Κώστας Κουτσουρέλης: «Παπαδιαμάντης και Σολωμός»

Ομιλία του ποιητή και δοκιμιογράφου κ. Κώστα Κουτσουρέλη, με τίτλο «Παπαδιαμάντης και Σολωμός».

 Συντόνισε η ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και πρόεδρος της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών, κ. Ερασμία-Λουίζα Σταυροπούλου.

Γενέθλιο Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σχεδόν λίβελος για τον άλλο Αλέξανδρο

από Στέλιος Κούκος

Προφανώς ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, ο ξάδελφος, του «άλλου Αλέξανδρου», είναι καλύτερος πεζογράφος από τον ξάδελφό του τον Παπαδιαμάντη! Και μάλιστα κατά παρασάγκας!

Ως προς αυτό είμαι απολύτως απόλυτος! Αυτός, ο ξάδελφος, του ξαδέλφου του τα έχει όλα τακτοποιημένα, βατά, όμορφα, γλυκά χωρίς άναρχες και ετσιθελικές παρεκβάσεις. Δεν πλατειάζει στα κείμενά του.

Και δεν κάθεται να συνορίζεται, να μαλώνει με τον κόσμο, και μάλιστα χρονιάρες μέρες, να απαντά στους... καλοθελητές, (γιατί άκουσε, γιατί είπαν γι' αυτόν), να διατυπώνει μανιφέστα, διακηρύξεις -είναι αυτό το πράγμα λογοτεχνία;- όπως ο ξάδελφος!

Καλά τριτεξάδελφος!

Σ' αυτόν τον Αλέξανδρο του Μωραϊτίδη, του άλλου Αλέξανδρου του Αδαμαντίου ξάδελφο, συντονίζεσαι αφήνεσαι και πας. Φτάνει να έχεις επιβιβαστεί και αποπλεύσει: «Με του βοριά τα κύματα». Ή και με του βοριά τα... κείμενα.

Όσο και αν οι θάλασσες, οι τρικυμίες, οι προορισμοί και οι τόποι είναι ίδιοι, εδώ στον δικό του λογοτεχνικό χώρο νιώθεις πως ο καιρός είναι ευδείελος (εύδιος, καθαρός). (Λέξη που άκουσα από τον Ν.Γ. Πεντζίκη σε προφορικό λόγο, μιλώντας για κάτι που συνέβη στην Θεσσαλονίκη, αλλά έμεινα στο ευδείελος. Μου ήταν αρκετή η λέξη και έτσι έχασα την λοιπή ιστορία).

Το ξεχασμένο ορθόδοξο ήθος.

Οἱ ἀγρυπνίες τοῦ Ἁγίου Ἐλισαίου σταθήκανε πνευματικὸ φυτώριο. Μέσα στὸ ταπεινὸ αὐτὸ ἐκκλησάκι, στοὺς Ἀγέρηδες, ὁ Ὅσιος παπα-Νικόλας ὁ Πλανᾶς, ὁ Ἀλέξανδρος Παπα­διαμάντης, ὁ Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης καὶ μία πλειάδα ταπεινῶν ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, εἴχανε ὀργανώσει αὐτὲς τὶς ἀγρυπνίες.

Λειτουργὸς ὁ ἀκούραστος ψάλτης ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, κι ἀριστερὸς ψάλτης ὁ Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης. Καὶ γύρω τους ἕνα ἐκκλησίασμα ἀπὸ ταπεινοὺς Χριστιανούς, ποὺ δὲν κουραζόντανε, οὔτε ἀπὸ τὶς μακρυὲς ἀκολουθίες, οὔτε ἀπὸ τὴν ἀγρυπνία, οὔτε ἀπὸ τὴν ὀρθο­στασία. Οὔτε τὰ βλέφαρά τους κλείνανε, οὔτε τὰ γόνατά τους λυγίζανε.

Οἱ ταπεινοὶ αὐτοὶ Χριστιανοί, οὔτε συλλόγους εἴχανε σκαρώ­σει, οὔτε λόγους βγάζανε, οὔτε συχνάζανε στὰ γραφεῖα τῶν ἐφημερίδων, ἀπαιτώντας προ­σωπικὴ προβολὴ καὶ παινέματα τῶν δημοσιογράφων, οὔτε καλούσανε κανέναν ἰσχυρὸ νὰ ‘ρθη, νὰ τοὺς καμαρώση καὶ νὰ τοὺς ἐνισχύση.

Δὲν κάνανε κοινωνικό Χρι­στιανισμό, οὔτε εἶχε ψηλώσει ὁ νοῦς τους, ὥστε νὰ θέλουνε νὰ βολέψουνε τὰ στραβὰ τοῦ κό­σμου, σὰν κείνους τοὺς πιὸ θεόστραβους ἀπ’ ὅλους, ποὺ παρασταίνουνε τὸν ἐκλεχτό τοῦ Θεοῦ, τὸν προωρισμένο ν’ ἀποκαταστήση τὴν δικαιοσύνη του, στὸν ξεστρατισμέ­νο κόσμο. Ἤτανε ἄνθρωποι ἁπλοί, ταπεινοὶ Χριστιανοί, ποὺ πιστεύανε στὸν Θεάνθρωπο Χριστό, στὴ Παναγία Θεοτόκο καὶ στοὺς ἁγίους Του. Καὶ πιστοὶ στὸ Λόγο Του, δὲν νοιαζότανε γιὰ τὰ κρίματα τῶν ἀλλονῶν, ἀλλὰ γιὰ τὰ δικά τους. Κι’ αὐτὲς τὶς δικές τους πληγὲς πασχίζανε νὰ ἐπουλώσουνε μὲ νηστεῖες, μὲ προσευχή, μὲ καθημερινὴ παρουσία στὸν Οἶκο Του, μ’ ἀδιάκοπο διάβασμα τοῦ Λό­γου Του, τοῦ Εὐαγγελικοῦ καὶ τῶν βίων τῶν ἁγίων, ποὺ βρίσκανε μέσα στὰ συναξάρια.

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καί «τά δαιμόνια στό ρέμα»

Γεννήθηκε σαν σήμερα 04.03.1851

Τό σκοτεινό σύμπαν τῆς παιδικῆς ἡλικίας στό ἔργο τοῦ Παπαδιαμάντη

από Μαντώ Μαλάμου

Ἡ παιδική ἡλικία ἦταν αὐτό τό βουλιαγμένο σπίτι

(Γιῶργος Χειμωνᾶς)

Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης στήν ἀνατολή τοῦ 20ου αἰῶνα δημοσιεύει τό διήγημα μέ τόν ἐντυπωσιακό τίτλο «Τά δαιμόνια στό ρέμα» (1900), ὁ Sigmud Freud ἔχει μόλις ἐκδώσει τό ἐμβληματικό ἔργο του γιά τήν ἑρμηνεία τῶν ὀνείρων. Ἐκεῖ, σύν τοῖς ἄλλοις, ὑπογραμμίζει τόν θεραπευτικό ρόλο πού μπορεῖ νά διαδραματίσει ἡ μνημονική ἀνάκληση τῆς παιδικῆς ἡλικίας, τῆς ὁποίας τήν θεμελιώδη σημασία γιά τήν διαμόρφωση τῆς ἐνήλικης προσωπικότητας τοῦ ἀτόμου συνοψίζει στήν ἀφοριστική διατύπωση ὅτι «ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι παρά τό προϊόν τῶν τραυμάτων τῆς παιδικῆς του ἡλικίας». Αὐτή τήν αὐτοθεραπευτική λειτουργία ἐπιτελεῖ καί γιά τόν συγγραφέα του, πιστεύω, τό συγκεκριμένο διήγημα, ὅταν ἀνασύρει τραυματικές ἐμπειρίες τῆς παιδικῆς του ἡλικίας, καθοριστικές γιά τήν ὑπόλοιπη ζωή του, σύμφωνα μέ τήν δική του ὁμολογία:

Ὅταν ἐνθυμοῦμαι τώρα τὸ συμβὰν ἐκεῖνο τῆς παιδικῆς μου ἡλικίας, μοῦ φαίνεται ὡς νὰ ἦτο ἀλληγορία ὅλης τῆς ζωῆς μου.

Ὡστόσο τόν ἴδιο καιρό ἡ ἑλληνική κριτική θά χαρακτήριζε τό ἔργο τοῦ Παπαδιαμάντη ἁπλῶς ἠθογραφικό. Ἀργότερα, βεβαίως, θά ὑπέπιτε καί σέ βαρύτερα ἁμαρτήματα[1], ὁ ἀπόηχος τῶν ὁποίων φτάνει σέ ὡρισμένες περιπτώσεις μέχρι καί σήμερα. Πῶς ἀλλιῶς νά δεῖ κανείς τό γεγονός ὅτι τά σχολικά βιβλία συστήνουν τόν Παπαδιαμάντη στούς ἐφήβους μέ ἀφελεῖς ἀπόψεις, σημαντικῶν κατά τά ἄλλα, ἱστορικῶν τῆς λογοτεχνίας, ὅπως εἶναι π.χ. τό εἰσαγωγικό σημείωμα γιά τήν Φόνισσα τοῦ Λίνου Πολίτη, πού καταλήγει ὡς ἑξῆς: «Ἡ γυναίκα αὐτή μέ τήν ἀβυσσαλέα ψυχολογία […] εἶναι ἕνα πρόσωπο αἰνιγματικό καί ὁλότελα ξένο ἀπό τούς ἀφελεῖς (πονηρούς πολλές φορές, ἀλλά καλόκαρδους πάντα[2]) νησιῶτες πού γεμίζουν τά ἄλλα του διηγήματα».

“O Άγιος των ελληνικών γραμμάτων", o «κοσμοκαλόγερος» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, 1851-1911

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης | Ζωγραφιά: Κωστής Καζαμιάκης

ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΦΣΥΝ  24.01.25

Κωστής Καζαμιάκης. 1*

Ισοκράτης. Αθηναίος ρήτορας (436 – 338) : Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν.

Ο Παπαδιαμάντης έγραψε με ολόφωτη, υπέρλαμπρη, ιδιαίτερη, απαράμιλλη γλώσσα τρία μυθιστορήματα: "Η Μετανάστις", "Οι έμποροι των Εθνών", "Η Γυφτοπούλα". Έγραψε ακόμη τρία μεγάλα διηγήματα: "Χρήστος Μηλιόνης", "Φόνισσα", "Ρόδινα Ακρογιάλια". Ακόμα 180 διηγήματα και 40 Μελέτες και Άρθρα.

Θησαυροί του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Αποφθέγματα, αφορισμοί.

Έγραψε για την Ελληνική γλώσσα:

-Καίτοι αγράμματη, η γραία μ’ εδίδαξεν ότι εις την ελληνικήν γλώσσαν, άλλως νοούμεν, άλλως ομιλούμεν και άλλως γράφομεν.

-Η γλώσσα η ελληνική έπρεπε να βλέπει μακράν, ως φάρον παμφαή ( πάμφωτο), την λαμπράν αίγλην της αρχαίας χωρίς να έχει τέρμα τον φάρον αυτόν. Ο φάρος οδηγεί εις τον λιμένα, δεν είναι αυτός ο λιμήν. «Μελετήματα και άρθρα».

Είπαν για την Ελληνική Γλώσσα:

-Μένανδρος: Η γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει.

-Κικέρων: Ει θεοί διαλέγονται, την των Ελλήνων γλώττη χρώνται.

-Θεόδωρος Β` Λάσκαρις: Απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος.

Ο Παπαδιαμάντης έγραψε για την Αλήθεια.

-Η αλήθεια είναι πάντοτε παράλογος, και διά τούτο δεν την λέγουσι ποτέ οι φρόνιμοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι, αλλά την ομολογούσιν οι μεθυσμένοι, οι τρελλοί, οι άρρωστοι και τα μικρά παιδία. «Οι Έμποροι των Εθνών».

-Άνευ ψεύδους ουδεμία υπόθεσις ευοδούται.

-Πας άνθρωπος εργάζεται δι’ εαυτόν, επί τη προφάσει ότι εργάζεται δια τους άλλους. «Η Μαυρομαντηλού».

Αισχύλος, «’Όπλων κρίσις». Απλά γαρ εστι της αληθείας έπη. Απλά είναι τα λόγια της αλήθειας.

Το κελί που έμεινε για 10 χρόνια ο Παπαδιαμάντης

Βρίσκεται στου Ψυρρή και είναι επισκέψιμο!

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Η εκπομπή «ΤΑLK OF THE TOWN» με τον Βαγγέλη Καράλη, βρέθηκε στο κελί όπου έμενε δέκα χρόνια ο «άγιος των γραμμάτων» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Στην καρδιά της Αθήνας, στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στου Ψυρρή, οι Αθηναίοι και κόσμος από ολόκληρη την Ελλάδα έχει την ευκαιρία να δει το κελί όπου έμενε για 10 χρόνια ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στο καμαράκι όπου ο σπουδαίος Σκιαθίτης λογοτέχνης έγραψε στο ημίφως το μεγαλύτερο μέρος της «Φόνισσας».

''Φώτα'' - Ένα άγνωστο θρησκευτικό άρθρο του Παπαδιαμάντη (Γιώργος Βαλέτας, Από το Περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, 1941)

Σήμερον η Εκκλησία ημών εορτάζει την μεγάλην εορτήν των Θεοφανείων, και ποιείται μνείαν της βαπτίσεως του Χριστού εν τω Ιορδάνη. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής, όστις έμβρυον εν τη μήτρα είχεν αναγνωρίσει τον Λυτρωτήν και εσκίρτησεν, ανήρ γενόμενος υπήρξε και ο πρώτος πιστεύσας, υποδείξας και κηρύξας τον Χριστόν. «Ίδε ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου», είπεν ότε είδε τον Ιησούν περιπατούντα. «Έρχεται άλλος οπίσω μου, ου ουκ ειμί ικανός λύσαι τον ιμάντα των υποδημάτων αυτού», έλεγε προς τους μαθητάς του. Τινές δε των μαθητών τούτων, εγκαταλιπόντες αυτόν, ηκολούθησαν τον Ιησούν, όθεν ο Ιωάννης εγκαρτερών και υποτασσόμενος έλεγεν, «Εκείνον δει

αυξάνειν, εμέ δε ελαττούσθαι». Εκ των μαθητών τούτων του Ιωάννου λέγεται ότι ήσαν ο Ανδρέας ο πρωτόκλητος και ο αδελφός αυτού Σίμων Πέτρος, όστις και πρώτος εκ των άλλων αποστόλων ωμολόγησε τον Χριστόν, «Ραββί, συ ει ο Χριστός, ο υιός του Θεού, συ ει ο βασιλεύς του Ισραήλ». Προς τούτον λοιπόν τον Ιωάννην, τον κηρύττοντα και βαπτίζοντα βάπτισμα μετανοίας, προσήλθεν ο Χριστός ως άνθρωπος και εβαπτίσθη θέλων να δώση το παράδειγμα.

Επειδή περί βαπτίσματος ο λόγος, καλόν νομίζω ενταύθα να υποβάλω πρακτικάς τινας παρατηρήσεις περί του τρόπου καθ’ ον τελείται παρ’ ημίν το Βάπτισμα.

Στέλιος Κούκος: Ποια «Φώτα – Ολόφωτα», κύριε Παπαδιαμάντη; Τι στο καλό!

Ν. Εγγονόπουλος «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης».

Γράφει ο Στέλιος Κούκος

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Φώτα – Ολόφωτα»! Τι θαυμάσιος τίτλος διηγήματος! Τον διαβάζεις και ο νους, η καρδιά και η ψυχή σου αγάλλονται! Μια χαρά, για να μην πω χάρη σε κατακλύζει και αγωνιάς να το διαβάσεις με μιας όλο και να το απολαύσεις!

Πολύ σύντομα, όμως, αναφωνείς μα είναι αυτό αυτό διήγημα για τα Φώτα; Ποια Ολόφωτα; Μάλλον, για Κατασκότεινα πρόκειται! Τι είναι όλη αυτή η παρωδία, έστω τραγωδία μέρα που είναι; Πιο πολύ με κατάμαυρο θρίλερμοιάζει! Και μας το έχει ξανακάνει αυτό άλλοτε εν μέσω θέρους εκείνη την φορά. Δεν είναι πράγματα αυτά! Διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί και αν δεν έχω δίκαιο πέστε μου…

Το παπαδιαμαντικό αυτό θρίλερ των Θεοφανείων το οποίο δημοσιεύτηκε το 1894 αρχίζει με τον κινδυνεύοντα επί κυμάτων Κωσταντή τον Πλαντάρη που μαζί με τον δεκαεφταετή ναύτη του Τσότσο και τον ζωέμπορο Πραματή ταξιδεύουν ή καλύτερα θαλασσοπνίγονται επί της μικρής βάρκας του πρώτου.

Η χρονική στιγμή, ήτοι Φώτα ή κοντά στα Φώτα ή περίοδος Φώτων δεν φανερώνεται αμέσως, παρά όταν ο αναγνώστης φτάσει στην πέμπτη παράγραφο. Ήδη, όμως, ο τίτλος του διηγήματος προδιαγράφει την χρονική στιγμή.

Εν τω μεταξύ, ο συγγραφέας μάς ενημερώνει το τι ακριβώς συμβαίνει στην θάλασσα με τους επιβαίνοντες στην βάρκα και μας κόβει την ανάσα, περιγράφοντας την πάλη του κυβερνήτη της, Κωνσταντή Πλαντάρη, με τα κύματα ο οποίος πλαντάζει μαζί με τους άλλους δύο στην τρικυμιώδη θάλασσα! Άλλωστε τι Πλαντάρης θα ήταν αν δεν πλάνταζε! Και να το λεπτό χιούμορ του σκιαθίτη συγγραφέα! Κάνουν, όμως, τέτοια πράγματα εν μέσω άμεσου κινδύνου βυθίσεως της βάρκας και αύτανδρου πνιγμού των επιβαινόντων;

Και δεν σταματά εκεί το… μακάβριο χιούμορ του, αφού ο ζωέμπορος Πραματής δεν φαίνεται να θρηνεί για την πραμάτειά του, γιατί προφανώς κινδυνεύει η ίδιά του η ζωή. (Αλλά η πραμάτεια προδιαγράφει τον ίδιο τον άνθρωπο: Πραματής. Μάλιστα)!

Για τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Είπανε για τον Παπαδιαμάντη..

~~~~~~~~~~~

''Εις όσα έργα του εδιάβασα μ΄ έκαμεν εντύπωσιν η περιγραφική του δύναμις. Με φαίνεται ότι είναι λαμπρά ασκημένος στης περιγραφής την τριπλήν ικανότητα -τα ποιά πρέπει να λεχθούν, τα ποιά πρέπει να παραλειφθούν, και εις τα ποιά πρέπει να σταματηθεί η προσοχή.''

 

Κ. Π. Καβάφης

______***______

''Μ΄ αρέσει που είναι σαν τη φύση απλότατος και κυκλούμενος ο Σκιαθίτης...''
''Ετούτο και στον τρισαγάπητο Παπαδιαμάντη θαυμάζω, τον ατελεύτητο θυσιασμό. Οι λέξεις οσφραντικές ανέρχονται από κάποιο θυσιαστήριο. Η γλώσσα επιστρέφει...''
''Μεγάλοι άνθρωποι του Λόγου δωρίζουν εδώθ΄ εκείθε, στους λαούς, τη γυρευτή γλώσσα, την πιο ποθητή Ελένη... τη δύναμη της Ελένης, ολότελα για προσωπική τους απόλαυση. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι κατορθώνουν εκείνο που θα το ΄λεγα ε ρ ή μ ω σ η   τ η ς   γ λ ώ σ σ α ς. Όπως ερημώνεται ο τρελά ερωτευμένος και περιττεύει γι αυτόν ο κόσμος. Τέτοιοι ερωτευμένοι ο Παπαδιαμάντης και ο Καβάφης.''
''Ο Παπαδιαμάντης, της ψυχής ο βαθύτατος μάντης...''
''Ο Παπαδιαμάντης είναι ένας ηδονιστής της Ορθοδοξίας, όπως αυτή διαποτίζει τον ψυχισμό των νεότερων Ελλήνων''
''Ο Παπαδιαμάντης, μάλιστα, φλέγεται από τα πράγματα σε βαθμό τραγωδίας''

Νίκος Καρούζος

______***______

''ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ από το μέρος της αθωότητας - λ ε υ κ ο φ ό ρ ο ς.    τ η ν    δ ι ά ν ο ι α ν, που λέει κι ο Ρωμανός- σε δύο περιπτώσεις : όταν δεν έχει φτάσει στο σημείο να υποψιαστεί καν το μαύρο, κι όταν το έχει διατρέξει ως την έσχατη άκρη του, έτσι που να πατήσει από το άλλο μέρος πάλι στο λευκό... Μορφές όπως του Πλωτίνου, του Ρωμανού του Μελωδού,... του Θεόφιλου, του Π α π α δ ι α μ ά ν τ η, διαφορετικές στο έπακρο, μ΄ ελκύσανε ανέκαθεν -ανεξάρτητα εντελώς από τη ζωή τους- γι αυτό το λευκό σημάδι που διασώσανε στο έργο τους, τη λάμψη που έφερναν είτε με τρόπο ήπιο είτε με αγριότητα.''
''...η καθαρότητα της ψυχής του (Παπαδιαμάντη)... ακολουθεί τον αντίστροφο δρόμο της νοητικής του λειτουργίας, έτσι που... σε τελική κατάληξη, όλος αυτός ο μικρός λαός των ανθρώπων που μισούνται κι ερωτεύονται δεν είναι παρά μαργαρίτες και παπαρούνες σ΄ έναν αγρό παραθαλάσσιο, τη στιγμή που προσγειώνεται στο έδαφος του, για να ψάλει τραγούδια του έρωτα, κάποιος άγγελος Κυρίου''
''...Η λάμψη του (Παπαδιαμάντη) δεν είναι απαύγασμα μιας ψυχής χριστιανικής με τη συμβατική έννοια, είναι προβολή ενός εσωτερικού κόσμου α π ε ί ρ α γ ο υ α π ό τ ι ς μ ι κ ρ ό τ η τ ε ς αλλά γεμάτου καθάριου έρωτα.''

Οδ. Ελύτης

______***______

Κωστής Παλαμάς -"Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ο ζωγράφος των ταπεινών"1933

[...]"Μα πάντα έσταζε κάποιο μέλι από τα χείλη του, και το κοντύλι του, έτσι, άκοπα, άνετα, απρόσεχτα, με δυο τρεις μολυβιές μάς άφηνε στο χαρτί αξέχαστα «σκίτσα», που το στόμα τους ήθελε φιλί, και τα μάτια τους γυρεύαν αγάπη, και μας τραβούσε ο άνθρωπος αυτός απάνου στα γραμμένα του και μας αντάμωνε αδερφώνοντάς μας με τη συγκίνηση και με τη συμπάθεια. Τέτοιος είναι ο τεχνίτης. 

Σκάφτει μέσα στη συνείδηση των ομοίων του και την ανυψώνει, ας είνε και διαβατικά, την ανθρωπιά τους."

Κωστής Παλαμάς -"Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ο ζωγράφος των ταπεινών"1933.

 

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Η ζωή του και η διαμάχη για το έργο του

Τα κομβικά σημεία της ζωής του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντησ και η διαμάχη των κριτικών για το έργο του

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Γιάννης Θ. Διαμαντής

Στις 3 Ιανουαρίου 1911, πεθαίνει ένας από τους θεμελιώδεις λίθους των ελληνικών γραμμάτων, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Όπως γράφει ο Γιάννης Ν. Μπασκόζος στο «ΒΗΜΑ» στις 3 Ιανουαρίου του 2010:

«O Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης υπήρξε μια τραγική προσωπικότητα της νεότερης Ελλάδας με τόσο πολλές όψεις που ακόμη τον ανακαλύπτουμε. Εζησε μόνος, απένταρος, πιστός στην τέχνη, αδιάφορος για τα χρήματα και την κοινωνική ένταξη, μοίρασε τη ζωή ανάμεσα στα καπηλειά και στις εκκλησίες, σχεδόν ρακένδυτος, υπήρξε πάντα ένας αποσυνάγωγος τεχνίτης της γλώσσας και της αφήγησης. Ενας έλληνας μποέμ.

Παιδικά χρόνια

»Γεννήθηκε στις 4 Μαρτίου 1851 σε ένα νησί που φημίζεται για τη φυσική καλλονή του και τους ψαράδες του, τη Σκιάθο. Ηταν το τέταρτο παιδί του ζεύγους Αδαμαντίου και Γκιουλιώς (Αγγελικής) Εμμανουήλ. Το επώνυμο Παπαδιαμάντης προέρχεται από το όνομα του πατέρα του που ήταν και παπάς.

»Τα παιδικά του χρόνια ήταν ανέμελα στο νησί και θα τα ανακαλέσει πολλές φορές νοσταλγικά στα κείμενά του. Ως το 1860 φοίτησε στο δημοτικό σχολείο Σκιάθου, όπου έμαθε τα βασικά- ανάγνωση, γραφή, μαθηματικά-, του άρεσε όμως, από ό,τι λένε, πιο πολύ να ζωγραφίζει.

»Στα παιχνίδια του είχε συντροφιά ανάμεσα στους άλλους τον ξάδελφό του, μετέπειτα καλό συγγραφέα Αλέξανδρο Μωραϊτίδη και τον Νικόλαο Διανέλλο, μετέπειτα μοναχό Νήφωνα, ο οποίος θα είναι για χρόνια ο «κολλητός» του.

»Θα πάνε μαζί στο Αγιον Ορος, θα κατοικήσουν (μέχρι παρεξηγήσεως) για λίγο στο ίδιο διαμέρισμα, ώσπου ο Νήφωνας να παντρευτεί και να φύγει για να μείνει στο Χαρβάτι.
Ανθρωπος των καπηλειών και των τρωγλών

Τα ρόδινα ακρογιάλια του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

από Ευθύμης Χατζής

Υπόθεση: Το πάθος για μια γυναίκα και κάποιες απελπισμένες σκέψεις σπρώχνουν έναν νέο άντρα να πάρει κρυφά μια ξένη βάρκα και να φύγει στη θάλασσα. Η αύρα τον παρασύρει, και ναυαγεί. Συνέρχεται σε μια σπηλιά, κοντά στα έρημα ακρογιάλια, ανάμεσα σε τρεις ιδιόρρυθμους ανθρώπους που, ο καθένας τους γι ‘άλλο λόγο, ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας. Τους ακούει να διηγούνται, με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, τις προσωπικές τους ιστορίες. Πίσω όμως από τους φαινομενικά άτυχους έρωτες, διακρίνει την αληθινή αγάπη... 

Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα που ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έγραψε το 1907 ο Ευθύμης Χατζής δημιουργεί ένα άψογα κινηματογραφημένο ερωτικό δράμα, που βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

 Ερωτικό – υπαρξιακό δράμα, παραγωγής 1998.

Σκηνοθεσία: Ευθύμης Χατζής. Σενάριο: Ευθύμης Χατζής, Δημήτρης Νόλλας. 

Συγγραφέας: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Δοξαστικό μοιρολόι στον Παπαδιαμάντη την ώρα του θανάτου του, που την ονομάζει πανήγυρη

Κλικ ΕΔΩ ή στην εικόνα για να διαβάσετε το αφιέρωμα 

Στέλιος Κούκος, Το υπερωκεάνειο «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης»

Κάθε τέτοια μέρα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έρχεται πιο κοντά μας. Ανάμεσα στις γιορτές που ο ίδιος αναφέρει ως: «Χριστούγεννα, Άις-Βασίλης, Φώτα».

Η 3η Ιανουαρίου αποτελεί επέτειο της κοιμήσεώς του.

Ένα μνημόσυνο και μια γιορτή για έναν μοναδικό συγγραφέα του ελληνικού λόγου. Ο Παπαδιαμάντης δεν αποτελεί απλώς έναν ιδιαίτερα σημαντικό λόγιο και συγγραφέα της εποχής του, αλλά και έναν εξαιρετικά σημαντικό συγγραφέα του όλου ελληνικού λόγου.

Άλλωστε μέσα στο δικό του συγγραφικό σώμα διασώζονται και πολλοί άλλοι λόγοι και κόσμοι προηγουμένων εποχών. Από την ελληνική αρχαιότητα, τη βυζαντινή, την περίοδο της τουρκοκρατίας και της εποχής του. Από τη λόγια και τη λαϊκή παράδοση μας.

Και αν δεν υπήρχε το εμπόδιο της γλώσσας, και μάλιστα της πλουσιοπάροχα πεποικιλμένης γραφής του, θα αποτελούσε και ένα ξεχωριστό κόσμημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Θα βρισκόταν πλάι στον Ντοστογιέφσκι που η δική του μεταφορά, μετάφραση σε άλλες γλώσσες ήταν πολύ πιο εύκολη.

Η 3η Ιανουαρίου του 1911 ήταν η μέρα που έγειρε για πάντα ο κορυφαίος έλληνας συγγραφέας για να ξεκουράσει το σώμα του στα χώματα της ιδιαίτερης του πατρίδας, την Σκιάθο.

ΑΝΤΙΦΩΝΟ - Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

Ανήκομεν εις την Δύσιν… Και ο Παπαδιαμάντης;

Χρήστος Γιανναράς-27 Απριλίου 2012

H ομορφιά σώζει τον κόσμο

ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: «Εγώ ασχολούμαι με το ωραίον»

Αντίφωνο -16 Αυγούστου 2023

Ο Παπαδιαμάντης μεταξύ Ελλάδας και Δύσης

Δημήτρης Μαυρόπουλος 

Z. Λορεντζάτος: Ἡ «μυστικὴ φωταγωγία» τοῦ Παπαδιαμάντη
Αντίφωνο - 4 Ιανουαρίου 2016
ερί Τέχνης

Στ. Κούκος: Ο κύριος Παπαδιαμάντης…

Στέλιος Κούκος - 3 Ιανουαρίου 2017
περί Τέχνης

Προφήτες και δια Χριστόν σαλοί στην γλυκοφιλούσα του Παπαδιαμάντη

Δημήτρης Γ. Ιωάννου -16 Σεπτεμβρίου 2019
 

ΠΗΓΗ:https://antifono.gr/papadimantis/?fbclid=IwY2xjawHklyxleHRuA2FlbQIxMQABHU8SqfkwJFAXFnPjmnijo5FBK3JPDEBaAKBu3zuUcIQomu9KVqMxqlSjeQ_aem_4bQVMgAlWet8NAny0Dl9Ew
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

Το έγραψε το 1903 στο κελλί του 

(φωτό 2)δίπλα στους Αγίους Αναργύρους του Ψυρρή,μα δεν πρόλαβε να δει τη δημοσίευση του το 1912, καθώς μια τέτοια μέρα του 1911 ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης εγκατέλειπε τα εγκόσμια από πνευμονία.

Ακολουθεί ένα χωρίο του διηγήματος

-στη μοναδική  γλωσσική του 

απόδοση -και οι τελευταίες γραμμές στον συμβολικό 

Αι Σώστη ,"εκεί μεταξύ θείας και ανθρώπινης δικαιοσύνης" (που τα θεωρώ ιδιαιτέρως αποκαλυπτικά για τη φύση της Φραγκογιαννου).

-"Τότε ευθύς της ήλθε πάλιν ο ύπνος, βαθύς και διαρκέστερος. Και τότε ωνειρεύθη οιονεί ότι εξαναέζη όλην την περασμένην ζωήν της. Και παραδόξως, μέσα εις τον ύπνον της, έβλεπε τα επίλοιπα εκ των ονείρων της παρελθούσης ημέρας. Έβλεπεν όχι πλέον ότι υπανδρεύετο ή προικίζετο, αλλά ότι εγέννα, και της εφάνη ότι είχε και τας τρεις κόρας της συγχρόνως, την Δελχαρώ, την Αμέρσαν και την Κρινιώ, μικράς, σχεδόν ομήλικας ως να ήσαν τρίδυμοι. Ότι αι τρεις, κρατούμεναι εκ των χειρών, ίσταντο έμπροσθέν της, και της εζήτουν θωπείας, ασπασμούς και φιλεύματα. Αίφνης, τα πρόσωπα των, αλλοιωθέντα, δεν ωμοίαζαν πλέον ως των τριών θυγατέρων της, αλλά προσέλαβον όλους τους χαρακτήρας των τριών εκείνων κορασίων, των πνιγμένων, και, ως κομβολόγιον εκρεμάσθησαν αίφνης από τον λαιμόν της.

— Εγώ είμαι η Ματούλα, έλεγεν η μία. — Κ' εγώ η Μυλσούδα, η μικλή, εψέλλιζεν η άλλη. — Κ' εγώ είμαι η Ξενούλα, έλεγεν η τρίτη. — Φίλησε μας! — Πάρε μας! — Ημείς τα κορίτσια σου! — Εσύ μας γέννησες, μας έκαμες! — Μας γέννησε... στον άλλο κόσμο, επρόσθεσε σαρκαστικώς η Ξενούλα. — Χόρεψέ μας! — Δώσε μας μαμ! — Κάνε μας νάνι! — Τραγούδα μας! — Καμάρωσέ μας!

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ (Σκιάθος, Ο4. Ο3. 1851 – 03. 01. 1911).

 Από το fb του Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου

Σαν σήμερα (στις 2.00 π.μ., ξημερώνοντας η 3η Ιανουαρίου), κοιμήθηκε ο ταπεινός και αξεπέραστος  Άγιος των Νεοελλενικών Γραμμάτων, το "Έαρ και το Πάσχα της Ελληνικής Λογοτεχνίας"... ο "άγιος των ελληνικών γραμμάτων"... "η κορυφή των κορυφών (κατά τον Κ. Π. Καβάφη).

     **********

____ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ____

«Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἐπετείου τοῦ θανάτου του, 3 Ἰανουαρίου 1911, θυμίζω ὅτι κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς κηδείας του χιόνιζε, καὶ τὸ φέρετρο ποὺ μεταφερόταν ξεσκέπαστο ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στὰ Μνημούρια, στρώθηκε μὲ χιόνι, σὰν σάβανο. 

Τὴ συνθήκη αὐτὴ εἶχε περιγράψει ὁ ἴδιος στὸ διήγημα «Ὁ Ἔρωτας στὰ χιόνια», ὅπου ὁ μπαρμπα–Γιαννιός, ὁ ἥρωας τοῦ διηγήματος, πεθαίνει σαβανομένος ἀπὸ τὸ χιόνι: 

«Καὶ ὁ μπαρμπα-Γιαννιὸς ἄσπρισεν ὅλος, κ᾽ ἐκοιμήθη ὑπὸ τὴν χιόνα, διὰ νὰ μὴ παρασταθῇ γυμνὸς καὶ τετραχηλισμένος, αὐτὸς καὶ ἡ ζωή του καὶ αἱ πράξεις του, ἐνώπιον τοῦ Κριτοῦ, τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερῶν, τοῦ Τρισαγίου»

Toυ Δημ. Μαυρόπουλου, 

εκδότη του ΔΟΜΟΥ και των ΑΠΑΝΤΩΝ του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

**********

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

4 Μαρτίου 1851- 3 Ιανουαρίου 1911

Δημήτρης Κονιδάρης

*******

            "Μάννα μου, ἐγώ 'μαι τ' ἄμοιρο, 

                    τὸ σκοτεινὸ τρυγόνι..."

ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ  

Μάννα μου, ἐγώ 'μαι τ' ἄμοιρο, τὸ σκοτεινὸ τρυγόνι,

ὅπου τὸ δέρνει ὁ ἄνεμος, βροχὴ ποὺ τὸ πληγώνει.

Τὸ δόλιο! ὅπου κι' ἂν στραφῇ κι' ἀπ' ὅπου κι' ἂν περάσῃ

δὲ βρίσκει πέτρα νὰ σταθῇ, κλωνάρι νὰ πλαγιάσῃ.

Ἐγὼ βαρκούλα μοναχή, βαρκούλ' ἀποδαρμένη

μέσα σὲ πέλαγο ἀνοιχτό, σὲ θάλασσ' ἀφρισμένη,

παλεύω μὲ τὰ κύματα χωρὶς πανί, τιμόνι

κι' ἄλλη δὲν ἔχω ἄγκουρα πλὴν τὴν εὐχή σου μόνη.

Στὴν ἀγκαλιά σου τὴ γλυκειά, μαννούλα μου, ν' ἀράξω,

μὲς στὸ βαθὺ τὸ πέλαγο αὐτὸ πριχοὺ βουλιάξω.

Μαννούλα μου, ἤθελα νὰ πάω, νὰ φύγω, νὰ μισέψω

τοῦ ριζικοῦ μου ἀπὸ μακρυὰ τὴ θύρα ν' ἀγναντέψω.

Στὸ θλιβερὸ βασίλειο τῆς Μοίρας νὰ πατήσω,

κι' ἐκεῖ νὰ βρῶ τὴ μοῖρα μου καὶ νὰ τὴν ἐρωτήσω.

Νὰ τῆς εἰπῶ: εἶναι πολλά, σκληρὰ τὰ βάσανά μου,

ὡσὰν τὸ δίχτυ ποὺ σφαλνᾶ θάλασσα, φύκια κι' ἄμμο·

εἶναι κι' ἡ τύχη μου σκληρή, σὰν τὴν ψυχὴ τὴ μαύρη,

π' ἀρνήθηκε τὴν Παναγιὰ κι' ὁπὄλεος δὲν θαὔρει.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης "Ο έρωτας στα χιόνια"...

".... − Σεβτὰς εἶν' αὐτός, δὲν εἶναι τσορβάς …· ἔρωντας εἶναι, δὲν εἶναι γέρωντας.

Τὸ ἔλεγε τόσον συχνά, ὥστε ὅλες οἱ γειτονοποῦλες ὁποὺ τὸν ἤκουαν τοῦ τὸ ἐκόλλησαν τέλος ὡς παρατσούκλι: «Ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ὁ Ἔρωντας».

Διότι δὲν ἦτο πλέον νέος, οὔτε εὔμορφος, οὔτε ἄσπρα εἶχεν. Ὅλα αὐτὰ τὰ εἶχε φθείρει πρὸ χρόνων πολλῶν, μαζὶ μὲ τὸ καράβι, εἰς τὴν θάλασσαν, εἰς τὴν Μασσαλίαν....

....Ἐξεπιάσθη ἀπὸ τὴν λαβήν του. Ἐκλονήθη, ἐσαρρίσθη, ἔκλινε καὶ ἔπεσεν. Ἐξηπλώθη ἐπὶ τῆς χιόνος, καὶ κατέλαβε μὲ τὸ μακρόν του ἀνάστημα ὅλον τὸ πλάτος τοῦ μακροῦ στενοῦ δρομίσκου.

Ἅπαξ ἐδοκίμασε νὰ σηκωθῇ, καὶ εἶτα ἐναρκώθη. Εὕρισκε φρικώδη ζέστην εἰς τὴν χιόνα.

«Εἶχαν οἱ φωτιὲς ἔρωτα!… Εἶχαν οἱ θηλιὲς χιόνια!»

Καὶ τὸ παράθυρον πρὸ μιᾶς στιγμῆς εἶχε κλεισθῆ. Καὶ ἂν μίαν μόνον στιγμὴν ἠργοπόρει, ὁ σύζυγος τῆς Πολυλογοῦς θὰ ἔβλεπε τὸν ἄνθρωπον νὰ πέσῃ ἐπὶ τῆς χιόνος.

Πλὴν δὲν τὸν εἶδεν οὔτε αὐτὸς οὔτε κανεὶς ἄλλος. Κ' ἐπάνω εἰς τὴν χιόνα ἔπεσε χιών. Καὶ ἡ χιὼν ἐστοιβάχθη, ἐσωρεύθη δύο πιθαμάς, ἐκορυφώθη. Καὶ ἡ χιὼν ἔγινε σινδών, σάβανον.

Καὶ ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ἄσπρισεν ὅλος, κ' ἐκοιμήθη ὑπὸ τὴν χιόνα, διὰ νὰ μὴ παρασταθῇ γυμνὸς καὶ τετραχηλισμένος, αὐτὸς καὶ ἡ ζωή του καὶ αἱ πράξεις του, ἐνώπιον τοῦ Κριτοῦ, τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερῶν, τοῦ Τρισαγίου."

Ο Κώστας Καστανάς διαβάζει Χριστουγεννιάτικα διηγήματα: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης "Ο έρωτας στα χιόνια"...

Ο έρωτας στα χιόνια - Παπαδιαμάντης_Μέρος 1ο

Η Σαπφώ Νοταρά διαβάζει το διήγημα "Ο έρωτας στα χιόνια" του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ο ήχος είναι από το αρχείο της ΕΡΤ.

Έρωτας στα χιόνια  - Γεράσιμος Ανδρεάτος|Χρυσόστομος Σταμούλης

Παπαδιαμάντης, Αλέξανδρος

Ο έρωτας στα χιόνια

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ Καρδιὰ τοῦ χειμῶνος. Χριστούγεννα, Ἅις−Βασίλης, Φῶτα. Καὶ αὐτὸς ἐσηκώνετο τὸ πρωί, ἔρριπτεν εἰς τοὺς ὤμους τὴν παλιὰν πατατούκαν του, τὸ μόνον ροῦχον ὁποὺ ἐσώζετο ἀκόμη ἀπὸ τοὺς πρὸ τῆς εὐτυχίας του χρόνους, καὶ κατήρχετο εἰς τὴν παραθαλάσσιον ἀγοράν, μορμυρίζων, ἐνῷ κατέβαινεν ἀπὸ τὸ παλαιὸν μισογκρεμισμένον σπίτι, μὲ τρόπον ὥστε να τὸν ἀκούῃ ἡ γειτόνισσα: − Σεβτὰς εἶν' αὐτός, δὲν εἶναι τσορβάς …· ἔρωντας εἶναι, δὲν εἶναι γέρωντας. Τὸ ἔλεγε τόσον συχνά, ὥστε ὅλες οἱ γειτονοποῦλες ὁποὺ τὸν ἤκουαν τοῦ τὸ ἐκόλλησαν τέλος ὡς παρατσούκλι: «Ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ὁ Ἔρωντας». Διότι δὲν ἦτο πλέον νέος, οὔτε εὔμορφος, οὔτε ἄσπρα εἶχεν. Ὅλα αὐτὰ τὰ εἶχε φθείρει πρὸ χρόνων πολλῶν, μαζὶ μὲ τὸ καράβι, εἰς τὴν θάλασσαν, εἰς τὴν Μασσαλίαν. Εἶχεν ἀρχίσει τὸ στάδιόν του μὲ αὐτὴν τὴν πατατούκαν, ὅταν ἐπρωτομπαρκάρησε ναύτης εἰς τὴν βομβάρδαν τοῦ ἐξαδέλφου του. Εἶχεν ἀποκτήσει, ἀπὸ τὰ μερδικά του ὅσα ἐλάμβανεν ἀπὸ τὰ ταξίδια, μετοχὴν ἐπὶ τοῦ πλοίου, εἶτα εἶχεν ἀποκτήσει πλοῖον ἰδικόν του, καὶ εἶχε κάμει καλὰ ταξίδια. Εἶχε φορέσει ἀγγλικὲς τσόχες, βελούδινα γελέκα, ψηλὰ καπέλα, εἶχε κρεμάσει καδένες χρυσὲς μὲ ὡρολόγια, εἶχεν ἀποκτήσει χρήματα· ἀλλὰ τὰ ἔφαγεν ὅλα ἐγκαίρως μὲ τὰς Φρύνας εἰς τὴν Μασσαλίαν, καὶ ἄλλο δὲν τοῦ ἔμεινεν εἰμὴ ἡ παλιὰ πατατούκα, τὴν ὁποίαν ἐφόρει πεταχτὴν ἐπ' ὤμων, ἐνῷ κατέβαινε τὸ πρωὶ εἰς τὴν παραλίαν, διὰ νὰ μπαρκάρῃ σύντροφος μὲ καμμίαν βρατσέραν εἰς μικρὸν ναῦλον, ἢ διὰ νὰ πάγῃ μὲ ξένην βάρκαν νὰ βγάλῃ κανένα χταπόδι ἐντὸς τοῦ λιμένος. Κανένα δὲν εἶχεν εἰς τὸν κόσμον, ἦτον ἔρημος. Εἶχε νυμφευθῆ, καὶ εἶχε χηρεύσει, εἶχεν ἀποκτήσει τέκνον, καὶ εἶχεν ἀτεκνωθῆ. Καὶ ἀργὰ τὸ βράδυ, τὴν νύκτα, τὰ μεσάνυκτα, ἀφοῦ ἔπινεν ὀλίγα ποτήρια διὰ νὰ ξεχάσῃ ἢ διὰ νὰ ζεσταθῇ, ἐπανήρχετο εἰς τὸ παλιόσπιτο τὸ μισογκρεμισμένον, ἐκχύνων εἰς τραγούδια τὸν πόνον του: Σοκάκι μου μακρὺ−στενό, μὲ τὴν κατεβασιά σου, κάμε κ' ἐμένα γείτονα μὲ τὴν γειτόνισσά σου. Ἄλλοτε παραπονούμενος εὐθύμως:

Παπαδιαμαντικά Χριστούγεννα

"Πότε τη γουτού, γουπατού, μαμ γιατί...''  μ΄ άλλα λόγια  ''Πότε να ΄ρθη του Χριστού, τ΄ Αιβασιλειού, να φάμε...'' μ΄ άλλα λόγια τέλος ''...και τρανή έσται γλώσσα μογγιλάλων...'' ! 

                                                

~~~~~~~~~

                                            

   ''Την εσπέραν της παραμονής των Χριστουγέννων τους έτους... η δεκαοκταέτις κόρη, το Ουρανιώ το Διόμικο, μελαγχροινή νοστιμούλα, εκλείσθη εις την οικίαν της ενωρίς, διότι ήτο μόνη.    

             

     Ο πατήρ της, ο ατυχής μπαρμπα-Διόμας, αρχαίος εμποροπλοίαρχος πτωχεύσας, όστις κατήντησε να γείνη πορθμεύς  είς το γήρας του... Υπεσχέθη ότι θα επανήρχετο προς εσπέραν αλλ΄ ενύκτωσε και ακόμα δεν εφάνη...           

                                 

     Ο μπαρμπα-Διόμας, ελθών μετ΄ ολίγον και ο ίδιος ενηγκαλίσθη την κόρην του. Ω, πενιχρά αλλ΄υπερτάτη ευτυχία του πτωχού !            

       

     Το Ουρανιώ έχυνεν ακόμα δάκρυα, αλλά δάκρυα χαράς. Ο πατήρ δεν της είχε φέρει ούτε αυγά ούτε μυζήθραις ούτε όρνιθες, αλλά της έφερε το σκληραγωγημένον και θαλασσόδαρτον άτομόν του και τας δυο στιβαράς χελωνοδέρμους χείρας του, δι  ών ηδύνατο ακόμη επί τινα έτη να εργάζηται δι΄ εαυτόν και δι΄ αυτήν.''                                                                                                     

~~~~~~~~~~~~

    

    ''Έκπληξιν μεγάλην εξέφρασεν η γειτόνισσα, το Ζερμπινιώ, ιδούσα τη ημέρα των Χριστουγέννων του 187... την θειά-Αχτίτσα φορούσαν καινουργή μανδήλαν, και τον Γέρο και την Πατρώνα με καθαρά υποκαμισάκια και με νέα πέδιλα...                                            

     Κραταιός και βαρύπνοος βορράς, ''χιονιστής'', εφύσα κατά τας παραμονάς της αγίας ημέρας. Αι στέγαι των οικιών ήσαν κατάφορτοι εκ σκληρυνθείσης χιόνος. Τα συνήθη παίγνια των οδών και τα χιονοβολήματα έπαυσαν. Ο χειμών εκείνος δεν ήτο φιλοπαίγμων...''                                                                             

     ~~~~~~~~~~~~~

                                                                                                             

     ''Έλαμψε δε τότε ο ναός όλος, και ήστραψεν επάνω εις τον θόλον ο Παντοκράτωρ με την μεγάλην κ΄ επιβλητικήν μορφήν, και ηκτινοβόλησε το επίχρυσον και λεπτουργημένον με μύριας γλυφάς τέμπλον, με τας περικαλλείς της αρίστης βυζαντινής τέχνης εικόνας του, με την μεγάλην εικόνα της Γεννήσεως, όπου ''Παρθένος καθέζεται τα Χερουβείμ μιμουμένη'', όπου θεσπεσίως μαρμαίρουσιν αι μορφαί του θείου Βρέφους και της αμώμου Λεχούς, όπου ζωνταναί παρίστανται οι όψεις των αγγέλων, των μάγων και των ποιμένων, όπου νομίζει τις, ότι στίλβει ο χρυσός, ευωδιάζει ο λίβανος και βαλσαμώνει η σμύρνα, και όπου, ως εάν η γραφική ελάλει, φαντάζεταί τις επί μίαν στιγμήν ότι ακούει το,  ''Δ ό ξ α   ε ν   υ ψ ί-    σ τ ο ι ς   Θ ε ώ !''

ΠΗΓΗ:

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

«Το μοιρολόγι της φώκιας», Προσπάθεια για μια βαθύτερη ανάγνωση

Το διήγημα ΕΔΩ...

*

τοῦ ΓΙΩΡΓΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

Εἰσαγωγικὸ σημείωμα ‒ Ἐπιμέλεια: Ἀγγελικὴ Καραθανάση

~.~

Ὁ Γιώργης Μανουσάκης ἐπιλέγει τὴ γραφὴ τῆς λέξης «μοιρολόγι» με οι καὶ ὄχι μὲ υ, ὅπως στὰ Ἅπαντα. Ἡ ἐπιλογή του αὐτὴ ὀφείλεται, νομίζω, στὸ γεγονὸς ὅτι «Τὸ μοιρολόγι τῆς φώκιας» περιλαμβανόταν γιὰ χρόνια στὸ σχολικὸ βιβλίο Νεοελληνικὰ Ἀναγνώσματα τῆς Γ΄ Γυμνασίου, (τῶν Καλαματιανοῦ, Μακρόπουλου, Κοντόπουλου). Φιλόλογος καθηγητὴς τῆς Γ΄ τάξης ὁ Μανουσάκης, τὸ δίδαξε καὶ τὸ σχολ. ἔτος 1978‒1979, ἀπὸ τὸ ἐγχειρίδιο τῆς 16ης ἔκδοσης τοῦ 1978. Καὶ ἔχοντας, φαίνεται, ἀπὸ τὴν πολύχρονη διδασκαλία τοῦ διηγήματος, διαπιστώσει τὴν ἀνάγκη «γιὰ μιὰ βαθύτερη ἀνάγνωσή» του, ἀκούμπησε στὸ χαρτὶ τὶς σκέψεις του τὸ 1979, χρονιὰ ποὺ δημοσιεύτηκε τὸ κείμενό του. Ὅμως «Τὸ μοιρολόγι τῆς φώκιας» τὸ ἑπόμενο σχολ. ἔτος (1979-1980) δὲν ὑπήρχε στὸ νέο ἐγχειρίδιο τῆς Γ΄ γυμνασίου Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας (τῶν Γρηγοριάδη, Καρβέλη, Μπαλάσκα, Παγανοῦ). Οἱ ἐπιμελητές, (μὲ τοὺς Μηλιώνη καὶ Παπακώστα ἐπιπλέον), προτίμησαν νὰ τὸ μετακινήσουν στὸ ἀντίστοιχο ἐγχειρίδιο τῆς Β΄ Λυκείου, διατηρώντας τὴν ἐπίμαχη λέξη μὲ οι.

Ἐπιστρέφω στὸ σχολικὸ ἐγχειρίδιο τοῦ 1978· στὸ τέλος τοῦ διηγήματος ὑπάρχει ἡ ἑξῆς πληροφορία: Ἐφημερίδα «Πατρίς», 13 Μαρτ. 1908. Ἀναζήτησα καὶ βρῆκα τὴν έφημερίδα: Πατρίς (τοῦ Βουκουρεστίου). Καθημερινὴ Πολιτικὴ Ἀνεξάρτητος ἐφημερίς, ἱδρυτὴς ὁ ἠπειρώτης δημοσιογράφος Σπ. Μ. Σίμος, (μὲ γραφεῖα στὴν Ἀθήνα, ὅπως δηλώνεται). Στὸ ἀναφερόμενο φύλλο (ἀρ. 5112) δημοσιεύεται πρωτοσέλιδο ἐνθουσιῶδες δίστηλο ἄρθρο, σὲ τέσσερεις ἑνότητες, μὲ ὑπέρτιτλο «Ἡ σημερινὴ φιλολογικὴ 25ετηρὶς» καὶ τίτλο: «Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης»· ἐνδιάμεσα ἡ γνωστὴ φωτογραφία του ἀπὸ τὸν Νιρβάνα (1906). Τὸ ἄρθρο ἔχει ὑπογραφὴ Σ. Μ. (ὑποθέτω τοῦ νεαροῦ τότε Σπύρου Μελᾶ). Ὁ ἴδιος μετὰ τὸ τέλος τοῦ ἄρθρου του ἀνακοινώνει: «Δημοσιεύομεν κατωτέρω ἓν ἀνέκδοτον διήγημα τοῦ διακεκριμένου διηγηματογράφου. Τὸ «Μυρολόγι τῆς φώκιας» ἔχει ὅλα τὰ χαρακτηριστικά, τὰ ὁποῖα τὸ τάλαντον τοῦ διηγηματογράφου ἔχει δώσει εἰς τόσα μέχρι τοῦδε ἀριστουργήματά του. Ἡ ἁπλότης τῆς φράσεως, τὸ ζωντανὸν τῶν εἰκόνων του καὶ ἡ βαθεῖα περιπάθεια τῆς ἐμπνεύσεώς του ὑπάρχουν ζωηρότατα εἰς τὸ «Μυρολόγι τῆς φώκιας», εἰς τὸ σύνολον τοῦ ὁποίου τόσον δυνατὸς καὶ τόσον γνωστὸς ἐπιχύνεται ὁ τοπικὸς χρωματισμός». Στὴ συνέχεια παρατίθεται τὸ διήγημα, μὲ τὸ μεγαλύτερο μέρος του στὴν ἑπόμενη σελίδα. Ὁ Παπαδιαμάντης ἔχει ἐπιλέξει τὴ γραφὴ μὲ υ γιὰ οὐσιαστικὸ καὶ ρῆμα: «μυρολόι…», «μυρολογᾶ». — Α.Κ.

~.~

Ὁ Παπαδιαμάντης στὸ «Μοιρολόγι τῆς φώκιας» δουλεύει μὲ τὸν τρόπο τοῦ σκηνοθέτη.[1] Μᾶς παρουσιάζει ἕνα-ἕνα τὰ τρία πρόσωπα τοῦ διηγήματος, παρακολουθώντας τα γιὰ λίγο σὲ μιὰν ἁπλὴ ἐκδήλωση τῆς καθημερινῆς τους ζωῆς, ὣς μιὰ στιγμὴ πρὶν ἀπὸ τ’ ἄξαφνο δράμα. Στὸ σύντομο τοῦτο διάστημα ἔχει φυσήξει στὸ καθένα τους ὅση πνοὴ χρειάζεται γιὰ τὴ συνέχεια. Αὐτό, βέβαια, δὲ σημαίνει πὼς ὁ συγγραφέας κατευθύνει τοὺς ἥρωές του καὶ πὼς τὸ ἔργο μοιάζει σκηνοθετημένο.