Ένα ΟΧΙ για όλες τις εποχές

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ
τεύχος 2410
30/10/2025

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΧΙΖΑΣ

Στους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας, το 1999, ζήσαμε ένα μοναδικό αίσθημα ανάτασης, όταν μόνοι εμείς από όλη την Ευρώπη βρεθήκαμε να αποτελούμε το 97% που τάσσονταν εναντίον των βομβαρδισμών της γειτονικής χώρας: Όταν δεν υπήρξε ένας άνθρωπος ο οποίος – έστω από σνομπισμό! – να εκφέρει άποψη φιλική με τη συγκεκριμένη πολιτική του ΝΑΤΟ!

Έτσι και το «Όχι» της 28ης Οκτωβρίου 1940 είχε σχεδόν κάτι από παλλαϊκή συναίνεση, και μάλιστα συναίνεση που συμπεριλάμβανε το ΚΚΕ των φυλακών της μεταξικής δικτατορίας. Ο αρχηγός του Νίκος Ζαχαριάδης σε μια έξαρση του αντιφασιστικού πνεύματος, με τη γνωστή επιστολή του έκφραζε την εθνική ομοψυχία έναντι των υποψήφιων κατακτητών:

«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα, με σκοπό να την υποδουλώσει και να την εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή… Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στον φασισμό του Μουσολίνι… Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη»…

Με δεδομένο ότι ιστορία δεν κάνουμε για να περνάμε την ώρα μας, το σημερινό «όχι» – αντί να στρέφεται σε μια προκάτ εικόνα – έχει κύριο αποδέκτη την Τουρκία. Η πολιτική της ζεϊμπεκιάς και του κατευνασμού του θηρίου με το άνοιγμα των πυλών της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέτυχε, μια άλλη πολιτική δεν είναι απλώς εφικτή αλλά επιβεβλημένη έναντι της χώρας που κοιμάται και ξυπνάει με το όνειρο της γαλάζιας πατρίδας.

Πέρασαν 10 χρόνια – Το μεγάλο «ναι» και το μεγάλο «όχι» της 5ης Ιουλίου 2015

Γιάννης Σχίζας 

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

Θυμάμαι τον Λεωνίδα Χρηστάκη, εκδότη του περιοδικού «Ιδεοδρόμιο», με το πορνικό αλλά και το εξτρεμιστικό / αντιιεραρχικό περιεχόμενό του, που είχε ταχθεί κάποτε εναντίον των επετείων – με τη γραπτή απόφανση: «Οι επέτειοι; Στ@ρχίδι@ μας»…

Τελικά αυτό δεν πέρασε, μείναμε εμείς να γιορτάζουμε και να θυμόμαστε τις επετείους, για την Κύπρο, για την πτώση της δικτατορίας, για την 28η Οκτωβρίου, κ.λπ. κ.λπ… Να θυμόμαστε αλλά και να ξεχνούμε τον Κωνσταντίνο Καβάφη, αυτόν που έγραφε το ποίημα «Che fece…. il gran rifiuto» με μια ανορθόδοξη στράτευση, που είναι αυτές τις μέρες πολύ της μόδας:

«Σὲ μερικοὺς ἀνθρώπους ἔρχεται μιὰ μέρα

ποῦ πρέπει τὸ μεγάλο Ναὶ ἢ τὸ μεγάλο τὸ Ὄχι

νὰ ποῦνε. Φανερώνεται ἀμέσως ὅποιος τὤχει

ἕτοιμο μέσα του τὸ Ναί, καὶ λέγοντάς το πέρα

πηγαίνει στὴν τιμὴ καὶ στὴν πεποίθησί του.

Ὁ ἀρνηθεὶς δὲν μετανοιώνει. Ἄν ρωτιοῦνταν πάλι,

ὄχι θὰ ξαναέλεγε. Κι’ ὅμως τὸν καταβάλλει

ἐκεῖνο τ’ ὄχι – τὸ σωστὸ – εἰς ὅλην τὴν ζωή του».

Το μεγάλο «Ναι» και το μεγάλο «Όχι» ειπώθηκε, και μάλιστα σε χρόνο dt. Υπερέχοντας κιόλας σε ταχύτητα από την απόφανση του Ανδρέα Παπανδρέου, που στα 1981 τολμούσε να λέει «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο»…

Πάνω στα 18 θέματα, σχετικά με τα οποία υποβλήθηκε ερώτηση από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, το 61,3% απάντησε όπως απάντησε. Οι επικεφαλής, αντί να επεξηγήσουν και να ερμηνεύσουν τα θέματα, απέδειξαν ότι στο βάθος του μυαλού τους έτρεφαν μια άλλη σκέψη. Τελικά, μια βδομάδα μετά, το μαντάτο έσκασε, η απεμπόληση του τρίτου μνημονίου δεν ήρθε ποτέ και η κυβέρνηση προχώρησε σε εκλογές.

Η Φαντασία στην πεζοπορία

 Ποντίκι 25.1.24

Γιάννης Σχίζας 

       Στη Σουηδία, στο σταθμό Οντενπλαν της Στοκχόλμης κάποιοι είχαν τη φαεινή ιδέα  να τοποθετήσουν  πάνω στα σκαλοπάτια μιας σκάλας του μετρό για πεζούς    τα πλήκτρα ενός μουσικού οργάνου.  Στη συνέχεια,  αφού προνόησαν για τη τοποθέτηση   ενός ελαστικού υποστρώματος ,  παρακολούθησαν τις αντιδράσεις  των ανθρώπων με ένα βίντεο. Κάθε βήμα των πεζών παρήγαγε και μια νότα !  Το αποτέλεσμα έδειξε  ευχάριστη  έκπληξη , χαρά, παιχνίδισμα  μικρών και μεγάλων .

          Στην επιστημονική οικολογία  υπάρχουν οργανισμοί – δείκτες, που  επιτρέπουν την εύκολη ανάγνωση των συνθηκών ενός οικοσυστήματος.  Το 95-96, μετά το ξεκίνημα του  βιολογικού καθαρισμού  της Ψυττάλειας, η επιστροφή των  αχινών στον Σαρωνικό είχε  χαιρετηθεί σαν δείκτης  ανάκαμψης του θαλάσσιου περιβάλλοντος.  Οι πεζοί είναι επίσης  δείκτες  του βαθμού υγείας ή ασθένειας ενός αστικού οικοσυστήματος. Η παρουσία ή απουσία τους μιλάει  για την κατάσταση στην πόλη..

          «Η πόλη είναι ψυχότοπος» - έγραψε ο  ψυχαναλυτής Αλεξάντερ Μίτσιρλιχ  στη πολεοδομική (!) ανάλυσή του, που στα ελληνικά  εκδόθηκε από τον «Ηριδανό» και  «άκουγε» στον υπέροχο τίτλο:  «Το άξενο των πόλεων πρωτουργό στην ψυχική αποργάνωση του πολίτη».. Η πόλη που είναι εχθρική  για τους πεζούς,  απεργάζεται ανθρώπους διαταραγμένους,  επιθετικούς, αντιαισθητικούς, απολίτιστους. 

           Αυθαίρετα δένδρα

       Στην Αθήνα δεν είναι μόνο μικρή  η κατά κεφαλήν δοσολογία πρασίνου, αλλά και η δοσολογία πεζοδρόμων και πεζοδρομίων. Το χειρότερο όμως είναι ότι κοντά στη μικρή «ποσότητα» έρχεται και η χαμηλή «ποιότητα». Πεζοδρόμια και πεζόδρομοι συνυπάρχουν με παράνομα παρκαρίσματα, με λεβεντομ@λ@κες μοτοσυκλετιστές, με τραπεζοκαθίσματα, με «σπαστικές» καταστάσεις κάθε κατηγορίας. Από όλες αυτές, η «σπαστικότερη»  όλων σε περιοχές εκτός κέντρου,   είναι η κατάληψη  του πεζοδρομίου μέσω φυτεύσεων. Στου Παπάγου, στη Σαρωνίδα, στο Χολαργό, οι παρόδιοι ιδιοκτήτες  επεκτείνουν ουσιαστικά τον ιδιωτικό τους κήπο φυτεύοντας  το πεζοδρόμιο και υποχρεώνοντας τους πεζούς να πορεύονται  «σε φάλαγγα κατ’ άνδρα», σαν σε μονοπάτι. Πριν από καιρό  εντυπωσιάστηκα από την ευθυκρισία με την οποία αντιμετώπισε το θέμα    των «αυθαίρετων» δέντρων και θάμνων στα πεζοδρόμια  μια ομάδα μαθητών από τις Σέρρες. Τα παιδιά είχαν πραγματικά μιαλό – εγώ θα ευχόμουν να είχαν και κανένα αλυσσοπρίονο στα χέρια τους....     

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος και τα αλαμπουρνέζικα

του Γιάννη Σχίζα

Άφησε στίχους απαράμιλλης απλότητας και δοκίμια που μιλούσαν κατευθείαν στην καρδιά μας. Δεν χαρίσθηκε σ' αυτούς που θέλανε με τις βραβεύσεις να τουμπάρουν το πνεύμα του σαρκασμού και της ειρωνείας που τον διαπότιζε: Αρνήθηκε επίμονα κάθε βράβευση και όταν τελικά δέχθηκε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα από το ΑΠΘ - πράγμα που έκανε για να μην σνομπάρει ("κογιονάρει") την ομοταξία των πανεπιστημιακών- ήταν σαν η τιμή που δέχθηκε να έκανε "επίτιμο" το ίδιο το πανεπιστήμιο.... 

Στην δημόσια ζωή ήταν φανατικός εχθρός της φλυαρίας, της φιλολογίζουσας παπάρας και της λογοτεχνικής αλλαξοκωλιάς. Ήταν εχθρός αδιάλλακτος των ποιητικοφανών, που γράφουν στο πόδι πράγματα εγκεφαλικά και καθόλου ζυμωμένα με πρωτογενείς και προσωπικές εμπειρίες. Ο Σεφέρης έγραψε πως ήθελε "να μιλήσει απλά, να του δοθεί αυτή η χάρη", όμως δεν μπόρεσε να τηρήσει το συγκεκριμένο "τηλεγραφικό" μανιφέστο. Πολλοί ποιητές στράφηκαν στην πληθοπαραγωγή - εξ ού και ο πληθωρικός τους λόγος κατέληγε να είναι πληθωριστικός, δηλαδή άνευ αξίας. Οι πεσμένοι με τα μούτρα στην ποιητική προπόνηση, ξέχασαν να ζουν πριν να στοχάζονται (primum vivere deinde philosophare), κι ακόμη ξέχασαν ότι η ποίηση πέρα από καλλιέπεια είναι και κοινωνικό ενδιαφέρον . 

Αντίθετα ο Χριστιανόπουλος προσπάθησε να προσεταιρισθεί κάθε καϋμό : 

Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,

ὁ νοῦς μου πάει στοὺς τσαλακωμένους,

σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ὧρες στέκονται σὲ μία οὐρά,

ἔξω ἀπὸ μία πόρτα ἢ μπροστὰ σ᾿ ἕναν ὑπάλληλο,

κι ἐκλιπαροῦν μὲ μία αἴτηση στὸ χέρι

γιὰ μία ὑπογραφή, γιὰ μία ψευτοσύνταξη.

Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,

γίνομαι ἕνα με τοὺς τσαλακωμένους.

Όμως η σημαντικότερη βολή του απευθύνονταν στους κουλτουριάρηδες και στα "αλαμπουρνέζικα"..Σε μια συζήτηση που είχε με τον συγγραφέα Περικλή Σφυρίδη, έλεγε :

"θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, ότι αφού αποδεχόμαστε την ερμητική γραφή ορισμένων ποιητών, γιατί να μην αποδεχτούμε και τον δυσνόητο τρόπο γραφής των κουλτουριάρηδων; Από μία άποψη, κι ο ποιητής θα έπρεπε, οποιαδήποτε τεχνοτροπία κι αν ακολουθεί, να γράφει κατά τρόπο κατανοητό, για να μπορεί ο αναγνώστης να τον καταλαβαίνει.Γιατί, τι να την κάνουμε την οποιαδήποτε ποίηση, όταν έχει κοπεί η γέφυρα της επικοινωνίας; ". Και κατέληγε : "Κάθε τι που λέμε να το σκεφτόμαστε, και προπάντων πρέπει να γράφουμε κατανοητά"...

Το 1995 έγραψα στην ΑΥΓΗ ένα άρθρο με θέμα "Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος της οικολογικής ευαισθησίας". Εκεί αναφερόμουν στο ποίημα του για τα σκυλιά που ξεπέφτουν - δείγμα πως η ευαισθησία του ποιητή πήγαινε πολύ μακρύτερα από τις ανθρώπινες υπάρξεις...

Aυγή 22.8.20