Νεοδιορισμένος

Νεοδιορισμένος. Κείμενο από το περιοδικό "Η λέξη" 2003.

Θεόδωρος Γρηγοριάδης

Τον Σεπτέμβριο του 1982 δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες οι διορισμοί καθηγητών σε δημόσια σχολεία όλης της χώρας. Άνοιξα με λαχτάρα τις σελίδες της «Μακεδονίας» ψάχνοντας με αγωνία το όνομά μου: ναι, υπήρχε! Δίπλα ακριβώς αναγραφόταν: «Νομός Έβρου», ένας νομός που δεν υπήρχε καν στις δηλωμένες επιλογές μου. Η εφημερίδα απέμεινε στα χέρια μου, κολλημένη στην πίκρα των καπνόφυλλων που μάζευα το καλοκαίρι εκείνο. Ας μην ξεχνιόμαστε: για πολλά χρόνια υπήρξα αγρότης, μάζευα καπνά, ακόμη και όταν διορίστηκα στα σχολεία.

Ο νομός Έβρου είναι ένας από τους μεγαλύτερους νομούς της Ελλάδας. Μακρόστενος, έχει μήκος 160 χιλιόμετρα περίπου, υπολογίζοντας πάντα τα οδικά χιλιόμετρα και βάζοντας μέσα τις στροφές και τις παρακάμψεις εκείνης της περιόδου.

Παρουσιάστηκα στο Γραφείο Εκπαίδευσης της Αλεξανδρούπολης και από εκεί μου ανακοίνωσαν κάτι που δεν το είχα προσέξει: Στην «Β΄ Έβρου» είχα διοριστεί, όχι στην «Α’», πράγμα που σήμαινε ότι θα έπρεπε να μετατοπιστώ εκατό χιλιόμετρα βορειότερα, στην Ορεστιάδα. Μπαίνοντας στο τοπικό λεωφορείο του ΚΤΕΛ, λαχτάρισα. Είχα βρεθεί την ίδια περιοχή, πέντε χρόνια νωρίτερα, φτάνοντας σε ένα από τα πιο απομακρυσμένα χωριά του νομού, τα Δίκαια, εκεί όπου δούλευε μια φίλη μου δασκάλα.. Τότε ανέβηκα με το τρένο, που εισχωρούσε για λίγα χιλιόμετρα στην Τουρκική επικράτεια, προτού τερματίσει στα Δίκαια. Στο χωριό αυτό, στάθμευαν τα τρένα της χώρας μας, κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής που έτρεχε παράλληλα με το ποτάμι.

Στο Γραφείο Εκπαίδευσης της Ορεστιάδας μου ανακοίνωσαν ότι υπήρχαν αρκετά «κενά» καθηγητών αγγλικής σε σχολεία της περιοχής. Τα περισσότερα ήταν γυμνάσια και, ανάμεσά τους, ένα εξατάξιο γυμνάσιο και λύκειο μαζί, στα Δίκαια! Θυμήθηκα το γραφικό χωριό, είχα μείνει μια βραδιά, έλεγξα και τα υπόλοιπα χωριά που μου φάνηκαν πολύ πιο μικρά. Σκέφτηκα ότι θα ήταν μια χαρά να μένω στην Ορεστιάδα και να πηγαινοέρχομαι στα Δίκαια και κάπως έτσι αποδέχτηκα την τοποθέτησή μου στο Τρίγωνο, όπως αποκαλείται η ευρύτερη περιοχή.

Γεώργιος Δροσίνης - Δημήτριος Βικέλας

Ο Γεώργιος Δροσίνης και ο Δημήτριος Βικέλας σε μια σπάνια φωτογραφία στα γραφεία του Συλλόγου προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (~1900). Ο Δημήτριος Βικέλας (1835-1908) υπήρξε έμπορος, συγγραφέας, πρόεδρος της πρώτης ελληνικής ολυμπιακής επιτροπής και γενικότερα πολύ σημαντική και δραστήρια προσωπικότητα των Γραμμάτων της εποχής. Μαζί με τον Δροσίνη ίδρυσαν τον Σύλλογο προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων το 1899. Σύμφωνα με το Καταστατικό του, κύριος σκοπὸς του ΣΩΒ ήταν η διάδοση ωφελίμων γνώσεων, που επιδιώχθηκε με δραστηριότητες σε δύο κυρίως τομείς: στις εκδόσεις βιβλίων και στην εκπαίδευση. 

Θυμάται ο Δροσίνης ένα περιστατικό από την καθημερινή συνεργασία τους με τον Βικέλα:

Γι' αὐτό, ὅταν ἐπὶ χρόνια διαβάζαμε μαζὶ στὸ Γραφεῖο τοῦ Συλλόγου Ωφελίμων Βιβλίων ξένα χειρόγραφα γιὰ τύπωμα, ὅλη του τὴν προσοχὴ τὴν εἶχε, πῶς νὰ κάνωμε ἁπλούστερη τὴ σύνταξή τους, χωρὶς νὰ πειράζωμε τὸ βαθύτερο νόημα.

Μιὰ μέρα, ἐνῶ μᾶς κούραζεν ἡ ἀχάριστη αὐτὴ συνεργασία ἀπάνω στὰ χειρόγραφα κάποιου σοφοῦ ἱστορικοῦ, μοῦ λέει:

— Λαμπρὸς ὁ μάγερας, ἀλλὰ δὲν ἀρκεῖ. Χρειάζεται κι᾿ ὁ σερβιτόρος. Μπορεῖς νὰ φέρης στη μέση τραπεζιοῦ ἕνα ὁλόκληρο ἀρνί, ὅσο καλὰ κι᾿ ἂν εἶναι μαγερεμένο; Ποιὸς θὰ τ᾿ ἀγγίξη κι᾿ ἀπὸ ποῦ θ᾽ ἀρχίση; 

Πρέπει νὰ μεσολαβήσουν τὰ χέρια τοῦ σερβιτόρου, νὰ τὸ καλοκόψουν, νὰ τὸ ξεχωρίσουν σὲ κομμάτια καὶ νὰ τὸ γυρίσουν στοὺς καλεσμένους. Λαμπρὸς ὁ μάγερας ὁ δικός μας, ἀλλὰ κι' ἀπαραίτητοι ἐμεῖς οἱ σερβιτόροι.

ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ- Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ - ΕΡΤ

Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ, παραγωγής 1989 και σε σκηνοθεσία Αντώνη Κόκκινου και Γιάννη Σολδάτου, είναι αφιερωμένο στον σημαντικό Έλληνα αντιστασιακό, ποιητή, πεζογράφο και μεταφραστή, Άρη Αλεξάνδρου. 

Η εκπομπή παρουσιάζει σημαντικά δείγματα της ποίησης του Αλεξάνδρου από τα «Ανεπίδοτα γράμματα» και τα «Μεσούρανα του Αυγούστου» σε μελοποίηση του Μιχάλη Γρηγορίου και με ερμηνευτές τη Σαβίνα Γιαννάτου, την Αφροδίτη Μάνου και τον Σάκη Μπουλά. Για τον ποιητή και το έργο μιλούν ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου, ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος και ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος.

Ο Νίκος Κούνδουρος θυμάται τον Αλεξάνδρου στην εξορία στην Μακρόνησο, μιλάει για εκείνον και την οικογένειά του, τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν από τότε που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, όταν το 1944 βρέθηκε αιχμάλωτος των Άγγλων και έπειτα πάλι στη Μακρόνησο το 1949-1950, ενώ περιγράφει τότε που ο ίδιος έψαχνε την μητέρα του Αλεξάνδρου για να μην καταφέρει ποτέ να της παραδώσει τα γράμματα του γιου της στο Δουργούτι στις προσφυγικές συνοικίες.

Η χελώνα και το φάντασμα του σχολείου

ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΟΣ

Χαίρετε και καλημέρα τσ’ αφεντιά σας, όπως έλεγαν κάποτε οι ταπεινοί… Θεωρώ απαραίτητο ένα ιδιαίτερο προοίμιο, για τη σημερινή ιστορία, η οποία είναι προσωπική, από τα παιδικά μου χρόνια. Όπως θα έχετε παρατηρήσει (οι τακτικοί αναγνώστες) δημοσιεύω στο φιλόξενο Sl-press μερικές ιστορίες, που κάποιοι από σας, μού τις έχετε χαρακτηρίσει ως «λαογραφικές» (καταγραφή γεγονότων εκ του παρελθόντος) και ότι θα έχουν ενδιαφέρον για κάποιον που θα τις διαβάσει στο μέλλον!

Το ωραίο είναι ότι 3-4 φίλοι που ζούνε στην επαρχία, με αφορμή ακριβώς αυτά τα κείμενα, άρχισαν να καταγράφουν δικές τους παλιές ιστορίες, δημοσιεύοντάς τες στον τοπικό τύπο! Η πλάκα είναι που κάποιος εκδότης, που με διαβάζει …πιστά, πρότεινε να κάνουμε ένα βιβλίο με τα «λαογραφικά» κείμενα που αναρτήθηκαν στο Slpress, κυρίως για κάποιους νεότερους, με ενδιαφέροντα και εκτός από το κινητό τους! Η ιστορία που θα Σας διηγηθώ, συνέβη στο χωριό μας, τα Σιταράλωνα Τριχωνίδας, όταν εγώ ήμουν 11 ή 12 ετών.

Το χωριό έχει μία εκκλησία, τον Άγιο Παντελεήμονα, που για να αποπερατωθεί, συνέδραμε πολύ ο πατέρας μου Αλέξανδρος, όχι τόσο με χρήματα (ένεκα τέσσερα παιδιά, που όλα τα …έστειλε σε ανώτατες σχολές), αλλά βοηθώντας με ενέργειες, για αναζήτηση χρημάτων από δωρεές, κυρίως οργανώσεων ομογενών στην Αμερική. Ο Άγιος Παντελεήμονας γιορτάζεται στις 27 Ιουλίου. Υπάρχει κι ένα μικρό εκκλησάκι στο νεκροταφείο του χωριού, που είναι στο όνομα της Αγίας Παρασκευής, η οποία γιορτάζει στις 26 Ιουλίου. Έτσι κάθε χρόνο, το χωριό είχε ένα πανηγύρι τριών ημερών, από την παραμονή 25 Ιουλίου, ως στις 27, τη νύχτα.

Ο ρεμβαστὴς τοῦ Δεκαπενταυγούστου

Ὑπάρχουνε κάποιες  μέρες ποὺ θὰ  μπορούσαμε νὰ τὶς ποῦμε «μέρες Παπαδιαμάντη», ἔτσι καθὼς ἔχουν ἁγιάσει γιὰ δεύτερη  φορὰ μέσα στὸ ἔργο του. Ἀνάμεσα σ’ αὐτὲς  εἶναι κι ὁ «Δεκαπενταύγουστος», τούτη ἡ ἄλλη ἡ μικρότερη Λαμπρή,  ποὺ μᾶς ἔρχεται κάθε χρόνο καταμεσῆς τοῦ καλοκαιριοῦ. Ἔχει γίνει ὄχι μόνο γιορτὴ τῆς Παναγίας, μὰ καὶ γιορτὴ τοῦ Παπαδιαμάντη ἀπὸ τὴ μέρα ποὺ ὁ κὺρ Ἀλέξανδρος ρέμβασε καθισμένος νοερὰ «παρὰ τὴν ἀπορρῶγα ἀκτήν», «εἰς προαύλιον ναΐσκου τῆς Παναγίας τῆς Πρέκλας».

Ἐκεῖνο τὸν καιρὸ ὁ ποιητὴς τῆς σκιαθίτικης ζωῆς ἤτανε «ὣς πενηνταπέντε χρονῶν ἄνθρωπος», σὰν τὸν ἥρωά του, τὸ Φραγκούλη Κ. Φραγκούλα. Καὶ σὰν αὐτὸν κουρασμένος ἀπὸ τὴ ζωή, μὲ τὴν ψυχὴ γεμάτη πόνο. Ἔμενε πάντα στὴν Ἀθήνα, «στὴν πόλιν τῆς δουλοπαροικίας καὶ τῶν πλουτοκρατῶν» καὶ κάθε φορὰ ποὺ θυμοῦνταν τὸ μικρὸ νησί του ἡ καρδιά του ἔλιωνε ἀπὸ νοσταλγία καὶ πίκρα. Ἐκεῖ, στοὺς κόρφους μὲ τὴν ψιλὴ ξανθὴ ἀμμουδιά, στὶς ψαρόβαρκες, στὰ μοναχικὰ ἐκκλησάκια, στὰ κάτασπρα συμμαζωμένα χωριουδάκια, εἶχε περάσει τὰ μοναδικὰ χρόνια τῆς ζωῆς του ποὺ τά ’φερνε στὸ νοῦ του μ’ ἀγάπη. Ὅμως ἐκεῖ, στὸ φτωχικὸ πατρικὸ σπίτι περιμένανε τέσσερεις μαυροντυμένες γυναῖκες σιωπηλές.

Όλη η ανάρτηση ΕΔΩ

ΡΕΝΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΊΔΗΣ: Τι αξίζει στη νεοελληνική λογοτεχνία!

ΠΗΓΗ: https://youtu.be/kx2jh_27kAY?si=uhkUgoUzV4yhcyEh

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Σκιάθος

Ζωγραφική: Ψυχοπαίδης

Δημήτρης Βασιλειάδης

Κάθε Σάββατο μια σταλιά λογοτεχνίας

Δυο κειμενάκια υπέροχα, ατμοσφαιρικά. Το ένα του κυρ-μεγΑλέξανδρου Παπαδιαμάντη (συρραφή μικρών εκφραστικών κειμένων, παρμένων απ΄ τη ''Φαρμακολύτρια'' του), και το άλλο του μέγα-Σεφέρη (παρμένο από μια καταγραφή του στις ''Μέρες'' του).

 Με εντυπωσίασε (είναι αίσθηση δική μου), η ταυτότητά τους, η συγγένειά τους. 

Πρώτη και κύρια συγγένειά τους, η Σκιάθος, η φύση της, το τοπίο της και η καθηλωτική ατμόσφαιρα του. Δεύτερη συγγένεια, η ώρα κατά την οποία εξελίσσονται -είναι δειλινό και νύχτα. 

Τρίτη συγγένεια, η θάλασσα, πάντα η θάλλασα, το δασάκι με τα πεύκα και τις ελιές, και στη μέση του ένα ξωκλήσι.

 Τέταρτη συγγένεια, ο εξομολογητικός τους χαρακτήρας, η διάθεση των συγγραφέων για αυτό που με δυο λέξεις είπε ο Ηράκλειτος:''Εδιζησάμιν εμεωυτόν''. 

Πέμπτη και καθοριστική συγγένεια, το ύφος και των δύο, που με ελάχιστες παραλλαγές και εναλλαγές, καθορίζεται από έναν μεγάλο, κατά τη γνώμη μου, λόγο που έγραψε κάποια στιγμή ο Σεφέρης πάλι στις ''Μέρες'' του :

''Το πιο δυνατό πάθος που έχω, το πάθος της έκφρασης, στάθηκε μια ανεξάντλητη πηγή δυστυχίας για μένα''.

...Μεγάλη κουβέντα. Όμως και τεράστια αρετή συνάμα, για όποιον την έχει και καταπιάνεται με τη γραφή.

~~~~~~~~~

  
''Όλην την ημέραν επλανώμην εις τα ρεύματα και τους αιγιαλούς, ανά την αγρίαν ακτήν, την βορεινήν και θα λασσοπλήγα, και μόνον το δειλινόν επανήλθον εις την έπαυλιν του Στόγιου δια να κοιμηθώ ολίγας ώρας.

Στον Θεό που εμπιστεύεσαι

*

του ΔΗΜΗΤΡΗ Ε. ΣΟΛΔΑΤΟΥ

Τον Κύριο να εμπιστεύεσαι με όλη σου την καρδιά
και στην δική σου σύνεση να μην στηρίζεσαι.

ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ 3:5

Κάποτε στην Αθήνα γνώρισα τον Γκάμπριελ, έναν Αιθίοπα φοιτητή της Ιατρικής. «Όταν τελειώσω», έλεγε, «θα γυρίσω στην χώρα μου να βοηθήσω τους συμπατριώτες μου που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Υπάρχει πολλή δυστυχία εκεί κάτω». Αυτό ήταν τ’ όνειρό του.

Κάναμε συχνά παρέα και μιλούσαμε για πράγματα που μιλιούνται δύσκολα. Κι αν μιληθούν, δεν απαντιούνται εύκολα.

Ήμουν οργισμένο νειάτο, πνεύμα σπινθηροβόλο κι ετοιμοπόλεμο. Ήθελα να γίνω η άμμος κι όχι το λάδι στα γρανάζια του συστήματος. Ήξερα, βέβαια, πως το σύστημα είναι πολυπρόσωπο και πολυδαίδαλο –η μυθική Λερναία Ύδρα: ένα κεφάλι κόβεις, δύο φυτρώνουν στο διηνεκές– κι έχει εκπαιδεύσει τον καθένα μας να το υπηρετεί, όπως φέρνει το σκυλάκι τις παντόφλες στον αφέντη του. Είμαστε ελεύθεροι να επιλέγουμε τον αφέντη που θα μας σκλαβώσει και νομίζουμε την σκλαβιά μας για ελευθερία. Και το χειρότερο; Το γνωρίζουμε αυτό, αλλά δεν πιστεύουμε πως είναι αλήθεια. Γιατί το σύστημα –το λέει και η λέξη– έχει σύστημα, που δουλεύει εμφανώς και υπογείως –με ακρίβεια μηχανισμού ελβετικού ρολογιού– ενώ εμείς είμαστε σκορποχώρι. Κι ο σκοπός του συστήματος είναι ακριβώς αυτός: να παραμείνουμε σκορποχώρι.

Οδηγοί μου τα διαβάσματά μου.

Ξεκίνησα με Καζαντζάκη. Ξετίναξα το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Νίτσε και το «Άκου ανθρωπάκο» του Βίλχελμ Ράιχ. Συνέχισα με «Τα κατά συνθήκην ψεύδη» του Μαξ Νορντάου, με Μπακούνιν και Μαρξ. Καταβρόχθισα τους Μπρεχτ, Όργουελ, Καστοριάδη, Καμύ. Ξεκοκάλισα «Παλαιά», «Καινή Διαθήκη», «Κοράνι» κι εντρύφησα στην «Θιβετιανή» κι «Αιγυπτιακή Βίβλο των Νεκρών». Ξεψάχνισα Βούδα και Προσωκρατικούς.

Μηδέν στα Θρησκευτικά

Όταν διάβαζες στα παιδιά το παραμύθι του Ευγένιου Τριβιζά Ποιος έκανε πιπί στον Μισισιπή;, το μικρό παπί, μετά από την έρευνα του καπετάνιου, ομολογούσε: «Eγώ είμαι ο ένοχος, εγώ έκανα πιπί στη μέση του Μισισιπή». Και τα παιδιά χαιρόντουσαν στην επανάληψη και την έμφαση της φωνής σου. Μήπως αυτή η έμφαση έκρυβε άλλες πρότερες ενοχές δικές σου;

Κοιτάς τη φωτογραφία της τάξης μας που έστειλε ο παλιός συμμαθητής, ο Αιμίλιος. Πρέπει να ήταν στην Γ΄ ή την Δ΄ Δημοτικού, στου ’70 τις εποχές. Διάλειμμα. Η κόλαση είναι συνήθως οι άλλοι. Εκείνοι, οι εξυπνότεροι συμμαθητές σε έβαλαν στα αίματα. Ή μήπως ήταν και το ορμέμφυτο του φύλου; Όπως είναι στις γάτες να κυνηγούν ό,τι τρέχει και ό,τι πετά. Έγινε «κόλαση» στο διάλειμμα με τα κορίτσια. Κι εσύ, έπρεπε κάτι στους άλλους ν’ αποδείξεις; Ή όσο εκείνες γελούσαν και χαριεντίζονταν, το πήρες για παρορμητικό παιχνίδι; Μια προεφηβεία να ζητάει το έτερον άγνωστο. Ένας ήλιος λαμπρός να τυφλώνει εκείνη την άνοιξη.

Τελειώνει το διάλειμμα, μπαίνουμε στην τάξη. Πετάγονται χωρίς να χάσουν ευκαιρία τα κορίτσια: «Κυρία, κυρία, ο Τ. στο διάλειμμα μας σήκωνε τις ποδιές». Σε καλεί η δασκάλα μας, η κυρία Κατίνα, ν’ ανεβείς στο «υπερώον», την ξύλινη υπερυψωμένη βαθμίδα για να φθάνουμε τον πίνακα. Και ζητά εξηγήσεις. Κι εσύ, κατακόκκινος και απορών για την πράξη, ομολόγησες: «Εγώ, εγώ το άθλιο, εγώ το τόλμησα, εγώ». Ο πέλεκυς της τιμωρίας ήρθε πάραυτα: «Μηδέν στα Θρησκευτικά». Ένοχος από την Δ’ Δημοτικού και μετέπειτα. Κι αν είδες κάτω ικανοποιημένες φατσούλες, σου φάνηκε ταυτόχρονα ότι διέκρινες μια κάποια αμφιβολία πίσω από ματάκια παιχνιδιάρικα. Όμως ο χρόνος κάνει τα κέφια του και η μνήμη είναι γελάστρα. Ξεκινούσε μια εποχή εσωτερικής αιμορραγίας, μ’ έναν ήλιο-μεταίχμιο, εκλειπτικό. Μια ενδέκατη εντολή σκοτείνιαζε τον ουρανό. Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών.

Κυριακή του Παραλύτου ή Κυριακή του Ασώτου; Πότε γεννήθηκε;

*

του ΤΑΚΗ ΓΕΡΑΡΔΗ

Όταν δεν υπάρχουν συγγενείς πρώτου βαθμού ή ενεργοί διαχειριστές των πνευματικών δικαιωμάτων, η διαχείριση των βιογραφικών στοιχείων καθίσταται ευάλωτη σε ανακρίβειες, λάθη και αυθαιρεσίες. Η περίπτωση της ημερομηνίας γέννησης του Μένη Κουμανταρέα θεωρώ πως εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.

Ας σημειωθεί πως στο Google, αλλά και σε πλήθος διαδικτυακών πηγών –ελληνικών, αγγλικών και γαλλικών– καταγράφεται ως ημερομηνία γέννησης του Μένη Κουμανταρέα η 4η Ιανουαρίου 1931. Εγώ, όμως, και ο αδελφός μου Άρης, διατηρούμε ζωντανή τη μνήμη πως τα γενέθλια του μεγάλου συγγραφέα ήταν στις 17 Μαΐου – μια ημερομηνία που μας είχε αναφέρει ο ίδιος και που επιβεβαιώνεται, έστω σποραδικά, σε προσωπικά τεκμήρια και παραγνωρισμένες σημειώσεις καθώς και από αρχειακές αναφορές που δεν έχουν λάβει τη δέουσα προβολή. Το ζήτημα της γέννησης δεν είναι ποτέ απλώς ληξιαρχικό· ιδίως όταν προηγείται αοριστολογία.

Πώς όμως προέκυψε αυτή η ασυμφωνία; Πιθανότατα η πρώτη καταχώριση της λανθασμένης ημερομηνίας να έγινε από κάποια επιπόλαιη πηγή και στη συνέχεια αναπαράχθηκε μηχανικά – από ιστοσελίδα σε ιστοσελίδα, χωρίς να υποβληθεί σε έλεγχο. Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία διακινείται ταχύτατα και συχνά άκριτα και με βιαστικά copy paste, ένα μικρό λάθος μπορεί να παγιωθεί και να αλλοιώσει τη δημόσια εικόνα ενός σημαντικού προσώπου. Δεν πρόκειται για απλή φιλολογική λεπτομέρεια. Η ημερομηνία γέννησης έχει το δικό της ειδικό βάρος στο συνολικό αφήγημα της ζωής και της δημιουργίας του Κουμανταρέα. Μια τέτοια ανακρίβεια γεννά ερωτήματα για τη φύση των πηγών, την αξιοπιστία τους, αλλά και για την ευθύνη μας απέναντι στην πολιτισμική μας κληρονομιά. Συνέβαλε όμως και ο ίδιος σε αυτή την σύγχυση.

Η ποιητική Γενιά του ’30

Η διασημότερη ποιητική «γενιά» της λογοτεχνίας μας είναι συγχρόνως και η πλέον δυσπροσδιόριστη. Τον όρο «γενιά του ’30» φαίνεται ότι εισήγαγε ο πεζογράφος Γιώργος Θεοτοκάς (1905-1966) το 1937, προκειμένου να προσδώσει μεγαλύτερο κύρος στην πνευματική κίνηση των «νέων», που ο ίδιος ευαγγελιζόταν από αρκετά χρόνια νωρίτερα. Μια μεταγενέστερη ημερολογιακή εγγραφή του Θεοτοκά αποκαλύπτει ότι προϊόν δικής του επινόησης δεν ήταν μόνο ο όρος, αλλά σε μεγάλο βαθμό και η ίδια η συλλογική κίνηση:

Καθ. Τάκης Καγιαλής.

 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ / ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ / ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ / ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

Φιλολογικός ιστότοπος – 15/04/2017

Δεν το λέω δημόσια, μα θυμούμαι καλά πως εγώ πρώτος μεταχειρίστηκα τον όρο γενεά του 1930. Συνειδητά και εκ προθέσεως προσπάθησα από καιρό να δημιουργήσω και να επιβάλω το μύθο του 1930 και τώρα βλέπω ότι κάτι κατόρθωσα. […] Το κάνω αυτό γιατί πιστεύω πως μια πνευματική ζωή ανοργάνωτη και άστατη σαν τη δική μας έχει ανάγκη από τέτοιους μύθους, από καιρό σε καιρό, για να συγκεντρώνεται, να τονώνεται και να επιβάλλεται κατά κάποιον τρόπο στο κοινό της. […] Εξάλλου υπάρχει η αντικειμενική πραγματικότητα, που την αποτελεί η πνευματική εργασία που γίνεται στην Ελλάδα στον καιρό μας. Ο δικός μου ρόλος […] είναι να δίνω σε ορισμένες πλευρές αυτής της εργασίας τη μορφή μιας ομαδικής κίνησης, ενός κινήματος ανανεωτικού με συνείδηση, με θέληση, με σκοπούς ξεκαθαρισμένους. Της δίνω μια μορφή που θα ήθελα να είχε και εκ των υστέρων οι ενδιαφερόμενοι συμφωνούν πως έτσι είναι τα πράματα. […] Αν θυμούμαι καλά, μεταχειρίστηκα πρώτη φορά τον όρο generation de 1930 σε μια γενική επισκόπηση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, που δημοσίεψα πριν από χρόνια στο περιοδικό Europe. Έτσι, με την αίγλη του Παρισιού, ο όρος είχε περισσότερη επιβολή 

(Θεοτοκάς, 1987, σ. 627-628· εγγραφή χρονολογημένη 22.11.1947).

Η ποιητική γενιά του ’30 συνήθως προσδιορίζεται με αναφορά σε τέσσερα κεντρικά χαρακτηριστικά: την εκφραστική λιτότητα, τη χρήση του ελεύθερου στίχου, τη γόνιμη σύνδεση με τις συγκαιρινές της ευρωπαϊκές αισθητικές αναζητήσεις (οι οποίες, όπως θα δούμε παρακάτω, παραπέμπουν στα δύο κεντρικά ρεύματα του ευρωπαϊκού ποιητικού μοντερνισμού) και, κυρίως, με την έμφαση στο νέο, στην αλλαγή, στη ρήξη με το παρελθόν.

Ψυχοσάββατον - Αλέξανδρος Μωραϊτίδης | Ο Ανδρέας Διαβάζει Κλασικά Διηγήματα

Αρχιπέλαγος…

του Δημήτρη Γιαννάτου

«Σταυροφόροι» που αγάπησαν τον τόπο, οι αέρηδες στο Αρχιπέλαγος. Κατεβαίνουν με ορμή από τα όρη του Βορρά και τα πέλαγα της Δύσης για να μπερδευτούν με τον λίβα στο λιόγερμα και να γίνουν μεσημεριανή ανάσα στην κλέφτικη ματιά του καλοκαιριού της καθ’ μας Ανατολής…Κτύπησαν με ορμή τα πανάρχαια βράχια, λύγισαν μπροστά στο Φως και την αλμύρα του Έρωτα, κι αγάπησαν.

Ταξίδεψαν την Ιστορία με τους ντόπιους καιρούς, γεύτηκαν τα φραγκόσυκα και το μέλι, το δάκρυ και τον πόνο, το σταφύλι και την ευδαιμονία, την Εκκλησία του Δήμου, τη Σύναξη της Κυριακής και του Επιταφίου. Τους κέρασαν προσφάι στο καφενεδάκι της απουσίας, του Ερωτικού απομεσήμερου, του Πάνα και των Νυμφών.

Σπήλαια πανάρχαια οι σκέψεις, κατακόμβες Βυζαντινών εκκλησιών και ερειπίων, όταν βαδίζεις στο μονοπάτι με την ελιά και το αμπέλι. Και μείς πήραμε τα χνάρια μιας πανάρχαιας περπατησιάς, που έδενε τον Τόπο με τον Χρόνο. Το ζήσαμε κάποιο μεσημέρι ζυμωμένο στο λιοπύρι, όταν μια αιώνια ευχή άπλωνε ρίζες στην αυλίτσα του καλοκαιριού μετά τη θάλασσα και στις σταγόνες απ΄τα κεραμίδια. Δικοί μας άνθρωποι ζωντάνευαν στα χαμηλά περβάζια της μνήμης, θέλοντας να μας φιλέψουν γλυκό του κουταλιού και Αγιασμό…

Ποιος θυμάται τα ταξίδια της Βιρτζίνια Γουλφ στην Ελλάδα

Η Βιρτζίνια Γουλφ στη χώρα του φεγγαριού. 

Παλιές φωτογραφίες από το ταξίδι της Βιρτζίνια Γουλφ στην Ελλάδα

Η Βιρτζίνια Γουλφ είχε επισκεφθεί την Ελλάδα, Απρίλη και Μάη του 1932

Έγραψε σε μια φίλη της:

«Γιατί δεν μου είπες ποτέ ότι η Ελλάδα είναι όμορφη; Γιατί δεν ανέφερες ποτέ τη θάλασσα και τους λόφους, τις κοιλάδες και τα λουλούδια; Μόνο εγώ έχω μάτια και βλέπω; Έθελ, σου το αναγγέλλω επισήμως: η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα του κόσμου. Ο Μάης είναι η πιο όμορφη εποχή του χρόνου. Ελλάδα και Μάης μαζί!»

Επισκέφθηκε συνάμα και την Αίγινα στις 6 Μαΐου απ' όπου και οι φωτογραφίες.

"Ποτέ δεν είδα τόσα πολλά λουλούδια - στην Αίγινα χτες ολόκληρο το βουνό ήτανε κόκκινο από τα ηλιάνθεμα και τις παπαρούνες – έκοψα μία, αλλά τα πέταλα της είναι σχεδόν μαραμένα. Η θάλασσα μπαίνει παντού – φτάνεις στην κορφή ενός βουνού και να αποκάτω η θάλασσα. Και πέρα μακριά βουνά χιονισμένα, και μικροί κόλποι όπως όταν η Εύα – όχι η Περσεφόνη – λουζόταν στα νερά τους. Ούτε ένα καλύβι, ούτε ένα χαμόσπιτο, ούτε ένα καφενείο. Κρυστάλλινη θάλασσα και πεντακάθαρη άμμος είναι σχεδόν το ομορφότερο πράγμα στον κόσμο – εσύ ξέρεις πόσες φορές το χω πει αυτό – πρόσθεσε και γριές με τα κοφίνια τους…. Αλλά δεν θα ξοδευτώ σε λέξεις. Πρέπει να ‘ρθουμε εδώ του χρόνου οπωσδήποτε…"

"Ω η βροχή, η βροχή! Αυτό την άλλη μέρα στην Αίγινα. Αυτό το όμορφο μαλακό νησί, με το ηλιοψημένο μονοπάτι, τη θάλασσα και την ακρογιαλιά, τα μικρά ροζ και κίτρινα σπίτια, το θυμάρι, την απότομη λοφοπλαγιά, το Ναό, σκελετώδη, κυρίαρχο, τους κόλπους ξέχειλους από θάλασσα — όλα αυτά δεν ήταν παρά ψύχρα, ομίχλη, βροχή, Αμερικάνοι μαζεμένοι γύρω από έναν κοκαλιάρη καθηγητή' και μεις ζαρωμένοι κάτω από ένα πεύκο που άφηνε τη βροχή να περνάει. Αλλά ακόμη κι έτσι, ο Ρότζερ έλεγε «Σπουδαίο, σπουδαίο», ένας ναός από ψαμμόλιθο καλύτερος απ' το Σούνιο..."

Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος διαβάζει Παπαδιαμάντη

Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος στην Πασχαλινή μέθεξη με τα διηγήματα του μεγάλου μας Σκιαθίτη!

ΚΛΙΚ για να ακούσετε 

Μας μεταφέρει νοσταλγικά στη Ρωμαίικη Λαμπρή των όμορφων ανθρώπων της. Διαβάζει με το μεστό και πανέμορφο ηχόχρωμα στη φωνή του την "Παιδική Πασχαλιά" και "Ο αλιβάνιστος" Χρόνια πολλά κι ευλογημένα!

Περικλής Κοροβέσης

 

"Το έχουμε καταλάβει πως η ουτοπία είναι η μόνη πραγματικότητα;"

-----------

 "Είμαι φτωχός σε υλικά αγαθά, πλούσιος όμως πολύ σε εμπειρίες. Έζησα ανοιχτά, ελεύθερα, σύμφωνα με τις επιθυμίες μου, δίχως εξαναγκασμούς και συμβιβασμούς. Ήμουν πάντα με την Εύα, που δεν δέχτηκε τον μισό Παράδεισο που της δόθηκε αλλά τον διεκδίκησε ολόκληρο, γι’ αυτό και δάγκωσε το Απαγορευμένο Μήλο – το θέμα του επόμενου βιβλίου μου. Χάρηκα το διάβασμα, τη γραφή, τον έρωτα, τη δράση, τη δημιουργία. Ταξίδεψα, ξενιτεύτηκα, έκανα δύο γάμους κι έναν γιο, ζω είκοσι χρόνια τώρα αγαπημένα με την τελευταία σύντροφό μου, τη Μαρία, με την οποία δεν παντρευτήκαμε για να μη χρειαστεί να χωρίσουμε! Τελώ σε έναν διαρκή ενθουσιασμό. Μπορώ να πω, λοιπόν, ότι ναι, την ευχαριστήθηκα τη ζωή μου. Και ότι, τουλάχιστον, δεν θα πεθάνω ηλίθιος".

-----------

 "Ξέρω πώς είναι ο θάνατος

…και θα ‘χω αφήσει τόσα πίσω.

Ιδέες, αποφάσεις και αυτή την συγκατοίκηση με τον Μπαχ,

που ‘ταν ασφυκτική.

…και ένας ακόμα άγνωστος, θα μείνει, με τους αγνώστους.

Η τελευταία προσευχή

*

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΑΡΑΣΛΙΑ

Ο Χρήστος, ένας παλιός φίλος, έλεγε πως μόνον η αγάπη μπορεί να ακυρώσει τον κίνδυνο της οριστικής εκμηδένισης και του οριστικού αποχωρισμού που επιφέρει ο θάνατος.

Αγιογράφος στο επάγγελμα διατηρούσε ένα μικρό εργαστήριο χωμένο σ’ ένα δρομάκι της λιμενικής ζώνης. Γνωριστήκαμε τυχαία σε μια έκθεση ζωγραφικής– ό,τι κι αν σημαίνει αυτό το «τυχαία». Είχα μπει στον χώρο της έκθεσης ένα βράδυ κυνηγημένος από τη μοναξιά και τα προβλήματά μου. Με είχε δει που στεκόμουν μπροστά σε έναν πίνακα του Χριστού – μια καλλιτεχνική απεικόνιση, όχι αυστηρά αγιογραφική. «Τι πιστεύεις;» με ρώτησε χαλαρά λες και γνωριζόμασταν χρόνια. «Τον Υιό τον εκτιμώ, με τον Πατέρα έχω πρόβλημα» απάντησα. Χαμογέλασε συγκρατημένα. Συστηθήκαμε και με προσκάλεσε στο εργαστήριό του.

Βρισκόμασταν δυο τρεις φορές την εβδομάδα. Πίναμε καφέ και μιλούσαμε με τις ώρες. Εκείνα τα χρόνια ήταν ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίον μπορούσα να κάνω μια κουβέντα πέρα από τα καθιερωμένα, να μιλήσω για λογοτεχνία και για τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και του θανάτου. Όποια και αν ήταν η αφετηρία των συζητήσεων μας, καταλήγαμε να μιλάμε για το μυστήριο της ανθρώπινης παρουσίας μέσα στον κόσμο, για την προέλευση και τον σκοπό της, για το ίδιο το κοσμικό αίνιγμα, καθώς και για τις μεταφυσικές και ηθικές διαστάσεις του θανάτου. Πάντα σχεδόν ο Χρήστος οδηγούσε την κουβέντα στο θέμα του τέλους. Λίγο πριν γνωριστούμε είχε χάσει τη γυναίκα του. Παθιασμένος με την τέχνη του και ακούραστος αναγνώστης, προσπαθούσε με τη δημιουργία και τον στοχασμό να διαχειριστεί τον πρόωρο θάνατο της.

«Αυτοί που αγαπήθηκαν αληθινά θα ξαναβρεθούν» έλεγε. Στο ισχνό, ασκητικό του πρόσωπο έβλεπα το πάθος ενός ανθρώπου που ήταν σίγουρος για την ιδέα του αλλά και την ελπίδα που γεννά η απώλεια και το πένθος.

Ο Ηλίθιος του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

Ένα από τα μεγαλύτερα, κατά τη γνώμη μου, αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι ο Ηλίθιος του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι. 

Ο Ηλίθιος ουσιαστικά είναι μια διαμάχη ανάμεσα στην (ψευδο)ευφυΐα και την καλοσύνη, την πνευματική αλαζονεία και τη στωικότητα. 

Η υπόθεση του έργου μιλάει για τον εικοσιεξάχρονο πρίγκιπα Μύσκιν όπου ύστερα από μακροχρόνια θεραπεία στην Ελβετία, επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη, όπου μαθαίνει ότι κληρονομεί μια μεγάλη περιουσία.

Έτσι βρίσκεται ανέλπιστα στο επίκεντρο της άγνωστης για αυτόν ζωής της μεγαλούπολης. 

Οι άντρες που τον περιβάλλουν, μην μπορώντας να εξηγήσουν διαφορετικά την άδολη και αγνή φύση του, τον χαρακτηρίζουν «ηλίθιο» και τον εκμεταλλεύονται. 

Στον χαρακτήρα του πρίγκηπα Μύσκιν, ο Ντοστογιέφσκι θέλησε να απεικονίσει έναν καλό και όμορφο άνθρωπο αλλά και τις συνέπειες της τοποθέτησης ενός τέτοιου μοναδικού ανθρώπου σε μια κοινωνία βυθισμένη στην φιλαργυρία, την αλαζονεία και τη φιληδονία.

Ο Μύσκιν είναι τόσο αγνός και ευγενής στην καρδιά που ο περίγυρος τον αντιμετωπίζει με καχυποψία και τον θεωρεί αφελή και ηλίθιο. Ο Ηλίθιος Μύσκιν ωστόσο αποτελεί αυτό που ονομάζουμε μια ᾽᾽αληθινά όμορφη ψυχή᾽᾽και συμβολίζει την άδικη πάλη της αθωότητας και της καλοσύνης σε έναν βαθιά διεφθαρμένο κόσμο.

Ο Μύσκιν είναι ένας ήρωας, που όπως κάθε ήρωας κατακτά τον τίτλο αυτό μέσα από άθλους και κακουχίες, η έννοια ήρωας είναι μια ψυχολογική κατάσταση, μια στάση απέναντι στην ανθρώπινη βία και εκφυλισμό. Το πιο συγκλονιστικό στοιχείο του Ηλίθιου είναι πως ο χαρακτήρας του δεν αλλοιώνεται παρά την επαφή της μικρής φωτεινής του ψυχής με το ερεβώδες σκοτάδι του κόσμου που ζει.

Αυτό είναι και το ηθικό δίδαγμα του Ηλίθιου. 

Ήρθε η άνοιξη!

Φώτης Κόντογλου

Πότε πρόφτασε η άνοιξη και στόλισε τη γη σαν νύφη!

 Παντού πρασινάδα και δροσιά. Εκεί που ήτανε ξέρακας, βλέπεις χλωρασιά, εκεί που έβλεπες χώματα ξεροκαμένα από το βοριά, τώρα βρίσκεις ένα χαλί με χίλια χρώματα κεντημένο. Τα άγρια βράχια πλουμισμένα σαν από το χέρι κανενός ζωγράφου.

 Όλη η πλάση χαίρεται. Το κάθε ζωντανό πλάσμα ζωντανεύει πιο πολύ, κι όσα δε ζούσανε έρχονται στη ζωή. Πουλιά κελαηδούνε, πεταλούδια και χρυσοβασιλιάδες και λογιών λογιών μαμούδια πετάνε, είτε περπατάνε στο χώμα. Τα χελιδόνια ήρθανε από τα ζεστά μέρη και χτίζουνε βιαστικά τις φωλιές τους. Τα λελέκια στέκονται απάνου στους κουμπέδες της εκκλησίας με το 'να ποδάρι και χτυπάνε τη μύτη τους.

Η θάλασσα ημερεύει και καλεί τους ανθρώπους να τους δροσίσει. Βαρκάκια, μικροκάικα, που ήταν τραβηγμένα στη στεριά το χειμώνα κι ήτανε τα μαδέρια τους ξεροσκασμένα, τώρα ξετρυπώνουνε από τα λιμάνια και πιάνουνε τ΄ ανοιχτά. 

6 Μαρτιου-Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού.

''Τη Μεγάλη Παρασκευή, ο δάσκαλος, μας πήγε
στην εκκλησία να προσκυνήσουμε το Σταυρωμένο.

Μας γύρισε ύστερα στο σχολειό
να μας ξηγήσει τι είδαμε, ποιον προσκυνήσαμε
και τι θα πει Σταύρωση.

Αραδιαστήκαμε στα θρανία,
κουρασμένοι, βαριεστημένοι,
γιατί δεν είχαμε φάει παρά λεμόνι
και δεν ήπιαμε παρά ξύδι,
για να δοκιμάσουμε κι εμείς τον πόνο του Χριστού.

Άρχισε λοιπόν,
με βαριά επίσημη φωνή να μας ξηγάει
πως ο Θεός κατέβηκε στη γη και γίνηκε Χριστός,
κι έπαθε και σταυρώθηκε
για να μας σώσει από την αμαρτία.

Ποια αμαρτία;
Δεν καταλάβαμε, μα καταλάβαμε καλά
πως είχε δώδεκα μαθητές
κι ένας, τον πρόδωσε. Ο Ιούδας.

- Κι ήταν ο Ιούδας, σαν ποιον; Σαν ποιον;
Είχε απλώσει το δείχτη του χεριού του
και τον μετακινούσε από τον έναν μας στον άλλο,
ζητώντας να βρει
με ποιον από εμάς έμοιαζε ο Ιούδας.

Κι εμείς ζαρώναμε και τρέμαμε, μην μπας
και σταθεί το δάχτυλο το φοβερό πάνω μας.

Κι άξαφνα ο δάσκαλος έσυρε φωνή,
και το δάχτυλό του στάθηκε
σ' ένα χλωμό φτωχοντυμένο παιδάκι
με όμορφα ρουσόξανθα μαλλιά.
Ήταν το Νικολιό, που 'χε φωνάξει πέρυσι:
''Σώπα δάσκαλε, ν' ακούσουμε το πουλί''.

Να σαν το Νικολιό! φώναξε ο δάσκαλος.

Έτσι χλωμός, έτσι ντυμένος κι αυτός,
κι είχε κόκκινα μαλλιά,
κόκκινα σαν τις φλόγες της Κόλασης!