«Ορθοπεταλιές» γραμματισμού στο σχολείο για την αειφορία και το περιβάλλον

Άγγελος Χατζηνικολάου, Δάσκαλος, Δρ. Παιδαγωγικής ΠΤΔΕ/ΑΠΘ.

Με αφορμή την παγκόσμια εβδομάδα εναλλακτικής μετακίνησης και της μέρας του ποδηλάτου: Από τον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης[1]

Εισαγωγικά

Ο Ζαν Πωλ Σαρτ έγραψε: « Για να αποκτήσω ένα ποδήλατο αρκεί να δώσω ένα χαρτονόμισμα, αλλά θα χρειαστεί ολόκληρη η ζωή μου για να συνειδητοποιήσω αυτό το απόκτημα»

Ο Ίλιτς συμπλήρωσε: «Η συμμετοχική Δημοκρατία απαιτεί τεχνολογία χαμηλής ενέργειας, οι δε ελεύθεροι άνθρωποι θα πρέπει να διανύσουν το δρόμο προς τις δημιουργικές κοινωνικές σχέσεις με την ταχύτητα του ποδηλάτου»

Η υπόθεση της βιώσιμης μετακίνησης στα σύγχρονα αστικά κέντρα καθίσταται κάθε μέρα και πιο αναγκαία. Η κοινότοπη πλέον αυτή πρόταση στα χείλη όλων των πολιτών μέχρι την συνειδητοποίηση και την επιλογή της ως καθημερινή συμπεριφορά καθίσταται μια δύσκολη κοινωνική και μορφωτική διαδικασία. Αυτό ως γεγονός καταγράφεται στην καθημερινότητα εκ του αποτελέσματος. Στην εργασία τίθεται η διάσταση της συλλογικής ευθύνης των πολιτών, που έχει να κάνει αφενός με την συνειδητοποίηση του ζητήματος και αφετέρου με την συμπεριφορά τους στη μεγέθυνση του κυκλοφοριακού προβλήματος της κάθε μεγαλούπολης κι εδώ της πόλης της Θεσσαλονίκης. Παρά την λειτουργία του μετρό τον τελευταίο χρόνο δεν φαίνεται να ελαφρύνεται το κυκλοφοριακό πρόβλημα της πόλης, που εξακολουθεί να δημιουργείται από την αλόγιστη χρήση του αυτοκινήτου και με την σειρά της συμβάλει στην ρύπανση του περιβάλλοντος.

Η ευθύνη όμως διαμορφώνεται συλλογικά, ως κοινωνικό και πολιτικό επίδικο, μέσα στις μορφωτικές και εκπαιδευτικές διαδικασίες. Για τον λόγο αυτό στην εργασία παρουσιάζεται η ευθύνη του σχολείου ως εκείνου του σημαντικού κοινωνικού και πολιτικού θεσμού για την συνειδητοποίηση των πολιτών και την εκδήλωση αντίστοιχων συμπεριφορών βιώσιμης μετακίνησης. Αυτή η διαδικασία (της συνειδητοποίησης) δεν υλοποιείται άπαξ στον σχολικό χρόνο, αλλά έχει σημασία να διαχέεται στο σύνολο του σχολικού χρόνου. Εδώ παρουσιάζουμε ένα παράδειγμα προσέγγισης της διερεύνησης της πολυπολιτισμικής ιστορίας της πόλης της Θεσσαλονίκης με την χρήση του ποδηλάτου. Ταυτόχρονα το παράδειγμα διαμορφώνεται σε μια δυναμική πρόταση διαπολιτισμικής σχέσης που μπορεί να εμπλουτίσει το περιεχόμενο της βιωσιμότητας και της αειφορίας με την συμμετοχή παιδιών από χώρες της Ευρώπης.

Οι ορθοπεταλιές είναι η δυναμικότερη τεχνική στην ποδηλασία ιδίως σε πορεία ανάβασης βουνού. Στην εργασία θα χρησιμοποιήσω το ποδήλατο ως δυναμικό θέμα εκπαιδευτικής και μορφωτικής διερεύνησης. Η διδακτική προσέγγιση του θέματος στην τάξη με παιδιά Ρομά φιλοδοξούμε να καταλήξει σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο ως μια πρόταση γραμματισμού για την βιώσιμη μετακίνηση. Μια οικολογική –περιβαλλοντική ή αειφορική πρόταση γραμματισμού σημαίνει ότι οι συμμετέχοντες/ουσσες δάσκαλοι/ες έχουμε επιλέξει μια ιδιαίτερη προσέγγιση (:πληροφορίες, γνώσεις, πολιτικές) για περιβαλλοντικά ζητήματα. Αυτή η θεωρητική προσέγγιση στη συνέχεια θα διαμορφώσει το πλαίσιο των στάσεών μας. Οι στάσεις και η θεωρητική προσέγγιση θα πλέξουν με σαφήνεια την ερμηνεία των ανθρώπων -δασκάλων για τον κόσμο και το περιβάλλον. Η αναζήτηση όλου αυτού του πλαισίου είναι σημαντική διαδικασία για το περιεχόμενο, που θα διαμορφωθεί στο σχεδιασμό της διδασκαλίας –κυρίως ως περιεχόμενο σκοπών και ύλη διδασκαλίας. Στη συνέχεια οι σκοποί θα διαμορφώσουν την μέθοδο και τις στρατηγικές, που θα υλοποιηθούν σε μια σχολική διδασκαλία για τη διερεύνηση ενός περιβαλλοντικού ή κοινωνικού ζητήματος (Τσιάκαλος 2001). Έτσι για μας αποτελεί σημαντική διάσταση η ανάλυση- διερεύνηση του θέματός μας με όρους θεωρητικής αναζήτησης όπως αυτοί περικλείονται σε συνθήματα των τελευταίων δεκαετιών, όπως: «Σκέψου παγκόσμια δράσε τοπικά» και «Αυτόν τον κόσμο δεν τον κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας, αλλά τον δανειζόμαστε από τους απογόνους μας». Το ουσιαστικό «ορθοπεταλιές» στον τίτλο αποκτά ιδιαίτερη δυναμική διάσταση, γιατί μεταφέρεται στους ρηξικέλευθους και δυναμικούς τρόπους προσέγγισης των πληροφοριών και των γνώσεων, που θα αναλύσουμε ως σχολικό γραμματισμό για την διαμόρφωση της σκέψης μας.

Η κοινωνική και πολιτικής διάσταση της έννοιας της βιωσιμότητας βρίσκεται σε συνάφεια με τις διαδικασίες επιβίωσης. Για τον λόγο αυτό εισαγωγικά οφείλουμε –βλέποντας την συγκυρία- όχι απλώς ως μνεία αλλά ως οφειλή ευθύνης, καλλιέργειας της κριτικής συνειδητοποίησης και αλληλεγγύης να τονίσουμε ότι για τα εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά και τα δυο εκατομμύρια των Παλαιστινίων της Γάζας η πεζή μετακίνηση ως προσφυγιά αποκτά διαστάσεις βίαιου ξεριζωμού από τις εστίες τους. Οπότε στην Γάζα η έννοια της βιώσιμης μετακίνησης έχει να κάνει με την ανάδειξη της επιβίωσης απέναντι στην εκδίωξη και στην εσκεμμένη λιμοκτονία, που υφίστανται οι Παλαιστίνιοι από την εισβολή του στρατού του Ισραήλ. 

Δ Ι Κ Α Ι Ο Σ Υ Ν Η!!!

Μάθημα 1ο:

Δ Ι Κ Α Ι Ο Σ Υ Ν Η!!!

- 4ο Δημοτικό Σχολείο Άνω Λιοσίων 

- 4ο Δημοτικό Σχολείο Ζεφυρίου

Ποια παιδαγωγική για την εκπαίδευση των μαθητών – μαθητριών μας στη δημοκρατία, την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης;

Σάββατο 15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025.

 
«Ποια παιδαγωγική για την εκπαίδευση των μαθητών – μαθητριών μας στη δημοκρατία, την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης»;

 
Εισηγητής: Philippe Meurieu, Καθηγητής των Επιστημών της Αγωγής στο Université Lumière-Lyon 2, ερευνητής στη φιλοσοφία της παιδαγωγικής και της εκπαίδευσης, δοκιμιογράφος και συγγραφέας.

Συντονιστής: Χάρης Παπαδόπουλος, εκπαιδευτικός, Παιδαγωγική ομάδα «Σκασιαρχείο».

Παιδαγωγικά βίντεο από την ΔΟΕ

Κλικ ΕΔΩ ή στη φωτογραφία 

Δείτε πως μειώνεται η παιδική ευφυία στο μισό με τη σχολική εκπαίδευση...

Δείτε πως μειώνεται η παιδική ευφυία στο μισό με τη σχολική εκπαίδευση (βίντεο)

Τα παιδιά στο νηπιαγωγείο έχουν ευφυία ως προς τον δείκτη αποκλίνουσας σκέψης σε ποσοστό που φτάνει το 98%. Με την συνεχή εκπαίδευση πάνω σε συγκεκριμένα πρότυπα ο δείκτης αυτός ευφυίας μειώνεται στο 50%.

Άθλιο εκπαιδευτικό σύστημα βασισμένο σε καταστροφική μεθοδολογία. Ο Σερ Κεν Ρόμπινσον κάνει πρόταση για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που να γαλουχεί (αντί να υπονομεύει) τη δημιουργικότητα…

πηγή:networkedblogs.com

ΠΗΓΗ:https://enallaktikos.gr/deite-pos-meionetai-i-paidiki-eyfyia-s/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR2lvHcqmQiVvocv0EDWPw456PJ8gCxorHXGcq5yEuRmd9TunQIZ1iItHBY_aem_AFAahyt7rYBEoZCM6hvRBg
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Παιδαγωγικά βίντεο - ταινίες

Παιδαγωγικά video από τη ΔΟΕ
Όλα τα video στον παρακάτω σύνδεσμο:

http://doe.gr/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B2%CE%AF%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BF-2024/

Η ΔΟΕ (Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας) υποτίτλισε 22 ταινίες που αναφέρονται σε παιδαγωγούς και στοχαστές οι οποίοι/ες επηρέασαν και επηρεάζουν έως σήμερα την παιδαγωγική σκέψη και τις παιδαγωγικές πρακτικές, με στόχο την επαναπροσέγγιση με την ιστορία της παιδαγωγικής, την επαφή με σημαντικές παιδαγωγικές ιδέες και πρακτικές και τη δημιουργία αναστοχαστικού παιδαγωγικού προβληματισμού.

 

Ο υποτιτλισμός των 22 ταινιών πραγματοποιήθηκε από τη ΔΟΕ στο πλαίσιο των δράσεων που αναγράφονταν στα ενιαία κείμενα, τα οποία ανάρτησαν τα σχολεία με αποφάσεις των Συλλόγων Διδασκόντων, ακυρώνοντας στην πράξη τη διαφοροποίηση - κατηγοριοποίηση των σχολείων και την εμπορευματοποίηση της παιδείας, που προωθείται από τους νόμους της αξιολόγησης 4823 και 4692.

ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΝΑΓΚΟΡΝΟ ΚΑΡΑΜΠΑΧ!

ΑΡΜΕΝΙΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ (ΧΩΡΙΣ ΜΑΣΚΕΣ) ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΟΥΝ ΤΙΣ ΒΟΜΒΕΣ...

Πανάρχαια, δοκιμασμένη μέθοδος!

Πανάρχαια, δοκιμασμένη μέθοδος!
Όχι, αγαπητές μανούλες, είναι ξεπερασμένη μέθοδος...Αγαπημένοι μαθητές μην παίζετε με την υπομονή της μανούλας. Υπάρχει κίνδυνος!!!

"Αριθμητικές πράξεις με το μυαλό. Στο δημόσιο σχολείο του Σ. Ρατσίνσκι"

Στον πίνακα "Αριθμητικές πράξεις με το μυαλό. Στο δημόσιο σχολείο του Σ. Ρατσίνσκι" (1895) του Νικολάι Μπογκντάνοφ-Μπέλσκι (Н. П. Богданов-Бельский) απεικονίζονται 11 μαθητές, από τους οποίους ο ένας επιχειρεί να λύσει το μαθηματικό πρόβλημα στον πίνακα, ένας άλλος πιθανότατα έχει βρει την λύση και την λέει στον δάσκαλο, ενώ οι υπόλοιποι εννέα σκέφτονται πολύ εκφραστικά την λύση του προβλήματος. 

Ο δάσκαλος που απεικονίζεται, είναι ο μαθηματικός Σεργκέι Ρατσίνσκι (Сергей Рачинский), ο οποίος αφού άφησε την διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο, εν μέσω διαφωνιών των καθηγητών, πήγε στην περιοχή του Τάτεβο, όπου οργάνωσε ένα οικοτροφείο για τα παιδιά των φτωχών αγροτών, ενώ ίδρυσε και το ομώνυμο Σχολείο.

Το πρόβλημα, την λύση του οποίου επιχειρούν οι μαθητές να βρούν, είναι η λεγόμενη "ακολουθία Ρατσίνσκι": (10² + 11² + 12² + 13² + 14²) / 365.

Παράλληλα, στον μικρότερο πίνακα τον οποίο μπορεί να διακρίνει κανείς στα αριστερά της σύνθεσης, απεικονίζεται η μητέρα με τον γιό της, σκηνή για την οποία έχει θεωρηθεί ότι ο καλλιτέχνης έχει ως πρότυπο την Παναγία του Βλαντιμίρ, και η οποία παραπέμπει στη θρησκευτική πίστη του Ρώσου μαθηματικού. 

Ο πίνακας του Μπογκντάνοφ-Μπέλσκι, με τον προφανή ρεαλισμό του, είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής στον σπουδαίο δάσκαλο και άνθρωπο Σεργκέι Ρατσίνσκι.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Γεια σας παιδιά!

Μεγάλη Τρίτη σήμερα και θα ξεκινήσουμε αλλιώτικα! Δε θα έχουμε εργασίες, παρά μόνο αναγνώσεις και δημιουργικά παιχνίδια!!!

Θα μιλήσουμε, θα ακούσουμε και θα διαβάσουμε για την ΑΓΑΠΗ, που είναι το μεγάλο μήνυμα αυτών των ημερών. Ο Χριστός σταυρώθηκε από αγάπη για τους ανθρώπους!

Μέσα από το υπέροχο, τρυφερό παραμύθι της Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου που έχει τίτλο «Πασχαλιά και πασχαλίτσα»

"Σ΄ έναν κήπο μια φορά, φούντωσε και άνθισε μια πασχαλιά.  Άνοιξη είχε φτάσει και κόντευε πια το Πάσχα και όλα τα φυτά είχαν φορέσει τα καλά τους.  Καμάρωνε η πασχαλιά τα ευωδιαστά της ανθάκια, αλλά ένιωθε ακεφιά.

Ξάφνου ο ουρανός γέμισε σύννεφα και ξέσπασε μια φοβερή καταιγίδα! Όταν η καταιγίδα σταμάτησε, βγήκε το ουράνιο τόξο και ο λαμπερός ήλιος. Τότε τίναζε τα κλαδιά της η πασχαλιά και είδε ένα μικρό κόκκινο ζουζούνι με μαύρες βούλες γαντζωμένο σε ένα από τα κλαδιά της.

«Ποια είσαι ; Πως βρέθηκες εδώ;» ρώτησε η πασχαλιά το ζουζούνι.

«Η μπόρα πήρε τη φωλιά και τη μαμά μου μακριά και έτσι τώρα δεν έχω ούτε φωλιά, ούτε μαμά» είπε αυτό στεναχωρημένο. 

«Μη στεναχωριέσαι, θα σε προσέχω εγώ» είπε η πασχαλιά. 

Είσαι πολύ καλή», είπε το ζουζουνάκι και της έδωσε ένα γλυκό φιλί στα κλαδιά της. 

Η πασχαλιά ένιωσε τόσο όμορφα που της έφυγε η ακεφιά και τα λουλούδια της μοσχοβόλησαν ακόμα περισσότερο.

«Πώς σε λένε;» ρώτησε το κόκκινο ζουζούνι.

«Με λένε Πασχαλιά, γιατί ανθίζω το Πάσχα.» Το ζουζούνι έμεινε σιωπηλό.

«Μην είσαι λυπημένο, θα σου βρω εγώ ένα όνομα και θέλω να γίνω η μαμά σου, γιατί σε αγαπώ, αν το θέλεις και συ».

Το ζουζούνι συμφώνησε και πήγε μια βόλτα στον κήπο, αλλά γύρισε στεναχωρημένο, επειδή ένα σαλιγκάρι του είπε πως δεν μπορεί να έχει μαμά ένα φυτό. Η πασχαλιά όμως του είπε πως το μόνο που μετράει είναι η αγάπη. 

Την άλλη μέρα που πήγε βόλτα πάλι στεναχωρήθηκε, γιατί ένα σκουλήκι του είπε πως δε γίνεται να έχει μαμά του την πασχαλιά, γιατί δεν έχουν τα ίδιο χρώμα.

«Το χρώμα δεν έχει σημασία» είπε η πασχαλιά «το μόνο που μετράει είναι η αγάπη». 

Την επόμενη μέρα πάλι πήγε βόλτα, όμως γύρισε χαρούμενη.

«Κάποιος προσπάθησε σήμερα να με στεναχωρήσει, αλλά δεν τα κατάφερε» είπε το ζουζούνι.

«Μια κερασιά μου είπε ότι έπρεπε εκείνη να είναι η μαμά μου, γιατί έχουμε το ίδιο χρώμα, αλλά εγώ της είπα πως έχω μαύρες βούλες, ενώ τα κεράσια δεν έχουν. Επίσης μου είπε πως κοντά της θα είχα πολύ φαγητό και θα ζούσα μες τα πλούτη. Εγώ όμως της είπα πως δε μετράνε τα πλούτη, αλλά μόνο η αγάπη έχει σημασία !» 

Η πασχαλιά δάκρυσε από χαρά και αποφάσισε να τη βαφτίσει, της έδωσε ένα όνομα που έμοιαζε πολύ με το δικό της, για να μοιάζουνε σε αυτό τουλάχιστον, την ονόμασε... Πασχαλίτσα. 

«Επειδή το όνομά σου, θα θυμίζει το Πάσχα, τα βαφτίσια σου θα γίνουν τη μέρα της Ανάστασης». Τη μέρα εκείνη μαζεύτηκαν όλα τα λουλούδια, τα δέντρα, τα πουλιά και τα ζουζούνια του κήπου και με νονές τις ηλιαχτίδες, έγινε η βάφτιση.

Από τότε η Πασχαλιά και η Πασχαλίτσα μαζί αγκαλιά και αγαπημένες ζουν την άνοιξη και μας φέρνουν το Πάσχα."

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ 

Από την Κυριακή των Βαΐων αρχίζει ουσιαστικά η λεγόμενη Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών.

Γλώσσα, γραμματισμός και εκπαίδευση

 Εκτύπωση

των Donaldo Macedo* & Paulo Freire**

Ο Donaldo Macedo και o Paulo Freire συζητούν τη σχέση ανάμεσα στην κουλτούρα και την εκπαίδευση αναλύοντας τον ρόλο του κριτικού αλφαβητισμού στην κατανόηση της γλώσ­σας ως ταξικού στοιχείου. Αναφέρονται στο θέμα της βασικής εκπαίδευσης, της περιθωρι­οποιημένης κουλτούρας και της κυρίαρχης ιδεολογίας. Οι δύο συνομιλητές θίγουν επιπλέ­ον τη σημασία που έχει, για τις περιθωριοποιημένες ή υποταγμένες πολιτισμικά ομάδες, η αντίληψη του εαυτού μέσω της γλώσσας και την απελευθερωτική διάσταση που μπορεί να προσλάβει η χρήση της.

D. Macedo: Θα ήθελα να σας ρωτήσω για τη σχέση ανάμεσα στην εκπαίδευση -συ- μπεριλαμβανομένης και της βασικής- και της κουλτούρας. Στο ζήτημα αυτό, ωστό­σο, πρέπει να λάβουμε υπόψη διάφορους ορισμούς της κουλτούρας· δεν εννοώ εδώ την κουλτούρα με κάπα κεφαλαίο, εκείνη δηλαδή που είναι αντιπροσωπευτική των κυρίαρχων στοιχείων της ελιτιστικής τάξης. Η κουλτούρα δεν είναι ένα αυτόνομο σύστημα· χαρακτηρίζεται από κοινωνική διαστρωμάτωση και εντάσεις. Για να εί­μαι ακριβής, έχω υπόψη μου τον ορισμό του Richard Johnson για την κουλτούρα, ο οποίος περιλαμβάνει τις ακόλουθες τρεις προϋποθέσεις: πρώτον, οι πολιτισμικές διαδικασίες συνδέονται στενά με τις κοινωνικές σχέσεις, ειδικά με ταξικές σχέσεις και σχηματισμούς, με σεξουαλικές διαιρέσεις, με τη φυλετική δομή των κοινωνικών σχέσεων και με την ηλικιακή καταπίεση ως μορφή εξάρτησης· δεύτερον, η κουλτού­ρα περιλαμβάνει εξουσία και βοηθά την παραγωγή ασυμμετριών ως προς τις ικα­νότητες ατόμων και κοινωνικών ομάδων να καθορίζουν και να αντιλαμβάνονται τις ανάγκες τους· και τρίτον, η κουλτούρα δεν είναι ούτε αυτόνομη ούτε ένα έξωθεν καθορισμένο πεδίο, αλλά ένας χώρος κοινωνικών διαφορών και αγώνων.

Δεδομένης της έκτασης των παραγόντων που αλληλεπιδρούν στην πολιτισμική παραγωγή και αναπαραγωγή, πώς μπορεί μια χειραφετημένη βασική εκπαίδευση να υπερβεί τα κοινωνικά και ταξικά εμπόδια για να αλληλεπιδράσει με όλους αυ­τούς τους άλλους παράγοντες που σχετίζονται με την κουλτούρα;

Ρ. Freire: Η βασική εκπαίδευση και, γενικά, η εκπαίδευση είναι πολιτισμικές εκ­φράσεις. Δεν μπορείς να παράγεις βασική εκπαίδευση εκτός του κόσμου της κουλ­τούρας επειδή η ίδια η εκπαίδευση είναι μια διάσταση της κουλτούρας. Η εκπαί­δευση είναι μια πράξη γνώσης -η γνώση εδώ δεν περιορίζεται σε ένα μόνο συγκε­κριμένο αντικείμενο- εκ μέρους του ιδίου του υποκειμένου που γνωρίζει. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η εκπαίδευση όχι μόνο αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως μέρος της ευ­ρύτερης κουλτούρας, αλλά τον θέτει και υπό το καθεστώς της διαρκούς αμφισβήτη­σης. Έτσι, κάθε φορά που η εκπαίδευση αμφισβητεί τον εαυτό της, εις απάντηση κα­τανοεί ακόμη βαθύτερα τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες εντός της ως μέρος εκείνων των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα στο επίπεδο της ευρύτερης κουλ­τούρας. Προφανώς, όσο πιο πολύ διερωτάται και αμφισβητείται ως προς τον σκοπό που έχει στην κουλτούρα και στην κοινωνία, τόσο πιο πολύ η εκπαίδευση ανακα­λύπτει ότι η κουλτούρα είναι μια ολότητα που τέμνεται από τις κοινωνικές τάξεις. Στην κοινωνία της Βραζιλίας, για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος να αρνηθεί ότι υπάρχουν πρότυπα συμπεριφοράς που είναι χαρακτηριστικά διάφορων κοινωνικοταξικών συμπεριφορών. Παραδείγματος χάριν, το γούστο, το οποίο είναι επίσης πολιτισμικό, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τα κοινωνικοταξικά όρια.

D. Macedo: Δεν σκόπευα να εστιάσω μόνο στις κοινωνικές τάξεις στην πολιτισμι­κή παραγωγή και αναπαραγωγή. Νομίζω πρέπει να εξετάσουμε άλλες πολιτισμι­κές επιρροές στην εκπαίδευση.

Ρ. Freire: Όταν μια παιδαγωγική προσπαθεί να επηρεάσει άλλους παράγοντες που δεν θα μπορούσαν να ερμηνευτούν από μια αυστηρά ταξική θεωρία, εξακολουθού­με να πρέπει να περάσουμε από την ταξική ανάλυση. Δεδομένης αυτής της αντί­ληψης, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι κοινωνικές τάξεις υπάρχουν και ότι η πα­ρουσία τους είναι αντιφατική. Δηλαδή, η ύπαρξή τους επιφέρει σύγκρουση συμφε­ρόντων. Προκαλεί και διαμορφώνει πολιτισμικούς τρόπους ύπαρξης και, συνεπώς, παράγει αντιφατικές εκφράσεις του πολιτισμού.

Σε μέρες τηλε-εκπαίδευσης, εγκώμιο και λαχτάρα εγγύτητας

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

"...Πολύτιμη επικουρία οι «εικονικές αίθουσες» και τα εξ αποστάσεως μαθήματα, πλην όμως επικουρία. Γιατί τα σχολεία και οι σχολές δεν είναι μόνο αυτό. Είναι πυκνά δίκτυα σχέσεων, κοινωνικά γεγονότα, κοινωνική παρέμβαση. Αυτό είναι κοινή εμπειρία χιλιάδων εκπαιδευτικών που το ζουν με τα μπούνια της ύπαρξής τους. Αλλά η ακραία κατάστασή μας σήμερα, στέλνει την ψυχή μου στη γεωγραφική άκρη της αγαπημένης Τανζανίας… Ψυχή είναι αυτή! Και στα τηλε-μαθήματα της Ιεραποστολικής οφείλω να καταθέσω τη λειψότητά μου: τη λαχτάρα αυτής της εγγύτητας..."

Σε μέρες τηλε-εκπαίδευσης, εγκώμιο και λαχτάρα εγγύτητας:

Στο χωριό Κασίκιζι της Τανζανίας μαθήματα στο σεμινάριο της Ορθόδοξης επισκοπής, περίπου τέτοιες μέρες -αρχές Απριλίου- πριν από 16 χρόνια! Θεέ μου, πόσα διδαχτήκαμε εκεί! 

Δεκάξι αφρικανοί σπουδαστές, όλο αυτιά για να ρουφούν τα πάντα από τον «μουαλίμου» -τον δάσκαλο- και να γράφουν ακατάπαυστα στο τετράδιό τους, ξεκινώντας από το εσώφυλλο (όχι από την 1η σελίδα) για οικονομία (είχαμε προμηθευτεί μερικά τέτοια τετράδια από στρατσόχαρτο, και τα φυλάμε ακόμη άγραφα). Κι αν ο μουαλίμου συναρπασθεί με την ίδια του τη διδασκαλία, τότε… οι σπουδαστές θα συνεχίσουν να είναι όλο αυτιά, και να γράφουν. 

ΑΝ ΟΜΩΣ τους αφεθεί χώρος, ΑΝ με λόγο και πράξη τούς δειχτεί ότι διδάσκοντες και διδασκόμενοι τελούν σε αμφίδρομη σχέση, τότε… ώ, τότε οι αφρικανοί γίνονται και στόμα: στόμα πολύτιμο και χειμαρρώδες, που αφηγείται τα αθέατά μας και ρωτά και φανερώνει πλούτο ο οποίος πρέπει να προστεθεί στην προίκα της παγκόσμιας Εκκλησίας! Στην τρίτη φωτογραφία, οι σπουδαστές εκφράζονται με λόγο και με τραγούδι και με κίνηση. Στο σημειωματάριό μου τα ζητήματα που έθεσαν κάλυψαν πέντε σελίδες. Πρέπει κάποια στιγμή να τα δημοσιεύσω.

Πολύτιμη επικουρία οι «εικονικές αίθουσες» και τα εξ αποστάσεως μαθήματα, πλην όμως επικουρία. Γιατί τα σχολεία και οι σχολές δεν είναι μόνο αυτό. Είναι πυκνά δίκτυα σχέσεων, κοινωνικά γεγονότα, κοινωνική παρέμβαση. Αυτό είναι κοινή εμπειρία χιλιάδων εκπαιδευτικών που το ζουν με τα μπούνια της ύπαρξής τους. Αλλά η ακραία κατάστασή μας σήμερα, στέλνει την ψυχή μου στη γεωγραφική άκρη της αγαπημένης Τανζανίας… Ψυχή είναι αυτή! Και στα τηλε-μαθήματα της Ιεραποστολικής οφείλω να καταθέσω τη λειψότητά μου: τη λαχτάρα αυτής της εγγύτητας.

Σύντομο χρονικό της τανζανικής εμπειρίας μας το έχουμε δημοσιεύσει στο: Θανάσης & Ελένη Παπαθανασίου, «Η Μπουκόμπα στον αστερισμό του Κουέλι», περιοδικό “Πάντα τα Έθνη” 90 (2004), σσ. 16-21, ανοιχτό στο http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/mission/90.PDF

Σε διάφορα μελετήματά μου έχω ενσωματώσει πληροφόρηση αντλημένη από επιτόπια έρευνα σε εκείνο το ταξίδι. Ελπίζω να μπορέσω να αναρτήσω μερικά προσεχώς.

Θ.Ν.Π. / 29-3-2020

Mένουμε σπίτι: Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δείχνει στα παιδιά πώς θα «φτιάξουν» μόνα τους παιχνίδια από την Αρχαία Ελλάδα [εικόνες] Πηγή: iefimerida.gr - https://www.iefimerida.gr/politismos/menoyme-spiti-moyseio-kykladikis-tehnis-paidia

Πώς διασκέδαζαν τα παιδιά στην αρχαιότητα όταν έμεναν σπίτι; Τα αγαπημένα τους παιχνίδια αναδύονται από τις απεικονίσεις στα αγγεία ή από τα ευρήματα των ανασκαφών και παίρνουν ζωή μέσα από το online πρόγραμμα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που δείχνει στα παιδιά πώς να φτιάξουν στο σπίτι.

Η γνώση, η συνέπεια και μαζί ο ενθουσιασμός είναι στοιχεία που έχουν κάνει τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης τόσο δημοφιλή – και πρωτοπόρα. Το Μουσείο, ακόμα και εν μέσω της πανδημίας που μας κρατά στο σπίτι, δίνει υλικό και εκπλήξεις στα παιδιά, με το πρόγραμμα «Παίζοντας στο σπίτι». Τα παιδιά μαθαίνουν πληροφορίες για την παιδική ηλικία στην αρχαία Ελλάδα, και μπορούν να κατεβάσουν τα κατάλληλα αρχεία (με τη βοήθεια των γονιών) για να φτιάξουν τα δικά τους παιχνίδια όπως τα παιδιά στην αρχαιότητα!

Προς το παρόν διατίθενται τέσσερα παιχνίδια, αλλά όπως μας ενημερώνουν από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, θα εμπλουτίζεται σχεδόν σε καθημερινή βάση το www.cycladic.gr . Την ίδια ώρα, ετοιμάζονται να ανεβάσουν υλικό από το εκπληκτικό αρχείο του μουσείου με διαλέξεις, αποσπάσματα καταλόγων από εκθέσεις και βίντεο. Υλικό μοναδικής αξίας για τους ενήλικους που μένουν στο σπίτι.

Το γνωστό παιδικό παιχνίδι αλογάκι / Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Τα παιχνίδια της αρχαιότητας σπίτι μας

(Τα αυγά και τα καλάθια)

Του Μάνου Στεφανίδη

Παθογένεια της παιδείας ή της οικογένειας;

Στη μνήμη του Μηνά Γουναρίδη, δάσκαλου μου στην πέμπτη του 43ου Δημοτικού, πρώην Μαντουβάλου - Σερεμετάκη στα Ταμπούρια

Οι μισοί μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαπιστώνονται και επισήμως ως λειτουργικά αναλφάβητοι. Σιγά τα νέα. Ποιός έσπασε ποτέ αυγά σ' αυτό τον τόπο; Και το πιο δυσάρεστο (τα καλάθια του τίτλου):

Έξι χρόνια στο δημοτικό και έξι σε γυμνάσιο - λύκειο με τους μαθητές να βαριούνται θανάσιμα. Να μην διασκεδάζουν. Να βρίσκονται αλλού. Ανέμπνευστοι, ανέραστοι, αδιάφοροι. Ακόμη και στην στρατιωτική εκπαίδευση οι νεοσύλλεκτοι βρίσκουν τρόπους να περνάνε καλά. Όχι όμως και στο ελληνικό σχολείο. 

Πρόκειται για ένα δράμα που οι συνεπείς εκπαιδευτικοί το ζουν καθημερινά. Επί χρόνια. Η αληθινή, υπόγεια τραγωδία του τόπου. Νέοι άνθρωποι χαμένοι πριν ακόμα δώσουν τη μάχη, χαμένα χρόνια στην κυριολεξία, λάθος προσανατολισμένοι μαθητές, κατεστραμμένοι πριν καν αρχίσουν τη ζωή τους. Με λάθος εφόδια. Ή, καλύτερα, χωρίς εφόδια. Και το χειρότερο: 

Με αδιαφορία ή και μίσος για το σχολείο. Από το δημοτικό ως το πανεπιστήμιο (ιδιαίτερα στο τελευταίο με τους καταθλιπτικούς, βρώμικους χώρους του λόγω ... προοδευτικού ακτιβισμού)! 

Επειδή τα παιδιά μας βαριούνται θανάσιμα. Ή, καλύτερα, μάς βαριούνται. Κι εμας και τα δωρεάν - ίσως και γι' αυτό τόσο βαρετά, κακογραμμένα και κακοσχεδιασμένα - βιβλία που τούς παρέχουμε και τα οποία δεν ανοίγουν σχεδόν ποτέ. Τόσο μαζικά και απρόσωπα βιβλία. Βιβλία που δεν θα βάλεις ποτέ στη βιβλιοθήκη αλλά θα τα πετάξεις εκδικητικά με την πρώτη ευκαιρία. Δείτε τους όγκους των βιβλίων που δίνουν σε δημοτικό και γυμνάσιο και...φρίξτε. Για τον όγκο της υποκρισίας. Ποιός, διερωτώμαι, θα σπάσει τ' αυγά της εκπαιδευτικής ιδεοληψίας και θα αξιοποιήσει τα καλάθια της νέας εποχής; Τα τάμπλετ, ας πούμε, που τόσο λατρεύουν οι πιτσιρικάδες. Που θα πει, πρέπει να πάμε στο παιδί με οδηγό τις δικές του ανάγκες κι όχι τις δικές μας ανασφάλειες. Το ίδιο και με την διδασκαλία της ιστορίας, το θαυμαστό παραμύθι του έθνους. Δηλαδή την καλλιέργεια της φιλοπατρίας αλλά και την καταπολέμηση της εθνικιστικής μειονεξίας. 

Ο καλός δάσκαλος κατά το Χρυσόστομο

Ο καλός δάσκαλος κατά το Χρυσόστομο εμπνέει, προσελκύει και πείθει. Δεν είναι εγωιστής ούτε αλαζόνας, δε διακρίνεται για το εξουσιαστικό του ύφος, έχει πνεύμα μαθητείας, δεν περιαυτολογεί. Είναι ταπεινός έχοντας συναίσθηση των ατελειών και αδυναμιών του. Γνωρίζει καλά «ότι η επιείκεια είναι πιο δυνατή από τη βία» .

Ο παιδαγωγός πρέπει να επιδεικνύει δημοκρατικό πνεύμα και να σέβεται τη γνώμη των μαθητών του . Απέναντι τους να είναι απλός, ειλικρινής, απονήρευτος, άδολος. Να αποφεύγει την ειρωνεία και την υποκρισία. Οι δάσκαλοι κατά τον Άγιο Πατέρα δεν πρέπει να είναι φορτικοί και πιεστικοί αλλά φιλόστοργοι . Οφείλουν να υπερβάλλουν σε φιλοστοργία τους φυσικούς πατέρες. «Ο λόγος (του δασκάλου)», λέει ο Χρυσόστομος πρέπει να είναι «λόγος ανθρώπου που διδάσκει μάλλον παρά ελέγχει, που παιδαγωγεί παρά τιμωρεί, που βάζει τάξη παρά που διαπομπεύει, που διορθώνει παρά που επεμβαίνει στη ζωή του άλλου (του μαθητή)».

Τα βασικά στοιχεία της αληθινής παιδείας για τους Τρεις Ιεράρχες είναι: η αγάπη, η ελευθερία και ο σεβασμός του ανθρώπινου προσώπου. Και οι τρεις τονίζουν πως η σχέση παιδαγωγού μαθητή είναι μια σχέση ελευθερίας και δημιουργίας. Ο διάλογος είναι το καλύτερο μέσο για να επιτευχθεί ο σκοπός της αγωγής. Η εξουσιαστικότητα και ο δογματισμός όχι μόνο δείχνουν έλλειψη αγάπης,αλλά και δε φέρνουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ο εκπαιδευτικός οφείλει πρώτιστα να σέβεται το δώρο της ελευθερίας που χάρισε ο δημιουργός στα παιδιά και 

να μη φυλακίζει τις ανησυχίες τους, αλλά να ανοίγει δρόμους.

Ανδρέα Χ.Αργυρόπουλου,Το επαναστατικό μήνυμα των Τριών Ιεραρχών,Αθήνα 2009

Μην απογοητεύεσαι από την ανθρώπινη κριτική …

Μάνος Δανέζης

Ο Σεπτέμβριος έφτασε. Ένας νέος κύκλος ζωής αρχίζει, κουβαλώντας νέες εμπειρίες, γνώσεις και θεμιτές ανθρώπινες φιλοδοξίες και στόχους.

Στο νέο αυτό δύσβατο μονοπάτι μην απογοητεύεστε από κάποιους ανθρώπους που δεν σας καταλαβαίνουν, απλά σκεφτείτε αυτό που μας είπε ο Χόρχε Μπουκάϊ (Jorge Bucay):

«Σταμάτα να αναζητάς επιβεβαίωση της αξίας σου από λάθος ανθρώπους..»

 «Να σου πω μια ιστορία»

Χόρχε Μπουκάϊ

Υπάρχει μια παλιά ιστορία για ένα παιδί που πήγε να ζητήσει τη βοήθεια ενός σοφού…

«Ήρθα, δάσκαλε, γιατί νιώθω τόσο ασήμαντος που δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα. Μου λένε ότι δεν αξίζω τίποτα, ότι δεν κάνω τίποτα σωστά, ότι είμαι αδέξιος και χαζός. Πώς μπορώ να βελτιωθώ; Τι μπορώ να κάνω για να με εκτιμήσουν περισσότερο;».

Ο δάσκαλος, χωρίς να τον κοιτάξει, του είπε:

«Πόσο λυπάμαι, αγόρι μου. Δεν μπορώ να σε βοηθήσω γιατί πρώτα πρέπει να λύσω ένα δικό μου πρόβλημα. Μετά, ίσως…» και ύστερα από μια παύση συνέχισε :

«Αν θέλεις να με βοηθήσεις εσύ, μπορεί να λύσω γρήγορα το πρόβλημά μου και μετά να μπορέσω να σε βοηθήσω».

«Ε …; Μετά χαράς, δάσκαλε» είπε διστακτικά ο νεαρός, νιώθοντας ότι τον υποτιμούσαν για άλλη μια φορά και μετέθεταν τις ανάγκες του.

«Ωραία» συνέχισε ο δάσκαλος. Έβγαλε το δαχτυλίδι που φορούσε στο αριστερό του χέρι και το έδωσε στο αγόρι, λέγοντας : «Πάρε το άλογο που είναι εκεί έξω και τρέξε στην αγορά. Πρέπει να πουλήσω αυτό το δαχτυλίδι για να πληρώσω ένα χρέος.

 Είναι ανάγκη να πάρεις όσο περισσότερα χρήματα μπορείς για αυτό. Και με κανέναν τρόπο μη δεχτείς λιγότερα από ένα χρυσό φλουρί. Πήγαινε και έλα με το χρυσό φλουρί όσο πιο γρήγορα μπορείς».

Ο ριζοσπάστης δάσκαλος και παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός

Αφιέρωμα στον Δημήτρη Γληνό 

Eπιμέλεια: Eλένη Zούζουλα – Kώστας Θεριανός

Tα πρώτα χρόνια

O Δημήτρης Γληνός γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 22 Aυγούστου του 1882 (παλαιό ημερολόγιο) πριν από 137 χρόνια. Ήταν ο πρωτότοκος από τα δώδεκα παιδιά της οικογένειάς του. O πατέρας του ήταν έμπορος κρασιών και κατάγονταν από την Άνδρο. Eκτός από το εμπόριο κρασιών, ο πατέρας του διατηρούσε και μια μικρή ταβέρνα, στην οποία ο Δημήτρης εργαζόταν προκειμένου να βοηθήσει την οικογένεια του. Oι οικονομικοί πόροι της οικογένειας ήταν περιορισμένοι. Όμως, ο Γληνός είχε την τύχη να τον συμπαθήσει ο γιατρός Δημήτριος Xρόνης και να τον βοηθήσει οικονομικά, ώστε να εγγραφεί στην Eυαγγελική Σχολή Σμύρνης.

Φοιτητής στην Aθήνα

Tο 1899, αριστούχος της Eυαγγελικής Σχολής Σμύρνης, ήρθε στην Aθήνα “κουβαλώντας” τη “Mεγάλη Iδέα”, την καθαρεύουσα και τον ιδεαλισμό, για να σπουδάσει Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Aθηνών. H πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής είχε κυριαρχηθεί από την ήττα του 1897. Στο Πανεπιστήμιο των Aθηνών κυριαρχούσαν οι οπαδοί της αρχαΐζουσας (Mιστριώτης, Kόντος). O Γληνός νοίκιασε ένα σπίτι στην οδό Mασσαλίας 18 και έπιασε φιλία με τον K. Γούναρη, δημοτικιστή και ποιητή, τεταρτοετή φοιτητή της φιλολογίας που σκοτώθηκε στους Bαλκανικούς πολέμους.

H επίδραση του Mιστριώτη επηρέασε αρχικά το Γληνό. Συμμετείχε στα “Eυαγγελικά” το 1901 εναντίον των δημοτικιστών. Aργότερα ο ίδιος θα γράψει: “Όλη μου η ζωή είναι μια πορεία προς τα αριστερά. Aπό το Mιστριώτη στο Λένιν”. Tην ίδια περίοδο γράφει το πρώτο του άρθρο για τις ξένες λέξεις στην ελληνική γλώσσα στο περιοδικό του Γεράσιμου Bώκου “Tο Περιοδικό μας”. Aργότερα, στο ίδιο περιοδικό δημοσιεύει μια επιστολή με τίτλο “Ένας εθνικός”.

Στο πανεπιστήμιο γνωρίζει τους Aλέξανδρο Δελμούζο, Mανώλη Tριανταφυλλίδη και Π. Tαγκόπουλο και γίνεται δημοτικιστής.

Nα πώς παρουσιάζει ο ίδιος γλαφυρά την περίοδο των φοιτητικών του χρόνων, τις ανησυχίες και τα όνειρά του:

“Σπούδασα φιλολογία γεμάτος από θολά και αόριστα όνειρα, από ορμές για δράση πνευματική, πότε νοιώθοντας να φουσκώνουνε τα στήθια μου από ποιητική διάθεση και πότε νοιώθοντας το νου μου να λαχταράει, για την κατάκτηση της αλήθειας… Έτρεχα σαν ένα νέο αλογάκι μέσα σ’ ένα λιβάδι, πότε ανεβαίνοντας τις ηλιόλουστες βουνοπλαγές της τέχνης, πότε χοροπηδώντας στον κάμπο τον οργωμένο της επιστήμης…”.

Kαι προσθέτει για τη μετέπειτα πορεία του:

“Mε κόπο και αγωνία άνοιξα το δρόμο, ένα μονοπάτι για την αλήθεια, για το φως. Έγινα στα δεκαοχτώ μου χρόνια δημοτικιστής, στα εικοσιπέντε μου χρόνια φωτίστηκα για το κοινωνικό ζήτημα, χρειάστηκε είκοσι χρόνια αγώνα για να μπορέσω να πω την αλήθεια που είχα μέσα μου…”.

Kαι ο Bάρναλης θυμάται:

«Tα πρώτα χρόνια της φοιτητικής μου ζωής μικρός, ξένος, ασήμαντος, χωρίς φίλους μέσα στη Φιλοσοφική Σχολή, στεκόμουνα πάντα απόμερα και κοίταζα τους άλλους. Oι περισσότεροι είχαν έναν αέρα αντιπαθητικό. Πολύ ολίγες φάτσες μου φαινόντανε συμπαθητικές και τους πρόσεχα στις παραδόσεις χωρίς να τους γνωρίζω. Όλοι τους ήταν ή τριτοετείς ή τελειόφοιτοι. Tους πρόσεχα και τους θαύμαζα, γιατί είχα μάθει πως είναι ποιητές ­ και φυσικά δημοτικιστές. O Γληνός με τα μεγάλα του φλογερά μάτια και με μια χτυπητήν επίδειξη αντιρομαντισμού.

Noam Chomsky: Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης

Ας αναρωτηθούμε, ποιος είναι ο σκοπός ενός εκπαιδευτικού συστήματος;

Φυσικά, υπάρχουν έντονες αντιθέσεις πάνω στο θέμα.

         

Η παραδοσιακή αντίληψη, που πηγάζει από την Αναγέννηση, θέτει ως ύψιστους στόχους ζωής το να ερευνάς και να δημιουργείς- να ερευνάς τον πλούτο του παρελθόντος και να εσωτερικεύεις τα σημαντικά για σένα σημεία, να συνεχίζεις διευρύνοντας αυτή την αναζήτηση κατανόησης των πραγμάτων με το δικό σου προσωπικό τρόπο.

Από αυτή την οπτική, σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθά τους ανθρώπους να προσδιορίσουν πώς θα μαθαίνουν μόνοι τους.

Είσαι εσύ, ο μαθητευόμενος, που επιτελεί στη διάρκεια της μαθητείας του και είναι δική σου υπόθεση το τί θα μάθεις, το πού θα πας, πώς θα το χρησιμοποιήσεις, πώς θ προχωρήσεις για να παράξεις κάτι νέο και συναρπαστικό για σένα, και πιθανόν για τους άλλους.

Αυτή είναι η μια αντίληψη της εκπαίδευσης.

Η άλλη αντίληψη είναι, ουσιαστικά, χειραγώγηση.

Ορισμένοι έχουν την εντύπωση ότι οι νεαροί άνθρωποι, από παιδική ηλικία, πρέπει να μπουν σε ένα πλαίσιο όπου θα ακολουθούν οδηγίες, θα αποδέχονται τα υπάρχοντα πλαίσια, δεν θα αμφισβητούν κλπ – και αυτό είναι σαφές εξ αρχής.

Έτσι, για παράδειγμα, μετά τον ακτιβισμό των χρόνων του ’60, πολλοί, στο χώρο της διανόησης, θεώρησαν κρίσιμο θέμα ότι οι νέοι άνθρωποι παραήταν ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, ότι η χώρα παραήταν δημοκρατική, και όλα τούτα.

Μάλιστα υπάρχει και μια σημαντική μελέτη πάνω στην, ας πούμε, κρίση της δημοκρατίας – δημοκρατία υπέρ το δέον – που ισχυρίζεται ότι “υπάρχουν κάποια κέντρα χειραγώγησης των νέων που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους” – δικά τους λόγια, δηλαδή σχολεία, πανεπιστήμια, εκκλησίες – που πρέπει να τα “αλλάξουμε” για να χειραγωγούν και να ελέγχουν πιο αποτελεσματικά.

Κι αυτό προέρχεται από το χώρο των φιλελεύθερων διεθνιστών, μια από τις άκρες του φάσματος των διανοουμένων.

Πράγματι, από τότε έχουν παρθεί αρκετά μέτρα σε μια προσπάθεια ανακατεύθυνσης της εκπαίδευσης προς περισσότερο έλεγχο, περισσότερη χειραγώγηση, περισσότερη επαγγελματική κατάρτιση… επιβάλλοντας το ΧΡΕΟΣ που εγκλωβίζει τους φοιτητές, τους νέους, σε μια ζωή υποταγής.

Είναι το ακριβώς αντίθετο αυτού που αποκαλώ αναγεννησιακή παράδοση, και υπάρχει συνεχής τριβή ανάμεσα στις δύο αντιλήψεις.

Ο Ελύτης για παιδιά και ερωτευμένους

από

 Βαγγέλης Μεννής

“Όταν κάτι μας φαίνεται όμορφο, αυτό το κάτι είναι, στην πραγματικότητα, μια εικόνα η οποία ταιριάζει σε μιαν όμορφη ιδέα που προϋπήρχε μέσα μας και απλώς περίμενε τη μορφή της να έρθει απ’ έξω. Όταν ερωτευόμαστε, εκείνος τον οποίο ερωτευθήκαμε είναι η εικόνα που αγαπούσαμε ανέκαθεν και που τώρα, ξαφνικά, αποκτάει σάρκα και οστά. Ο θαυμασμός μας είναι ένα καθρέφτισμα. […] Η αγάπη επομένως αποτελεί μια στιγμή Αναγνώρισης. «Σ’ αγαπώ» θα πει «Σε θυμάμαι από μιαν άλλη ζωή, ωραιότερη». Αγάπη είναι η Στιγμή που ένα Σύμβολο (από μέσα μας ξεκινώντας) έρχεται να τυλίξει μιαν εικόνα (εκεί έξω) με τρυφερότητα τριών διαστάσεων”. Οι προηγούμενες φράσεις ανήκουν στον Ευγένιο Αρανίτση κι όχι σε κάποιο διάσημο ψυχαναλυτή. Ο ποιητής, συγγραφέας και κριτικός (σε ηλικία 21 ετών συνεργάστηκε με τον Ελύτη) γράφει με φως στο μάρμαρο.Τα αποσπάσματα αφορούν το βιβλίο «ΙΨ ο τυπογράφος – Ο Ελύτης για παιδιά και ερωτευμένους» των εκδόσεων Πατάκη*.

Το έργο αποκαλύπτει την άνεση του Αρανίτση να κινείται στα βάθη των συμβόλων. Αυτά που αναδύονται από μαγευτικούς παράδεισους όπως λέει ο ίδιος. Τα ξεχασμένα σύμβολα… δε ξέρουμε πλέον ούτε πώς ακούγονται, ούτε πώς βλέπονται (όχι με τα μάτια). Η ψυχή στο επίπεδο του μέσου ανθρώπου δύσκολα αφουγκράζεται, καθώς εγκλωβίζεται στη ρηχότητα των ψηφιακών λεωφόρων. “Η ροή των εικόνων της τηλεόρασης, για παράδειγμα, δεν παρουσιάζει κάτι αληθινό. Η αγάπη, το χιούμορ μερικών γέρων που μιλούν στις παντόφλες τους, η γεύση της λέξης «Ιούνιος» που στάζει απ’ το βερίκοκο, η συγκίνηση που προκαλεί το καλοκαιρινό λυκόφως σαν πυρετός στον αυχένα, η ομορφιά του ήχου της αραβικής γλώσσας όταν τη μιλάνε ορφανά παιδιά… Αληθινό είναι ό,τι περιέχει Νόημα, δηλαδή αυτό στο οποίο διακρίνουμε βαθύτητα.” Η ομορφιά είναι πολύ καλά κρυμμένη ειδικά όταν είμαστε νέοι. Ίσως η νεότητα δεν έχει τις ικανότητες να ψάξει στα βαθειά. Όσο πιο κοντά ερχόμαστε στο θάνατο τόσο μεγαλύτερη η ωριμότητα μας. Το ενδοψυχικό υλικό μαλακώνει, οι ιδέες περνούν στο υπέδαφος της προσωπικότητας προκαλώντας τομές, αναδεικνύοντας παλιές πληγές. Κατά τη γνώμη μου απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συνάντηση (τουλάχιστον με έναν) πραγματικό δάσκαλο (π.χ. τον Ελύτη ή τον Αρανίτση).

Η εκπαίδευση και ο αγώνας για κοινωνική χειραφέτηση την εποχή της κρίσης

των Γιώργου Γρόλλιου, Τάσου Λιάμπα και Περικλή Παυλίδη

Εισαγωγή στα Πρακτικά του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κριτική Εκπαίδευση με θέμα: «Η Κριτική Εκπαίδευση στην Εποχή της Κρίσης», σελ. i-xix,https://www.eled.auth.gr/

Το 4ο ∆ιεθνές Συνέδριο για την Κριτική Εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 23, 24, 25 και 26 Ιούνη του 2014. Στην προκήρυξή του, εννιά μήνες νωρίτερα, τονίζαμε ότι η διεθνής οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση του καπιταλισμού, καθώς και οι κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες-νεοσυντηρητικές πολιτικές, επαναπροσδιορίζουν το ρόλο της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση γίνεται ολοένα και λιγότερο κοινωνικό δικαίωμα, μετατρέπεται σε εμπόρευμα προς πώληση και συρρικνώνονται τα δημοκρατικά και κριτικά χαρακτηριστικά της. Συνεπώς, η κατανόηση των αιτιών της κρίσης, των ειδικών μορφών που αυτή παίρνει σε διαφορετικές χώρες και οι πολλαπλοί τρόποι με τους οποίους επηρεάζει την εκπαίδευση, αποτελούν σημαντικά ερωτήματα για εκείνους που δεν περιορίζουν τις οπτικές και τη δράση τους στον ορίζοντα των νεοφιλελεύθερων, νεοσυντηρητικών και τεχνοκρατικών δογμάτων. Επιπλέον, υπογραμμίζαμε ότι το κίνημα της κριτικής εκπαίδευσης πρέπει να επανεξετάσει τις θέσεις και τις πρακτικές του υπό το φως της κρίσης, καθώς και τους δρόμους που αυτή ανοίγει για την αμφισβήτηση και την ανατροπή του καπιταλισμού.

Το 4ο Συνέδριο (τα τρία προηγούμενα είχαν πραγματοποιηθεί με επιτυχία στην Αθήνα και στην Άγκυρα) αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή στην κατεύθυνση της ανάπτυξης ενός ισχυρού διεθνούς κινήματος κριτικής εκπαίδευσης. Έγινε ένας χώρος διαλόγου για μάχιμους εκπαιδευτικούς και ακαδημαϊκούς, ενός διαλόγου ο οποίος ήταν ελεύθερος, δημοκρατικός και παραγωγικός. Παρουσιάστηκαν περισσότερες από 200 εισηγήσεις  που προέρχονταν από κοντινές χώρες όπως η Τουρκία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Γερμανία, η Αγγλία και η Ρωσία, αλλά και από μακρινές όπως η Χιλή, η Βραζιλία, οι Η.Π.Α., η Νότια Αφρική, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Τα θέματα των εισηγήσεων κάλυψαν ένα πολύ μεγάλο εύρος. Η εκπαιδευτική πολιτική, τα κινήματα στην εκπαίδευση, οι εναλλακτικές διδακτικές πρακτικές στα σχολεία, η θεωρία της κριτικής εκπαίδευσης, η διαπολιτισμική και αντιρατσιστική παιδαγωγική, η φιλοσοφία της παιδείας, τα αναλυτικά προγράμματα, η μεθοδολογία της εκπαιδευτικής έρευνας, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, οι γυναίκες και η εκπαίδευση, οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση, η σχέση των καλών τεχνών και του θεάτρου με την εκπαίδευση, ο ρόλος των εκπαιδευτικών περιοδικών στους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες στην εκπαίδευση έγιναν αντικείμενο προβληματισμού, αναζήτησης και συζήτησης.

Το παρόν κείμενο που προτάσσουμε στα Πρακτικά του Συνεδρίου των οποίων αναλάβαμε την επιμέλεια, δεν σκοπεύει να περιγράψει το σύνολο του διαλόγου που έγινε στα πλαίσιά του. Με δεδομένο ότι η διατύπωση και η αντιπαράθεση των απόψεων αποτελεί ένα από τα θεμέλια της ανάπτυξης του κινήματος της κριτικής εκπαίδευσης, επιχειρούμε να εμβαθύνουμε σε τρία ζητήματα που αλληλοσυνδέονται και απασχόλησαν πολλές από τις εισηγήσεις, ζητήματα τα οποία αντιλαμβανόμαστε ως κομβικά στην παρούσα συγκυρία: α) τον χαρακτήρα και τις συνέπειες της κρίσης, β) την αντιμετώπιση της νεοφιλελεύθερης-νεοσυντηρητικής επίθεσης από την κριτική εκπαίδευση και γ) την αναζήτηση χειραφετικών προοπτικών για την εκπαίδευση. Με αυτό τον τρόπο θεωρούμε ότι συμβάλλουμε με πιο ουσιαστικό και γόνιμο τρόπο στη διεύρυνση και την εμβάθυνση του διαλόγου για την ανάπτυξη της κριτικής εκπαίδευσης, ο οποίος θα συνεχιστεί στο 5ο ∆ιεθνές Συνέδριο τον Ιούνη του 2015 στην Πολωνία.