Η ορθόδοξη “ψυχή” και το σημείο συνάντησης της με την ψυχή της ψυχολογίας

από Κωνσταντίνος Μαυροματάκης

Η ψυχή για την ψυχολογία, η οποία με φιλοσοφικό τρόπο την ορίζει, είναι μία διαδικασία η οποία φέρνει αποτελέσματα. Μπορούμε να δούμε αυτά τα αποτελέσματα αλλά με απόλυτη ακρίβεια δεν μπορούμε να ορίσουμε την ψυχή.

Για να κάνω πιο απλό τον ψυχολογικό ορισμό και για να τονίσω την ενέργεια που φέρει η ψυχή ως έννοια χρησιμοποιώ την εξής παρομοίωση: Η ψυχή για τον άνθρωπο είναι ότι το γράψιμο για το μολύβι.

Επειδή η ψυχολογία θέλει να έχει μετρήσιμα δεδομένα, και αυτό που μπορεί να μετρήσει από έναν άνθρωπο είναι οι συμπεριφορές του, προσεγγίζει την ψυχή μέσα από ένα ρεπερτόριο συμπεριφορών.

Συζήτηση γίνεται για το αν θα πρέπει οι σκέψεις να συμπεριλαμβάνονται στις συμπεριφορές ή όχι και το αν τα συναισθήματα πού επάγουν τις σκέψεις πρέπει και αυτά να λαμβάνονται υπόψη. Σε αυτές τις πτυχές της ανθρώπινης φύσης δεν μπορούν να υπάρχουν αντικειμενικές μετρήσεις, οπότε η προσέγγιση της ψυχολογίας προς αυτή την κατεύθυνση είναι μέσα στον υποκειμενικό κόσμο του ανθρώπου που τα περιγράφει. Έτσι, η ψυχολογία και η εφαρμοσμένη της πρακτική, δηλαδή η ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί “εργαλεία” τα οποία τα έχει δανειστεί από την φιλοσοφία όπως η φαινομενολογική εποχή. Την ψυχοθεραπεία δεν την ενδιαφέρει να ορίσει επακριβώς την ψυχή, την ενδιαφέρει ότι μπορεί και δουλεύει μαζί της και το ότι τα αποτελέσματα είναι απτά και μετρήσιμα.

Η ορθοδοξία όταν μιλάει για ψυχή αναφέρεται σε κάτι το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο από την ψυχή της ψυχολογίας.
Ο άνθρωπος αποτελείται από ψυχή και χώμα, η ψυχή της ψυχολογίας ασχολείται με την ψυχή του “χωμάτινου σώματος”.

Η ορθοδοξία ασχολείται και με τα δύο.

 Πώς ερχόμαστε τώρα σε επαφή με την ψυχή όπως την ορίζει η ορθοδοξία;

ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΙΔΑΚΗΣ - "ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ

Γιώργος Τασιόπουλος 

Επειδή όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου του ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης , παραφράζοντας τον ποιητή, "όλα δείχνουν πως στο μέλλον θα έχει πολύ ξηρασία... πρέπει να πάρουμε μαζί μας Σχέσεις!

Να αναλάβουμε το "ρίσκο". 

_____****______

".....

✓Σκέφτομαι καμιά φορά πως αν σε κάτι τα έχει πάει περίφημα η σύγχρονη οικογένεια, είναι στο πώς να εκπαιδεύει τα παιδιά της να σκοτώνουν την Αγάπη.

✓Αφού χάριν μιας αέναης, όπως φανταζόμαστε, "προόδου',  διαλύσαμε την Οικογένεια, λοιδορήσαμε την Πατρίδα και από- ιεροποιήσαμε κάθε Πνευματικότητα, αφού δηλαδή σκοτώσαμε τη δυνατότητά μας να συνδεθούμε συναισθηματικά με τον Άλλο, αφήσαμε τον εαυτό μας και τα παιδιά μας στο έλεος ενός ακραίου ατομοκεντρισμού, οικοδομώντας μία Κοινωνία του Τραύματος, την οποία τρέχουμε πανικόβλητοι τώρα να μπαλώσουμε όπως-όπως, ύστερα από σωρεία σωματικών και ψυχικών ασθενειών που προκάλεσε η απο-σύνδεση.

✓Δεκαετίες τώρα μαθαίνουμε τα παιδιά "σκέφτομαι και γράφω" ίσως γιατί δεν αντέχουμε οι ενήλικες το "νιώθω και γράφω".

Με την έννοια αυτή η Εκπαίδευση είναι ένας οργανωμένος συναισθηματικός ακρωτηριασμός σε αγαστή συνεργασία και συνέχεια με την οικογένεια και τους μηχανισμούς του Κράτους.

✓Ένα παιδί που δεν του επιτράπηκε να κρατηθεί συναισθηματικά από τους γονείς του, μπορεί να οδηγηθεί σε μία υπερ-διανοητικοποίηση, σαν ένας τρόπο να νιώσει ασφαλές σ' ένα περιβάλλον γεμάτο αβεβαιότητα κι αμφιβολία.  Είναι ένας τρόπος να "κρατηθεί" κάνεις από το μυαλό του, επειδή δεν "κρατήθηκε" από τη μάνα του. Πρόκειται για μία λειτουργία συναισθηματικής μόνωσης που αδειάζει την όποια εμπειρία από το συναισθηματικό της νόημα. Κι είναι αυτό που συναντάμε συχνά σε επιστήμονες ή διανοούμενους, σαν μια μορφή ά-σχετης απονιάς ή σαν μια λατρεία της λογικής 

✓Είμαστε το "αποτέλεσμα" όλων όσων έχουν πάει στραβά στην οικογένεια και στην κοινωνία μας..."

             ______****______

ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΙΔΑΚΗΣ

"ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ

 και πως να χαρίσετε στον εαυτό σας και στους άλλους" , 

εκδ. manifesto

ΠΗΓΗ-Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Το Θάρρος η Αγάπη ο Στοχασμός

Κλικ στην εικόνα 

Βασίλης Καραποστόλης 

Η ομάδα του Φιλοsόfa συζητά με τον καθηγητή και συγγραφέα Βασίλη Καραποστόλη για

το ποια είναι η σημασία του θάρρους; 

Πώς μπορεί η αγάπη να γίνει στάση ζωής; 

Τι πρότυπα θέτουμε και πώς μας επηρεάζουν; 

και την παθητική αντιμετώπιση της ζωής

Στα μονοπάτια της ψυχολογίας… Ανανέωση ή ενσωμάτωση

Στις μέρες μας – περισσότερο από άλλοτε – αναδύεται βασανιστική η ανάγκη να ανοικοδομηθεί η σχέση μεταξύ ψυχολογίας-ψυχοθεραπείας και κοινωνικής θεωρίας. Είναι τέτοια η πολιτισμική κρίση, που το ζήτημα αυτό αποκτά ανθρωπολογική σπουδαιότητα.

Αν αναλογιστούμε ότι η πολυεπίπεδη κρίση, παρουσιάστηκε, πρώτιστα ως οικονομική κρίση ενός συστήματος με απόλυτη κυριαρχία των ποσοτικών-υλιστικών αξιών, τότε η κάθε απόπειρα αλλαγής, χρειάζεται να αναδομήσει και πάλι τις αρχές, τη θεωρία και τη γλώσσα επικοινωνίας της. Η απόλυτη γλώσσα του οικονομισμού, αλλοίωσε αν δεν αλλοτρίωσε και τη γλώσσα της ψυχοθεραπείας, όλες τις προηγούμενες δεκαετίες. Ενδεικτικές –αν και όχι πάντα απόλυτα – της οικονομίστικης και ενίοτε «εμπορευματικής» λογικής είναι και οι συχνές «φράσεις»» της ψυχοθεραπείας : «μην αγοράζεις το πρόβλημά του», «επενδύω τα συναισθήματα μου», «δεν έχεις κάνει την αλλαγή κτήμα σου», «δίνεις – παίρνεις», «τι θα χάσεις, τι θα κερδίσεις», «ο επαγγελματίας», «ο πελάτης», «η υπηρεσία», «δεν εισπράττω αυτό που λες», «το χρειάζομαι, δεν το χρειάζομαι», «κόστος-όφελος», κ.α. Και βέβαια, το αντιφατικό είναι ότι η ορολογία αυτή, επεδίωκε να αποκόψει τη θεραπεία από μια «παραδοσιακή» αφετηρία, είτε δεξιού κερδοσκοπικού ορθολογισμού, είτε στεγνού αριστερού υλισμού!.

Ένας κριτικός προβληματισμός για τις νέες τάσεις ή σχολές ψυχοθεραπείας, ξεκίνησε από τη δεκαετία του ΄60. Την περίοδο εκείνη θεωρείτο δεδομένο, ιδιαίτερα στην αριστερή «ριζοσπαστική» σκέψη, ότι οι νέες αυτές προσεγγίσεις ήταν «επαναστατικές», επειδή απλά και μόνο, ξεπερνούσαν τον Φρόιντ ή επειδή μπολιάζονταν από το πνεύμα του μοντερνισμού της εποχής, που τρέφεται από μια μάλλον ψυχαναγκαστική απώθηση του παρελθόντος ή της παράδοσης : «Είμαι μοντέρνος, άρα υπάρχω».

‘Ιρβιν Γιάλομ – 25 Σύντομα Αποσπάσματα από τα Βιβλία του

‘Ιρβιν Γιάλομ

«Κάθε άνθρωπος πρέπει να επιλέγει πόση αλήθεια μπορεί να αντέξει»
― Irvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Η απελπισία είναι το τίμημα που πληρώνει κανείς για να φτάσει στην αυτογνωσία. Κοιτάξτε βαθιά στη ζωή ασς και θα διαπιστώσετε ότι η απελπισία βρίσκεται παντού»
– Irvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Μόνο ένας πληγωμένος θεραπευτής μπορεί πραγματικά να θεραπεύσει»
― Irvin D. Yalom, Στο Ντιβάνι

«Μια μέρα, σύντομα, ίσως σε σαράντα χρόνια, δεν θα ζει κανείς από αυτούς που με έχουν γνωρίσει. Τότε θα είμαι πράγματι νεκρός – όταν δηλαδή δεν θα υπάρχω πια στη μνήμη κανενός. Σκέφτηκα ότι κάποιος, που είναι πολύ ηλικιωμένος είναι το τελευταίο ζωντανό πλάσμα πάνω στη γη που έχει γνωρίσει κάποιο άλλο άτομο ή κάποιo πλήθος ατόμων προσωπικά και που τώρα έχουν φύγει από ζωή. Όταν το άτομο αυτό πεθάνει, πεθαίνει μαζί του και το πλήθος αυτών, εξαφανίζεται από τη ζωντανή μνήμη. Αναρωτιέμαι, για μένα ποιος θα είναι αυτός ο άνθρωπος, τίνος ο θάνατος θα με κάνει να πεθάνω πραγματικά;»
― Irvin D. Yalom, O Δήμιος του Έρωτα κι άλλες Ιστορίες Ψυχοθεραπείας.

«Αν ανέλθουμε αρκετά ψηλά στην κοινωνία, θα φτάσουμε κάποια στιγμή σε ένα ύψος από το οποίο η τραγωδία παύει να φαίνεται τόσο τραγική»
― Irvin D. Yalom, Όταν Έκλαψε ο Νίτσε

«Η ζωή είναι μια σπίθα ανάμεσα σε δύο όμοια κενά, το σκοτάδι πριν τη γέννηση και το σκοτάδι μετά τον θάνατο». 

― Ιrvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Είναι λάθος να κάνεις παιδιά από ανάγκη, λάθος να χρησιμοποιείς το παιδί σου για να ανακουφίσεις τη μοναξιά σου, λάθος να δίνεις σκοπό στη ζωή σου με την αναπαραγωγή ενός αντιγράφου του εαυτού σου. Είναι λάθος επίσης να αναζητάς την αθανασία με το να σπέρνεις τον σπόρο σου στο μέλλον, νομίζοντας ότι περιέχει τη συνείδησή σου! ”
― Irvin D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε

«Το πνεύμα του ανθρώπου οικοδομείται από τις επιλογές του»
― Irvin D. Yalom, Όταν Έκλαψε ο Νίτσε

«Ορίστε; “Οι οριακοί ασθενείς παίζουν παιχνίδια”; Αυτό είπες; Ernest, ποτέ δεν θα γίνεις πραγματικός θεραπευτής αν σκέφτεσαι έτσι. Αυτό ακριβώς εννοούσα νωρίτερα όταν μίλησα για τους κινδύνους της διάγνωσης. Δεν προσεγγίζουμε κάθε περίπτωση οριακού με τον ίδιο τρόπο. Το να βάζουμε ετικέτες στους ανθρώπους τους κάνουμε κακό. Δεν μπορείς να θεραπεύσεις την ετικέτα. Πρέπει να αντιμετωπίσεις το άτομο που βρίσκεται πίσω από την ετικέτα.»
― Irvin D. Yalom, Στο Ντιβάνι

«… αργά ή γρήγορα έπρεπε να εγκαταλείψει την ελπίδα για ένα καλύτερο παρελθόν».
― Irvin D. Yalom, Κοιτάζοντας τον Ήλιο: Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του Θανάτου

«Ο γάμος με όλη αυτή την κτητικότητα και τη ζήλεια που τον περιβάλλουν υποδουλώνει το πνεύμα».
― Irvin D. Yalom, Όταν Έκλαψε ο Νίτσε

«Η ζωή τελικά είναι ένα μίζερο πράγμα. Αποφάσισα να την περάσω συλλογιζόμενος διάφορα σχετικά με αυτή.»

― Irvin D. Yalom, Η Θεραπεία του Schopenhauer

«Ονειρεύομαι μια αγάπη που είναι κάτι περισσότερο από δύο ανθρώπους που η μόνη τους επιθυμία είναι να κατέχουν ο ένας τον άλλον»
― Irvin D. Yalom, Όταν Έκλαψε ο Νίτσε

«Να ένα περίεργο πείραμα που θα μας βάλει σε σκέψεις. . . Το μήνυμα του Νίτσε προς εμάς ήταν να ζούμε τη ζωή μας με τέτοιο τρόπο ώστε να θέλουμε να ξαναζούμε ακριβώς την ίδια ζωή αιώνια» 

― Irvin D. Yalom

«Η θρησκεία έχει τα πάντα στο πλευρό της: την αποκάλυψη, τις προφητείες, την κρατική προστασία, υψηλότατη αξιοπρέπεια και υπεροχή. . . Και περισσότερο από αυτό, το ανεκτίμητο προνόμιο να της επιτρέπεται να αποτυπώνει τα δόγματά της στο μυαλό των ανθρώπων στην τρυφερή εποχή της παιδικής ηλικίας, κατά την οποία γίνονται σχεδόν έμφυτες ιδέες»
― Irvin D. Yalom, Η Θεραπεία του The Schopenhauer

Ψυχοθεραπεία και Ποιμαντική

π. Στέφανος Muse

Ο ορθόδοξος αμερικανός ιερωμένος π. Στέφανος Muse, στο β´μέρος της αποκλειστικής του συνέντευξης προς το “Αντίφωνο”, τον Μάρτιο του 2019:

Αναλύει τις σχέσεις μεταξύ Οντολογίας, Ψυχολογίας και Ποιμαντικής, καθώς απαντά στο ερώτημα «πώς συνδυάζεται η Ψυχοθεραπεία με την Ορθοδοξία;».

Περαιτέρω, εξετάζει εάν «μπορεί κάποιος να το κάνει αυτό χωρίς πίστη», ενώ συνάμα διερευνά κατά πόσον μπορεί να καρποφορεί η ψυχοθεραπεία «έξω» από τον χώρο της πίστης.

Ακόμα, ορίζει την «συν-πάθεια» ως συμμετοχή στον πόνο των άλλων. Τέλος, εξηγεί την αστοχία της αντίληψης ότι «πηγαίνω στον ψυχοθεραπευτή μου, οπότε δεν χρειάζομαι εξομολόγηση», αναδεικνύοντας τη σημασία του συγκερασμού ψυχοθεραπευτικής και ιερατικής ιδιότητας.

Από πλευράς Αντιφώνου, ευχαριστίες πολλές στην Πολυξένη Τσαλίκη για την μετάφραση της συνέντευξης, στον Δημήτρη Μουρούλη για τον υποτιτλισμό και στον π. Βασίλειο Θερμό για την φιλοξενία.