Πολλοί φίλοι μού ζητούν να τοποθετηθώ και να καταθέσω απόψεις αναφορικά με τα εκτρώματα που εκτέθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη. Η "σαγήνη του αλλόκοτου", και μόνο ως τίτλος αυτής της έκθεσης, αποτελεί μία λεκτική φανφάρα, από τη στιγμή που το αλλόκοτο δεν μπορεί να σαγηνεύσει την καλαισθητική μας κριτική ικανότητα. Το αναστοχαστικό αίσθημα του ανθρώπου "σαγηνεύεται" ( -"μαγεύεται", "γοητεύεται", πιάνεται στο δίκτυ της αρχαίας "σαγάνης"/ "σαγήνης"- ) μονάχα από εκείνο που αξιολογεί ως "Ωραίο". Το αλλόκοτο μάς σοκάρει. Δεν μας σαγηνεύει.
Από την αρχή θα ξεκαθαρίσω ότι δεν είμαι υπέρ της βίαιης αντίδρασης απέναντι σε κάτι που δεν μας αρέσει.
Δεν μου αρέσει; Δεν ασχολούμαι μαζί του.
Αυτό που δεν μας αρέσει, βεβαίως και μπορεί να είναι προϊόν Τέχνης. Αυτό όμως που εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη δεν μπορώ να το συμπεριλάβω στην έννοια της "Τέχνης". Και, φυσικά, δεν μου αρέσει. Δεν μου αρέσει, όχι μόνο επειδή δεν καλύπτει το καλαισθητικό μου κριτήριο, αλλά διότι με προσβάλλει.
Ας ξεκινήσω με κάποιον τρόπο και ας διερωτηθώ: Τί να εκφράσω; Την απέχθεια ή την αδιαφορία μου; Να χάσω χρόνο για να καταθέσω έναν δομημένο λόγο, ο οποίος θα αιτιολογεί το γιατί η σαχλαμάρα είναι σαχλαμάρα και δεν είναι αριστούργημα;
Γράφουν και ξαναγράφουν για τα νέα "ευαγγελικά" στην Εθνική Πινακοθήκη, εκεί φτάσαμε ως κοινωνία , βολικό για το σύστημα, τις εξουσίες, άγνωστους βουλευτές, καλλιτέχνες και νομικούς με στασίδι στη τηλεόραση, ομού μετά κάποιων άλλοτε "συνδικαλιστών" της αστυνομίας, αλλά και της ιατροδικαστικής που έχουν καταστεί "εθνικοί ειδικοί σχολιαστές" για "πάσα νόσον και μαλακίαν (με την αρχαία σημασία του όρου παρακαλώ πολύ την λογοκρισία του σουσουδισμού).
Κι όμως επειδή το θέμα άγεται πλέον στην ψυχανάλυση, που είναι το νέο "εθνικό μας σπορ" στα όρια της "ενσυναίσθησης" μέχρι έμετου ενηλίκων (το έχουμε παραξεφτιλίσει με τον όρο για κάθε δράση") ο 98.4 σας παραπέμπει στο εξόχως εύστοχο στα βασικά του σημεία το σκεπτικό της Ευγενίας Σαρηγιαννίδη , ψυχολόγου και επιστημονικής διευθύντριας του Δικτύου Psy-Counsellors, που έγραψε άρθρο με τίτλο “Το σκατό του καλλιτέχνη” μ ε αφορμή το επεισόδιο στην Εθνική Πινακοθήκη . Χωρίς άλλο σχόλιο η κ. Σαρηγιαννίδη απλά διαβάζει στη συχνότητα το άρθρο της .
Η Τέχνη ΔΕΝ δέχεται λογοκρισία και ΔΕΝ ανέχεται βανδαλισμούς!
Τελεία και παύλα.
* Με αυτή την παραδοχή δεν τελειώνουν τα προβλήματα, όμως.
Μόλις αρχίζουν...
Για παράδειγμα, ενώ λέμε ότι η Τέχνη δεν μπορεί να λογοκρίνεται, οφείλουμε ταυτόχρονα να παραδεχθούμε ότι έχουμε ΗΔΗ αποδεχθεί "περιορισμούς" στην "καλλιτεχνική έκφραση":
-- Για παράδειγμα, δεν διανοείται κανείς - για την ακρίβεια δεν τολμάει - να προσβάλει τα θρησκευτικά σύμβολα του Ισλάμ, ακόμα και σε Χριστιανικές κοινωνίες.
Η Μουσουλμανική θρησκεία αρνείται την "εικαστική απεικόνιση" του Προφήτη.
Είναι "ασυγχώρητη προσβολή" για τους Μουσουλμάνους να δημοσιεύονται σκίτσα του Μωάμεθ. Όχι σκίτσα "μειωτικά". Οποιαδήποτε σκίτσα.
Κι όταν πριν μερικά χρόνια Δανέζικη εφημερίδα και Γαλλικό περιοδικό δημοσίευσαν τέτοια σκίτσα, έγιναν αιματηρές ταραχές μέσα στην Ευρώπη και ξέσπασαν ακόμα πιο αιματηρές ταραχές σε μουσουλμανικές χώρες! Τόσο που τελικά ο Πρωθυπουργός της Δανίας να αναγκαστεί να ζητήσει συγγνώμη από τον μουσουλμανικό κόσμο. Και να επιβληθεί ατύπως ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ δημοσίευσης τέτοιων σκίτσων μέσα στην ίδια τη Δύση.
Απαγόρευση που ουδείς τολμάει να παραβιάσει έκτοτε...
* Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς και άλλα παραδείγματα: Όπως ότι είναι αδιανόητο να προβληθούν στις δυτικές κοινωνίες εικαστικά "δημιουργήματα" με ναζιστικά σύμβολα. Ή αν προβάλλουν "θετικά" τον Ναζισμό, τον Σταλινισμό, το Ολοκαύτωμα ή δυσώνυμα ιστορικά πρόσωπα όπως ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Πόλ Πότ κλπ.
Η να προβάλλουμε δημιουργίες εμπνευσμένους από τους Σάτυρους που βίαζαν ανυποψίαστες κόρες, ή από τα κατορθώματα του Πρίαπου (Λατινικά, Μutinus), που επιχείρησε να βιάσει την Λωτίδα. Το θέμα ιδιαίτερα δημοφιλές στους Ρωμαϊκούς χρόνους, και με πολλές εικαστικές απεικονίσεις σε αγγεία και ψηφιδωτά, σήμερα θεωρείται "απεχθές". Και δικαίως...
Η δημοκρατική κοινή γνώμη, θρησκευόμενη, σκεπτικιστική ή ομολογουμένως άθεη, δεν ενοχλήθηκε μόνο από την προσβολή στα ιερά σύμβολα της χριστιανικής πίστης από τα εκθέματα του κυρ-Χριστόφορου (;!) στην εθνική πινακοθήκη. Ενοχλήθηκε πολύ περισσότερο από την φανατική και κρατικά, επίσημα ενορχηστρωμένη σταυροφορία των νέων θρησκόληπτων της πολιτικής θρησκείας του δικαιωματισμού και της κουλτούρας της συμβολικής αποδόμησης.
Ενοχλήθηκε με άλλα λόγια από τα εχθροπαθή, ρατσιστικώς οικειόφοβα, μονομερώς χριστιανόφοβα, στερεότυπα της καθεστωτικής πολιτικής ορθότητας που προβάλλονται από τους δήθεν πεφωτισμένους “αντισκοταδιστές” του διαδικτύου και του τηλεοπτικού συρμού ως τα μόνα αποδεκτά, ιερά και απαραβίαστα αξιακά ορόσημα της απεριόριστης ατομικής ελευθερίας του “καθενός” να γελοιοποιεί και να εξευτελίζει τα εθνικά, τα θρησκευτικά, τα ηθικο-πολιτικά σύμβολα, μαζί με τις μαγευτικές, παρηγορητικές, μυστηριακές και παράλληλα ορθολογικές παραδόσεις που συνέχονται ιστορικά σε ένα βιωματικά αδιαίρετο σύνολο.
Άλλοτε βανδαλίζοντας χωρίς συνέπειες το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, άλλοτε βεβηλώνοντας, συνήθως χωρίς αντιδράσεις, τόσο τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, όσο και την αισθητική παράδοση που μας κληροδότησαν – όχι μόνο άριστοι λαϊκοί αγιογράφοι και ζωγράφοι, αλλά και πολλοί σκεπτικιστές – ενδεχομένως και άθεοι νεοέλληνες διανοούμενοι λογοτέχνες και ποιητές, η ελληνική κοινωνία, όπως και πολλές άλλες δυτικές κοινωνίες, δέχεται αναφανδόν μια συντονισμένη εσωτερική επίθεση, όχι μόνο από τα πολύμορφα σύγχρονα ιερατεία του δικαιωματισμού, αλλά και τους πολυπληθείς πλέον θρησκόληπτους πιστούς τους.
Πάνω η “Παναγιά της Νίκης”. Η διάσημη εικόνα που ζωγράφισε ο Γιάννης Τσαρούχης στο μέτωπο το 1940.
Κάτω η εικαστική έμπνευση που εκθέτεται στην Εθνική Πινακοθήκη του καταξιωμένου έλληνα χαράκτη Χριστόφορου Κατσαδιώτη. Προτού αφοσιωθεί στην τέχνη του, διέγραψε μια λαμπρή πορεία 15 ετών στον χώρο της δημοσιογραφίας.
___________
Σύμφωνα με την αυτοπαρουσίαση της Εθνικής Πινακοθήκης στην ιστοσελίδα της διαβάζουμε:
"...Η Εθνική Πινακοθήκη ιδρύθηκε στις 10 Απριλίου 1900 με νόμο ο οποίος προέβλεπε και θέση εφόρου του Ιδρύματος. Στη θέση αυτή διορίστηκε ο γνωστός ζωγράφος Γεώργιος Ιακωβίδης.
Στις 28/6/1900 θεσμοθετήθηκε και ο κανονισμός λειτουργίας της.
Αποτελεί το θησαυροφυλάκιο της νεότερης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας...
Ο Διευθυντής, που έχει την ευθύνη του καλλιτεχνικού και μουσειολογικού προγραμματισμού, διορίζεται από τον Υπουργό Πολιτισμού με πενταετή θητεία, που μπορεί να ανανεώνεται...
Το “Τρενοτεχνείο” στην Κυπαρισσία, ο χώρος πολιτισμού που δημιούργησε με μεράκι ο Νίκος Καλογερόπουλος βανδαλίστηκε από αγνώστους.
Το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων, ο Νίκος Καλογερόπουλος ήρθε αντιμέτωπος με την καταστροφή, γεμάτος θλίψη και απορία για το κίνητρο πίσω από την πράξη αυτή, σύμφωνα με τον ιστότοπο eleftheriaonline.gr
Τον βανδαλισμό διαπίστωσε το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων ο Νίκος Καλογερόπουλος . Το σοκ μεγάλο αλλά και η απορία του γιατί έγινε στόχος ένας χώρος πολιτισμού .
Θησαυροί της αρχαίας Ελληνικής τέχνης καταστραφήκαν και λεηλατηθήκαν, όπως είναι γνωστό, από ρωμαίους, φράγκους σταυροφόρους, από τον ενετό στρατηγό Μοροζινι και από τον Άγγλο (Σκωτο για την ακρίβεια) Έλγιν.
Εξίσου μεγάλη καταστροφή επήλθε από περιηγητές και απεσταλμένους μουσείων, πανεπιστημίων και βασιλιάδων της Ευρώπης, που ηλθαν στην Ελλάδα στους χρόνους της τουρκοκρατίας, για να αποθησαυρίσουν νομίσματα, χειρόγραφα, επιγραφές και έργα τέχνης.
Όλους αυτούς υπέρβαλε σε απληστία και σε καταστροφές που προκάλεσε στους προγονικούς θησαυρούς της Ελλάδας ο αββας Michel Fourmont (1690/1746), απεσταλμένος του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου IE’. Ο αββάς Fourmont ξεπερνάει και τον Έλγιν όσο αφορά στο βάναυσο τρόπο της καταστροφής των μνημείων, που κυριολεκτικά αφάνισε, αλλά και στον απίστευτο αριθμό των αρχαιοτήτων που κατάστρεψε.
Στην προσπάθειά του να φανεί αρεστός στο βασιλιά του και να εξασφαλίσει αποκλειστικά για εκείνον μονό το δικαίωμα της μελέτης και της ερευνάς επιγραφών και μνημείων, μετά την καταγραφή τους επιδιδόταν με, παρανοϊκή στην κυριολεξία, μανία στην καταστροφή τους επιχαίροντας μάλιστα γι’ αυτήν. Ο Fourmont αναζήτησε επιγραφές στην Αθηνά, στη Σαλαμίνα, στα Μέγαρα και στην Πελοπόννησο, οπού διείσδυσε ακόμη και στα αγριότερα μέρη της Μάνης.
Ο ίδιος ομολογεί σε χειρόγραφο του, που σώζεται μαζί με το ημερολόγιο του, ότι συγκέντρωσε πάνω από 1.500 επιγραφές στην περιήγηση του το 1729 στην Ελλάδα. Σε επιστολή του προς τον κόμη Maurepas, o Fourmont καυχιέται ότι κατέστρεψε(!) τις επιγραφές, για να μην αντιγραφούν από μελλοντικό περιηγητή!
Γράφουμε κατά κόρον για τον Ερντογάν και τους “ήπιους” τόνους του και τη “βελτίωση του κλίματος” στα ελληνοτουρκικά, αλλά τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης δεν αναφέρονται αρκούντως στις αντίστοιχες θέσεις της αντιπολίτευσης (του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού κόμματος) για καυτά ζητήματα. Αυτό το κόμμα πήρε την πλειοψηφία στις αυτοδιοικητικές της Σμύρνης και παραχώρησε προ ημερών ελληνορθόδοξη εκκλησία για πάρτι με ηλεκτρονική μουσική!
Οι δε φιλοκυβερνητικές τουρκικές εφημερίδες μέμφονται τον δήμο Σμύρνης επί του προκειμένου, αλλά ουσιαστικά το κάνουν για αντιπολιτευτικούς λόγους, αναφέροντας ότι “δεν σεβάστηκε η αντιπολίτευση τις θρησκευτικές αξίες”. Ο συγκεκριμένος ναός, (τουρκικά Aziz Vukolos Kilisesi), γνωστός και ως Άη Βούκλας βρίσκεται στη λαϊκή συνοικία του Μπασμανέ στη Σμύρνη και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Βουκόλο, πρώτο επίσκοπο Σμύρνης. Οικοδομήθηκε από την Ελληνική Κοινότητα Σμύρνης το 1886. Ανήκει ως κτίσμα στον δήμο Σμύρνης και ο δήμαρχος είναι στέλεχος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος.
Η πλειοψηφία του δήμου ενέκρινε την ενοικίαση της εκκλησίας εδώ και χρόνια σε ιδιωτική εταιρεία και γίνονταν εκεί κατά καιρούς λειτουργίες για τους ελληνορθοδόξους που έχουν απομείνει στην περιοχή, αλλά διατίθετο και για ποικίλες εκδηλώσεις. Κανείς δεν είχε διαμαρτυρηθεί για το ότι χρησιμοποιείτο η εκκλησία ως εκθεσιακός χώρος επειδή “ήταν σοβαρές εκθέσεις” ή για το γεγονός ότι στην ουσία δόθηκε ναός προς εμπορική εκμετάλλευση.
Το θέμα πρωτοπροβλήθηκε τώρα, επειδή η εταιρεία το διέθεσε για πάρτι με ηλεκτρονική μουσική. Ο δήμος Σμύρνης που είναι τόσο “προοδευτικός” όσον αφορά στους ιερούς ναούς άλλων δοξασιών, τι θα έλεγε αν νοικιάζαμε εμείς τζαμί για πάρτι; Από εκκλησίες βρήκε να μαζέψει έσοδα ο δήμαρχος Σμύρνης;
Ο ναός του Αγίου Βουκόλου
Ο ναός του Αγίου Βουκόλου ήταν από τους λίγους που δεν είχαν καταστραφεί το 1922. Τότε ο Κεμάλ Ατατούρκ έδωσε την εντολή να μετατραπεί σε μουσείο, το οποίο και λειτούργησε μέχρι το 1951. Σταδιακά ο ναός εγκαταλείφθηκε και άρχισε να χρησιμοποιείται για διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, αλλά με ενέργειες του ελληνικού προξενείου στη Σμύρνη και των τουρκικών αρχών, τελικά το κτίσμα αποκαταστάθηκε.
Τα έργα της αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν το 2011 και στο εσωτερικό του ναού αποκαλύφθηκαν αγιογραφίες. Στις 17 Αυγούστου του 2014 τελέστηκε σε πανηγυρικό κλίμα η πρώτη Θεία Λειτουργία στο ναό μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εντούτοις ο ναός αποφασίστηκε να χρησιμοποιείται ως πολυχώρος πολιτισμού, χωρίς να ανοίξει μύτη. Ποιος είναι ο "δρ θάνατος" που έφαγε δις ισόβια
Και τον περασμένο Νοέμβριο η Τζουμχουριέτ έγραφε χωρίς να γκρινιάσει κανείς ότι «το Πολιτιστικό Κέντρο της Εκκλησίας του Αγίου Βούκολου συμβάλλει στον κοινωνικό μετασχηματισμό της περιοχής Basmane και υποδέχεται τους επισκέπτες του από όλη την πόλη με παραστάσεις χορού και συναυλίες. Ο ιστορικός χώρος ετοιμάζεται να φιλοξενήσει συναυλία των “Turkish Fives” των Cemal Reşit Rey, Ulvi Cemal Erkin, Hasan Ferit Alnar, Ahmed Adnan Saygun και Necil Kazım Akses, όπου θα έχουμε και την ερμηνεία της Ayşe Şenogul με την Deren Eledağ στο πιάνο».
Οπότε αν δίναμε π.χ. άδεια για κουαρτέτα σε τζαμί, θα ήταν ΟΚ; Έχει διαφορά η άρια από την ηλεκτρονική μουσική; Και βέβαια, αλλά όχι για εκκλησίες. Ήταν εξαρχής σφάλμα να συμφωνηθεί ότι ένας ιερός ναός μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος εκδηλώσεων, γιατί όπως αποδείχθηκε από την σοπράνο Ayşe μέχρι την ηλεκτρονική μουσική, τελικά ήταν ένα τσιγάρο δρόμος….
Ίσως μόνο σε τριτοκοσμικές χώρες να υπάρχει τόση και τέτοιου μεγέθους αναρχία και ανοχή, σε σχέση με την καθαριότητα και την καταστροφή (ρύπανση) ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων, αλλά και αγαλμάτων ή ακόμα και πινακίδων της τροχαίας. Ο καλός κρετίνος όλα τα λερώνει…..
Περνάς την μία ημέρα και θαυμάζεις ένα υπέροχο νεοκλασικό, ανακαινισμένο και φρεσκοβαμμένο, και το επόμενο πρωί, είναι κατεστραμμένο από τα σπρέι με τις μπογιές. Σαν να έχουν περάσει από κει, βάνδαλοι με μανία καταστροφής της αισθητικής και του ωραίου. Σαν κάποιοι να έχουν βαλθεί να υποβαθμίσουν την ήδη βεβαρυμμένη αισθητική του περιβάλλοντος που ζούμε. Δεν αφήνουν τίποτα όρθιο: Τοίχους, μάρμαρα, πόρτες, μάντρες, ρολά, σκουπιδοτενεκέδες, αγάλματα, σήματα τροχαίας…… τα πάντα όλα.
Όταν ήμουν μικρός, οι γονείς μου ξέροντας ότι ήμουν καπετάν φασαρίας και με την παρέα μου κάναμε «τέρατα», μας είχαν πει κάποια πράγματα, και κυρίως για τα σήματα της τροχαίας που τα είχαμε βάλει στο μάτι. «Αν πειράξετε τα σήματα», μου είπαν, «θα πάτε φυλακή. Και επειδή στην φυλακή δεν παίρνουν μικρά παιδιά, θα σας κλείσουν στο άσυλο». Βλέπαμε πινακίδα λοιπόν και όπου φύγει- φύγει. Ούτε που την πλησιάζαμε. Τώρα με μεγάλη ευκολία, οι πάντες καταστρέφουν τόσο τις πινακίδες όσο και την σηματοδότηση γενικά. Σε όλη την Ελλάδα, τις μπογιατίζουν με σπρέι, κολλούν αυτοκόλλητα, τις στραβώνουν… και στην Κρήτη τις πυροβολούν!
Σήμερα δεν θα ασχοληθώ με τίποτα άλλο παρά μόνο με την μάστιγα που λέγεται: «σπρέι μπογιάς». Δεν μπορώ να καταλάβω που βρίσκουν τόσα χρήματα να αγοράζουν σπρέι για να βρωμίζουν τις πόλεις. Οι γονείς τι λένε σε όλους αυτούς τους πιτσιρικάδες που με τους φίλους τους βανδαλίζουν τα πάντα στο πέρασμα τους;
Είναι ντροπή να υπάρχει τέτοια βρωμιά από τα σπρέι και κανείς να μην δίνει σημασία. Κανείς να μην επιβάλει τιμωρίες και κανείς να μην συλλαμβάνεται.
ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ ΓΙΑΝΝΗΣ
