Κάποτε πατριωτισμός και διεθνισμός δεν ήταν παρά δύο στάδια της ίδιας έννοιας. Ο Ιταλός πατριώτης και επαναστάτης του Risorgimento κόμης Σανταρόζα ήλθε να πολεμήσει και για την ελευθερία των Ελλήνων. Στις 8 Μαΐου του 1825, ο αγνός αυτός Φιλέλληνας έπεσε ηρωικά, μαχόμενος κατά του Ιμπραήμ στη Σφακτηρία.
Απ' εδώ και κάτω, ο λόγος στον Μίμης Χριστοφιλάκης:
Σαντόρε Σανταρόζα ή Σανταρόζας καλύτερα.
Μια επιστολή που έστειλε ο Σανταρόζας στις 2 Απριλίου 1825, μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η φιλελληνική διαθήκη του. Βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, και την απευθύνει στον φίλο του συνταγματάρχη του μηχανικού Ιταλό, Ιωάννη Ρομέη, που υπηρετούσε στον στρατό του Ιμπραήμ. Τον γνώριζε, γνώριζε τις μεγάλες του ικανότητες και προσπαθούσε να τον προσελκύσει με το μέρος των Ελλήνων. Μετά 24 μέρες, ο Σανταρόζας , έπεσε ηρωικά στην Σφακτηρία. Ο Ρομέη όμως, παρέμεινε στο αιγυπτιακό στράτευμα και σχεδίαζε τα οχυρωματικά έργα του Ιμπραήμ. Η επιστολή, μεταφρασμένη από τα Ιταλικά, είναι η παρακάτω με κάποιες μικρές περικοπές:
Προς τον Κύριον Συνταγματάρχην Ρομέη, Ιταλόν, Εις Μοθώνην εκεί όπου ευρίσκεται.
‘’Συμπατριώτα,
Γνωρίζω ότι Ιταλοί τινές υπηρετούν τον Πασάν της Αιγύπτου, εις την εκστρατείαν κατά της Πελοποννήσου. Κάμνω χρήσιν του δικαιώματος
συμπατριώτα μου [είχαν υπηρετήσει μαζί στο Πεδεμόντιο στη διάρκεια της εξέγερσης κατά των Αυστριακών] δια να υπενθυμίσω προς σας και προς πάντας τους μεθ΄υμών Ιταλούς, την ατυχή θέσιν σας. Η διαγωγή υμών πάρα πολύ αυστηρώς καταδικάζεται εν Ευρώπη παρ΄όλων εκείνων εις ους υπάρχει το αίσθημα της θρησκείας και η επιθυμία των προόδων του πολιτισμού. Ποίος μένει με το μέρος σας; Ποίος θα σας υποδεχθή εν τη πατρίδι σας; Εις ποίον μέρος της Ευρώπης θα εύρετε τινά, χωρίς να σας παρατηρήσει με αγανάκτησιν και αποστροφήν; Αι ίδιαι οικογένειαί σας θα ερυθριώσιν, όχι μόνον εις την παρουσίαν σας, αλλά και μόνον επί τω ακούσματι του ονόματός σας. Θα είσθε δακτυλοδεικτούμενος ανά τα πλατείας, ανά τας οδούς και θα λέγουν:
