφωνίες και αναλάμβαναν διάφορα μικρά και μεγάλα οικοδομικά έργα· έχτιζαν σπίτια, εκκλησίες και μοναστήρια, τζαμιά, σαράγια, στρατώνες, αρχοντικά, γεφύρια, φάρους, χάνια, μπεζεστένια, βρύσες, μύλους και λιοτριβιά, σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η ανάγκη να ολοκληρωθούν τέτοιες εργασίες απαιτούσε πολλές φορές την ενασχόληση των μαστόρων με πολλές τέχνες· πολλοί χτίστες ήταν ταυτόχρονα μαραγκοί, ξυλογλύπτες και ζωγράφοι.

Τα περιοδεύοντα οικοδομικά συνεργεία προέρχονταν από άγονα μέρη, ορεινά χωριά και νησιά· κατά κανόνα τα μέλη της ομάδας ήταν συγγενείς μεταξύ τους· πρώτη τους φροντίδα ήταν να εξασφαλίσουν τον επιούσιο άρτο και τη συντήρηση της οικογένειας που άφηναν πίσω. Επικεφαλής της παρέας ήταν ο πρωτομάστορας, συνήθως ο καλύτερος χτίστης ή πελεκάνος· ακολουθούσαν οι πελεκάνοι ή πετροφάηδες (λιθοξόοι), οι μαστόροι, οι νταμαρτζήδεςτα μαστορόπουλα («κουδαρόπουλα» ή «λαγούλια»)· οι μεταφορές γίνονταν συνήθως με μουλάρια. Τον πρώτο καιρό, τα «λασποπαίδια» κουβαλούσαν εργαλεία και πέτρες, μετά μάθαιναν να φτιάχνουν «λάσπη» και αργότερα ανέβαιναν στη σκαλωσιά να διδαχτούν την τέχνη, έως ότου να γίνουν μαστόροι (και «να φάνε κεφάλι πράσο»).[2]

Η ανάγκη να κρύβουν τα μυστικά του επαγγέλματος και η ευνόητη επιθυμία τους να συνεννοούνται χωρίς να τους αντιλαμβάνονται οι εκάστοτε «ξένοι» ώθησε τους χτίστες να δημιουργήσουν μια συνθηματική «γλώσσα» της συντεχνίας, άγνωστη στους πολλούς. Άλλωστε, η συμπεριφορά του κόσμου απέναντι στους μαστόρους ήταν συχνά διφορούμενη και μάλλον αρνητική· οι πετράδες μιλούσαν με πίκρα «για μια περιφρόνηση που συναντούσαν απ’ τους ντόπιους πληθυσμούς. Μάστορας σήμαινε παρακατιανός».[3] Επιπλέον, είχαν ν’ αντιμετωπίσουν και την αρπακτικότητα των ντόπιων Οθωμανών αξιωματούχων.

Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2022

Μπισκότα Παπαδοπούλου και Παντέν

H συλλογική ιδιοπροσωπία και ο ατομικισμός

του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου από την Ρήξη (φ. 175) που κυκλοφορεί στα περίπτερα

Πρόσφατα, δυο τηλεοπτικές διαφημίσεις δημιούργησαν πολλά σχόλια και συναισθήματα. Από τη μια η πολυεθνική Παντέν με «τα μαλλιά που δεν έχουν φύλο» και από την άλλη η ελληνική εταιρεία Μπισκότων Παπαδοπούλου, με 100 χρόνια ιστορία μυρωδιάς και γεύσης, που έχει μνήμη. Από τη μία το προσωρινό και εφήμερο μήκος και στυλ των μαλλιών του κάθε ατόμου και από την άλλη η αξία ενός κλασικού πολιτισμού γεύσης και ιστορίας.
Δύο κόσμοι; Σίγουρα δύο διαφορετικές αντιλήψεις και νοοτροπίες βίου. Από τη μια η φαντασμαγορική λογική του τηλεοπτικού πλατό και της σόουμπιζ με πολλά λόγια και μεταμοντέρνα κλισέ και, από την άλλη, η κινηματογραφική, δωρική αποτύπωση μιας ολόκληρης ζωής με ελάχιστες λέξεις. Η μνήμη δεν θέλει πολλά λόγια, είναι η ίδια λόγια.
Στη μέση, οι άνθρωποι και το τραύμα. Ατομικό τραύμα, με απόγνωση και κακοποίηση, σε ανθρώπους που στερήθηκαν την αποδοχή για τη σεξουαλικότητά τους. Αλλά και τραύμα προσωπικό της προσφυγιάς και του ξεριζωμού, που συναντά το μεγάλο συλλογικό τραύμα ενός μακραίωνου ελληνισμού που …«γεννήθηκε το 1922».
Η δυσφορία που βιώνει ο άνθρωπος για το ότι οργανολογικοί ή βιολογικοί παράγοντες προσδιόρισαν με τέτοιο τρόπο το φύλο του, ώστε να αναζητά τη λύτρωση για να νιώσει ενότητα και ψυχική ασφάλεια, είναι απόλυτα σεβαστές. Η ενσυναίσθηση και η ανθρωπιά μας είναι ο μόνος δρόμος. Η αποδοχή, η φιλία, η ψυχοθεραπεία, η δημοκρατία είναι δρόμοι που οδηγούν στη συμφιλίωση με τον εαυτό και στη συμμετοχή με οργανικό τρόπο στην ευρύτερη κοινότητα. Άραγε αυτό κάνει η επένδυση της εταιρείας καλλυντικών στη διαφορετικότητα; Από αυτή την άποψη θεωρώ ότι εκμεταλλεύεται αδρά τους ανθρώπους και την ανάγκη τους να βγουν στο φως.

Η σημειολογία

Σάββατο 1 Ιανουαρίου 2022

Χριστούγεννα 2017: οι δύο αγιοβασίληδες


Οι σημερινοί Έλληνες πιέζονται από δύο πλευρές, που είναι τόσο αντιφατικές μεταξύ τους ώστε απειλούν να τον τρελάνουν: Από την μία είναι η οικονομική ανέχεια και δυσπραγία, η έλλειψη ακόμα και των στοιχειωδών για πολλούς. Και από την άλλη, αυτή η σαρωτική ισοπέδωση που ασκεί ο καταναλωτισμός στο νόημα των γιορτών, ακόμα και των πιο ιερών στην συνείδηση των ανθρώπων: τίποτε πιο χαρακτηριστικό από τον Σάντα Κλάους της Κόκα Κόλα, αυτόν τον παχύσαρκο γενειοφόρο κύριο που μπαίνει από το φεγγίτη, με τον σάκο του γεμάτα σμάρτφοουν, και προκαλεί τον φθόνο που επιτείνει ακόμα περισσότερο 
την αίσθηση της ανέχειας.


Ας δούμε όμως τι έχει να του πει ο δικός μας, ο αυθεντικός Άγιος Βασίλειος:


«Και εσάς η αχόρταγη επιθυμία σας κάνει να στερείσθε από πολλά…. Οι νεόπλουτοι, αφού αποκτήσουν πολλά, επιθυμούν περισσότερα, τρέφοντες την ασθένεια με αυτό που πάντοτε προστίθεται και καταντά η φροντίδα τους στο αντίθετο. Διότι δεν τους ευφραίνουν τα παρόντα, αν και είναι τόσα πολλά, όσον τους λείπουν τα ελλείποντα, όσα βέβαια αυτοί υποθέτουν ότι τους λείπουν, ώστε πάντοτε η  ψυχή να λιώνει από τις φροντίδες, εφόσον επιδιώκουν περισσότερα. Ενώ αυτοί πρέπει να ευφραίνονται και να είναι ευχαριστημένοι, επειδή είναι τόσο πολλοί εύποροι, αυτοί όμως δυσφορούν και θλίβονται, διότι είναι κατώτεροι από ένα ή δύο υπερπλούσιους. Όταν φθάσουν αυτόν τον πλούσιο, αμέσως αγωνίζονται να εξισωθούν με τον πλουσιότερο. Και όταν και αυτόν τον φθάσουν, τότε μεταφέρουν την φροντίδα στον άλλον…».

Κυριακή 8 Αυγούστου 2021

Τι να κάνουμε... Χωριό ΚΟΣΜΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ - "Ο δρόμος των 100 ημερών"



Εισαγωγικό κείμενο του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

"Το 30λεπτο αυτό σπάνιο ντοκουμέντο δείχνει πώς χτίστηκε μια χώρα, που τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε απαθείς την κατεδάφιση έως και την πυρπόλησή της.
Αν έχετε την υπομονή και φτάσετε στο τέλος, θα αποζημιωθείτε από το σχόλιο στην ταινία που κάνει ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος.
Αν πάλι αναρωτιέστε για το πολιτικό θεμέλιο της Δημοκρατίας μας, την οποία επίσης αποξηλώνουμε εδώ και δεκαετίες, την απάντηση τη δίνουν οι πολίτες-δημότες του χωριού Κοσμά της ταινίας.
Όχι, δεν είναι ταινία σοσιαλιστικού ρεαλισμού αυτό το ξεχασμένο ντοκιμαντέρ, αλλά μπορεί να μας δείξει –αν θέλουμε να δούμε– τί είχαμε και τί χάσαμε μετά τον πόλεμο.
Ή, να μας πει, με έργα κι όχι στα λόγια, ποιοί είμαστε. Ίσως, βλέποντάς το, χαθεί για λίγο η καπνιά και οι στάχτες που μας περικύκλωσαν αυτές τις μέρες. Μπορεί έτσι να αλαφρώσει λίγο κι η πίκρα. Αν έχουμε, βέβαια, σκοπό, σαν τους Κοσμίτες, να ριχτούμε στη δουλειά!"

Χωριό ΚΟΣΜΑΣ - ΚΥΝΟΥΡΙΑ

Τρίτη 16 Μαρτίου 2021

Το λαϊκό, το φολκλόρ και η παρακμή τους

Σπύρος Βασιλείου, Το Τραπέζι κι ο χαρταετός της Καθαράς Δευτέρας, δεκαετία του ’30.

Του Μάνου Στεφανίδη

Ένα εμβληματικό έργο για τις θέσεις και την αισθητική της γενιάς του ’30, φιαγμένο από τον “μινόρε” Σπύρο Βασιλείου με φωτεινή, κολορίστικη διάθεση.

Κι ενώ πρόκειται για αυτό που λέμε “νεκρή φύση”, συνάρθρωση – συνάθροιση ετερόκλητων ή ομοειδών αντικειμένων, είναι παράλληλα και ιδεολογικοποιημένη τοπιογραφία όπου ο τόπος αναδεικνύεται σε απόλυτη αξία, ένα είδος επί γης παραδείσου. Δηλαδή ο μενεξεδένιος Υμηττός στο βάθος και η Πλάκα του Θεοτοκά, του Τερζάκη, του Καραγάτση, του Κοσμά Πολίτη σε πρώτο επίπεδο.

Η παράδοση και τα σύμβολα ή οι τελετουργίες της ιεροποιούνται, η γιορτή αποκτά μεταφυσικό χαρακτήρα, το λαϊκό εξαίρεται ως το κατ’ εξοχήν εθνικό. Το υπαρξιακά γηγενές. Παγανισμός και χριστιανικό έθος αδελφώνονται, ο αετός της Καθαρής Δευτέρας έτοιμος να απογειωθεί, μεταμορφώνεται σε εικόνα ανάτασης. Φυλετικής ανάστασης. (Είμαστε, μην ξεχνάτε, λίγα χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης).

Ακόμη εδώ το λαϊκότροπο δεν έχει γίνει φολκλόρ αλλά λάμπει από αυθεντικότητα και ειλικρίνεια. Ως προς τη φόρμα ο Βασιλείου ακολούθησε την “αθώα λογιοσύνη” όλης της γενιάς του ’30, δηλαδή κάτι ανάμεσα στον Ματίς, τον Ντεραίν, τον Πικάσο και την δισδιάστατη, λαϊκή τέχνη.

Η δεύτερη, επιζωγραφισμένη, φωτογραφία δείχνει μιαν άλλη παρέα διονυσιαστών με χιούμορ αλλά και αίσθηση του ιερού που κρύβει κάθε εορτή. Πρόκειται για τους Γιάννη Τσαρούχη, Διονύση Φωτόπουλο και Μάνο Χατζιδάκι ως κατανυκτικοί άγγελοι της τέχνης σε κρασοκατάνυξη. Μέσα της δεκαετίας του ’80. Διονυσιακό, ευφρόσυνο, καλοχτισμένο παιχνίδι με τις εικόνες και τα πρόσωπα, ενθύμιο εκείνης, της παροδικής αθανασίας, της μόνης που δικαιούνται οι άνθρωποι… Τρεις έφηβοι που σαν τον Πήτερ Παν αρνούνται να γεράσουν (Προσέξτε το άσπρο κουτί Ατλακόλ αριστερά του Τσαρούχη. Εργαλείο για όλες τις δουλειές)!

Πέμπτη 11 Μαρτίου 2021

Λόγος για τον Οίκο και τη Φύση του Ανθρώπου

0
99

Τα τελευταία χρόνια, οι εκκλήσεις προς «διάσωση του πλανήτη» ακούγονται όλο και εντονότερα. Οι εκκλήσεις αυτές εν τούτοις, ακόμη και όταν είναι ειλικρινείς, δηλαδή δεν υποκρύπτουν πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα, τις περισσότερες φορές στερούνται λογικής συνέπειας. Διότι πώς μπορούμε, παραδείγματος χάριν, να καταγγέλλουμε τη μαζική παραγωγή ή την καταναλωτική κοινωνία και να εμμένουμε ταυτόχρονα στον μύθο της απεριόριστης προόδου και της διαρκούς ανάπτυξης; Πώς αποδοκιμάζουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και συγχρόνως υποστηρίζουμε την επιβολή μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης; Και τι νόημα έχει να επισημαίνουμε τις συνέπειες της φιλελεύθερης οικονομικής απορρύθμισης όταν διακονούμε τις ιδέες ενός “ελευθεριακού” οράματος για τον άνθρωπο και την κοινωνία;

Η φύση, είτε πρωτόγονη και αγνή είτε σύγχρονη και μολυσμένη, ανεβάζει με επιμονή ενώπιον της αιωνιότητας, χιλιετίες τώρα το ίδιο θεατρικό έργο. Ακριβέστερα, είναι η σκηνή όπου «ανεβαίνει» το έργο της ανθρώπινης ύπαρξης, είτε αυτή ασκητικά αγωνίζεται είτε στην ηδονή παραδίδεται, καταδικασμένη πάντα σε ρόλους οδυνηρούς με τυποποιημένο τραγικό τέλος. Ωστόσο, ο άνθρωπος δεν παύει να επιζητεί κάτι πιο πλατύ και πιο βαθύ πίσω από τις κουίντες της φθοράς. Θα ήταν ένα σημαντικό πρώτο βήμα συνεπώς, αν συνειδητοποιούσαμε πως ο άνθρωπος είναι το ξεχωριστό ον που δίνει νόημα στην κτίση και δεν είναι ένα ακόμη στοιχείο της, οπότε θα επιτρέπονταν όλα στη λογική της φυσικής επιλογής και της επιβολής. Καμία φθορά της φύσεως δεν θα αντιμετωπιστεί λοιπόν, όσο δεν κοιτούμε κατάματα το πρόβλημα της φθοράς της ύπαρξης. Κι αυτό το κοίταγμα δεν είναι ζήτημα θεσμικό αλλά εσωτερικού κλονισμού και τελικά πνευματικής αναγέννησης, πριν η νεωτερικότητα μετά τον Θεό και τη φύση, σκοτώσει όχι μόνο την Ιστορία αλλά και τον ίδιο τον  άνθρωπο.

Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2021

Ἡ κληρονομιά ἀντίδοτο στήν ἀσυδοσία. [Ἀπό συνέντευξη Ρότζερ Σκράτον]

Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης – Διευθυντής της εφημερίδος «ΕΣΤΙΑΣ».

O ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ μας Θεόδωρος Τριανταφυλλόπουλς ἀπό τό Αἴγιο εἶχε τήν καλοσύνη νά μοῦ στείλει σέ μετάφραση τοῦ Εὐάγγελου Νιόνιου μιά συνέντευξη πού ἔδωσε τόν Μάρτιο τοῦ 2019 ὁ (ἐκλιπών) Ἄγγλος φιλόσοφος καί συγγραφέας Ρότζερ Σκράτον στήν γαλλική ἐφημερίδα Le Figaro (στήν Εὐγενία Μπαστιέ) μέ θέμα τήν Ἀριστερά καί τούς λογίους της. Ἀφορμή ἀποτέλεσε ἡ κυκλοφορία τοῦ βιβλίου του στά γαλλικά γιά τήν ἐλίτ τῆς «Νέας Ἀριστερᾶς». Ὅταν κυκλοφόρησε τό βιβλίο καί δημοσιεύτηκε ἡ συνέντευξή του ἀμφιβολία δέν ὑπῆρχε καμμία: Ὅσα ἔλεγε ὁ διάσημος ἐπίμονος συντηρητικός ἀφοροῦσαν καί τήν καθ’ ἡμᾶς Ἀριστερά. Ὄχι μόνο τήν γαλλική. Μετά δύο χρόνια ὅμως καί μετά ἀπό ὅλα ὅσα ἔχουν συμβεῖ στήν πατρίδα μας, νομίζω ὅτι ἀφοροῦν καί τήν καθ’ ἡμᾶς Δεξιά. Δέν θά ἐπεκταθῶ πολύ.

Ὁ ὁρισμός πού δίδει ὁ Σκράτον γιά τόν συντηρητικό καί τόν δεξιό πολίτη, ἡ ἀνάλυση πού κάνει γιά τό πῶς ἡ ὑπεράσπιση τῆς κληρονομιᾶς καί τῆς ταυτότητας τῶν Ἐθνῶν εἶναι ὁ μόνος δρόμος γιά νά μπεῖ φραγμός στήν ἀσυδοσία τῆς ἀνεξέλεγκτης ἀγορᾶς καί τοῦ καταναλωτισμοῦ, ἡ ἀποκάλυψη πού κάνει γιά τό πῶς ἡ Ἀριστερά ἐπινόησε τήν ἔννοια τοῦ «λαϊκισμοῦ» ὅταν οἱ πλειοψηφίες τήν προσπερνοῦσαν, ὅλα αὐτά ἀρκοῦν γιά νά ἐξηγήσουν πολλά ἀπό ὅσα συμβαίνουν στήν πατρίδα μας τά τελευταῖα εἴκοσι χρόνια. Μέ μιά προσθήκη ἔκπληξης ὅμως: Ἡ καθ’ ἡμᾶς Δεξιά δανείζεται ἀπό τήν Ἀριστερά τήν λέξη «λαϊκισμός», ὅταν καί αὐτή νοιώθει ἀμήχανη κάθε φορά πού οἱ πλειοψηφίες τήν προσπερνοῦν. Ἡ Δεξιά ἐπίσης στίς ἡμέρες μας μάχεται τήν κληρονομιά ἀπεμπολώντας ἕνα κατ’ ἐξοχήν ὅπλο της γιά τήν διατήρηση τῆς κοινωνικῆς συνοχῆς καί τήν ἐνίσχυση τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης. Μέ ὁρατό τόν κίνδυνο νά προκύψει στό μέλλον μιά μεγάλη ἀκροδεξιά σέ πολλά μικρά κομμάτια, ὑπερδιψήφια στό ἄθροισμά της. Μέ ὁρατό τόν κίνδυνο ἐπίσης νά πραγματοποιηθεῖ ὑπό συνθῆκες ἁπλῆς ἀναλογικῆς ἡ ἔξοδος τοῦ Μεσολογγίου ἀπό τά κόμματα ἐξουσίας. Ἀντί ἄρθρου λοιπόν, σήμερα …Σκράτον. Ἀκολουθοῦν ἀποσπάσματα ἀπό τήν ἐνδιαφέρουσα συνέντευξή του ἡ ὁποία δημοσιεύτηκε μέ τόν τίτλο «Εὐαγγελιστές χωρίς Θεό, κηδεμόνες τοῦ λαοῦ».

Ὁ μέσος δεξιός ἄνθρωπος (ὅπως ἐγώ) ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι ἀνήκει σέ κάτι πού κληρονόμησε: ἔθνος, θρησκεία, ἔθιμα, οἰκογένεια. Εἶναι μιά σφαῖρα ἀγάπης. Ἡ ἀριστερά ἀντιστοιχεῖ σέ διαφορετικό τύπο χαρακτῆρα. Δέν βλέπει τήν ταυτότητά της μέ ὅρους κληρονομικῶν προσηλώσεων, ἀλλά μέ ὅρους ἐμπειριῶν πού ἐπεκτείνουν τήν ἐλευθερία καί παρέχουν ἴσα δικαιώματα σέ ὅλους. (…) Στή δεκαετία τοῦ ’60, ἡ κληρονόμος τοῦ μαρξισμοῦ ἀριστερά πρότεινε μιά στενή σχέση μεταξύ τοῦ προσώπου τοῦ λόγιου καί τοῦ λαοῦ. Οἱ ἀριστεροί λόγιοι θά ὁδηγήσουν τό προλεταριᾶτο σέ μιά συλλογική ἀντιπαράθεση μέ τήν «ἀστική τάξη». Ἦταν ὁ ἱδρυτικός μῦθος τῆς μεταπολεμικῆς γαλλικῆς διανοητικῆς κουλτούρας. Ὁ μῦθος αὐτός διαλύθηκε ὅταν οἱ λόγιοι ἀνακάλυψαν ὅτι ἡ ἐργατική τάξη δέν τούς ἀγαποῦσε.

Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2021

Διαφωτισμός και Παράδοση στην Ελλάδα

του Γιώργου Καραμπελιά, από το Άρδην τ. 27, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2000

Η σχιζοφρένεια μας με την πλέον βαρύνουσα έννοια του όρου καταδεικνύεται στην κλασική αντιπαράθεση “φωταδισμού”-“σκοταδισμού”, η οποία φαίνεται να διαπερνά την ιστορία των τελευταίων… χιλίων χρόνων και να σφραγίζει κατεξοχήν τη “νεοελληνική” ιστορία των τελευταίων 300 χρόνων. Οι οπαδοί του “διαφωτισμού” θα μιλήσουν για αντίθεση των “φώτων με τον σκοταδισμό”. Αντιστοίχως ο αντίπαλος πόλος, η εκκλησία, και οι διανοούμενοι της ορθοδοξίας, θα μιλήσουν για την “αντιπαράθεση της Ορθόδοξης Ανατολής με τη Δύση και τους εγχώριους υποστηρικτές της”. Το σχήμα αυτής της αντίθεσης μοιάζει ανυπέρβλητο και εδραίο. Ωστόσο πιστεύουμε ότι είναι απολύτως μανιχαϊστικό και φυλακίζει ή συσκοτίζει μια πιο πολύπλοκη και πλούσια πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα στα πλαίσια της οποίας, παράλληλα με το δίπολο που επισημάναμε, θα επιχειρείται και ένα συνθετικό εγχείρημα που, σε ό,τι αφορά στον 17°,18° και 19° αιώνα, θα χαρακτηρίζαμε ελληνικό διαφωτισμό, και στις μέρες μας εναλλακτικό όραμα του ελληνισμού, δηλαδή ένα εγχείρημα διαμόρφωσης ενός πρωτότυπου δρόμου προς την παγκοσμιότητα και την μοντερνικότητα. Δρόμος που δεν εντάσσεται μέσα στα σχήματα του όψιμου δυτικού εργαλειακού ορθολογισμού, ούτε παραμένει εγκλωβισμένος στα σχήματα της παράδοσης, αλλά συνιστά μια εξέλιξη αυτής της παράδοσης, εμπλουτισμένη με όλες τις κατακτήσεις της σκέψης και της επιστήμης άλλων πολιτισμών, και του δυτικού. Αυτο το αίτημα εξακολουθεί να παραμένει ανολοκλήρωτο εν πολλοίς, αλλά όχι και απόν από την ιστορία μας. Αντιθέτως, όπου και όποτε ο νεώτερος ελληνισμός θα επιχειρεί να βαδίσει προς τα μπροστά, σε οποιοδήποτε τομέα, αυτό το σχήμα θα ενεργοποιεί, σε αυτό και θα προσφεύγει.

Τετάρτη 23 Δεκεμβρίου 2020

Ελληνική παράδοση και Χριστιανισμός (Δημήτρης Νόλλας)




Στο Πολιτιστικό Κέντρο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών τoν Μάρτιο 2017 στα πλαίσια της σειράς εκδηλώσεων με θέμα «Συζητήσεις με δημιουργούς» ο πεζογράφος Δημήτρης Νόλλας συνομίλησε με τον ο π. Ευάγγελο Γκανά.