Η ανάγνωση του πολιτιστικού μας προβλήματος μόνο εύκολη δεν είναι, ιδίως αν σκεφτόμαστε πως η βαθύτερη ρίζα του για το Νεότερο Ελληνισμό βρίσκεται στον οξύτατο αντιθετικό επαμφοτερισμό ανάμεσα σε "Ανατολή" και "Δύση", ο οποίος, υπό τις μεταμορφώσεις του, εξακολουθεί να μας ταλανίζει. Μπορούμε, όμως, να την επιχειρήσουμε αν έχουμε οδηγό, μαζί με το αναχωνεμένο στη ζώσα παράδοσή μας αξιακό διατακτικό τής μεγάλης ακολουθίας των αιώνων του ελληνικού πολιτισμού, τους πνευματικούς νομοθέτες της νεοελληνικής ταυτοτικής μας υπόστασης: απ’ τον Ρήγα, τον Σολωμό και τον Κάλβο ως τον Σικελιανό, τον Σεφέρη, τον Ελύτη και τον Ρίτσο, με ενδιάμεσους τον Μακρυγιάννη, τον Βαλαωρίτη, τον Παλαμά, τον Παπαδιαμάντη, τον Καβάφη και τον Καζαντζάκη.
Έναν οδηγό που
δεν θελήσαμε να έχουμε στην αρχή και κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Τότε μετεωριστήκαμε αμήχανα ανάμεσα στις άτολμες απόπειρες διορθώσεων --υπό την ανατέλλουσα (ως οιονεί νέα εθνική ιδέα) ευρωπαϊκή προοπτική-- της έτσι κι αλλιώς ελλειμματικής εθνικής ιδεολογίας μας και στον προοδευτικοφανή εθνοαποδομητισμό. Βυθιζόμενοι όλο και περισσότερο στη δίνη της πολιτιστικής κρίσης, όπου και οι βαθύτερες ρίζες της χρεοκοπίας μας.
Η μεταπολιτευτική Δεξιά, δέσμια του πολιτικού συντηρητισμού της και των συνδρόμων ενοχής της, δεν μπορούσε να ανοίξει τον πολιτιστικό της ορίζοντα και να ορίσει συντεταγμένες πολιτιστικής στρατηγικής. Συντεταγμένες που να αντιστοιχούν στο πνεύμα της φωτισμένης αστικής διανόησης, του επιπέδου, πολύ ενδεικτικά, ενός Σεφέρη, ενός Ελύτη ή ενός Θεοτοκά.
Η μεταπολιτευτική Αριστερά, απ’ την απέναντι πλευρά, καθηλωμένη στην ιστορικότητα της κρίσης της και παγιδευμένη στη μεταφυσική τής "μυθολογίας" της, δεν μπορούσε να πιάσει, --επικαιροποιώντας τη βαθύτερη ουσία του-- το νήμα του "ΕΑΜικού πατριωτισμού", όπως προκύπτει απ’ τη συναίρεση της πολιτιστικής ιθαγένειας, της δημοκρατίας, του ουμανισμού και του διεθνισμού. Οπότε και να μη μπορεί να υφάνει με τις ίνες του ένα ανανεωμένο όραμα για τον Ελληνισμό στις νέες ευρωπαϊκές (ΕΕ) και παγκόσμιες (Νέα Τάξη) συνθήκες, πρωταγωνιστώντας με όρους εθνικής πρωτοπορίας και βάζοντας φρένο στον παρακμιακό μας κατήφορο.
Η θεωρούμενη, μάλιστα, σύγχρονη εκδοχή της, στέγασε και ανύψωσε σε ιδεολογική της αιχμή ρεύματα, όπως ο ιστορικός αναθεωρητισμός, ο πολύ μοδάτος δικαιωματισμός και ο εθνοαποδομητισμός. Περίπου ταυτίζεται μ’ αυτά τα ρεύματα και το νεοταξικό αποεθνοποιητικό αντιεθνικισμό τους, προφανώς πολύ πέραν του αξιακού κώδικα της εαμογενούς πατριωτικής Αριστεράς.
Η "συνυπατία" ΝΔ και ΠΑΣΟΚ απέτυχε
Το μεταπολιτευτικό ΠΑΣΟΚ, επίσης, να μη θεμελιώνει, όχι τυχαία, την εξόχως ελκυστική στο ξεκίνημά του πατριωτική ρητορεία με τη χάραξη μακρόπνοης πολιτιστικής στρατηγικής. Στρατηγικής που με τις αξιακές της ρήτρες και χωρίς λαϊκίστικα υποκατάστατα, δεν θα άφηνε περιθώρια για τα ακραίου κυνισμού, παρ’ ότι υψηλής τακτικής, πολιτικά παίγνια με την "Αλλαγή" και την Εναλλαγή.
Θα μπορούσε να μπει φρένο στην προσχώρηση του Ανδρέα Παπανδρέου στο αρχιτεκτονημένο απ’ τον Κωνσταντίνο Καραμανλή μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα εξουσίας, απ’ όπου και η μεταπολιτευτική δικομματική συγκυριαρχία ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Επίσης και κατά μείζονα λόγο, να μπει φρένο στον εκπεσμό τής πασοκικής διαχείρισης της εξουσίας σε άγρια διαχειριστική της νομή. Που με τη γενικευμένη παγίωσή της υπήρξε ένα απ’ τα βασικότερα, αν όχι και το βασικότερο πολιτικό (αλλά και βαθιά πολιτιστικό) αίτιο της χρεοκοπίας της Μεταπολίτευσης.
Το ένοχο για τη χρεοκοπία μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα της "συνυπατίας" ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, υπό πολύ προνομιακές συνθήκες (ειρήνη, δημοκρατία, ευρωπαϊκά πακέτα), απέτυχε να θεμελιώσει μακρόπνοη πολιτιστική στρατηγική και να στηρίξει πάνω της την ανεξαρτησιακή εθνική μας αξιοπρέπεια.
Ιδεολογική συχνότητα των επικυρίαρχων
Ό,τι δεν έκανε τότε, προφανώς και δεν μπορούσε να το κάνει το πολιτικό σύστημα μετά τη χρεοκοπία, ηττημένο και παραδομένο (πρώτο και δεύτερο Μνημόνιο) στην ευρω-δυτική επικυριαρχία. Ούτε κι όπως αναδιατάχτηκε μετά το 2015, με τη συνένοχη προσθήκη του ΣΥΡΙΖΑ (τρίτο Μνημόνιο), ή, πολύ περισσότερο μετά τις τελευταίες εκλογές και τη διαχειριστική εναλλαγή. Οπότε κι έχουμε:
- Τον διαμεσολαβητικό, γι’ αυτό και κακέκτυπο, διαχειριστικό νεο-διπολισμό, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ σε πρωταγωνιστικό ρόλο.
- Το ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ) να ψάχνει, ανάμεσά τους, τίνος συμπλήρωμα είναι υπό την επικαλυπτική και αφαιμακτική πίεσή τους.
- Τα αναδυόμενα μικρά κόμματα, "ΜΕΡΑ25" και "Ελληνική Λύση" σε ρόλο ασφαλιστικών δικλείδων του συστήματος, απ’ τα αριστερά του κι απ’ τα δεξιά του.
- Το ΚΚΕ, τέλος, να αρκείται σε ποσοστά επιβίωσης, κρατώντας αποστάσεις απ’ το επίκεντρο της πολιτικής σκηνής.