του Ρούντι Ρινάλντι
Το τελευταίο διάστημα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά, σχετικά με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και στάσης της ελληνικής κυβέρνησης, σε όρους όπως «ρεαλπολιτίκ» γενικά, και «φινλανδοποίηση» (ιδιαίτερα του Αιγαίου). Πίσω από αυτές τις αναφορές υπάρχει πάντα ένα ευμετάβλητο διεθνές πλαίσιο, μια νέα διεθνής πραγματικότητα, και βεβαίως νέοι συσχετισμοί και συμμαχίες. Ας τα βάλουμε όλα σε μια σειρά:
Γενικοί ορισμοί
● Με τον όρο «ρεαλπολιτίκ» (γερμ. Realpolitik), αλλά και «πολιτικός ρεαλισμός» (που δεν είναι ακριβώς το ίδιο), αναφερόμαστε ή προσδιορίζουμε μια προσέγγιση της πολιτικής που εστιάζει στην πραγματικότητα, τα συμφέροντα και τις πρακτικές δυνατότητες που υπάρχουν, παρά σε ιδεαλιστικές ή ηθικές αρχές. Εξ ου και ο προσδιορισμός περί ρεαλισμού. Η ρεαλπολιτίκ ως πλήρης προσαρμογή στις υπάρχουσες συνθήκες, με εγκατάλειψη ιδεαλιστικών στόχων, εστιάζει στην «τέχνη του εφικτού», όπου τα ιδανικά και οι διακηρύξεις θυσιάζονται για πρακτικές ανάγκες και συμφέροντα, στο όνομα του ρεαλισμού.
● Η «φινλανδοποίηση» (αγγλ. Finlandization, γερμ. Finnlandisierung) είναι ένας όρος της διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας που αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία μια χώρα, ενώ διατηρεί ορισμένα τυπικά χαρακτηριστικά ανεξαρτησίας, προσαρμόζει την εξωτερική της πολιτική (και βεβαίως σε μεγάλο βαθμό και την εσωτερική) στις προδιαγραφές και πιέσεις μιας ισχυρότερης γειτονικής δύναμης, προκειμένου να αποφύγει τη στρατιωτική σύγκρουση ή μια πολιτική αποσταθεροποίηση.
Παραδείγματα
● Μια πρόσφατη αναφορά στην ρεαλπολιτίκ είναι το απόσπασμα που ακολουθεί: «Από την πολιτική αυτή δεν λείπουν οι αντιφάσεις. Καταγγέλλουμε την Τουρκία για την εισβολή στην Κύπρο και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά συμμαχούμε με το Ισραήλ που κατέχει παλαιστινιακά εδάφη και με το καθεστώς Σίσι στην Αίγυπτο που φυλακίζει ό,τι κινείται. Αυτό λέγεται ρεαλπολιτίκ, θα αντέτεινε κάποιος. Σωστά. Για να φέρνει όμως αποτέλεσμα ο πολιτικός ρεαλισμός, θα πρέπει να συνοδεύεται και από μια πολιτική ευφυΐα ή, έστω, ευελιξία. Όταν ζητάς εμμονικά να αποκλειστεί η Τουρκία από την ευρωπαϊκή άμυνα την ώρα ακριβώς που όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη της ενεργής εμπλοκής της, το μόνο που καταφέρνεις είναι να απομονώνεσαι, και τελικά να χάνεις» (Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, 22/5/025).