Συγκριτική Σπουδή μέσω των Δύο Μεγάλων της Σινικής Φιλοσοφίας
από Νίκος Τουλαντάς
-19 Αυγούστου 2025
Α. Πολιτισμικό και Γεωνοητικό Υπόβαθρο του Σίνα
Λαμβάνοντας υπόψιν την ακλισία των Κινέζων σχετικά με τον δια θαλάσσης εξερευνητισμό, αντιλαμβανόμαστε πως, κατά την αρχαιότητα, θα έπρεπε να καλύψουν μία τεράστια έκταση διαδρόμων για να συναντήσουν και συνομιλήσουν μʼ έναν ανάλογης ανάπτυξης διανοητισμό επί πραγμάτων. Κι αυτό ούτε καν σε κάθε εποχή: είχαν γραφή και κεραμική τέχνη τουλάχιστον 20 αιώνες πριν τον Όμηρο, μπαίνουν στην πρώτη χιλιετία προ Χριστού έχοντας κοινοτική πολιτική μεγάλης κλίμακας, αστρονομία, μουσική, ποίηση και ιστοριογραφία.
Περίπου παράλληλα με τη δική μας πνευματική έλλαμψη (7ος-6ος αι. π.Χ./Ιωνία), οι Σίνες διαμορφώνουν κι αυτοί την εγκεφαλαίωση μιας ενιαίας σπουδής της ζωής, του ανθρώπου, της κοινότητας, του θείου και της σχέσης μας με αυτό. Συλλαμβάνουν και σαρκώνουν, κατά προσέγγιση, τον σοφό άνθρωπο, τον καλώς υπάρχων ως «φίλος της σοφίας», και μπαίνουν - πάλι όπως εμείς, αλλά και όλοι - στον πόλεμο τον πνευματικό για το «τί εστί» αυτός, τί μπορεί να μάθει, τί μπορεί να καταφέρει και εισφέρει. Εν αντιθέσει με την ελληνική αντίστοιχη περίοδο, όπου λόγιοι αμφισβητούν και κατακρίνουν το υπάρχων υλικό (βλ. Ηράκλειτο και Ξενοφάνη), οι Κομφουκιανοί εγκωμιάζουν και προωθούν την αξία της δικής τους παραδοσιακής γραμματείας.
Πού βρισκόμαστε όμως και για τί εθνική ιδιοσυγκρασία μιλάμε; Δεν είναι τόσο πολύπλοκο, όπως εξετάζοντας πώς διαμορφώνεται το ελληνικό στοιχείο (γλωσσικά ή θρησκευτικά) ή το Ινδικό, μιλώντας για πιο ομοιόμορφα μεγέθη. Ο αρχαίος κινεζικός πολιτισμός χαρακτηρίζεται για την αυτοχθονία του και την ασυνδεσία του με άλλες παραδόσεις, έχοντας ήδη διανύσει περίπου 2.000 χρόνια αυτοανάπτυξης, έως και την εποχή του Μενκίου (372-288 π.Χ.). Όλους αυτούς, αλλά και για τους επόμενους αιώνες, για τους Κινέζους ο κόσμος είναι οι Κινέζοι (και μάλιστα είναι τετράγωνος): εξ αυτών οι ευεργεσίες και εκ των ιδίων κρατιδίων, σε τοπικό και διατοπικό επίπεδο, οι τυχόν αντιξοότητες: π.χ. ενός τυράννου, ενός εμφυλίου πολέμου, μιας αλλόφυλης επιδρομής που αποκρούεται. Οι επαφές με κουλτούρες που θα αφεθούν να επηρεάσουν το πνευματικό κλίμα της Κίνας τοποθετούνται μετά τον 1ο αι. μ.Χ., όπου τοποθετείται και η καταλυτική για την Σινική ιδιοσυγκρασία εισαγωγή του (Ινδικού) Βουδισμού.
