ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΓΙ ΣΤΙΝΑ Μιὰ τυπικὴ περίπτωση ἰδεολογηματικῆς συνείδησης

Ἀπὸ τὸ πρόσφατο βιβλίο τοῦ Γιάννη Καλιόρη, Ἐκ τοῦ συστάδην: Ἰδεολογίες καὶ ἰδεοληψίες,

 Ἐκδόσεις Ἁρμός, 2020, εὐρεία συναγωγή δοκιμίων καὶ ἄρθρων ἀντιπροσωπευτικῶν τοῦ πολυεπίπεδου καὶ πολυπρισματικοῦ ἔργου τοῦ στοχαστῆ, ἀναδημοσιεύουμε τὸ (ἀπὸ πολλὲς πλευρὲς ἐπίκαιρο) μελέτημα «Διαβάζοντας τὸν Ἄγι Στίνα: Μιὰ τυπικὴ περίπτωση ἱδεολογικῆς συνείδησης». Πρώτη δημοσίευση: περ. Σημειώσεις 67, Ἰούνιος 2008.

τοῦ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΛΙΟΡΗ

Ἐθνισμὸς καὶ ἐθνικισμὸς

Συχνὰ ἡ ἀξίωση τῆς μαξιμαλιστικῆς ἀρχῆς τοῦ «ὅλα ἢ τίποτα» ὁδηγεῖ εἴτε στὸ τίποτα εἴτε σὲ διάστροφη συρρίκνωση τοῦ ὅλα, καὶ γενικὰ στὴ ματαίωση τῆς ὅποιας μεταβατικῆς ἢ μερικῆς θετικότητος θὰ μποροῦσε νὰ προκύψει: ἐν ὀνόματι τοῦ ἀνέφικτου μείζονος γιὰ τὸ μέλλον χάνεται καὶ τὸ ἔλασσον ἐφικτὸ τοῦ παρόντος, καὶ μαζὶ ψευτίζει ἡ διαλεκτικὴ μέσων καὶ σκοποῦ, τακτικῆς καὶ στρατηγικῆς.

Κι αὐτὴ ἡ ἐπιδίωξη τοῦ ἀπόλυτου ἀφορᾶ ὄχι μόνο τὸν πρακτικὸ λόγο, τὴν ἔμπρακτη βούληση, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἴδιους τοὺς ὁρισμοὺς τῶν πραγμάτων, μὲ τὴν ἀναγωγή τους σὲ καθαρόγραμμα σχήματα ἀρχετυπικῆς ἰσχύος, ἀφαιρουμένης τῆς ἔγχρονης περιπλοκότητος. Ἔτσι, ἐνεργοῦνται συμπαγεῖς καταξιώσεις ἢ ἀπαξιώσεις, ἀδιακρίτως διαβαθμίσεων καὶ διαφορῶν, ἀπὸ ἕναν ἄγριο βολονταρισμὸ ποὺ ἐξισώνοντας τὰ ἄνισα, ἐξομοιώνοντας τὰ ἀνόμοια καὶ συμπτύσσοντας στανικῶς τὰ στάδια, ἀποβαίνει ἀτελέσφορος ὡς ἐκκινοῦσα πρόθεση εἴτε τυραννικὰ ἀποτελεσματικὸς ὡς ἔκβαση ξαστοχημένη.

Κάθε βαθμίδα, ὅμως, ὑπαγορεύει τακτικοὺς χειρισμοὺς στὸ πλαίσιο μιᾶς στρατηγικῆς σκοπῶν, ποὺ ἔχει ἀνάγκη ἀκριβῶς νὰ πορεύεται ὄχι μὲ σχηματικὲς ἁπλουστεύσεις ἢ ἅλματα λογικά, ἀλλὰ μὲ σταθμισμένους ἀναβαθμοὺς μέσα ἀπὸ τὴ συνθετότητα τῶν πραγμάτων, ὅπου ἀρχὲς καὶ περιστάσεις, ἀξίες καὶ γεγονότα πρέπει νὰ ἀλληλενεργοῦν ὠσμωτικά, ὥστε οὔτε ὁ ὁρίζοντας τοῦ στρατηγικοῦ σκοποῦ νὰ ἀπωθεῖται ἀπὸ τὴ συνείδηση, οὔτε νὰ παραβιάζεται ἀπόκρημνα ἡ ἀρχὴ τῆς πραγματικότητος κατὰ τοὺς ἑκάστοτε ὁρισμούς της καὶ νὰ ἀντενεργεῖ ματαιωτικά (γιὰ περισσότερα βλ. Ἡ κοινωνία τῆς ὀρθοπεταλιᾶς, Ἁρμός, 2004, σ. 463-465).

Παράδειγμα συρρικνωτικὰ μονοσήμαντου ὁρισμοῦ εἶναι συχνὰ ἡ σύνθετη καὶ περιεκτικὴ ἔννοια τοῦ ἔθνους –καὶ τοῦ ἐθνισμοῦ– τὸ ὁποῖο, θεωρούμενο μονομερῶς, συμπιέζεται σὲ μιά του μόνο διάσταση –αὐτὴν ποὺ μπορεῖ νὰ τὸ ἀντιπαραθέτει σὲ ἄλλα ἔθνη–, καὶ παραμερίζονται ὅλες οἱ ἄλλες, ἔτσι ὤστε ὁ πατριωτισμός, ὡς ἀγάπη καὶ ὑπεράσπιση τῆς πατρίδας, μὲ ταυτόχρονη ἀναγνώριση τῆς θεμιτότητος τῶν ἀλλοεθνῶν πατριωτισμῶν καὶ μὲ σεβαστικὴ πρὸς τὰ σεβάσματά τους στάση, ἐξομοιώνεται καταχρηστικὰ καὶ ἐξ ὁρισμοῦ μὲ ἐθνικισμὸ καὶ σωβινισμό, ποὺ ὄντως ὑπάρχουν ὡς δυνητικὴ ἐκτροπή, ἀλλὰ δὲν ἐξαντλοῦν τὴν πολλαπλῆ σημασία ἑνὸς συλλογικοῦ ὑποκειμένου μὲ τὸ ἰσχυρὸ φαντασιακὸ τοῦ Ἔθνους, συνεκτικό, δυναμογόνο καὶ μαζὶ κινδυνῶδες.

Η (επίσημη) Τέταρτη Διεθνής. Σκέψεις για μια παράδοξη φιλοϊμπεριαλιστική παρέκκλιση

Του Δημήτρη Σκαρπαλέζου (*)

18 Απριλίου 2023

Σε σύγκριση με τις συγκρούσεις του παρελθόντος, αυτό που χαρακτηρίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι η πλειοψηφική προσχώρηση, στην Ευρώπη, ακόμη και της ποικίλων αποχρώσεων “ριζοσπαστικής” αριστεράς στο μανιχαϊστικό αφήγημα της προπαγάνδας της αμερικανικής κυβέρνησης για το θέμα!

Στον υπόλοιπο κόσμο, η τοποθέτηση αυτή προκαλεί αισθήματα απορίας και απογοήτευσης.

Στην πρώτη γραμμή αυτής της φιλοϊμπεριαλιστικής στάσης, και με αντίκτυπο στο θέμα που υπερβαίνει κατά πολύ την επιρροή του σε άλλα θέματα, βρίσκεται το πολιτικό ρεύμα που προέκυψε από την επίσημη Τέταρτη Διεθνή. Οι θέσεις του έχουν παίξει εξαιρετικά επιζήμιο ρόλο στην παράδοξη ιδεολογική τοποθέτηση της ευρωπαϊκής αριστεράς, γιατί δίνει το άλλοθι του “αριστερού ριζοσπαστισμού” σε ένα μανιχαϊστικό όραμα που απέχει τραγελαφικά από την πραγματικότητα, και πιέζει για την αποστολή όπλων που θα εξασφαλίσουν την κλιμάκωση του πολέμου μέχρι να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι του ΝΑΤΟ, ακόμα και αν αυτό σημαίνει κίνδυνο πυρηνικής σύγκρουσης!

Οι θέσεις αυτές προκαλούν ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη αν αναλογιστεί κανείς τις θέσεις που είχαν λάβει τα τροτσκιστικά κινήματα και ο ίδιος ο Τρότσκι στο παρελθόν. Ο Τρότσκι είχε πάντοτε τη θέση της υπεράσπισης του “γραφειοκρατικά εκφυλισμένου εργατικού κράτους”, το οποίο, όπως έλεγε, ήταν η Σοβιετική Ένωση, ενάντια στις επιθέσεις των ιμπεριαλιστικών χωρών και πάντοτε εναντιωνόταν σε όλους τους αποικιοκρατικούς και νεοαποικιοκρατικούς ελιγμούς χωρίς καμία παραχώρηση σε “ανθρωπιστικά” ή ηθικιστικά επιχειρήματα. Παρέμεινε πιστός σε αυτή τη θέση μέχρι τη δολοφονία του από τους σταλινικούς.

Η αμφισβήτηση του κόμματος νέου τύπου

Του Γεράσιμου Αραβανή.

Στην εποχή μας, όπως ήδη σημειώσαμε, βρίσκεται σε έξαρση, είτε ανοιχτά, δημόσια, είτε συγκαλυμμένα, ώστε να μην προκαλεί ιδιαίτερα, μια αμφισβήτηση της αναγκαιότητας του κόμματος νέου τύπου, τις περισσότερες φορές μάλιστα γίνεται στο όνομα του Λένιν και της αποκατάστασης της «ουσίας» του λενινισμού. Συνήθως τρία είναι τα βασικά επιχειρήματα που αμφισβητούν τη θεωρία και την αναγκαιότητα του κόμματος νέου τύπου.

Το πρώτο Αμφισβητείται η θέση που διατύπωσε ο Λένιν και άλλοι, ότι η εργατική τάξη μπορεί να διεξάγει μόνη της, με τις δυνάμεις της μόνο συνδικαλιστικό αγώνα και όχι ολοκληρωμένο πολιτικό και ιδεολογικό και ότι τη δυνατότητα αυτή την αποκτά μόνο με την παρέμβαση της πολιτικής πρωτοπορίας της.

Χρεώνουν μάλιστα στη θέση αυτή που είναι η καρδιά της θεωρίας του κόμματος νέου τύπου ότι είναι πηγή όλων των δεινών του σοσιαλισμού, αρχής γενομένης από την υποκατάσταση της τάξης από το κόμμα, την αδρανοποίηση της εργατικής τάξης, ότι είναι βασική αιτία της αποτυχίας του εγχειρήματος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον 20^ο αιώνα.

Ουσιαστικά επαναφέρουν με άλλο τρόπο και όχι με τον ίδιο χαρακτήρα και με τις ίδιες προθέσεις τη γνωστή αστική αντίληψη, ότι όλα τα δεινά που συσσώρευσε ο κομμουνισμός δεν είναι αποτέλεσμα των αντιλήψεων και της πρακτικής των επιγόνων, αλλά ότι υπάρχουν στον ίδιο τον λενινισμό και στην εποχή του Στάλιν εκδηλώθηκαν με τη γνωστή σφοδρότητα. Η συνέπεια αυτών των αντιλήψεων είναι να εγκαταλειφθεί η θεωρία και η ανάγκη του κόμματος νέου τύπου, ακρογωνιαίος λίθος του λενινισμού. Αν κανείς παρακολουθήσει προσεκτικά τα γραφόμενά τους θα δει ότι δεν περιορίζονται μόνο στη θεωρία του κόμματος, αλλά αμφισβητούν και άλλες πλευρές σημαντικές, ουσιαστικά τον ίδιο τον λενινισμό και τη στρατηγική της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Μια ιδεολογική αναμέτρηση με τον τροτσκισμό που είναι ακόμα επίκαιρη

Ο ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ δίνει στους αναγνώστες του ένα σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο. Τις «Διαλέξεις-Συζητήσεις ανάμεσα στο ΚΚΕ και στις παραφυάδες του ελληνικού τροτσκισμού» που γίναν στην Αθήνα μεταξύ Οκτώβρη και Δεκέμβρη του 1946. Οι συζητήσεις αυτές δημοσιεύτηκαν στο σύνολό τους, σε ειδική έκδοση-Βιβλίο από την ΚΟΜΕΠ το 1947 (το οποίο επανεκδόθηκε στο Βουνό την εποχή του εμφυλίου) ενώ δύο τροτσκιστικές οργανώσεις που έκαναν σχετική έκδοση δεν έδωσαν το σύνολο των συζητήσεων αλλά το μέρος που αφορούσε στις ίδιες.

Τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν πέντε: α) Η εσωτερική κατάσταση της Ελλάδας και τα καθήκοντα της εργατικής τάξης, β) Λαϊκή Δημοκρατία ή Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία στην Ελλάδα, γ) Ο χαρακτήρας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τα καθήκοντα των κομμουνιστών, δ) Ελληνικός τροτσκισμός, ΚΚΕ και εργατική τάξη και ε) Αρχειομαρξισμός-ΚΚΕ και εργατική τάξη. Στις συζητήσεις διασταυρώσαν τα ξίφη τους επιφανή στελέχη του ΚΚΕ και του ελληνικού τροτσκισμού.

Ο ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ εκτιμά ότι η γνώση αυτών των συζητήσεων από τους σημερινούς κομμουνιστές έχει πολύ μεγάλη σημασία. Και τούτο για τους παρακάτω λόγους:

1. Εξετάζονται σημαντικά ζητήματα της τακτικής και της στρατηγικής του εργατικού- επαναστατικού κινήματος σε μια περίοδο -αμέσως μετά τον πόλεμο- όπου είχαν δοκιμαστεί στην πράξη όλες οι αντιλήψεις και είχε μιλήσει η ίδια η ζωή για αυτές. Συνεπώς, η γνώση αυτού του υλικού έχει τεράστια αξία για το σήμερα. Ως συσσωρευμένη ιστορική πείρα και ως συμπέρασμα.

2. Αναδεικνύεται πόσο καθοριστικής σημασίας ζήτημα είναι για ένα κομμουνιστικό κόμμα -εφόσον θέλει να είναι τέτοιο- να έχει επαφή με τις μάζες και την πραγματικότητα που αυτές βιώνουν. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται εξόχως φανερό ότι επαναστατικό δεν είναι το κόμμα εκείνο που κλείνει την επανάσταση σε όλες τις πτώσεις αλλά αυτό που καταφέρνει να συνδέει το άμεσο με το μακροπρόθεσμο, που απαντάει άμεσα, ουσιαστικά και πρακτικά στις ανάγκες και στα προβλήματα των μαζών χωρίς να μεταθέτει τις λύσεις στο ρόδινο μακρινό παρελθόν, καθοδηγεί τους αγώνες τους, κερδίζει την εμπιστοσύνη τους και μέσα απ’ αυτό αλλάζει τις συνειδήσεις τους.

3. Παρουσιάζονται με απόλυτα σαφή και γλαφυρό τρόπο οι αντιλήψεις για το χαρακτήρα του Β’ παγκοσμίου πολέμου και οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν στο πλαίσιο αυτών των αντιλήψεων. Ο αναγνώστης με έκπληξη θα διαπιστώσει πως αυτά που λέει, για το συγκεκριμένο ζήτημα, η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ είναι πιστή αντιγραφή των τροτσκιστικών αντιλήψεων εκείνης της εποχής.

4. Δίνεται μια συμπυκνωμένη εικόνα βασικών πλευρών της ιστορίας του εργατικού κι επαναστατικού κινήματος η οποία σήμερα έχει πολλαπλή χρησιμότητα και ως ιστορική γνώση και για τα πολιτικά συμπεράσματα που προκύπτουν.

5. Εν κατακλείδι, όλα τα ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα που τέθηκαν σ’ εκείνες τις συζητήσεις, τίθενται και σήμερα με άλλους, βέβαια, όρους. Η ιδεολογικοπολιτική τους βάση, όμως, είναι ίδια. Θα έλεγε μάλιστα κανείς -κι αυτό με απόλυτη βεβαιότητα- ότι η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ δεν εισάγει κάτι καινούργιο με την πολιτική της. Απλώς αναπαράγει κάτι που έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει και το οποίο είναι εντελώς ξένο προς την ιστορία και τη δράση του κόμματος στο παρελθόν.

Η σύνταξη

Διαβάστε το on line πατώντας την εικόνα

Αποθηκεύστε το pdf πατώντας ΕΔΩ

ΤΡΟΤΣΚΙΣΤΕΣ Α.Ε.: Πώς οι υπερ-αριστεροί της Δύσης προδίδουν τους ανεξάρτητους λαούς

Σχόλιο: Πολύ καλή περιγραφή μιας Αυστραλιανής Τροτσκιστικής σέχτας με βάση το βρετανικό SWP (Socialist Workers Party), το οποίο έχει ένα εξίσου άθλιο και φιλο-σιωνιστικό παρόμοιο παράρτημα στην Ελλάδα, το ΣΕΚ (τμήμα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ) που έχει πάρει εργολαβία τον αντι-ρατσιστικό και αντι-φασιστικό αγώνα, αλλά υποστηρίζει όλες τις εκστρατείες της Υπερεθνικής Ελίτ γιατί παντού βλέπει «λαικές εξεγέρσεις» από … άγνωστης προέλευσης ιπτάμενα αντικείμενα και …νίκες. Πολλές νίκες. Συνεχόμενες νίκες.

Βιογραφικό: Ο Tim Anderson έχει πτυχία στα οικονομικά και τη διεθνή πολιτική, και ένα διδακτορικό στην πολιτική οικονομία της οικονομικής φιλελευθεροποίησης στην Αυστραλία. Τα τρέχοντα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν (i) στρατηγική ανάπτυξης και τα δικαιώματα στην ανάπτυξη, (ii) μελανησιακή γη και τα μέσα διαβίωσης, και (iii) οικονομική ολοκλήρωση στην Λατινική Αμερική. Έχει δημοσιευθεί σε μια σειρά από επιστημονικά περιοδικά, και πιο πρόσφατα σε: Health and Human Rights, the Pan-American Journal of Public Health, The International Journal of Cuban Studies, the Australian Journal of Human Rights, Latin American Perspectives, the Journal of Iberian and Latin American Studies, Critical Public Health, the Journal of Australian Political Economy και Pacific Economic Bulletin.

_____________________________________________________

Πηγή: Tim Anderson, “Lost in the SAlt Mines: how western ultra-leftists betray independent peoples,” english.pravda.ru (07.07.2014)

Η ανοιχτή επιθετικότητα είναι διαφανής. Η ψεύτικη δυτική αλληλεγγύη αξίζει λίγο περισσότερη προσοχή. Το κοινό νήμα είναι ένα παρόμοιο σύνολο παραδοχών, με τις ρίζες τους στον μοντερνισμό, την αυτοκρατορική κουλτούρα, η οποία ποτέ δεν εκτίμησε τη μετα-αποικιακή αρχή της αυτοδιάθεσης.

Μεγάλο μέρος αυτής της δυτικής «αλληλεγγύης» απορρίπτει την ακεραιότητα των λαών και τις επιλογές ζωής τους, και επιδιώκει να επιβάλει μια δυτική εικόνα του τι είναι καλό γι’ αυτούς. Φιλελεύθεροι και υπερ-αριστεροί μοιράζονται εξίσου μια φτωχή αναγνώριση του γεγονότος ότι οι ανεξάρτητοι λαοί μπορεί να μην θέλουν δυτικούς «σωτήρες», ούτε τα δυτικά πρότυπα για τις κοινωνίες τους, πόσο μάλλον «ανθρωπιστικές επέμβασεις» (βλ. Anderson 2014).