Ένας "Επιτάφιος του Περικλέους" Made in USA και η νέα εποχή

Το άρθρο γράφτηκε ένα χρόνο μετά την πρώτη θητεία Τραμπ αλλά είναι προφητικά επίκαιρο και το επαναφέρουμε.

την Δεκεμβρίου 22, 2017

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Μια ματιά στο θεσμικό κείμενο των ΗΠΑ που αφορά στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας, θα μας προκαλέσει δέος. Ένα έτος μετά από την ορκωμοσία του Donald Trump, βλέπουμε το νέο ψυχογράφημα των ΗΠΑ. Ένα ψυχογράφημα που δείχνει τον τρόπο που θα πολιτευτεί η μεγάλη δύναμη αναφορικά με τον τρόπο που θα συγκλίνουν η εσωτερική με την εξωτερική πολιτική. Τι μας θυμίζει αυτό το κείμενο και γιατί υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι που δημιουργήθηκε;

Το τέλος της παρεξήγησης της Ιστορίας

Όταν γραφόταν ο Επιτάφιος του Περικλέους, η Αθήνα βρισκόταν σε παρακμή. Η καταγραφή αξιών που οδήγησαν στο αθηναϊκό μεγαλείο ("μεθ’οίων τρόπων και μεθ’ οίας πολιτείας") αποτελούσε μια προσπάθεια χορήγησης αντίδοτου για την παρακμή στην οποία είχε περιέλθει η Αθήνα. Το ηθικό των Αθηναίων έπρεπε να αναστηθεί καθώς ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Σπάρτη. Το ίδιο και στην περίοδο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το "Έλληνες Εσμέν" γράφτηκε για να δώσει ένα τέλος στο τέλμα της αυτοκρατορίας.

 
Το κείμενο των McMaster & Trump είναι μια αφετηρία για έναν κόσμο που υπήρχε αλλά περιφρονήθηκε αρκετά.

 
Είναι ο κόσμος του πραγματισμού, ο κόσμος των αξιών, ο κόσμος που δίνει έμφαση στην ιστορία και στη γεωγραφία. Είναι ο κόσμος που όπως αναφέρεται γύρισε πίσω με "εκδικητική" τάση για να μας θυμίσει πως όταν ο Fukuyama έβαζε τίτλο με έπαρση στο βιβλίο του "Το τέλος της ιστορίας", εκείνη διαμόρφωνε ήδη τον δρόμο της επιστροφής της. 

-"Έθνος χωρίς σύνορα δεν είναι έθνος"(...) 

-Έθνος το οποίο δεν μπορεί να προστατεύσει την ευημερία στο εσωτερικό του, δεν μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντά του στο εξωτερικό(...) 

-Έθνος το οποίο δεν είναι έτοιμο να κερδίσει ένα πόλεμο, είναι έθνος που δεν μπορεί να αποτρέψει ένα πόλεμο(...)

 -Έθνος το οποίο δεν είναι περήφανο για την ιστορία του, δεν μπορεί να είναι σίγουρο για το μέλλον του." .

 Τα παραπάνω, είναι αποσπάσματα από το περιβόητο κείμενο το οποίο φέρνει ξανά ως μονάδα μέτρησης του διεθνούς ανταγωνισμού το "έθνος κράτος". 

Ποιά πραγματικότητα οδήγησε τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν αυτήν την πορεία;

Η άνοδος της Κίνας και της Ρωσίας

Τι σημαίνει η ”ενεργητική ουδετερότητα” των Ηνωμένων Πολιτειών και γιατί συμφέρει την Ελλάδα

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΡΙΒΑ (*)

Ο Franklin Roosevelt ήταν ίσως ο πιο σημαντικός πρόεδρος των ΗΠΑ καθώς κατάφερε να βρει εκείνο το μείγμα πολιτικής το οποίο συνδύαζε τους αμερικανικούς φόβους για τα ”δεινά” της εμπλοκής τους στις διεθνείς σχέσεις αλλά και την φύσει και θέσει εξωστρεφή κουλτούρα του αμερικανικού φιλελευθερισμού, ο οποίος ήδη από το 1898 είχε βγει εκτός της αμερικανική ηπείρου και ήλεγχε τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Όταν ξέσπασε ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Roosevelt διαβεβαίωσε τους Αμερικανούς πολίτες οτι η Αμερική παραμένει ουδέτερη (ως κράτος) σε αυτόν τον Πόλεμο, αλλά κανένας Αμερικανός πολίτης δε θα πιεστεί ώστε να είναι ουδέτερος μπροστά σε αυτήν τη φρίκη.

Ο Roosevelt δειλά-δειλά προσπαθούσε να προϊδεάσει το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αλλά και τους πολίτες, οτι αυτός ο πόλεμος δε γινόταν να μην αγγίξει την Αμερική. H Aμερική είναι πάντα διστακτική στην εμπλοκή της σε άλλες περιοχές και το Βιετνάμ, μαζί με το Ιράκ και το Αφγανιστάν (και τη Σομαλία) αποτελούν τραύματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

• Η πολιτική της ουδετερότητας των ΗΠΑ συνδέεται άρρηκτα με τον απομονωτισμό (Isolationism) και με τον ” αμερικανικό εξαιρετισμό” (American Exceptionalism). Ο αμερικανικός εξαιρετισμός, πηγάζει από την αίσθηση μιας υψηλής αποστολής της οποίας ηγούνται οι Αμερικανοί καθώς το έθνος τους είναι νέο όπως νέα ήταν και η γη στην οποία έλαβε χώρα η Αμερικανική Επανάσταση.
• Η γεωγραφία δίνει την πολυτέλεια στην Αμερική να κοιτά τον κόσμο από πολύ μακριά. Νιώθουν και πολλές φορές είναι, απομονωμένοι. Παρόλο που οι Αμερικανοί είναι ως επί το πλείστον τέκνα Ευρωπαίων, δε νιώθουν Ευρωπαίοι.

Σήμερα βλέπουμε στη Μεσόγειο ένα αμερικανικό deja vu το οποίο όμως έχει εμπλουτιστεί μέσα από την πάντα ευρηματική αμερικανική διπλωματική γλώσσα. Πρόκειται για την ”Ενεργητική Ουδετερότητα” η οποία ίσως μας μπερδεύει αλλά αποδίδει ακριβώς αυτό που θέλει να κάνει η Αμερική στη Μεσόγειο και το οποίος, συμφέρει την Ελλάδα.

Από τη στιγμή που η Ελλάδα εδώ και δέκα περίπου χρόνια αναβαθμίζει διαρκώς τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, είναι πολύ σημαντικό να αρχίσουμε να μαθαίνουμε να διαβάζουμε τις αμερικανικές κινήσεις προκειμένου να επωφεληθεί ο Ελληνισμός από αυτές. Πολλές φορές μιλάμε για τον ”ρόλο του Ποντίου Πιλάτου” τον οποίον υιοθετούν οι Αμερικανοί κυρίως σε θέματα που αφορούν τα ελληνοτουρκικά.

Ας ξεκινήσουμε από την πρόσφατη λιτή δήλωση του State Department αναφορικά με την τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου: ”Οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν όλα τα κράτη να επιλύουν τα θέματα για τα θαλάσσια συνόρά τους ειρηνικά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο”. Ιδανικά ως Έλληνες θα θέλαμε να δούμε πιο βαρύ ρήμα από το ”ενθαρρύνουμε”. Ίσως το ”υποχρεώνουμε”.

• Δεν είναι όμως οι ΗΠΑ κάποιο ανώτατο διεθνές όργανο το οποίο να μπορεί δικαιοδοτεί. Είναι η πιο ισχυρή χώρα του πλανήτη και μέσα από αυτόν τον ρόλο που η αμερικανική ισχύς παρέχει στην Ουάσινγκτον, προσφέρει πολιτική νομιμοποίηση σε όποιον ακολουθεί την πεπατημένη. Η άλλη λέξη που χρήζει προσοχής είναι το ”όλα”. Χωρίς καμία εξαίρεση, την οποία θα ήθελε η Τουρκία που χαιδεύτηκε αρκετά από την Αμερική τα προηγούμενα χρόνια λόγω του γεωπολιτικού μονοπωλίου που ”πουλούσε” η Άγκυρα στην Ουάσινγκτον. Μια ουδέτερη δήλωση χωρίς συγκεκριμένες αναφορές που λέει όμως τα πάντα. Το Διεθνές Δίκαιο επιστρέφει ενεργά στην αμερικανική ρητορική καθώς η Κίνα προσπαθεί να μετατρέψει σε λίμνη της τη Νότια Σινική Θάλασσα.

Η ”ενεργητική ουδετερότητα” υπονοεί οτι υπάρχει και παθητική ουδετερότητα.