«Το μοιρολόγι της φώκιας», Προσπάθεια για μια βαθύτερη ανάγνωση

Το διήγημα ΕΔΩ...

*

τοῦ ΓΙΩΡΓΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

Εἰσαγωγικὸ σημείωμα ‒ Ἐπιμέλεια: Ἀγγελικὴ Καραθανάση

~.~

Ὁ Γιώργης Μανουσάκης ἐπιλέγει τὴ γραφὴ τῆς λέξης «μοιρολόγι» με οι καὶ ὄχι μὲ υ, ὅπως στὰ Ἅπαντα. Ἡ ἐπιλογή του αὐτὴ ὀφείλεται, νομίζω, στὸ γεγονὸς ὅτι «Τὸ μοιρολόγι τῆς φώκιας» περιλαμβανόταν γιὰ χρόνια στὸ σχολικὸ βιβλίο Νεοελληνικὰ Ἀναγνώσματα τῆς Γ΄ Γυμνασίου, (τῶν Καλαματιανοῦ, Μακρόπουλου, Κοντόπουλου). Φιλόλογος καθηγητὴς τῆς Γ΄ τάξης ὁ Μανουσάκης, τὸ δίδαξε καὶ τὸ σχολ. ἔτος 1978‒1979, ἀπὸ τὸ ἐγχειρίδιο τῆς 16ης ἔκδοσης τοῦ 1978. Καὶ ἔχοντας, φαίνεται, ἀπὸ τὴν πολύχρονη διδασκαλία τοῦ διηγήματος, διαπιστώσει τὴν ἀνάγκη «γιὰ μιὰ βαθύτερη ἀνάγνωσή» του, ἀκούμπησε στὸ χαρτὶ τὶς σκέψεις του τὸ 1979, χρονιὰ ποὺ δημοσιεύτηκε τὸ κείμενό του. Ὅμως «Τὸ μοιρολόγι τῆς φώκιας» τὸ ἑπόμενο σχολ. ἔτος (1979-1980) δὲν ὑπήρχε στὸ νέο ἐγχειρίδιο τῆς Γ΄ γυμνασίου Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας (τῶν Γρηγοριάδη, Καρβέλη, Μπαλάσκα, Παγανοῦ). Οἱ ἐπιμελητές, (μὲ τοὺς Μηλιώνη καὶ Παπακώστα ἐπιπλέον), προτίμησαν νὰ τὸ μετακινήσουν στὸ ἀντίστοιχο ἐγχειρίδιο τῆς Β΄ Λυκείου, διατηρώντας τὴν ἐπίμαχη λέξη μὲ οι.

Ἐπιστρέφω στὸ σχολικὸ ἐγχειρίδιο τοῦ 1978· στὸ τέλος τοῦ διηγήματος ὑπάρχει ἡ ἑξῆς πληροφορία: Ἐφημερίδα «Πατρίς», 13 Μαρτ. 1908. Ἀναζήτησα καὶ βρῆκα τὴν έφημερίδα: Πατρίς (τοῦ Βουκουρεστίου). Καθημερινὴ Πολιτικὴ Ἀνεξάρτητος ἐφημερίς, ἱδρυτὴς ὁ ἠπειρώτης δημοσιογράφος Σπ. Μ. Σίμος, (μὲ γραφεῖα στὴν Ἀθήνα, ὅπως δηλώνεται). Στὸ ἀναφερόμενο φύλλο (ἀρ. 5112) δημοσιεύεται πρωτοσέλιδο ἐνθουσιῶδες δίστηλο ἄρθρο, σὲ τέσσερεις ἑνότητες, μὲ ὑπέρτιτλο «Ἡ σημερινὴ φιλολογικὴ 25ετηρὶς» καὶ τίτλο: «Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης»· ἐνδιάμεσα ἡ γνωστὴ φωτογραφία του ἀπὸ τὸν Νιρβάνα (1906). Τὸ ἄρθρο ἔχει ὑπογραφὴ Σ. Μ. (ὑποθέτω τοῦ νεαροῦ τότε Σπύρου Μελᾶ). Ὁ ἴδιος μετὰ τὸ τέλος τοῦ ἄρθρου του ἀνακοινώνει: «Δημοσιεύομεν κατωτέρω ἓν ἀνέκδοτον διήγημα τοῦ διακεκριμένου διηγηματογράφου. Τὸ «Μυρολόγι τῆς φώκιας» ἔχει ὅλα τὰ χαρακτηριστικά, τὰ ὁποῖα τὸ τάλαντον τοῦ διηγηματογράφου ἔχει δώσει εἰς τόσα μέχρι τοῦδε ἀριστουργήματά του. Ἡ ἁπλότης τῆς φράσεως, τὸ ζωντανὸν τῶν εἰκόνων του καὶ ἡ βαθεῖα περιπάθεια τῆς ἐμπνεύσεώς του ὑπάρχουν ζωηρότατα εἰς τὸ «Μυρολόγι τῆς φώκιας», εἰς τὸ σύνολον τοῦ ὁποίου τόσον δυνατὸς καὶ τόσον γνωστὸς ἐπιχύνεται ὁ τοπικὸς χρωματισμός». Στὴ συνέχεια παρατίθεται τὸ διήγημα, μὲ τὸ μεγαλύτερο μέρος του στὴν ἑπόμενη σελίδα. Ὁ Παπαδιαμάντης ἔχει ἐπιλέξει τὴ γραφὴ μὲ υ γιὰ οὐσιαστικὸ καὶ ρῆμα: «μυρολόι…», «μυρολογᾶ». — Α.Κ.

~.~

Ὁ Παπαδιαμάντης στὸ «Μοιρολόγι τῆς φώκιας» δουλεύει μὲ τὸν τρόπο τοῦ σκηνοθέτη.[1] Μᾶς παρουσιάζει ἕνα-ἕνα τὰ τρία πρόσωπα τοῦ διηγήματος, παρακολουθώντας τα γιὰ λίγο σὲ μιὰν ἁπλὴ ἐκδήλωση τῆς καθημερινῆς τους ζωῆς, ὣς μιὰ στιγμὴ πρὶν ἀπὸ τ’ ἄξαφνο δράμα. Στὸ σύντομο τοῦτο διάστημα ἔχει φυσήξει στὸ καθένα τους ὅση πνοὴ χρειάζεται γιὰ τὴ συνέχεια. Αὐτό, βέβαια, δὲ σημαίνει πὼς ὁ συγγραφέας κατευθύνει τοὺς ἥρωές του καὶ πὼς τὸ ἔργο μοιάζει σκηνοθετημένο.

Ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου κινητήρια δύναμη τῆς Ἱστορίας

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καὶ ὁ Νιόλαος Μπερντιάγιεφ μιλοῦν γιὰ τὸ θεῖο δῶρο τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου ὡς κινητήριας δύναμης τῆς Ἱστορίας σὲ ἀντιπαράθεση μὲ τὶς κακόδοξες ἐκδοχὲς τοῦ παγανιστικοῦ πεπρωμένου.

Στὸ ἱστορικὸ διήγημἀ του “Ἡ Γυφτοπούλα”, ποὺ ἐκτυλίσσεται στὴν Πελοπόννησο τῶν χρόνων τῆς Ἅλωσης, ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης ἐπινοεῖ ἕνα φανταστικὸ διάλογο τοῦ λογίου Πλήθωνα Γεμιστοῦ, ποὺ λέγεται ὅτι εἶχε προσχωρήσει στὸν Παγανισμὸ καὶ στὸν Γεννάδιο Σχολάριο, ποὺ θὰ γινόταν ὁ πρῶτος μετὰ τὴν Ἅλωση Παριάρχης. Ὁ ὁποῖος ἐκφράζει τὴν προσήλωση στὸν Ὀρθοδοξία. Στὸ διάλογο αὐτὸ ὁ Παπαδιαμάντης βάζει στὸ στόμα τοῦ Γενναδίου τὴν ὀρθόδοξη ἄποψη γιὰ τὴν ἐλεύθερη βούληση τοῦ ἀνθρώπου σὲ ἀντιπαράθεση μὲ τὴν παγανιστικὴ ἀντίληψη γιὰ τὴν κυριαρχία τοῦ πεπρωμένου. Ἡ ὁποία στὸ ρωμαιοκαθολικὸ δόγμα παίρνει τὴ μορφὴ τοῦ λεγόμενου “ἀπόλυτου προορισμοῦ. Ὁ Παπαδιαμάντης στὸ ἀπόσπασμα αὐτὸ κατακρίνει καὶ συνδέει μεταξύ τους τὶς δύο αὐτὲς ἐκδοχές:

«Ἰδού. Οἱ ἐθνικοὶ ἔλεγον ὅτι ὑπῆρχε τύχη καὶ πεπρωμένον. Οἱ ὀρθόδοξοι πρεσβέυουσιν ὅτι ὑπάρχει πρόγνωσις καὶ προορισμός., πιστεύουσιν ὅμως ὅτι ὁ προορισμὸς εἶναι ἀνεξάρτητος τῆς προγνώσεως [..] Ἡ ἀτομικὴ βούλησις τοῦ ἀνθρώπου μένει ἐλευθέρα καὶ ἀνεξάρτητος ἀπὸ τῆς θείας βουλήσεως. Ὅπως έπλασεν ὁ Θεὸς ἀπ’ ἀρχῆς τὸν ἄνθρωπον λογικόν, ἤτοι ἐλεύθερον, οὕτω μέχρι τέλους καταλείπει αὐτὸν λογικὸν καὶ ελεύθερον.[…] Τί δὲ λέγουσι οἱ ἐνάντιοι; Προέγνω ὁ Θεός, προώρισεν ὁ Θεός, θὰ κολασθή ἄρα ὁ ἄνθρωπος. Καὶ ἡ Θεία πρόγνωσις τυφλὴ καὶ ἡ ἀνθρωπίνη θέλησις ἀδρανής. Ὦ τῆς κακοδοξίας! Ὦ τῆς πωρώσεως! Φείσαι, Κύριε!».

Ο ρεμβαστὴς τοῦ Δεκαπενταυγούστου

Ὑπάρχουνε κάποιες  μέρες ποὺ θὰ  μπορούσαμε νὰ τὶς ποῦμε «μέρες Παπαδιαμάντη», ἔτσι καθὼς ἔχουν ἁγιάσει γιὰ δεύτερη  φορὰ μέσα στὸ ἔργο του. Ἀνάμεσα σ’ αὐτὲς  εἶναι κι ὁ «Δεκαπενταύγουστος», τούτη ἡ ἄλλη ἡ μικρότερη Λαμπρή,  ποὺ μᾶς ἔρχεται κάθε χρόνο καταμεσῆς τοῦ καλοκαιριοῦ. Ἔχει γίνει ὄχι μόνο γιορτὴ τῆς Παναγίας, μὰ καὶ γιορτὴ τοῦ Παπαδιαμάντη ἀπὸ τὴ μέρα ποὺ ὁ κὺρ Ἀλέξανδρος ρέμβασε καθισμένος νοερὰ «παρὰ τὴν ἀπορρῶγα ἀκτήν», «εἰς προαύλιον ναΐσκου τῆς Παναγίας τῆς Πρέκλας».

Ἐκεῖνο τὸν καιρὸ ὁ ποιητὴς τῆς σκιαθίτικης ζωῆς ἤτανε «ὣς πενηνταπέντε χρονῶν ἄνθρωπος», σὰν τὸν ἥρωά του, τὸ Φραγκούλη Κ. Φραγκούλα. Καὶ σὰν αὐτὸν κουρασμένος ἀπὸ τὴ ζωή, μὲ τὴν ψυχὴ γεμάτη πόνο. Ἔμενε πάντα στὴν Ἀθήνα, «στὴν πόλιν τῆς δουλοπαροικίας καὶ τῶν πλουτοκρατῶν» καὶ κάθε φορὰ ποὺ θυμοῦνταν τὸ μικρὸ νησί του ἡ καρδιά του ἔλιωνε ἀπὸ νοσταλγία καὶ πίκρα. Ἐκεῖ, στοὺς κόρφους μὲ τὴν ψιλὴ ξανθὴ ἀμμουδιά, στὶς ψαρόβαρκες, στὰ μοναχικὰ ἐκκλησάκια, στὰ κάτασπρα συμμαζωμένα χωριουδάκια, εἶχε περάσει τὰ μοναδικὰ χρόνια τῆς ζωῆς του ποὺ τά ’φερνε στὸ νοῦ του μ’ ἀγάπη. Ὅμως ἐκεῖ, στὸ φτωχικὸ πατρικὸ σπίτι περιμένανε τέσσερεις μαυροντυμένες γυναῖκες σιωπηλές.

Όλη η ανάρτηση ΕΔΩ

Ζει ο κυρ Αλέξανδρος;

Ζει ο κυρ Αλέξανδρος;

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Στο δοκίμιό τους υπό τον τίτλο «Ζει ο κυρ Αλέξανδρος;» (Εκδόσεις βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ) δυο φίλοι, ο Λάμπρος Καμπερίδης που είναι ιερέας στην Ελληνική Αρχιεπισκοπή Καναδά και διακονεί μια κοινότητα στα δυτικά του Μόντρεαλ και ο Λάκης Προγκίδης που ζει στο Παρίσι και εκδίδει το λογοτεχνικό περιοδικό L’Atelier du roman, διασταυρώνουν τις αναγνώσεις τους του έργου του Παπαδιαμάντη. Εξερευνούν και αναδεικνύουν την σχέση αυτού του έργου με τον σημερινό κόσμο, κουβεντιάζουν για τον συγγραφέα που αγαπούν και για ένα έργο που τους έθρεψε πνευματικά και καλλιτεχνικά.

Στην παρούσα βιβλιοπαρουσίαση δεν γίνεται αναφορά σε ζητήματα αισθητικής, παρά μόνον ακροθιγώς, καθώς είμαι αμέτοχος των λογοτεχνικών σπουδών. Επιχειρώ απλώς με τα λόγια των συγγραφέων κατά βάσιν να εκθέσω τον πυρήνα των απόψεών τους για το έργο του Παπαδιαμάντη.

Το λογοτεχνικό έργο λοιπόν, κατά τους συγγραφείς, δεν φτιάχνεται με κάποιες σκέψεις, όσο βαθιές και αν είναι αυτές. Φτιάχνεται με πειστικές ζωές φανταστικών προσώπων. Τέτοιου είδους πρόσωπα είναι και οι χαρακτήρες των έργων του Παπαδιαμάντη. Τα πρόσωπα αυτά είναι ενταγμένα στην σκιαθίτικη μικροκοινωνία της εποχής, τα περισσότερα. Δεν απηχούν όμως, όπως θέλουν να πιστεύουν μερικοί μια νοσταλγία για μια ιδανική υποτίθεται τοπική κοινωνία που αντιπαραβάλλεται με την ζωή στις μεγάλες πόλεις. Τα πρόσωπα του παπαδιαμαντικού έργου δεν ζωντανεύουν για να καταδικάσουν τον ατομοκεντρικό τύπο ανθρώπου των Νέων Χρόνων. Ούτε όμως και για να τον υμνήσουν.

Ο νεωτερικός άνθρωπος, όπως λένε οι συγγραφείς, προσπάθησε να θεμελιώσει έναν χρησιμοθηρικό πολιτισμό που αποφεύγει τον πόνο, απωθεί τον θάνατο, στηλιτεύει την αποτυχία και φιλοδοξεί να προγραμματίσει το απρόβλεπτο και να προνοήσει για το απροσδόκητο. Το έργο του Παπαδιαμάντη, όπως και η τέχνη του μυθιστορήματος εν γένει, δεν γεννήθηκε για να συνοδεύσει ως διάκοσμος τον άνθρωπο των Νέων Χρόνων, αλλά για να λειτουργήσει ως αντίστιξη, ως παράλληλη με τον πραγματικό κόσμο σκηνή όπου παίζονται τα αδιέξοδα αυτού του τύπου ανθρώπου.

Το Κάλλος του Κακού | Ο Χρήστος Μαλεβίτσης για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

Νίκος Μαυρίδης

Ο Χρήστος Μαλεβίτσης υπήρξε γαιώδης και τελλουρικός ως φίλα προσκείμενος στο έργο του Χάιντεγκερ. Εντούτοις, διέβλεψε στον Παπαδιαμάντη, δικαίως,  μια θαλάσσια φύση που διανύεται μόνον κολυμβητί. Είδε στον Σκιαθίτη ένα παράξενο νηπτικό αλλά και..

https://antifono.gr/to-kallos-tou-kakou-malevitsis-papadiamanti/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟΝ ΔΙΗΓΗΜΑ

Ἂν ἄλλη τις χρηστὴ γυνὴ εἶδέ ποτε καλὰ νοικοκυριὰ εἰς τὰς ἡμέρας της, ἀναντιρρήτως εἶδε τοιαῦτα καὶ ἡ θεια-Σοφούλα Κωνσταντινιά, σεβασμία οἰκοδέσποινα ἑβδομηκονταετής, κάτοικος παραθαλασσίου κώμης εἰς μίαν τῶν νήσων τοῦ Αἰγαίου.

Τὴν ἐκάλουν κοινῶς Σαραντανού, καὶ πολλοὶ ὑπέθετον ὅτι τὸ ἐπίθετον τοῦτο τῇ ἀπεδόθη, διότι δῆθεν εἶχεν ἴσον μὲ σαράντα γυναικῶν νοῦν, ὅπερ δὲν ἐνομίζετο ὑπερβολή. Ἄλλοι ὅμως ἔλεγον ὅτι ἡ λέξις ἐσχηματίσθη κατὰ συγκοπὴν ἐκ τοῦ Σαραντανοννού, ἤτοι νοννὰ μὲ σαράντα βαπτιστικούς.

Τὸ βέβαιον εἶναι ὅτι, ἂν δὲν εἶχε φθάσει εἰς τὸν ἀριθμὸν τοῦτον, δύο ἢ τρεῖς μονάδες τῆς ἔλειπον, καὶ ἤλπιζε προσεχῶς νὰ συμπληρώσῃ τὴν τεσσαρακοντάδα. Ὁμολογητέον δὲ ὅτι αὐτὴ κατ᾽ ἀρχὰς εἶχε βαπτίσει οἰκειοθελῶς μόνον πέντε ἢ ἓξ νήπια τῶν γειτόνων της, ὅσα καὶ πᾶσα ἄλλη καλὴ οἰκοκυρὰ συνήθως βαπτίζει. Ἀλλ᾽ ὅταν ἅπαξ ἐγνώσθη καὶ ἀπεδείχθη ὅτι εἶχε καλὸ χέρι, τότε ὅλαι αἱ γειτόνισσαι, συγγενεῖς, παρασυγγενεῖς, κολλήγισσαι, ἤρχισαν νὰ τὴν πολιορκοῦν.

Εἶχε πάρει καλὸ ὄνομα, ὅτι τῆς ἐζοῦσαν τὰ παιδιά, ὅσα ἀνεδέχετο ἐκ τῆς κολυμβήθρας. Εἶναι δὲ τόσον σπουδαῖον νὰ εὑρεθῇ νοννὰ «νὰ τῆς ζοῦν τὰ παιδιά», ὅσον καὶ ἱερεὺς «νὰ πιάνῃ τὸ διάβασμά του».

Ἡ θεια-Σοφούλα ὅμως ὑπέφερε μετὰ χάριτος τὴν ἀγγαρείαν ταύτην. Εἶναι ἀληθές, ὅτι τὰ φωτίκια* εἰς τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, χιτὼν καὶ κουκούλιον μετὰ σταυροῦ, καθὼς καὶ τὰ μαρτυριάτικα*, ἐαρινὴ βροχὴ λεπτῶν καὶ διλέπτων διὰ τοὺς ἀγυιόπαιδας, ἐκόστιζαν ἐν ὅλῳ δέκα γρόσια.

Ἡ θεια-Σοφούλα ὡμοίαζε μὲ τὴν ἐπιμελῆ ἀνθοκόμον, ἥτις δὲν ἀρκεῖται νὰ φυτεύῃ μόνον τὰ ἄνθη της, ἀλλὰ τὰ περιθάλπει καὶ τὰ καταρδεύει. Ἠγάπα τὰ πνευματικά της τέκνα ὡς τέκνα της ἐγκαρδιακά, τὰ ἐθώπευε, τὰ ἐφίλευε, καὶ τὰ ἐπαιδαγώγει.

Ὁ μπαρμπα-Κωνσταντής, ὁ πρῶτος γρινιάρης τοῦ χωρίου, δὲν συνεμερίζετο τὴν ἀδυναμίαν ταύτην τῆς συζύγου του.

― Ἄ, μπράβο! φίλευέ τα τ᾽ ἀναδεξίμια σου, μουρή!… ἐγόγγυζεν ἑκάστοτε, ὁσάκις τὴν ἔβλεπε μεριμνῶσαν περὶ τῶν ἀναδεκτῶν της· ηὗρες κι ἁλωνίζεις, μουρή!…

Ἡ θεια-Σοφούλα ὀλίγον ἀνησύχει περὶ τῆς ἰδιοτροπίας ταύτης τοῦ συζύγου της, ὅστις ἦτο ἀγαθὸς ἄνθρωπος εἰς τὰς καλάς του ὥρας. Ἔπειτα ὁ μπαρμπα-Κωνσταντὴς σπανίως ἐφαίνετο ἐν τῇ πολίχνῃ. Ἀφότου ἔπαυσε τὰ θαλάσσια ταξίδια, ἠσχολεῖτο ἀποκλειστικῶς εἰς τὴν καλλιέργειαν τῶν κτημάτων του. Κατὰ πᾶσαν πρωίαν ἵππευεν ἐπὶ τοῦ εὐρώστου ἡμιόνου του, ἐτρέπετο εἰς τοὺς ἀγρούς, καὶ ἐπανήρχετο μετὰ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου.

Κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον, περὶ τὰ 184…, ἡ θεια-Σοφούλα εἶχε φθάσει εἰς τὸ τριακοστὸν ἔνατον βαπτιστικόν. Ἓν μόνον τῇ ἔλειπε διὰ νὰ τὰ κάμῃ σαράντα, πρὸς ἀνάπαυσιν τῆς συνειδήσεώς της. Ἐβάπτιζεν ἀδιακρίτως ἄρρενα καὶ θήλεα, ἀλλ᾽ ἐφρόντιζε νὰ δίδῃ ἀκριβεῖς σημειώσεις εἰς τοὺς ἱερεῖς καὶ πνευματικούς, διὰ νὰ μὴ τυχὸν γίνῃ κανὲν συνοικέσιον εἰς τὸ μέλλον μεταξὺ δύο ἑτεροφύλων ἀναδεκτῶν, καὶ κολασθῇ ἡ ψυχή της.

Η ιερή μελωδία της πραγματικότητας

Το κείμενο του Χρήστου Βακαλόπουλου

 Η ιερή μελωδία της πραγματικότητας δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Αντί», τ. 463 την 05/04/1991. Αναδημοσιεύθηκε στην συλλογή κειμένων του ιδίου με τίτλο Από το χάος στο χαρτί, εκδ. Εστία, Αθήνα 1995, σε επιμέλεια του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου.

Ευχαριστώ πολύ τον φίλο Γιώργο που μου έδωσε ήδη αντεγραμμένο το κείμενο κι έτσι διευκολύνθηκε κατά πολύ η ανάρτησή του.

Σε αγκύλες βρίσκονται οι σελίδες της έκδοσης της Εστίας. Ακόμη το σύστημα παραπομπών εδώ διαφέρει από αυτό της έντυπης έκδοσης.

Πώς ραγισμένη βάρβιτος θά βάλλῃ αρμονίαν;
Καί πώς ψυχή βαρυαλγής θά είπῃ μελωδίαν;

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

[196] Οι φυλακισμένοι και οι άρρωστοι καταφεύγουν συχνά στην Αγία Γραφή και μερικοί Έλληνες στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Καθώς ο ελληνικός κόσμος χαλαρώνει στην ασφυκτικά αναπαυτική αγκαλιά της φανταστικής ευρωπαϊκής κοινότητας, αυτού του πολυσυλλεκτικού κατασκευάσματος που στηρίζεται στην αναγκαιότητα της οικονομίας κι όχι σ’ εκείνη του αισθήματος, ο Παπαδιαμάντης θα έπρεπε ν’ απομακρύνεται και να χάνεται από τα μάτια μας, όπως τόσοι άλλοι πριν και μετά απ’ αυτόν. Εμείς οι ίδιοι, σαρκικοί, υλόφρονες και νωθροί άνθρωποι, θα έπρεπε να τον είχαμε φυλακίσει μια για πάντα στα σχολικά αναγνωστικά η σε κάποιο λογοτεχνικό μουσείο. Όμως ο Παπαδιαμάντης λάμπει περισσότερο παρά ποτέ κι αυτό συμβαίνει παρά τη θέληση μας. Όσο ο κόσμος γύρω μας αποχαιρετάει τον δικό του τόσο η φήμη του μεγαλώνει, όσο οι ερμηνείες για τη ζωή και το έργο του πληθαίνουν τόσο εκείνος τις αντιπαρέρχεται και επιβιώνει· η παρουσία του αφήνει ένα ανεξίτηλο χνάρι. Ο ελληνικός κόσμος μοιάζει σ’ αυτή τη νωθρή περίοδο της ιστορίας του με παγιδευμένο ζωντανό σώμα το οποίο, όπως έγραφε ο Παπαδιαμάντης το 1907, στο άρθρο «Γλώσσα και κοινωνία», όσο δεν δύναται να ζήση δι’ ενέσεων, τρόπον τινά, από κόνιν αρχαίων σκελετών και μνημείων, άλλο τόσον δεν δύναται να ζήση, ειμή μόνον κακήν και νοσηράν ζωήν, τρεφόμενον [197] με τουρσιά και με κονσέρβας ευρωπαϊκάς[i].

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ο περιθωριακός που έγινε η καρδιά και η ψυχή της λογοτεχνίας μας!

Στέλιος Κούκος

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Έργο του Ράλλη Κοψίδη.

Ο συγγραφέας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ήταν ένα περιθωριακό πρόσωπο μέσα στην κοινωνία της Αθήνας, της πόλης της πλουτοκρατίας, όπως θα έλεγε ο ίδιος!

Μην σας φαίνεται περίεργο αυτό!Άλλωστε το ίδιο το παρουσιαστικό του τον πρόδιδε!

Στο Παρίσι μπορεί να τον περνούσαν για κλοσάρ, περιφερόμενο άστεγο, επαίτη…

Ένας «περιθωριακός» άνθρωπος ο οποίος από το περιθώριο της κοινωνίας και από το πουθενά ή έστω από την «μικρά πολίχνη», την Σκιάθο, έφτασε να γίνει η καρδιά και η ψυχή της ελληνικής λογοτεχνίας.

Τι τον οδήγησε εκεί; Η λαχτάρα του για τα γράμματα -εννοείται για το μέσα τους και την ουσία τους- και η λαχτάρα του να εκφραστεί! Να εκφράσει αυτό που τον διακατείχε, το όλο πάντρεμα του ψυχικού του κόσμου μαζί με την εν γένει πνευματική του καλλιέργεια.

Της ανάγνωσης της ωραιότητας του κάλλους της φύσης και του ευρύτερου κόσμου, όπως και του βαθύτερου και ουσιαστικότερου πνευματικού κόσμου του ανθρώπου που βρίσκεται πέραν από τα φαινόμενα. Ο Παπαδιαμάντης αυτά μελετά! Μαζί με την ιδιαίτερη αγάπη για την παράδοση του τόπου του και της χώρας που τον γέννησε! Και μάλιστα δυναμικά και όχι φολκλορικά, όπως θα μπορούσε να αποφανθεί κάποιος… επιφανειακός αναγνώστης!

Και όχι μόνον τα διαβάζει όλα αυτά μαζί και ταυτοχρόνως, αλλά και τα περιγράφει μοναδικά, περίτεχνα και… παπαδιαμαντικώς με την ιδιότυπη γλώσσα που «οργάνωσε» για να μας μιλήσει για αυτά. Παράλληλα, αποφαίνεται και φανερώνει ποικίλες καταστάσεις της ανθρώπινης ψυχής, συμπεριφοράς και ζωής δίκην ειδικού ψυχογνώστη και ψυχοθεραπευτή, εκφράζοντάς τες με τρόπο απαλό και κατά συνέπειαν ιαματικό!

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ: Νικόλαος ὁ Πλανᾶς

Ἱερεῖς τῶν Πόλεων καὶ Ἱερεῖς τῶν χωρίων (1896 - Ἅγιος Νικόλαος ὁ Πλανᾶς)

Ἡ Εκκλησία εορτάζει τήν μνήμη του στις 2 Μαρτίου.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ.

...Γνωρίζω ἕναν ἱερέα εἰς τὰς Ἀθήνας. Εἶναι ὁ ταπεινότερος τῶν ἱερέων καὶ ὁ ἁπλοϊκώτερος τῶν ἀνθρώπων. Διὰ πᾶσαν ἱεροπραξίαν ἂν τοῦ δώσῃς μίαν δραχμὴν ἢ πενῆντα λεπτὰ ἢ μίαν δεκάραν, τὰ παίρνει. Ἂν δὲν τοῦ δώσῃς τίποτε, δὲν ζητεῖ. Διὰ τρεῖς δραχμὰς ἐκτελεῖ ὁλόκληρον παννύχιον ἀκολουθίαν. Ἀπόδειπνον, Ἑσπερινόν, Ὄρθρον, Ὥρας, Λειτουργίαν. Τὸ ὅλον διαρκεῖ ἐννέα ὥρας. Ἂν τοῦ δώσῃς μόνον δύο δραχμάς, δὲν παραπονεῖται.

Κάθε ψυχοχάρτι, φέρον τὰ μνημονευτέα ὀνόματα τῶν τεθνεώτων, ἀφοῦ ἅπαξ τοῦ τὸ δώσῃς, τὸ κρατεῖ διὰ πάντοτε. Ἐπὶ δύο, τρία, τέσσαρα, πέντε ἔτη ἐξακολουθεῖ νὰ μνημονεύῃ τὰ ὀνόματα, δι᾿ εἴκοσι λεπτὰ τὰ ὁποῖα τοῦ ἔδωκες εἰσάπαξ. Εἰς κάθε προσκομιδὴν μνημονεύει δύο ἢ τρεῖς χιλιάδας ὀνόματα. Δὲν βαρύνεται ποτέ. Ἡ προσκομιδὴ παρ᾿ αὐτῷ διαρκεῖ δύο ὥρας. Ἡ Λειτουργία ἄλλας δύο. Εἰς τὴν ἀπόλυσιν τῆς Λειτουργίας, ὅσα κομμάτια ἔχει ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ, ἀπὸ πρόσφορα ἢ ἀρτοκλασίαν, τὰ μοιράζει ὅλα εἰς ὅσους τύχουν. Δὲν κρατεῖ σχεδὸν τίποτε.

Μίαν φορὰν ἔτυχε νὰ χρεωστῇ μικρὸν χρηματικὸν ποσόν, καὶ ἤθελε νὰ τὸ πληρώσῃ, εἶχε δέκα ἢ δεκαπέντε δραχμάς, ὅλα εἰς χαλκόν, ἐπὶ δύο ὥρας ἐμετροῦσεν, ἐμετροῦσε καὶ δὲν ἠμποροῦσε νὰ τὰ εὕρῃ πόσα ἦσαν. Τέλος εἷς ἄλλος χριστιανὸς ἔλαβε τὸν κόπον καὶ τοῦ τὰ ἐμέτρησεν.

Από τον βίο του Αγίου Νικολάου Πλανά :Κοινωνώντας έναν λεπρό

 

Στο διάστημα του μισού αιώνα που λειτουργούσε ο άγιος παπά-Νικόλας ο Πλανάς, άνευ διακοπής (διότι δεν αρρώστησε ποτέ), έτυχε κάποια φορά εκεί στην ενορία του, σ’ ένα στενό δρομάκι να κρύπτεται ένας λεπρός σε μεγάλο βαθμό.

Του είχαν φαγωθεί τα χείλη του από την φοβερή ασθένεια. Πήγε μια φορά ο Πατήρ να τον κοινωνήσει, αλλά το κατεστραμμένο του στόμα, δεν μπορούσε να παραλάβει το Άγιο Σώμα του Κυρίου.

Χωρίς κανένα, μα κανένα δισταγμό, ο Πατήρ έσκυψε και με το στόμα του επήρε το θείο Μαργαρίτη, που είχε πέσει και τον «κατέλυσε»! Κατόπιν ο ασθενής μεταφέρθηκε σε λεπροκομείο μαζί με την κόρη του που είχε μολυνθεί και της είχαν φαγωθεί τα δάχτυλα. Εν τούτοις ο π. Νικόλας δεν έπαθε τίποτα!

Αυτό, ας το δούνε αυτοί που δυσκολεύονται να κοινωνήσουν, γιατί φοβούνται τα μικρόβια. Μεγάλη βλασφημία. Ένας Θεός, ζώντων και νεκρών, ποιητής ουρανού και γης, να προσβάλλεται από τα μικρόβια! Παραλογισμοί σκοτισμένων απίστων.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, στην ευχή του που διαβάζουμε πριν την Θεία Μετάληψη, εξηγεί το τι πιστεύουμε για την Θεία Κοινωνία: 

"Πιστεύω Κύριε, και ομολογώ, ότι Συ ει αληθώς ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος, ο ελθών εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ.Έτι πιστεύω, ότι τούτο αυτό εστί το άχραντον Σώμα Σου, και τούτο αυτόεστί το τίμιον Αίμα Σου. Δέομαι, ουν Σου, ελέησόν με, και συγχώρησόν μοιτα παραπτώματά μου, τα εκούσια και τα ακούσια, τα εν λόγω, τα εν έργω, τα εν γνώσει και αγνοία, και αξίωσόν με ακατακρίτως μετασχείν των αχράντων Σου Μυστηρίων, εις άφεσιν αμαρτιών, και εις ζωήν αιώνιον. Αμήν."

Βιογραφία

Ο Αγιος Νικόλαος γεννήθηκε στη Νάξο το 1851 μ.Χ., από τον Ιωάννη και την Αυγουστίνα, το γένος Μελισσουργού. Οι ευσεβείς γονείς του τον ανέθρεψαν με παιδεία και νουθεσία Κυρίου.

Από την παιδική του ηλικία εξέφρασε την έφεση και την αγάπη του προς τα ιερά και τα όσια. Ήταν φιλακόλουθος και διακονούσε πάντοτε στο ιερό τον παππού του ιερέα Γεώργιο Μελισσουργό. Προορισμένος από τον Θεό να γίνει λειτουργός των Αγίων Μυστηρίων Αυτού μετείχε αδιάλειπτα στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας με νηστεία, προσευχή και αγρυπνία.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του ήλθε με την μητέρα του και την αδελφή του στην Αθήνα, όπου έγινε προστάτης αυτών. Ενυμφεύθηκε, εχήρευσε όμως νωρίς. Η πρεσβυτέρα του απεβίωσε μόλις γεννήθηκε το παιδί τους, ο Γιαννάκης, που το μεγάλωσε μόνος.

Ο Κύριος δεν εβράδυνε να τον αναδείξει λειτουργό της Εκκλησίας Του και τον κατέστησε εύθετο και εύχρηστο στο Ευαγγέλιο του Χριστού. Χειροτονείται διάκονος στις 28 Ιουλίου του 1879 μ.Χ., στο ναό Μεταμορφώσεως της Πλάκας, και μετά από πέντε χρόνια, στις 2 Μαρτίου 1884 μ.Χ., χειροτονείται Πρεσβύτερος στο ταπεινό εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, στο Μοναστηράκι. Διακονεί στο ιερό θυσιαστήριο επί 50 χρόνια περίπου (1884 - 1932 μ.Χ.), στους ναούς και του Αγίου Παντελεήμονος, κοντά στον Ιλισσό ποταμό, και της ακόμη πτωχότερης και απόμερης τότε Εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου του λεγομένου «Κυνηγού», στη σημερινή οδό Βουλιαγμένης. Διακρίθηκε ως ο λειτουργικότερος ιερεύς, άνθρωπος προσευχής, του οποίου η ζωή υπήρξε και αναδείχθηκε συνεχής διακονία του Θυσιαστηρίου. Από «φυλακῆς πρωίας μέχρι νυκτός» παρέμενε στο ναό. Ήταν αφιλάργυρος κατά τον τρόπο και πλήρης έργων αγαθών και ελεημοσύνης. Του αρκούσε για τροφή λίγο ψωμί και λίγα χόρτα, τα οποία συνέλεγε ο ίδιος, και κάποιες φορές, λίγο γάλα που του πρόσφεραν βοσκοί στην ερημική τότε περιοχή της ενορίας του. Αλησμόνητες παρέμειναν οι αγρυπνίες τις οποίες ετελούσε στο ναό του Αγίου Ελισσαίου Αθηνών. Αναφέρονται και μαρτυρίες παιδιών, ότι τον έβλεπαν κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας μεταρσιωμένο να στέκεται υπεράνω της γης. Μαρτυρίες δε περιφανών λογίων, όπως του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και Αλέξανδρου Μωραϊτίδου, που έψαλλαν στις αγρυπνίες τις οποίες ετελούσε, εξαίρουν τη σπάνια και αγία ιερατική αυτού προσωπικότητα.

Ο παπα- Νικόλας, ο λεγόμενος «απλός», ζούσε μέσα στη χαρά της Θείας Ευχαριστίας, την οποία τελούσε ανελλιπώς κάθε ημέρα, όπως την όριζαν οι λειτουργικοί κανόνες, και την παρέτεινε επί πολλές ώρες, για να έχει την πνευματική της απόλαυση. Πάντα ανταποκρινόταν στο γνήσιο ορθόδοξο φρόνημα και ετελούσε πανηγυρικά το Μυστήριο της ελεύσεως και παρουσίας του Αναστημένου Κυρίου, που αποκαλύπτει τον εαυτό Του, όπως τότε στο Μυστικό Δείπνο. Η χαρά της Αναστάσεως, που βρίσκεται στην καρδιά της Ευχαριστίας, γινόταν οντολογική αναψυχή και αγαλλίαση στον φλεγόμενο από θεία Αγάπη Γέροντα. Η μέθεξή του στην πασχάλια χαρά τον συνέπαιρνε. Δεν ήταν γι αυτόν ένα απλό εφημερικό καθήκον. Πρόφαση ήταν το επί ώρες παρατεινόμενο μνημόσυνο των ζωντανών και των κοιμηθέντων, από τον όγκο των σημειωμάτων που κρατούσε πάντα σ' ένα δισάκι. Στην πραγματικότητα δεν ήθελε να διακόψει ποτέ τη χαρά της Τράπεζας της Ευχαριστίας, τη θέα του Αναστημένου Σώματος και Αίματος του Χριστού.

Ο αείμνηστος Γέροντας, αφού έφθασε στα 82 του χρόνια και έδωσε πρωτοφανή στον αιώνα μας μαρτυρία ουρανίων χαρισμάτων, οσιότητος, ταπεινώσεως, απλότητος, διακρίσεως, ελεημοσύνης, ασκήσεως και κατά Θεόν σοφίας, αφού εστάθηκε ο μοναδικός προστάτης χιλιάδων ορφανών και πτωχών και έφθασε στο ύψος θείας τελειότητος, εκοιμήθηκε οσίως εν ειρήνη το 1932 μ.Χ. και τον έθαψαν μπροστά στον Ναό του Αγίου Ιωάννη του Κυνηγού.

Στις 29 Αυγούστου του 1992, τα ιερώτατα και θαυματουργά Λείψανα του Αγίου Νικολάου του Πλανά τοποθετήθηκαν σε ασημένια λάρνακα, που σήμερα βρίσκεται στο δεξιό κλίτος του Ιερού αυτού Ναού.

Η Αγία μας Εκκλησία ανεκήρυξε και επισήμως ως άγιο τον Άγιο Νικόλαο τον Πλανά κατά την 135 η Συνοδική Περίοδο (1991 - 1992 μ.Χ.) του Πανσέπτου Οικουμενικού Πατριαρχείου, με εισήγηση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πατρών κ.κ. Νικοδήμου, και βεβαίως με την φροντίδα του Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου κ.κ. Αμβροσίου.

Οι Ασματικές Ακολουθίες του Αγίου Νικολάου του Πλανά, οι οποίες ευρίσκονται σε λειτουργική χρήση, συντάχθηκαν από τον Μητροπολίτη Πατρών κ. Νικόδημο, και από τον Αρχιμ. Νικόδημο Παυλόπουλο, Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Λειμώνος Λέσβου.

Σύμφωνα με τον ιστοχώρο της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος η μνήμη του Αγίου ιερέως Νικολάου του Πλανά, τιμάται κατά την πρώτη Κυριακή του Μαρτίου, δια μεταθέσεως εκ της κυριώνυμης ημέρας αυτού, ύστερα από απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Σύμφωνα όμως με τον ιστοχώρο της Ιεράς Μητρόπολης Παροναξίας ο Άγιος Νικόλαος ο Πλανάς εορτάζει κατά την καθιερωμένη Πανήγυρη της 2ας Μαρτίου. Εάν όμως η ημέρα της Εορτής συμπίπτει κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τότε η Μνήμη του εορτάζεται κατά την επομένη Κυριακή. Εμείς καταχωρούμε προσωρινά την εορτή του Αγίου Νικολάου Πλανά στις 2 Μαρτίου μέχρι να εξακριβώσουμε την ημερομηνία της εορτής του.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τᾶς τοῦ πλάνου παγίδας ἐκφυγῶν, ἱερώτατε, ἀπλανῶς ἐπορεύθης διὰ βίου, πατὴρ ἠμῶν, Νικόλαε ἀοίδιμε Πλανᾶ, οὐράνια χαρίσματα λαβῶν, ἀγρυπνίαις καὶ νηστείαις, ἱερουργῶν ὁσίως τῷ Κυρίῳ σου. Ὅνπερ καθικετεύων ἐκτενῶς, Νάξιον ἱεράτευμα, πρέσβευε δωρηθῆναι καὶ ἠμὶν τὸ θεῖον ἔλεος.

Κοντάκιον
Ήχος βαρύς. Επί του όρους μετεμορφώθης.
Εν παντί έθνει, καιρώ και χρόνω Θεός αμάρτυρον ουκ αφήκεν Αυτού την θείαν δόξαν και την θειότητα τους δε όντας αγίους εν τη γη αυτού και Πλανάν τον Νικόλαον εδόξασε και ημίν εδωρήσατο πρεσβευτήν, πατέρα και θερμόν εν ανάγκαις αντιλήπτορα.

Μεγαλυνάριον
Χαίροις, του Προδρόμου δούλος πιστός, των αγρυπνιών τε ο εργάτης ο θαυμαστός, χαίροις, εκκλησίας προφήτου Ελισσαίου το σέμνωμα και δόξα, πάτερ Νικόλαε!

Παλιότερες αναρτήσεις:

• Ο θαυματουργός φτωχόπαπας της Αθήνας
• ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ:Νικόλαος ὁ Πλανᾶς
• Άγιος Νικόλαος ο Πλανάς: Ένας άγιος άκακος, απονήρευτος και με βαθειά ταπείνωση

Ευχαριστώ για το δημοσίευμα της ΕΣΠΕΡΙΝΗΣ (6 Μαρτίου 1932) τον αδελφό Αντώνη Π.

ΠΗΓΗ:http://www.saint.gr/3878/saint.aspx, http://trelogiannis.blogspot.com/2021/03/blog-post_98.html

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Σχόλιο για τη «Φόνισσα»

του Χρίστου Π. Φαράκλα

Είδα τις προάλλες τη «Φόνισσα» στα Ολύμπια. Ήταν ένα έργο συναρπαστικό, καλογυρισμένο, καλοπαιγμένο και από κάθε άποψη προσεγμένο αλλά… Παπαδιαμάντης ΔΕΝ ήταν. Το είχα καταλάβει αυτό και από τα διαφημιστικά τρέιλερ του έργου που είχα ήδη δει στην τηλεόραση και ήμουν περίπου προετοιμασμένος για το τι θα έβλεπα στην οθόνη. Γι’ αυτό δεν ξαφνιάστηκα και πολύ. Δεν θα ήθελα να καταπιαστώ εδώ με «βαθυστόχαστες αναλύσεις» και «διεισδυτικές κριτικές» αλλά να επισημάνω απλώς –ΟΧΙ απλά!– ότι η αναμέτρηση των παραγόντων του έργου με τον κολοσσό που λέγεται Παπαδιαμάντης δεν ήταν απλώς άνιση αλλά και καταδικασμένη εξαρχής, αν όχι σε παταγώδη αποτυχία, τουλάχιστον σε απόλυτη αστοχία. Και εξηγούμαι:
Αστοχία –και μάλιστα τύπου βολής στον… γάμο του Καραγκιόζη!– είναι να δημιουργείται στον θεατή η εντύπωση ότι πρόθεση του Παπαδιαμάντη στη «Φόνισσα» είναι να καταδικάσει την πατριαρχία και τις συνέπειές της. Ο Παπαδιαμάντης με τη «Φόνισσα» δεν κοινωνιολογεί. Ούτε γράφει ένα ψυχολογικό ή αστυνομικό θρίλερ. Το κοινωνικό πρόβλημα που θίγεται στο παπαδιαμαντικό έργο –και που αποτέλεσε, ως φαίνεται, τη μέγιστη τιμή της εμβέλειας την οποία θα μπορούσε να λάβει η αντιληπτική δυνατότητα των συντελεστών του κινηματογραφικού έργου– είναι μόνο η αφορμή για να θέσει ο Παπαδιαμάντης ένα πολύ καίριο ηθικο-θεολογικό ζήτημα, το οποίο αφορά τα όρια ανάμεσα στο αγαθό και το κακό, και να διατυπώσει επ’ αυτού μία άποψη, η οποία, υπερβαίνοντας την ιεροεξεταστική νομικίστικη αντίληψη ότι το αγαθό και το κακό είναι επιδεκτικά οριοθέτησης, τσακίζει με επαναστατική, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τόλμη τις αυτονόητες, και καθησυχαστικές ίσως, σχετικές παραδοχές και συμβάσεις.

Στέλιος Κούκος: Ποια «Φώτα – Ολόφωτα», κύριε Παπαδιαμάντη; Τι στο καλό!

Ν. Εγγονόπουλος «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης».

Γράφει ο Στέλιος Κούκος

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Φώτα – Ολόφωτα»! Τι θαυμάσιος τίτλος διηγήματος! Τον διαβάζεις και ο νους, η καρδιά και η ψυχή σου αγάλλονται! Μια χαρά, για να μην πω χάρη σε κατακλύζει και αγωνιάς να το διαβάσεις με μιας όλο και να το απολαύσεις!

Πολύ σύντομα, όμως, αναφωνείς μα είναι αυτό αυτό διήγημα για τα Φώτα; Ποια Ολόφωτα; Μάλλον, για Κατασκότεινα πρόκειται! Τι είναι όλη αυτή η παρωδία, έστω τραγωδία μέρα που είναι; Πιο πολύ με κατάμαυρο θρίλερμοιάζει! Και μας το έχει ξανακάνει αυτό άλλοτε εν μέσω θέρους εκείνη την φορά. Δεν είναι πράγματα αυτά! Διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί και αν δεν έχω δίκαιο πέστε μου…

Το παπαδιαμαντικό αυτό θρίλερ των Θεοφανείων το οποίο δημοσιεύτηκε το 1894 αρχίζει με τον κινδυνεύοντα επί κυμάτων Κωσταντή τον Πλαντάρη που μαζί με τον δεκαεφταετή ναύτη του Τσότσο και τον ζωέμπορο Πραματή ταξιδεύουν ή καλύτερα θαλασσοπνίγονται επί της μικρής βάρκας του πρώτου.

Η χρονική στιγμή, ήτοι Φώτα ή κοντά στα Φώτα ή περίοδος Φώτων δεν φανερώνεται αμέσως, παρά όταν ο αναγνώστης φτάσει στην πέμπτη παράγραφο. Ήδη, όμως, ο τίτλος του διηγήματος προδιαγράφει την χρονική στιγμή.

Εν τω μεταξύ, ο συγγραφέας μάς ενημερώνει το τι ακριβώς συμβαίνει στην θάλασσα με τους επιβαίνοντες στην βάρκα και μας κόβει την ανάσα, περιγράφοντας την πάλη του κυβερνήτη της, Κωνσταντή Πλαντάρη, με τα κύματα ο οποίος πλαντάζει μαζί με τους άλλους δύο στην τρικυμιώδη θάλασσα! Άλλωστε τι Πλαντάρης θα ήταν αν δεν πλάνταζε! Και να το λεπτό χιούμορ του σκιαθίτη συγγραφέα! Κάνουν, όμως, τέτοια πράγματα εν μέσω άμεσου κινδύνου βυθίσεως της βάρκας και αύτανδρου πνιγμού των επιβαινόντων;

Και δεν σταματά εκεί το… μακάβριο χιούμορ του, αφού ο ζωέμπορος Πραματής δεν φαίνεται να θρηνεί για την πραμάτειά του, γιατί προφανώς κινδυνεύει η ίδιά του η ζωή. (Αλλά η πραμάτεια προδιαγράφει τον ίδιο τον άνθρωπο: Πραματής. Μάλιστα)!

Η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Το έργο σε Audiobook είναι σε αφήγηση Κατίνας Παξινού.

Η Φόνισσα

(Φραγκογιαννού)

Η Φόνισσα είναι νουβέλα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Πρόκειται για το δεύτερο συγγραφικό έργο του και θεωρείται ένα από τα κορυφαία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα και αποτελείται συνολικά από 17 κεφάλαια. Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Παναθήναια» σε συνέχειες από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1903, έχοντας τον υπότιτλο «κοινωνικόν μυθιστόρημα». Η πλοκή του εκτυλίσσεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του συγγραφέα, τη Σκιάθο.

 Το έργο σε Audiobook είναι σε αφήγηση Κατίνας Παξινού.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη...

Δημήτρης Τριάντος

Μορφώθηκε μόνος του, παρακολουθώντας επιλεκτικά μαθήματα, όπως μόνος του έμαθε αγγλικά και γαλλικά για να διαβάζει στο πρωτότυπο τα σπουδαία έργα της εποχής του και όχι μόνο. Ο πρώτος επαγγελματίας συγγραφέας αφού βιοποριζόταν αποκλειστικά από τα γραπτά του συνεργαζόμενος με εφημερίδες και περιοδικά ως συγγραφέας και μεταφραστής.
Όταν ξεκίνησε τη συνεργασία του με την εφημερίδα Άστυ, ο διευθυντής του προσέφερε για μισθό 150 δραχμές: «Πολλές είναι εκατόν πενήντα, με φτάνουνε εκατό».

Πήγε στα γραφεία της εφημερίδας « Ἀκρόπολις» για να παραδώσει ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα. Ο Σταμάτης Σταματίου δεν τον αναγνώρισε και μάλιστα σχημάτισε την εντύπωση ότι ήταν κάποιος άπορος που πήγε να πάρει τις δέκα δραχμές για τα Χριστούγεννα, όπως όλοι οι φτωχοί της εποχής. Ακολουθεί ο χαρακτηριστικός διάλογος:

«-Κι᾿ αὐτὰ τί νὰ τὰ κάμω;

 Δὲν τὰ θέλετε; Καὶ μοῦ ἔδειχνε κάτι χαρτιά. Νόμισα πὼς ἦταν πιστοποιητικὰ ἀπορίας.

 –Κράτησέ τα, τοῦ εἶπα, ἐμᾶς δὲν μᾶς χρειάζονται.
Ἐσείστηκε, λυγίστηκε ὀλίγο, ἔκανε, σκυφτὸς νὰ φύγῃ, ξαναγύρισε.

 –Τότε ἀφοῦ δὲν σᾶς χρειάζονται αὐτά, ἐγὼ μὲ τί δικαίωμα θὰ πληρωθῶ;

–Δέν πειράζει, ἀρκούμεθα εἰς τὸν λόγον σας. Χριστούγεννα εἶναι τώρα.

–Ναί, ἀλλὰ ἂν δὲν πάρετε αὐτά, ἐγὼ δὲν μπορῶ νὰ πάρω χρήματα.

–Μά δὲν τὰ παίρνετε ἐσεῖς τὰ χρήματα, σᾶς τὰ δίνουμε ἐμεῖς!…

–Έ, τότε, πᾶρτε κι᾿ ἐσεῖς ἐτοῦτα ποὺ μοῦ τὰ ζητήσατε. Καὶ τὰ ἄφησε σιγὰ καὶ μαλακὰ ἀπάνω στὸ τραπέζι.

Στέλιος Κούκος: Τέτοια μέρα κοιμάται και «ανασταίνεται» ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και ένα κεράκι η ψυχούλα το θέλει!

Γράφει ο Στέλιος Κούκος

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα κοιμάται και «ανασταίνεται» ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Ανασταίνεται με την έννοια ότι τον θυμόμαστε και έτσι η μνήμη του ανανεώνεται!

Αλλά, έτσι κι αλλιώς, κάθε χρόνο τέτοιες μέρες είναι πάντα παρών και κοντά μας, ένα με τις γιορτές των Χριστουγέννων, της πρωτοχρονιάς και του Αγίου Βασιλείου, των Φώτων.

Και μάλιστα μέσα και έξω από την εκκλησία.

Στους δρόμους μαζί με τους καλαντιστές, στην αγορά για την ετοιμασία του τραπεζιού, με την αγωνία των πιο φτωχών να τα καταφέρουν να κάνουν κι αυτοί Χριστούγεννα, την απορία των γονιών αν θα μπορέσουν να έλθουν τα ξενιτεμένα τους παιδιά για να περάσουν μαζί τις άγιες μέρες, με τους ιερείς και τους ψάλτες στις ποικίλες ακολουθίες των ημερών κτλ. Άλλωστε ως παπαδοπαίδι ο ίδιος και κυρίως ως ψάλτης γνωρίζει πάρα πολύ καλά το εορταστικό εκκλησιαστικό τυπικό.

Ο Αλέξανδρος ο Διαμάντης έκανε παπάδες!

από Στέλιος Κούκος

1). Ο Αλέξανδρος ο Διαμάντης οδηγίες χρήσεως

Και να ο Αλέξανδρος Διαμάντης!

Το υπερπολύτιμο, αυτοφυές ελληνικό πέτρωμα το διά μεστού και πεποικιλμένου ποιητικού λόγου συμφυρμένου.

Και ήδη από την αναφορά στην ακριβή πέτρα αρχίζουν να αναδύονται λαμπρές όψεις, κατόψεις και φλόγες αιώνων, ακριβά γούστα μετ’ ευτελείας προσαγόμενα ως λαϊκές υποθέσεις εργασίας, ενίοτε και ως μικροόπερες, μελωδίες που σε κατακλύζουν και συ πρέπει να παραδοθείς στις γραμμές, στους ήχους και στους ρυθμούς τους, αρώματα από μια φύση σε ένταση – έξαρση, χρώματα πανηγυρικά, ανθίβολα μιας άλλης εικόνας, μιας πλήρους βεβαίας υπόσχεσης.

Μια διαμαντόπετρα λόγου, μελωδικότερη από κάθε κυλιόμενου λίθο (Rolling Stone), πάντα επίκαιρη, αποκαλυπτική της ανθρώπινης ψυχής και φύσης -του καλού, του κακού και του ανάμεσά τους, αλλά και των αντιφάσεων της. Πάντα, ως ένας στενός δεσμός, σύνδεσμος με την ζωή και τον κόσμο, αφού ετάχθη να τον υπομνηματίζει, να τον φανερώνει ως μοναδικός και ιδιαίτερος φίλος του κάλλους! Ότι το κάλλος φανερώνει τον όλο κόσμο. (Ταυτολογία θα μου πείτε)!

Ο Αλέξανδρος ο Διαμάντης βρίσκετια πάντα παρών και πάντα ανάμεσά μας ως καλλιτέχνης του λόγου ηδύμολπος, δηλαδή γλυκός ψάλτης, που διατύπωσε ένα ψηφιδωτό, σπονδυλωτό, όραμα, γιατί όχι πανόραμα, του ελληνικού τρόπου, ένα ιδιότυπο ευαίσθητο μανιφέστο ακραιφνών χαρακτηριστικών της προβληματικής του παραδεδομένου μας τρόπου. Μια μοναδική γλωσσική, ποιητική, μελωδική, ζωγραφική, στοχαστική προσέγγιση που φανερώνει συνάμα όλα τα αρώματα που εν τέλει θεραπεύουν τον πάνυ ακριβό ψυχικό μας κόσμο.

Γι’ αυτό επελέγη και ως καταφυγή!

Και εκεί αρχίζει το πανηγύρι! Όταν του ανοίξεις και του δώσεις τόπο να καθίσει, να φιλοξενηθεί, να ξεναγηθεί, μουσαφίρης και ξένος μέσα σου και ξενίας, φιλοξενίας ευεργετημένος ο ίδιος, πάρει το θάρρος -το κουράγιο θα έλεγα γιατί είναι σεμνός- θα σου πει και ένα τραγούδι παραπάνω. Νέο και ειδικά για σένα. Μέσα σου τότε ρέουν μελωδικές θέσεις, νότες, ήχοι οι λέξεις του, οι πρωτόγνωροι ρυθμοί των χορών του, το αχειροποίητο ποιητικό κείμενο που γίνεται ψυχής μπάλωμα και ανακαινισμός κι ας έχεις ήδη βουρκώσει, κι ας έχεις πλαντάξει στο κλάμα -ιδιωτικά και εν μέσω πολλών- και έχεις ταυτιστεί με τον κόσμο! Ένας κόσμος και εσύ! (Ταυτολογία θα μου πείτε);

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Μια μέρα τον βρήκε στο δρόμο ο Π. Νιρβάνας: «Για πού τόσο βιαστικός;» τον ρώτησε. «Άφησέ με», του απάντησε απότομα ο Παπαδιαμάντης. «Τρέχω να προφτάσω τον ήλιο. Έχω ένα μήνα να τον δω και τρέχω να τον προφτάσω πριν βασιλέψει».       

 "Ο Νίκος Εγγονόπουλος στα 1953 ¬θα ζωγραφίσει την πιο ολοκληρωμένη, ίσως, προσωπογραφία του Παπαδιαμάντη, που δεν χαρακτηρίζεται τόσο από τη φυσιογνωμική ομοιότητα όσο από τη ζωγραφική μετάπλαση και ερμηνεία. Δουλεύει με μεταβυζαντινής καταγωγής τεχνική. Δίνει στον Παπαδιαμάντη στάση ανάλογη με του Αποστόλου Πέτρου στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τον ντύνει χρωματικά με την πορφύρα των Βυζαντινών. Πίσω, η γαλάζια σχηματοποιημένη θάλασσα, οι καφετιοί βράχοι με το λευκό ξωκκλήσι και ο ουρανός με τα σπαθάτα σύγνεφα του Εγγονόπουλου."

Νίκος ΖΙΑΣ

ΠΗΓΗ-Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ Του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Η Σαπφώ Νοταρά διαβάζει το διήγημα του Παπαδιαμάντη "Έρωτας στα χιόνια"

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ

Του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Καρδιὰ τοῦ χειμῶνος. Χριστούγεννα, Ἅις−Βασίλης, Φῶτα.

Καὶ αὐτὸς ἐσηκώνετο τὸ πρωί, ἔρριπτεν εἰς τοὺς ὤμους τὴν παλιὰν πατατούκαν του, τὸ μόνον ροῦχον ὁποὺ ἐσώζετο ἀκόμη ἀπὸ τοὺς πρὸ τῆς εὐτυχίας του χρόνους, καὶ κατήρχετο εἰς τὴν παραθαλάσσιον ἀγοράν, μορμυρίζων, ἐνῷ κατέβαινεν ἀπὸ τὸ παλαιὸν μισογκρεμισμένον σπίτι, μὲ τρόπον ὥστε να τὸν ἀκούῃ ἡ γειτόνισσα:

− Σεβτὰς εἶν' αὐτός, δὲν εἶναι τσορβάς …· ἔρωντας εἶναι, δὲν εἶναι γέρωντας.

Τὸ ἔλεγε τόσον συχνά, ὥστε ὅλες οἱ γειτονοποῦλες ὁποὺ τὸν ἤκουαν τοῦ τὸ ἐκόλλησαν τέλος ὡς παρατσούκλι: «Ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ὁ Ἔρωντας».

Διότι δὲν ἦτο πλέον νέος, οὔτε εὔμορφος, οὔτε ἄσπρα εἶχεν. Ὅλα αὐτὰ τὰ εἶχε φθείρει πρὸ χρόνων πολλῶν, μαζὶ μὲ τὸ καράβι, εἰς τὴν θάλασσαν, εἰς τὴν Μασσαλίαν.

Εἶχεν ἀρχίσει τὸ στάδιόν του μὲ αὐτὴν τὴν πατατούκαν, ὅταν ἐπρωτομπαρκάρησε ναύτης εἰς τὴν βομβάρδαν τοῦ ἐξαδέλφου του. Εἶχεν ἀποκτήσει, ἀπὸ τὰ μερδικά του ὅσα ἐλάμβανεν ἀπὸ τὰ ταξίδια, μετοχὴν ἐπὶ τοῦ πλοίου, εἶτα εἶχεν ἀποκτήσει πλοῖον ἰδικόν του, καὶ εἶχε κάμει καλὰ ταξίδια. Εἶχε φορέσει ἀγγλικὲς τσόχες, βελούδινα γελέκα, ψηλὰ καπέλα, εἶχε κρεμάσει καδένες χρυσὲς μὲ ὡρολόγια, εἶχεν ἀποκτήσει χρήματα· ἀλλὰ τὰ ἔφαγεν ὅλα ἐγκαίρως μὲ τὰς Φρύνας εἰς τὴν Μασσαλίαν, καὶ ἄλλο δὲν τοῦ ἔμεινεν εἰμὴ ἡ παλιὰ πατατούκα, τὴν ὁποίαν ἐφόρει πεταχτὴν ἐπ' ὤμων, ἐνῷ κατέβαινε τὸ πρωὶ εἰς τὴν παραλίαν, διὰ νὰ μπαρκάρῃ σύντροφος μὲ καμμίαν βρατσέραν εἰς μικρὸν ναῦλον, ἢ διὰ νὰ πάγῃ μὲ ξένην βάρκαν νὰ βγάλῃ κανένα χταπόδι ἐντὸς τοῦ λιμένος.

Ὁ Παπαδιαμάντης καὶ ἡ μεθερμηνεία τῶν ἰδεῶν

του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

Ἕνα πρόσφατο ζήτημα στὸν ἑλληνικὸ μικρόκοσμο τῶν ἰδεῶν εἶναι κατὰ πόσο διαστρεβλώνεται ἢ ὄχι ὁ Παπαδιαμάντης ἀπὸ τὸ woke κίνημα καὶ τὴν ταινία Φόνισσα. Αὐτὸ ποὺ θὰ μπορούσαμε νὰ σκεφτοῦμε εἶναι, πρῶτον, κατὰ πόσο ἡ κατάσταση ποὺ περιγράφει ὁ Παπαδιαμάντης στὸ συγκεκριμένο διήγημα καὶ ἡ ταινία ἦταν ἡ συνηθισμένη στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο τοῦ 1900. Καθένας ἔχει τὶς δικές του οἰκογενειακὲς καὶ τοπικὲς ἀφηγήσεις καὶ ἀναμνήσεις. Ὅσοι δὲν ἔζησαν σὲ περιβάλλοντα ὅπου οἱ ἄντρες σήκωναν χέρι πάνω στὶς γυναῖκες, ὅπου οἱ γυναῖκες ἦταν μεταφορικὰ ζῶα, καὶ ὅσοι δὲν ἔχουν τέτοιες ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴ (προ)γιαγιά τους ἢ τὴν (προ)γιαγιὰ τοῦ γείτονα καὶ τοῦ παραδιπλανοῦ γείτονα στὸ χωριό, ὅλοι αὐτοὶ ἀντικρίζουν τὴν σχετικὴ καταγγελία, παπαδιαμαντικὴ καὶ τῆς ταινίας, μὲ κάποια μικρὴ ἔκπληξη: Ἀφορᾶ ἕναν κόσμο ποὺ γι’ αὐτοὺς ἦταν ἀνύπαρκτος, πλάι στὸν δικό τους, τὸν μόνο ὑπαρκτό.

Ὁ ὁποῖος μπορεῖ νὰ μὴν ἦταν παραδεισένιος ἢ κόσμος ἴσων δικαιωμάτων, ἀλλὰ σίγουρα οἱ γυναῖκες σὲ αὐτὸν δὲν δέρνονταν, δὲν δούλευαν στὰ χωράφια, δὲν τὶς ἀπατοῦσαν, καὶ σὲ αὐτὲς οἱ ἄντρες ἐμπιστεύονταν τὴ διαχείριση τοῦ εἰσοδήματος τῆς οἰκογένειας· ἄλλοτε, ἡ πολὺ συχνὴ ἀπουσία τοῦ Πατέρα, μακροχρόνια ἢ μόνιμη (λόγῳ ξενιτιᾶς ἢ θανάτου) συνεπαγόταν μιὰ οἰκογένεια προνεοτερικὴ στὴν ὁποία ἡ Μητέρα ἀσκοῦσε τὴν ἐξουσία, γιὰ νὰ μὴν σκεφτοῦμε γυναικεῖες μορφὲς ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ ἐπαναστατικὴ ἱστορία. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι οἱ δυὸ αὐτοὶ κόσμοι συνυπῆρχαν, καὶ ὅτι κανεὶς ἀπὸ τοὺς δύο δὲν ἦταν ἡ ἐξαίρεση κάποιου ἀνύπαρκτου κανόνα. Καὶ οἱ δύο ἦταν παρατηρήσιμα φαινόμενα. Κάθε καπέλωμα ἢ λήθη τοῦ ἑνὸς ἀπὸ τοὺς δυὸ ἀπὸ τὴν ἐποχή μας εἶναι σφάλμα· ὁ Παπαδιαμάντης φυσικὰ δὲν ἔκανε τέτοιο σφάλμα.

ΟΛΙΓΑ ΕΝ ΜΕΣΩ ΑΦΟΡΗΤΗΣ "ΦΟΝΙΣΣΟΛΟΓΙΑΣ",

Του Νίκου Σταθόπουλου

ΟΛΙΓΑ ΕΝ ΜΕΣΩ ΑΦΟΡΗΤΗΣ "ΦΟΝΙΣΣΟΛΟΓΙΑΣ", με την woke εργαστηριακή παράκρουση και την αυτάρεσκη αμάθεια να σκαρώνουν Ψέματα χρήσιμα για "χρήσιμους ηλίθιους".....

........................στα 1903, στο περιοδικό Παναθήναια, δημοσιεύεται, σε συνέχειες, το αριστούργημα του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη "Η Φόνισσα", ένα, κατ' εμέ, εκ των δέκα σημαντικότερων λογοτεχνικών κειμένων στην ελληνική γλώσσα, από την εποχή του Ομήρου...καρπός της ωριμότητας του Αλ.Π., συμπυκνώνει τη λογοτεχνική του πείρα και την προσωπική του εμπειρία ζωής : είναι ο μοναδικός που μπορεί να βγάζει "σύγχρονη αγωνία" και όντως διαφωτιστικό ρεαλισμό από την "Αμαρτωλών Σωτηρία" του Αγαπίου Λάνδου!...γι' αυτό, άλλωστε, μισήθηκε όσο κανείς από τους "προοδευτικούς"(της κλίκας Δημαρά) αλλά και από τους παραεκκλησιαστικούς κύκλους της όντως φασίζουσας θρησκοληψίας πού τόσο αποστρεφόταν!...

.............................ο συγγραφέας το χαρακτηρίζει, μόνον αυτό από όλα τα έργα του, "κοινωνικόν μυθιστόρημα"...

............................γιατί τάχα;...διότι : 

α) θέλει, αντιδιαστέλλοντάς το προς τα "ιστορικά μυθιστορήματα" με τα οποία έχει ταυτιστεί, να αναδείξει την εστίαση σε ένα οξύ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, άρα σε κάτι και υπαρκτό που αφορά το κοινωνικό σύνολο ως "ενιαίο όλον συνθηκών"...και, 

β)δεν επιθυμεί να ταυτιστεί με "μερικούς προβληματισμούς", όπως. λόγου χάρη, "της γυναικείας απελευθέρωσης", για την οποία, άλλωστε, στο ίδιο το έργο είναι σφόδρα επικριτικός σαρκάζοντας τα εκπαιδευτικά ήθη της νέας δασκάλας η οποία "ωθεί τα κοράσια να χειραφετηθώσιν"!...και λίγο μετά επιτίθεται με ένταση και τη γνωστή του φινετσάτη ειρωνεία στους "μοδέρνους" με τα "νέα ήθη εξ Εσπερίας"!...είναι αναίδεια και ντροπή και τεκμήριο βλακείας να "εφευρίσκεις" φεμινισμό (έστω και "ερμηνευτικά") στη σκέψη αυτού του Θεοφοβούμενου 'Γίγαντα" της ελληνικής παράδοσης και γλώσσας!...