«Παναγούδα: θαυμάσια τοποθεσία για τη σκήτη μας»

του ΚΩΣΤΑ ΧΑΤΖΩΑΝΤΩΝΙΟΥ

Στις 28 Νοεμβρίου 1914 ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Άγγελος Σικελιανός μετρούσαν ήδη δέκα μέρες στο Άγιον Όρος. Το προσκύνημα και η αναζήτηση ενός λυτρωτικού δρόμου που από καιρό η ψυχή τους ζητούσε (αξεδίψαστη από τη δόξα που είχαν προαναγγείλει ο Όφις και το κρίνο ή ο Αλαφροΐσκιωτος), τους είχε φέρει μάλλον απροσδόκητα εδώ. Τρεις μόλις ημέρες μετά την συγκλονιστική και για τους δυο γνωριμία τους στην Αθήνα, στις 12 Νοεμβρίου 1914, όπου ευθύς αναγνωρίστηκαν ως αδελφοί, σε μιαν εποχή που ένας ολόκληρος κόσμος γκρεμιζόταν (θυμίζω πως το φθινόπωρο εκείνο η Ευρώπη βυθιζόταν στο τέλμα ενός χωρίς προηγούμενο πολέμου), ένα λεύκωμα που τυχαία τράβηξε ο Καζαντζάκης από τη βιβλιοθήκη του Σικελιανού (αν πιστέψουμε τη μυθοποιημένη εκδοχή για την απόφαση του ταξιδιού, όπως στην «Αναφορά στον Γκρέκο» διαβάζουμε), τους είχε φέρει στο περιβόλι της Παναγιάς. 

Από τις 18 Νοεμβρίου που πήραν το καραβάκι για το Όρος (μετά από ένα τριήμερο στη Θεσσαλονίκη) ως τις 28 οι δύο νέοι φίλοι είχαν ήδη επισκεφθεί τις μονές Ιβήρων, Σταυρονικήτα και Παντοκράτορος.

Ξεκινώντας το πρωί της 28ης Νοεμβρίου από τη μονή Παντοκράτορος για να πάνε στην παρακείμενη (ρωσική τότε) σκήτη του Προφήτη Ηλία, το μονοπάτι τούς βγάζει στην Παναγούδα, στη δασώδη ασκητική περιοχή της Καψάλας, σε ένα ρημαγμένο κάθισμα της οποίας, πολλά χρόνια αργότερα (το 1979) επρόκειτο να εγκατασταθεί ο όσιος Παΐσιος. 

Η καταγραφή του Νίκου Καζαντζάκη (ο τίτλος που ήδη διαβάσατε) για εκείνη τη μέρα φαίνεται πως είναι μεταγενέστερη, γράφτηκε μάλλον όταν κοίταξε μετά από δεκαετίες ξανά το ημερολόγιό του, πάντως είναι πολύ πριν η εξηρτημένη από τη μονή Κουτλουμουσίου Παναγούδα πάρει την κατοπινή της δόξα εξαιτίας της παρουσίας του Παϊσίου.

 Σε μια απόληξη λοφίσκου, μέσα σε πυκνή βλάστηση, στον δρόμο από τις Καρυές προς την Ιβήρων, με το παλαιό εκκλησάκι του Γενέσιου της Θεοτόκου (εξ ου Παναγούδα), στη νοτιοανατολική γωνιά της καλύβης και μια πόρτα να βγάζει στην απλωταριά και τη μαγική θέα προς τις Καρυές, ήταν όντως «θαυμάσια τοποθεσία για τη Σκήτη» τους.

Μονή Σινά - Ν. Καζαντζάκης

ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΙΑ; ΚΑΙ, ΟΜΩΣ, ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ

Του Παντελή Σαββίδη 

Κυρ. Μητσοτάκης: Σημαντικό να διατηρηθεί ο προσκυνηματικός και ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της Μονής Αγ.Αικατερίνης του Σινά.

Οικουμενικό Πατριαρχείο: Έκκληση στην κυβέρνηση της Αιγύπτου να διατηρηθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής του Σινά.

ΣΧΟΛΙΟ: Ο Μητσοτάκης ζητά να διατηρηθεί ο ελληνορθόδοξος προσκηνυματικός χαρακτήρας της Μονής. Στον ποιόν θα ανήκει η μονή το αφήνει μετέωρο.

Το Πατριαρχείο ζητά ζητά να διατηρηθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής.
Η διαφορά είναι τεράστια.
Για ναμην σας κοροϊδεύουν τα ΑΙΣΧΡΑ τρολάκια του μητσοτακικού καθεστώτος. Έναντι 5 ευρώ.

Την ίδια θέση με τον Μητσοτάκη έχει και το αιγυπτιακό ΥΠΕΞ. Στην δήλωσή του αναφέρει: "Οι μοναχοί διατηρούν πλήρη πρόσβαση και δικαίωμα χρήσης στους θρησκευτικούς και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής". Δικαίωμα χρήσης. Η κυριότητα; Σε ποιόν ανήκει η μονή; Το δικαίωμα χρήσης αύριο μπορεί να αναιρεθεί.

____****____

Το παρακάτω κείμενο είναι αυτό που έγραψε ο Ν. Καζαντζάκης στο βιβλίο επισκεπτών της Μονής Σινά κατά την επίσκεψή του στις 15-2-1927... 

   "Έπειτα από 3ήμερη πορεία στη φοβερή έρημο, αντίκρυσα τις μοναστηριακές ανθισμένες μυγδαλιές η καρδιά μου εσκίρτησε. Εδώ διαλογίστηκα, υπάρχει μια ανώτερη ανθρώπινη συνείδηση, εδώ νικά η αρετή του ανθρώπου την έρημο. Κι ύστερα, αναπνέοντας τον υψηλό αέρα απάνω στα ιερά τείχη της μονής ένιωσα τούτο: το ακρότατο, το πιο επικίνδυνο φυλάκιο της ελληνικής παρατάξεως είναι η Ιερά Μονή του Σινά, όχι μόνο γιατί υψώθη πάντα φρούριο της ελληνικής και της χριστιανικής ιδέας, αλλά προπάντων γιατί μέσα στην έρημο επί 14 αιώνες από τα τείχη τούτα ο Σιναϊτης Ακρίτας μάχεται και νικά με την πίστη, με την επιμονή, με την αγάπη τις σκοτεινές φυσικές και ανθρώπινες δυνάμεις που θέλουν να πνίξουν την ψυχή - την καιόμενην και ου κατακαιόμενην του μαχόμενου ανθρώπου. Εμπιστοσύνη στην αξία της πίστεως, της επιμονής και της αγάπης, ιδού το ανώτατο μάθημα που μου έδωσε το φρούριο της Αγίας Αικατερίνης."

Μονή Σινά  15.2.1927

   Επίσης στο ίδιο ταξιδιωτικό βιβλίο του με τίτλο "Ιταλία, Αίγυπτος - Σινά,  Ιερουσαλήμ, Κύπρος, Ο Μοριάς", απ' όπου και το παραπάνω απόσπασμα, σημειώνει: 

6 Μαρτιου-Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού.

''Τη Μεγάλη Παρασκευή, ο δάσκαλος, μας πήγε
στην εκκλησία να προσκυνήσουμε το Σταυρωμένο.

Μας γύρισε ύστερα στο σχολειό
να μας ξηγήσει τι είδαμε, ποιον προσκυνήσαμε
και τι θα πει Σταύρωση.

Αραδιαστήκαμε στα θρανία,
κουρασμένοι, βαριεστημένοι,
γιατί δεν είχαμε φάει παρά λεμόνι
και δεν ήπιαμε παρά ξύδι,
για να δοκιμάσουμε κι εμείς τον πόνο του Χριστού.

Άρχισε λοιπόν,
με βαριά επίσημη φωνή να μας ξηγάει
πως ο Θεός κατέβηκε στη γη και γίνηκε Χριστός,
κι έπαθε και σταυρώθηκε
για να μας σώσει από την αμαρτία.

Ποια αμαρτία;
Δεν καταλάβαμε, μα καταλάβαμε καλά
πως είχε δώδεκα μαθητές
κι ένας, τον πρόδωσε. Ο Ιούδας.

- Κι ήταν ο Ιούδας, σαν ποιον; Σαν ποιον;
Είχε απλώσει το δείχτη του χεριού του
και τον μετακινούσε από τον έναν μας στον άλλο,
ζητώντας να βρει
με ποιον από εμάς έμοιαζε ο Ιούδας.

Κι εμείς ζαρώναμε και τρέμαμε, μην μπας
και σταθεί το δάχτυλο το φοβερό πάνω μας.

Κι άξαφνα ο δάσκαλος έσυρε φωνή,
και το δάχτυλό του στάθηκε
σ' ένα χλωμό φτωχοντυμένο παιδάκι
με όμορφα ρουσόξανθα μαλλιά.
Ήταν το Νικολιό, που 'χε φωνάξει πέρυσι:
''Σώπα δάσκαλε, ν' ακούσουμε το πουλί''.

Να σαν το Νικολιό! φώναξε ο δάσκαλος.

Έτσι χλωμός, έτσι ντυμένος κι αυτός,
κι είχε κόκκινα μαλλιά,
κόκκινα σαν τις φλόγες της Κόλασης!

Το πιο μεγάλο ταξίδι μας...

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Ονειρύομαι...

Νίκος Καζαντζάκης - Καποδίστριας Ιωάννης ΘΕΑΤΡΙΚΟ

Στις 30 Μαρτίου 1827 η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας τον εξέλεξε Κυβερνήτη του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους,

Στις 5:35 το πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 ο Ιωάννης Καποδίστριας δέχθηκε δολοφονική επίθεση από τον Κωνσταντίνο και τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου μετέβαινε για να εκκλησιασθεί και έπεσε νεκρός. Ο μόνος που τον συνόδευε ήταν ο μονόχειρας σωματοφύλακάς του, ονόματι Κοκκώνης.

Η βιογραφία του ΕΔΩ

Νίκος Καζαντζάκης - "Καποδίστριας" ΘΕΑΤΡΙΚΟ

*Παίζουν με τη σειρά που ακούγονται οι ηθοποιοί Λυκούργος Καλλέργης, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Ανδρέας Φιλιππίδης, Ευάγγελος Πρωτοπαππάς, Κώστας Μπάκας, Λάμπρος Κοτσίρης, Καρούσος, Γιώργος Πλούτης, Αντώνης Ξενάκης, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Κώστας Παπαγεωργίου, Αλέκα Παΐζη, Πόπη Παπαδάκη, Πόπη Κόντου, Νίκος Παπακωνσταντίνου* *Σκηνοθεσία Κώστας Κροντηράς*

Νίκος Καζαντζάκης - Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

«Το θεατρικό έργο "Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος" αποδεικνύεται απαραίτητο για να γνωρίσουμε το ιδεώδες του καζαντζακικού ήρωα και ανθρώπου, εκείνου που ακολουθεί την ανώτατη εντολή τής Ασκητικής: να αγωνίζεσαι χωρίς ελπίδα, να πολεμάς παρ' όλο που δεν υπάρχει τέλος ή ανταμοιβή.»

«Γράφτηκε για πρώτη φορά το 1944 και σε δεύτερη γραφή το 1949. Η τελική, τρίτη, γραφή του έγινε σε δεκατρισύλλαβο στίχο το Μάρτη 1951. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Νέα Εστία" το 1953 με υπότιτλο "ο εθνικός θρύλος της Αλώσεως" κι έγινε όπερα απ' το Μανόλη Καλομοίρη. Παίχτηκε απ' την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ωδείο Ηρώδου τού Αττικού στις 16 Αυγούστου 1962.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Υπόθεση

Ο τυπικάρης εισέρχεται στο ναό και ζητά ν' αποχωρήσουν όσοι δεν πρέπει να είναι παρόντες στο «μυστήριο» που θα ακολουθήσει: οι κατηχούμενοι, οι γυναίκες, τα παιδιά, και εκείνοι που δεν έχουν αγνό σώμα και ψυχή. Μένουν δυνατοί και νηφάλιοι άντρες· ο τυπικάρης τους μεταλαμβάνει και τους οδηγεί σε έκσταση, κι έπειτα ανακοινώνει ότι ο Χριστός βρίσκεται τρεις μέρες στο μνήμα, περιμένοντας μάταια κάποιον να τον μοιρολογήσει.

Μέσα σε όραμα, το εκκλησίασμα βλέπει τι συμβαίνει στο σπίτι όπου είναι συγκεντρωμένοι οι μαθητές: η Μαγδαληνή παραληρεί για την ανάσταση, φέροντας στο σώμα της τις πληγές του Εσταυρωμένου, ενώ έρχονται ο Πέτρος, ο Ιάκωβος, ο Θωμάς και ο Φίλιππος, φοβισμένοι και με κλονισμένη την πίστη τους· ακολουθούν ο Ματθαίος, η Μάνα του Χριστού και ο Ιωάννης. Ανάμεσα σε θρήνους και μοιρολόγια αποφασίζουν να πάνε όλοι να θρηνήσουν στον τάφο του Χριστού.

Τότε, φτάνει η Μαρία και αναγγέλλει την Ανάσταση. Καθένας νιώθει την παρουσία του Χριστού με διαφορετικό τρόπο, μεταξύ οραμάτων και παραισθήσεων, ώσπου εμφανίζεται ο Χριστός, δείχνει σε κάθε μαθητή το μέλλον του και ακολουθεί η Ανάληψη στους ουρανούς. Το όραμα των πιστών χάνεται, η μυστική Ακολουθία τελειώνει και ο τυπικάρης ζητά από τους άντρες να μην αποκαλύψουν τι συνέβη.

Για το ραδιόφωνο: 

Παίζουν οι ηθοποιοί: Στράτος Μενούτης, Γιάννης Φέρτης, Ολγα Δαμάνη, Άννα Μάσκα, Εύα Κεχαγιά, Στέλιος Μάινας, Παύλος Σαλπιγγίδης, Νίκος Σιδέρης, Γιώργος Κοτανίδης, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Γιώργος Χρισοστόμου, Αγγελος Μπούρας, Ορφέας Ζαφειρόπουλος, Μανώλης Ιωνάς,

Χριστός

Πληροφορίες για τη συγγραφή

Μια πρώτη εκδοχή της τραγωδίας γράφεται μάλλον στα τέλη του 1915. Ο Καζαντζάκης δουλεύει ξανά το κείμενο το 1921 στην Κηφισιά. Το έργο είναι αφιερωμένο στην Elisabeth Alexander Lange. Απόσπασμά του δημοσιεύτηκε στο περ. Αλεξανδρινή Τέχνη(Αλεξάνδρεια), χρονιά Β΄, τχ. 6 (Μάιος 1928) 219-233

Ραδιόφωνο

• Χριστός, ραδιοφωνική μετάδοση από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, 1986

http://www.kazantzakis-museum.gr/index.php?pre_id=1009&id=808&level=4&pre_level=5&lang=el

Αδέρφια είμαστε, μαθές, μία φαμίλια είμαστε, έναν πατέρα έχουμε τον Θεό.

Νίκος Καζαντζάκης, 

"Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται"(απόσπασμα )

"-....Είχαμε αρχίσει στο πλούσιο το χωριό μας (,είπε ο παπα-Φώτης,) να βαραίνουμε, να πολυτρώμε και να παραφορτώνουμε την ψυχή μας με κρέατα. Ειρήνη, ασφάλεια, καλοπέραση, η σάρκα είχε θρασέψει κι είχε καταπλακώσει την ψυχή. Λέγαμε: όλα πάνε καλά, δικαιοσύνη βασιλεύει στον κόσμο, κανένας δεν πεινάει, κανένας δεν κρυώνει, κόσμος καλύτερος δεν υπάρχει. Κι ο Θεός μας λυπήθηκε -μας έστειλε τον Τούρκο που μας ξεπάτωσε, μας πέταξε στους πέντε δρόμους, αδικηθήκαμε κι είδαμε πως ο κόσμος είναι γεμάτος αδικίες' πεινάσαμε και κρυώσαμε, κι είδαμε πως υπάρχει πείνα και κρύο' και δίπλα από τους ανθρώπους που κρυώνουν και πεινούν -το 'δαμε κι αυτό!- άλλοι που τρων τον αβλέμονα, κι είναι πάντα αναμμένα τα τζάκια τους, και βλέπουν τους γυμνούς και πεινασμένους και γελούν. Μας άνοιξε η συφορά τα μάτια μας, είδαμε' μας άνοιξε η πείνα τα φτερά μας, ξεφύγαμε από το δίχτυ της αδικίας και της καλοπέρασης' είμαστε λεύτεροι! Μπορούμε τώρα ν' αρχίσουμε μια καινούρια, πιο τίμια ζωή, δόξα σοι ο Θεός!

....Η συφορά- ας είναι καλά!- μας έκαμε όλους ίσους, όλοι γενήκαμε φτωχοί, καμιά γειτόνισσα δεν έχει πια φούρνο να ξεφουρνίσει και δεν μπορεί πια να πέσει στην αμαρτία και να μην δώσει στη γειτόνισσα που πεινάει. Ό,τι πριν ήταν δύσκολο, να η στιγμή, παιδιά μου, να γίνει! Λευτερώθηκε η ψυχή μας από τις γεμάτες κοιλιές, μπορεί να πετάξει!

Στράφηκε σ' ένα γέρο, που ακουμπισμένος στο ραβδί του αφουγκράζονταν και κουνούσε το κεφάλι.

-Ποιος μπορούσε εσένα, γέρο-Χαρίλαε ,του κάνει, πριν από τρεις μήνες να σου πάρει τ' αμπέλια και τα λιόδεντρα και τα μοιράσει στους φτωχούς; Θα τα δίνες; 

- Ο Θεός να με συγχωρέσει, αποκρίθηκε ο γέρος, ποτέ! Θα 'κοβες του λόγου σου και θα μοίραζες τα χέρια σου, τα πόδια σου, τα πλεμόνια σου στους γειτόνους; Έτσι είχα και εγώ τις ελιές μου και τ΄αμπέλια.

Οι πρόγονοι

Νίκος Καζαντζάκης-"Ασκητική"

Οι πρόγονοι

   Η κραυγή που γροικάς δεν είναι δική σου. Δε μιλάς εσύ. Μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. Πεθυμούν αρίφνητες γενιές απόγονοι με την καρδιά σου.

   Οι νεκροί σου δεν κοίτουνται στο χώμα. Γενήκαν πούλια, δέντρα, αέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνές στο χνώτο τους. Γενήκαν ιδέες και πάθη και ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη.

   Οι μελλούμενες γενιές δε σαλεύουνε μέσα στον αβέβαιο καιρό, αλάργα από σένα. Ζουν, ενεργούν και θέλουνε μέσα στα νεφρά και στην καρδιά σου.

   Το πρώτο σου χρέος πλαταίνοντας το εγώ σου είναι στην εφήμερη τούτη στιγμή που περπατάς στη γης, να μπόρεσης να ζήσης την απέραντη πορεία, την ορατή και την αόρατη, του εαυτού σου. [...]

   Η ράτσα σου είναι το μεγάλο σώμα, το περασμένο, το τωρινό και το μελλούμενο. Εσύ είσαι μια λιγόστιγμη έκφραση, αυτή είναι το πρόσωπο.

Εσύ είσαι ήσκιος, αυτή κρέας.

Νίκος Καζαντζάκης - Στὰ Καρούλια

Ἀπὸ τὴν «Ἀναφορὰ στὸν Γκρέκο», ἐκδ. Ἑλ. Καζαντζάκη, 1964.

Τελείωνε πιὰ τὸ προσκύνημά μας. Τὶς παραμονὲς τοῦ μισεμοῦ πῆρα τὸν ἀνήφορο μοναχός, ν᾿ ἀνέβω στ᾿ ἄγρια ἡσυχαστήρια, ἀνάμεσα στοὺς βράχους ἀψηλὰ ἀπάνω ἀπὸ τὴ θάλασσα, στὰ Καρούλια. Τρυπωμένοι μέσα σὲ σπηλιές, ζοῦν ἐκεῖ καὶ προσεύχουνται γιὰ τὶς ἁμαρτίες τοῦ κόσμου, καθένας μακριὰ ἀπὸ τὸν ἄλλο, γιὰ νὰ μὴν ἔχουν καὶ τὴν παρηγοριὰ νὰ βλέπουν ἀνθρώπους, οἱ πιὸ ἄγριοι, οἱ πιὸ ἅγιοι ἀσκητὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἕνα καλαθάκι ἔχουν κρεμασμένο στὴ θάλασσα, κι οἱ βάρκες ποὺ τυχαίνει κάποτε νὰ περνοῦν ζυγώνουν καὶ ρίχνουν μέσα λίγο ψωμί, ἐλιές, ὅ,τι ἔχουν, γιὰ νὰ μὴν ἀφήσουν τοὺς ἀσκητὲς νὰ πεθάνουν τῆς πείνας. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἄγριους αὐτοὺς ἀσκητὲς τρελαίνουνται· θαρροῦν πὼς ἔκαμαν φτερά, πετοῦν ἀπάνω ἀπὸ τὸν γκρεμὸ καὶ γκρεμίζουνται· κάτω ὁ γιαλὸς εἶναι γεμάτος κόκκαλα.

Ἀνάμεσα στοὺς ἐρημίτες τούτους ζοῦσε τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ξακουστὸς γιὰ τὴν ἁγιοσύνη του, ὁ Μακάριος ὁ Σπηλαιώτης. Αὐτὸν κίνησα νὰ δῶ· ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ πάτησα στὸ ἱερὸ βουνό, εἶχα πάρει τὴν ἀπόφαση νὰ πάω νὰ τὸν δῶ, νὰ σκύψω νὰ τοῦ φιλήσω τὸ χέρι καὶ νὰ τοῦ ξομολογηθῶ. Ὄχι τὰ κρίματά μου, δὲν πίστευα νά ῾χα κάμει ὡς τότε πολλά, ὄχι τὰ κρίματά μου παρὰ τὴν ἑωσφορικὴ ἀλαζονεία ποὺ συχνὰ μ᾿ ἔσπρωχνε νὰ μιλῶ μὲ ἀναίδεια γιὰ τὰ ἑφτὰ μυστήρια καὶ τὶς δέκα ἐντολὲς καὶ νὰ θέλω νὰ χαράξω δικό μου δεκάλογο.

15 αλήθειες του Νίκου Καζαντζάκη για τη ζωή και τον άνθρωπο

Στις 26 Οκτωβρίου του 1957, άφησε την τελευταία του πνοή ο Νίκος Καζαντζάκης.

Ο συγγραφέας που μεταφράστηκε σε περισσότερες γλώσσες από κάθε άλλο Έλληνα. Ο δημιουργός που προτάθηκε 3 φορές για το βραβείο Νόμπελ τολμώντας να εισέλθει με την κοφτερή του πένα σε ρεύματα όπως ο Χριστιανισμός και ο Κομμουνισμός.

Ο "καταραμένος" από την Ιεραρχία της Εκκλησίας στην Ελλάδα, Νίκος Καζαντζάκης, έφυγε αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο έργο. Σπινθηροβόλο, εμπνευσμένο, ωμό και προκλητικό, μα απόλυτα προσαρμοσμένο στην ανθρώπινη φύση.

Ένας ύμνος στη ζωή και τον άνθρωπο. Με τις αδυναμίες, τα πάθη και τα λάθη του. Επίσημα, ο κρητικός συγγραφέας δεν έφυγε ποτέ από κοντά μας. Παραμένει το έργο του να μας θυμίζει τις απόλυτες αλήθειες της ύπαρξής μας.

«Η ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο -ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο».

«Τι με ρωτάς για την καρδιά του αμαρτωλού; Εγώ κατέχω την καρδιά του ενάρετου, κι είναι όλοι οι δαιμόνοι μέσα».

ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ-Η «χαμένη» έκθεση του Ν. Καζαντζάκη για τις θηριωδίες των ναζί στην Κρήτη

Πολύ λίγοι ξέρουν για τη «χαμένη» έκθεση του Νίκου Καζαντζάκη όσον αφορά τη δράση και τις θηριωδίες των γερμανικών ναζιστικών στρατευμάτων στην Κρήτη, στα χρόνια της Κατοχής.

Με ειδική διαταγή του Προέδρου της Κυβερνήσεως, στις 17 Ιουνίου 1945, είχε συσταθεί Επιτροπή από τους καθηγητές Ιωάννη Καλιτσουνάκη και Ι. Θ. Κακριδή και τον Νίκο Καζαντζάκη. Η επιτροπή συνέταξε μακριά έκθεση, που παρ' ότι παραδόθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών, χάθηκε, με τη φροντίδα όλων αυτών που είχαν λόγους να το κάνουν. Ο λόγος ήταν προφανής: οι Γερμανοί ήταν πλέον σύμμαχοι στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και δεν ήταν πρέπον να δυσαρεστούνται από αναφορές για τα εγκλήματα των Ναζί στην κατεχόμενη Ελλάδα ούτε από απαιτήσεις για αποζημιώσεις για τα ολοκαυτώματα και την καταλήστευση της χώρας.

Αλλά «ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αγαπάει όμως και το νοικοκύρη». Αντίγραφο της έκθεσης είχε στείλει ο Καζαντζάκης και στον Παντελή Πρεβελάκη, ο οποίος στο βιβλίο του «400 γράμματα του Πρεβελάκη στον Καζαντζάκη», μας πληροφορεί: «Η επιτροπή συνέταξε μακριά έκθεση, αδημοσίευτη ακόμα. Έχω αντίγραφο». 

Έτσι, λοιπόν, ο Δήμος Ηρακλείου, το προμηθεύθηκε από το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ηρακλείου, όπου το είχε παραδώσει ο Πρεβελάκης, και προχώρησε το 1983 στην έκδοση της «Εκθέσεως της κεντρικής επιτροπής διαπιστώσεως ωμοτήτων εν Κρήτη» η οποία και εξαντλήθηκε πολύ γρήγορα. Ελάχιστα αντίτυπα σώζονται. 

Εκθέσεις και ντοκουμέντα σαν αυτήν την καταγραφή δεν έρχονται στο φως για να υποδαυλίσουν αισθήματα εκδίκησης. Τα συζητάμε, τα διαβάζουμε, τα φέρνουμε στο φως για να αποκατασταθεί επιτέλους το δίκαιο και η ιστορική αλήθεια. Η έκθεση που έχουμε πια στα χέρια μας, κουβαλά ένα επιπλέον αξιακό φορτίο. Φέρει την πνευματική εργασία και το βάρος της υπογραφής του Νίκου Καζαντζάκη. 

Ευχαριστώ το φίλο Παναγιώτη Αν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

Ο Ρίτσος, ο Αυξεντίου και ο Καζαντζάκης

Ο Γιάννης Ρίτσος

Χθες το βράδυ, ανήμερα της θυσίας τουΓρηγόρη Αυξεντίου στον Μαχαιρά, ρίχνοντας τιμής ένεκεν, όπως συνηθίζω να κάνω κάθε χρόνο, μια ματιά στον σπουδαίο «Αποχαιρετισμό» του Γιάννη Ρίτσου, ήρθε στο διεστραμμένο φιλολογικό μυαλό μου, τι άλλο, ένα συγκριτολογικό ερώτημα, το οποίο μένει σχετικώς αδιερεύνητο, όσο γνωρίζω: ο διακειμενικός διάλογος του Ρίτσου με τον Νίκο Καζαντζάκη.

Ο Καζαντζάκης γνώριζε και εκτιμούσε τον Ρίτσο. Στα Τετρακόσια Γράμματα, π.χ.(σελ. 172, σημ. 5), ο Παντελής Πρεβελάκης ανασύρει από τα τετράδια του Καζαντζάκη την πληροφορία ότι ο Κρητικός είχε σκοπό να συμπεριλάβει έργο ή έργα του σχετικά νεαρού ακόμη τότε Ρίτσου (δεν γνωρίζουμε ποιο ή ποια) σε μια ανθολογία 100 ποιημάτων, που είχε στα σκαριά. Ο Καζαντζάκης είχε σκοπό να τοποθετήσει τον Ρίτσο πλάι στον Σεφέρη, τον Καβάφη, τον Γρυπάρη και τον Καρυωτάκη. Οι επιλογές του Καζαντζάκη στο συμπίλημα αυτό, το οποίο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ήταν ομολογουμένως υποκειμενικές και προσωπικές. Η συμπερίληψη, π.χ., του Λευτέρη Αλεξίου και του Μάρκου Αυγέρη έγινε μάλλον από αβρότητα. Δεν θα ήταν όμως δίκαιο μάλλον να υποθέσουμε ότι η ανθολόγηση και του Ρίτσου οφειλόταν στη γνωριμία του τελευταίου με τη Γαλάτεια (δείτε το σχόλιο της Αγγελικής Κώττη κάτω).

ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ!!!

Νίκος Καζαντζάκης      Η Νέα Παιδαγωγική  Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από το πέμπτο κεφάλαιο του πεζογραφήματος Αναφορά στον Γκρέκο (1961), που δημοσιεύτηκε ύστερα από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη. Στην πραγματικότητα είναι η αυτοβιογραφία του συγγραφέα, πολύ χρήσιμη για να κατανοήσουμε την προσωπικότητα και το λογοτεχνικό έργο του. Oλόκληρο το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στις συχνά επώδυνες εμπειρίες του νεαρού Ν. Καζαντζάκη από το δημοτικό σχολείο, σε εποχές (τέλη του 19ου αιώνα) που οι εφαρμοζόμενες παιδαγωγικές μέθοδοι ήταν ιδιαίτερα αυταρχικές. Ειδικότερα, στο απόσπασμα παρακολουθούμε την πρώτη του μέρα στο δημοτικό σχολείο αλλά και τις αναμνήσεις του από το δάσκαλο της τετάρτης τάξης, που τότε ήταν και η τελευταία, αφού το δημοτικό ήταν τετρατάξιο. Με τα μαγικά πάντα μάτια, με το πολύβουο, γεμάτο μέλι και μέλισσες μυαλό, μ’ ένα κόκκινο μάλλινο σκούφο στο κεφάλι και τσαρουχάκια με κόκκινες φούντες στα πόδια, ένα πρωί κίνησα, μισό χαρούμενος, μισό αλαφιασμένος, και με κρατούσε ο πατέρας μου από το χέρι. Η μητέρα μού είχε δώσει ένα κλωνί βασιλικό να τον μυρίζουμαι, λέει, να παίρνω κουράγιο, και μου κρέμασε το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισής μου στο λαιμό. — Με την ευκή του Θεού και με την ευκή μου…, μουρμούρισε και με κοίταξε με καμάρι. Ήμουν σαν ένα μικρό καταστολισμένο σφαγάρι κι ένιωθα μέσα μου περφάνια και φόβο· μα το χέρι μου ήταν σφηνωμένο βαθιά μέσα στη φούχτα του πατέρα μου κι αντρειευούμουν. Πηγαίναμε, πηγαίναμε, περάσαμε τα στενά σοκάκια, φτάσαμε στην εκκλησιά του Αϊ-Μηνά, στρίψαμε, μπήκαμε σ’ ένα παλιό χτίρι, με μια φαρδιάν αυλή, με τέσσερις μεγάλες κάμαρες στις γωνιές κι ένα κατασκονισμένο πλατάνι στη μέση. Κοντοστάθηκα, δείλιασα· το χέρι μου άρχισε να τρέμει μέσα στη μεγάλη ζεστή φούχτα. O πατέρας μου έσκυψε, άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάδεψε· τινάχτηκα· ποτέ δε θυμόμουν να μ’ έχει χαδέψει· σήκωσα τα μάτια και τον κοίταξα τρομαγμένος. Είδε πως τρόμαξα, τράβηξε πίσω το χέρι του: — Εδώ θα μάθεις γράμματα, είπε, να γίνεις άνθρωπος· κάμε το σταυρό σου. O δάσκαλος πρόβαλε στο κατώφλι· κρατούσε μια μακριά βίτσα και μου φάνηκε άγριος, με μεγάλα δόντια, και κάρφωσα τα μάτια μου στην κορφή του κεφαλιού του να δω αν έχει κέρατα· μα δεν είδα, γιατί φορούσε καπέλο. — Ετούτος είναι ο γιος μου, του ’πε ο πατέρας μου. Ξέμπλεξε το χέρι μου από τη φούχτα του και με παρέδωκε στο δάσκαλο. — Το κρέας δικό σου, του ’πε, τα κόκαλα δικά μου· μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο. — Έγνοια σου, καπετάν Μιχάλη· έχω εδώ το εργαλείο που κάνει τους ανθρώπους, είπε ο δάσκαλος κι έδειξε τη βίτσα. Απόδειξη διδάκτρων του Παρθεναγωγείου Η «Παλλάς» Από το Δημοτικό Σκολειό απομένει ακόμα στη θύμησή μου ένας σωρός παιδικά κεφάλια, κολλητά το ένα πλάι στο άλλο, σαν κρανία· τα πιο πολλά θα ’χουν γίνει κρανία. Μα απάνω από τα κεφάλια αυτά απομένουν μέσα μου αθάνατοι οι τέσσερις δασκάλοι. [...] Στην Τετάρτη Τάξη βασίλευε και κυβερνούσε ο Διευθυντής του Δημοτικού. Κοντοπίθαρος, μ' ένα γενάκι σφηνωτό, με γκρίζα πάντα θυμωμένα μάτια, στραβοπόδης. «Δε θωράς, μωρέ, τα πόδια του», λέγαμε ο ένας στον άλλο σιγά να μη μας ακούσει, «δε θωράς, μωρέ, πώς τυλιγαδίζουντα πόδια του; και πώς βήχει; Δεν είναι Κρητικός». Μας είχε έρθει σπουδασμένος από την Αθήνα κι είχε φέρει, λέει, μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θα 'ταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική· μα όταν τον αντικρίσαμε για πρώτη φορά ήταν ολομόναχος· η Παιδαγωγική έλειπε, θα 'ταν σπίτι. Κρατούσε ένα μικρό στριφτό βούρδουλα, μας έβαλε στη γραμμή κι άρχισε να βγάζει λόγο. Έπρεπε, λέει, ό,τι μαθαίναμε να το βλέπαμε και να το αγγίζαμε ή να το ζωγραφίζαμε σ' ένα χαρτί γεμάτο κουκκίδες. Και τα μάτια μας τέσσερα· αταξίες δε θέλει, μήτε γέλια, μήτε φωνές στο διάλειμμα· και σταυρό τα χέρια. Και στο δρόμο, όταν δούμε παπά, να του φιλούμε το χέρι. «Τα μάτια σας τέσσερα, κακομοίρηδες, γιατί αλλιώς, κοιτάχτε εδώ!», είπε και μας έδειξε το βούρδουλα. «Δε λέω λόγια, θα δείτε έργα!» Κι αλήθεια είδαμε· όταν κάναμε καμιά αταξία ή όταν δεν ήταν στα κέφια του, μας ξεκούμπωνε, μας κατέβαζε τα πανταλονάκια και μας έδερνε κατάσαρκα με το βούρδουλα· κι όταν βαριόταν να ξεκουμπώσει, μας έδινε βουρδουλιές στ' αυτιά, ωσότου έβγαινε αίμα. Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου, σήκωσα το δάχτυλο: — Πού είναι, κυρ δάσκαλε, ρώτησα, η Νέα Παιδαγωγική; γιατί δεν έρχεται στο σκολειό; Μαθητές Δημοτικού Σχολείου (αρχές 20ού αι.) Τινάχτηκε από την έδρα, ξεκρέμασε από τον τοίχο το βούρδουλα. — Έλα εδώ, αυθάδη, φώναξε, ξεκούμπωσε το πανταλόνι σου. Βαριόταν να το ξεκουμπώσει μόνος του. — Να, να, να, άρχισε να βαράει και να μουγκρίζει. Είχε ιδρώσει, σταμάτησε. — Να η Νέα Παιδαγωγική, είπε, κι άλλη φορά σκασμός! Ήταν όμως και πονηρούτσικος ο σύζυγος της Νέας Παιδαγωγικής. Μια μέρα μας λέει: «Αύριο θα σας μιλήσω για το Χριστόφορο Κολόμβο, πώς ανακάλυψε την Αμερική. Μα για να καταλάβετε καλύτερα, να κρατάει καθένας σας κι από ένα αυγό· όποιος δεν έχει αυγό, ας φέρει βούτυρο!». Ν. Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, Εκδόσεις Ελένης Ν. Καζαντζάκη *αλαφιασμένος: ταραγμένος, τρομαγμένος *σφαγάρι: ζώο που προορίζεται για σφαγή, σφάγιο *αντρειευόμουν: έκανα τον γενναίο *εκκλησιά του Αϊ-Μηνά: η εκκλησία του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Ν. Καζαντζάκης *χτίρι: κτίριο *σφηνωτό: τριγωνικό, μυτερό *θωράς: βλέπεις *τυλιγαδίζουν: τυλίγονται σαν νήμα, στραβώνουν

Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΚΥΡΑ ΣΦΑΓΗΣ ΕΦΤΑΣΕ

Αυγούστου 1, 2013 από seisaxthiablog

Στο χωριό του Νίκου Καζαντζάκη μια νύχτα έγινε σφαγή από τους Τούρκους. Ο πατέρας του καπετάν Μιχάλης κλειδαμπάρωσε την πόρτα, άδραξε το τουφέκι του & ακόνισε το μαυριτάνικο μαχαίρι. “Αν οι Τούρκοι σπάσουν την πόρτα & μπουν μέσα θα σας σφάξω για να μην πέσετε στα χέρια τους” είπε στην γυναίκα του & τα δυό μικρά παιδιά του. Ολη η νύχτα πέρασε έτσι μέχρι που ξημέρωσε. Οι Τούρκοι δεν χτύπησαν το δικό τους σπίτι. Ο μικρός τρομαγμένος Νίκος ρώτησε την μάνα του: “Μάνα έφυγε η κυρά σφαγή;” Τότε αγριεμένος ο πατέρας του τον άρπαξε από το χέρι & τον έβγαλε έξω να δει τους χαλασμένους, τα αποκαίδια, το αίμα, ώσπου έφτασαν στην πλατεία. Εκεί στον πλάτανο, ήταν τρείς κρεμασμένοι, τουμπανιασμένοι με τις γλώσσες έξω. Ο μικρός Νίκος άρχισε να κλαίει & έκανε να φύγει. Τον άρπαξε ο πατέρας του & τον υποχρέωσε να κοιτάξει: “Κοίτα ξέρεις γιατί αυτοί οι τρείς είναι έτσι κρεμασμένοι; Για την κυρά λευτεριά…να το βάλεις καλά στο μυαλό σου”. Από την αυτοβιογραφία του στο βιβλίο “Αναφορά στον Γκρέκο”. Από εμάς σήμερα τους σύγχρονους επαναστάτες του Facebook ειδικά από όσους πληρώνουν την δήθεν εφορία στους προδότες για να μην τους πάρουν τα σπιτάκια, οι κατακτητές, έχει κανείς το φρόνημα του καπετάν Μιχάλη; Η μήπως κανείς νομίζει ότι τώρα είναι άλλες εποχές;

Μολών λαβέ λοιπόν “λεβέντες”.

Ιάκωβος Τίγκας

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ- ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ