Γιατί απέτυχε η Φραγκοκρατία - Η σύντομη ζωή της Λατινικής Αυτοκρατορίας

ΠΗΓΗ:https://youtu.be/et_OP_Q1zQs?si=5VFAfVgwc12wzV48

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Η απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (25 Ιουλίου 1261)

“Χάρη λοιπόν στη Θεία Πρόνοια, η Κωνσταντινούπολη πέρασε ξανά στην εξουσία του βασιλιά των Ρωμαίων, όπως ήταν δίκαιο και όπως έπρεπε την εικοστή Πέμπτη Ιουλίου, κατά την τέταρτη επινέμηση και κατά το έτος έξι χιλιάδες εφτακόσια εξήντα εννιά από γενέσεως κόσμου, ενώ ήταν υπό κατοχή για πενήντα οχτώ χρόνια…”

Η επέτειος της απελευθέρωσης της Κωνσταντινούπολης από τη φράγκικη τυραννία πριν από 750 χρόνια (το άρθρο γράφτηκε το 2011) περνά απαρατήρητη. Σημειώνεται ότι η πανηγυρική είσοδος του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου στην Πόλη έγινε ανήμερα της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου του 1261. Στα πολλά μας και σοβαρά προβλήματα επιβίωσης λησμονήσαμε μια από τις σημαντικές επετείους της Ιστορίας του Ελληνισμού.

Ο καθηγητής Γεώργιος Θ. Ζώρας, σε άρθρο του στο περιοδικό “Παρνασσός” – του ομωνύμου Φιλολογικού Συλλόγου- έγραψε στην 700ή επέτειο, το 1961:

” Η ανάκτησις της Κωνσταντινουπόλεως δεν είναι αξιοσημείωτος μόνον διότι επεξέτεινε κατά δύο όλους αιώνας την ζωή της μεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρατορίας, αλλά – και κυρίως – διότι ετόνωσε το εθνικόν φρόνημα και έσωσεν από την πλήρη καταστροφήν τον Ελληνισμόν και την Ορθοδοξίαν. Αν οι Φράγκοι περέμενον επί τινας αιώνας εις την Ελλάδα και τούτους διεδέχετο αμέσως η τουρκική κυριαρχία είναι πολύ αμφίβολον αν ο Ελληνισμός θα είχε δυνηθή να επιζήση. Αλλ’ η επί δύο αιώνας αναζωπύρωσις έδωκε την ηθικήν δύναμιν εις το Έθνος δια την πραγμάτωσιν της ενδόξου θυσίας του 1453 και της μακράς αντιστάσεως κατά τα μακρά έτη της τουρκοκρατίας. Χωρίς το 1261 ίσως να μην υπήρχε το 1821“.

Η άλωση της Βασιλεύουσας από τους Φράγκους, το 1204, δεν έχει όμοια της στην Ιστορία, γράφει ο Στίβεν Ράνσιμαν, στην εξιστόρηση του των Σταυροφοριών. Και συνεχίζει πως οι μεν Βενετοί γνωρίζοντας την αξία του πολιτισμικού πλούτου της Κωνσταντινούπολης αφαίρεσαν τα αριστουργήματα της και τα μετέφεραν στην πόλη τους, για να στολίσουν πλατείες, παλάτια και εκκλησίες. Όμως οι Φράγκοι και οι Φλαμανδοί κατέστρεψαν ό,τι έβρισκαν στο δρόμο τους. Δεν άφησαν τίποτε που να μην το καταστρέψουν. Στην Αγία Σοφία μπήκαν οι μεθυσμένοι Φράγκοι και βεβήλωσαν την Αγία Τράπεζα, κατασκίσανε τα πολύτιμα μεταξωτά υφάσματα που είχε πάνω της, κομμάτιασαν το ασημένιο εικονοστάσι του τέμπλου, έκαμαν παρανάλωμα του πυρός πολύτιμα χειρόγραφα και ποδοπάτησαν εικόνες. Τραυμάτιζαν, και σκότωναν αδιακρίτως παιδιά, γυναίκες και γέροντες, και βίαζαν νεαρά κορίτσια. Και όπως γράφει ο Νικήτας Χωνιάτης ακόμη και οι αλλόθρησκοι Σαρακηνοί έδειξαν στους Έλληνες περισσότερο έλεος από τους, υποτιθέμενους, χριστιανούς. Με περισσή πολιτισμική, πολιτική, θρησκευτική, γλωσσική, ηθική και κοινωνική βία οι Φράγκοι προσπάθησαν να ξεριζώσουν τις ρίζες των Ελλήνων.

Ο λατινοκρατούμενος ελληνισμός ως πειραματόζωο της αποικιοκρατικής μεθοδολογίας

Γεώργιος Καραμπελιάς,

Είναι πολύ σύνηθες στην νεοελληνική συνείδηση να προβάλλονται οι Οθωμανικές κατακτήσεις ως ο βασικός παράγοντας της παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Είναι αλήθεια ότι οι εξισλαμισμένοι τουρκόφωνοι πληθυσμοί και οι συνεχείς επιδρομές τους στο ζωτικό για την αυτοκρατορία χώρο της Μικράς Ασίας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αποδυνάμωση της και εν τέλει στη οριστική υποταγή της σε αυτούς. Ταυτόχρονα όμως με τις επιδρομές των Τουρκικών φυλών στις ανατολικές επαρχίες, οι Λατίνοι από το 1096 και την πρώτη σταυροφορία, ανέπτυξαν επιθετική στρατιωτική και οικονομική πολιτική εναντίον της αυτοκρατορίας, με αυτή να κορυφώνεται το 1204 και την πρώτη άλωση της Πόλης από τους Λατίνους. Η χυδαιότητα και η βιαιότητα με την οποία λεηλατήθηκε η Πόλη και μάλιστα από ομόθρησκους, έστρεψε όλες τις μετέπειτα προσπάθειες του ελληνισμού ενάντια στους δυτικούς παραμελώντας και υποβαθμίζοντας το τουρκικό κίνδυνο, ο οποίος στο τέλος βρήκε την αυτοκρατορία εξαντλημένη, έτοιμη να πέσει στις αγκάλες του.

Με την άλωση λοιπόν της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204, πολλές επαρχίες της αυτοκρατορίας μοιράζονται στους ηγέτες των Δυτικών οι οποίοι περνούν αμέσως, σε άμεση αποικιοκρατικού τύπου εκμετάλλευση των περιοχών και των πληθυσμών τους. Πέρα από τη κατάλυση της ανεξαρτησίας, όλοι οι οικονομικοί πόροι συγκεντρώνονται στα χέρια των Φράγκων φεουδαρχών και των Ιταλών εμπόρων. Ακόμα πραγματοποιείται και μεταφορά εποίκων από τις πόλεις της Δύσης στα κατακτημένα εδάφη, καθώς και προσπάθεια να επιβληθεί η γλώσσα και η θρησκεία των κατακτητών. Τέλος, συντελείται η λεηλασία και καταστροφή στοιχείων πολιτισμού και γραμμάτων, όπως πολύτιμα χειρόγραφα και ιερά κειμήλια.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα της πρώτης μεθοδολογικής αποικιοκρατικής προσέγγισης είναι νησιά όπως η Κρήτη, η Κύπρος και η Χίος τα οποία τον 13Ο και 14Ο αιώνα μετατράπηκαν σε νησιωτικές αποικίες, αιώνες πριν συμβεί το ίδιο στις Δυτικές Ινδίες, στις Αντίλλες, την Κούβα, τον Άγιο Δομήνικο κ.λ.π. Η Χίος εκείνη τη περίοδο κυβερνήθηκε από μια μετοχική-ναυλωτική εταιρεία, την Μαόνα του Ιουστινιάνι, η οποία και ήταν η πρώτη μετοχική εταιρεία της Ιστορίας, και κατείχε το μονοπώλιο της εκμετάλλευσης μαστίχας που παρήγαγε το νησί. Τα μαστιχόδεντρα ανήκαν εξ ολοκλήρου στην εταιρεία και οι καλλιεργητές ήταν ένα είδος δούλων της. Σε περίπτωση μάλιστα κλοπής ποσότητας μαστίχας έως και 3 κιλά επέφερε είτε χρηματική ποινή, είτε μαστίγωμα και αποκοπή του ενός αφτιού, ενώ κλοπή άνω των 70 κιλών τιμωρούνταν με απαγχονισμό. Ο Χριστόφορος Κολόμβος επισκέφτηκε το νησί μεταξύ 1474 και 1475, και η εμπειρία που αποκόμισε ενδέχεται να αποτέλεσε για εκείνον και το πρότυπο για την αποικιακή εκμετάλλευση των Δυτικών Ινδιών αργότερα. Ο ίδιος αναφέρει, ότι η πώληση μαστίχας απέφερε έσοδα 50.000 χρυσών δουκάτων στην εταιρεία.

Ο λατινοκρατούμενος ελληνισμός ως πειραματόζωο της αποικιοκρατικής μεθοδολο

Είναι πολύ σύνηθες στην νεοελληνική συνείδηση να προβάλλονται οι Οθωμανικές κατακτήσεις ως ο βασικός παράγοντας της παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Είναι αλήθεια ότι οι εξισλαμισμένοι τουρκόφωνοι πληθυσμοί και οι συνεχείς επιδρομές τους στο ζωτικό για την αυτοκρατορία χώρο της Μικράς Ασίας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αποδυνάμωση της και εν τέλει στη οριστική υποταγή της σε αυτούς. Ταυτόχρονα όμως με τις επιδρομές των Τουρκικών φυλών στις ανατολικές επαρχίες, οι Λατίνοι από το 1096 και την πρώτη σταυροφορία, ανέπτυξαν επιθετική στρατιωτική και οικονομική πολιτική εναντίον της αυτοκρατορίας, με αυτή να κορυφώνεται το 1204 και την πρώτη άλωση της Πόλης από τους Λατίνους. Η χυδαιότητα και η βιαιότητα με την οποία λεηλατήθηκε η Πόλη και μάλιστα από ομόθρησκους, έστρεψε όλες τις μετέπειτα προσπάθειες του ελληνισμού ενάντια στους δυτικούς παραμελώντας και υποβαθμίζοντας το τουρκικό κίνδυνο, ο οποίος στο τέλος βρήκε την αυτοκρατορία εξαντλημένη, έτοιμη να πέσει στις αγκάλες του.

Με την άλωση λοιπόν της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204, πολλές επαρχίες της αυτοκρατορίας μοιράζονται στους ηγέτες των Δυτικών οι οποίοι περνούν αμέσως, σε άμεση αποικιοκρατικού τύπου εκμετάλλευση των περιοχών και των πληθυσμών τους. Πέρα από τη κατάλυση της ανεξαρτησίας, όλοι οι οικονομικοί πόροι συγκεντρώνονται στα χέρια των Φράγκων φεουδαρχών και των Ιταλών εμπόρων. Ακόμα πραγματοποιείται και μεταφορά εποίκων από τις πόλεις της Δύσης στα κατακτημένα εδάφη, καθώς και προσπάθεια να επιβληθεί η γλώσσα και η θρησκεία των κατακτητών. Τέλος, συντελείται η λεηλασία και καταστροφή στοιχείων πολιτισμού και γραμμάτων, όπως πολύτιμα χειρόγραφα και ιερά κειμήλια.

Η 4η Σταυροφορία και η Λατινοκρατία στο Αιγαίο

Γράφει ο Μανόλης Πλούσος

Η κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τα στρατεύματα του Σαλαδίν στα 1187 κλόνισε την χριστιανική Ευρώπη που είδε την ιερή πόλη να πέφτει στα χέρια των μουσουλμάνων. Σχεδόν άμεσα, στα 1189, ξεκίνησε σταυροφορία για την ανάκτηση των Αγίων Τόπων, γνωστή και ως η «Σταυροφορία των Βασιλέων». Τα αποτελέσματα της 3ης κατά σειρά σταυροφορίας (1189- 1192) δεν ήταν τα αναμενόμενα αφού ο κύριος στόχος, η κατάληψη της Ιερουσαλήμ, δεν επετεύχθη. Λίγα μόλις χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 1201 ξεκινάει η 4η σταυροφορία με κύριο στόχο την κατάληψη της Ιερουσαλήμ. Ιθύνων νους του εγχειρήματος ήταν ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ που από το 1198 προσπαθούσε να συνασπίσει τους χριστιανούς ηγεμόνες της Ευρώπης για μια νέα απόπειρα απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων. Στο πρόσωπο του Βονιφάτιου του Μομφερατικού (Bonifacio I del Monferrato) βρήκε τον κατάλληλο ηγέτη για την εκστρατεία, ενώ κομβική για την ευόδωση του σχεδίου ήταν η συμμετοχή της Βενετίας του Ερρίκου Δάνδολου κυρίως όσον αφορά στην παροχή των πλοίων για την μεταφορά των σταυροφόρων. Η Βενετία θα παρείχε 50 πολεμικές γαλέρες και 400 μεταγωγικά πλοία, αλλά για όλα αυτά ο δαιμόνιος Δάνδολος ζητούσε 85.000 ασημένια μάρκα από τους σταυροφόρους.

Αναπαράσταση Σταυροφόρων

Πράγματι, τον Μάιο του 1202 φτάνουν στη Βενετία οι σταυροφόροι, αλλά ο αριθμός τους ήταν μικρότερος από αυτόν που αρχικά είχε υπολογιστεί. Ενώ οι οργανωτές της σταυροφορίας υπολόγιζαν σε περίπου 30.000 σταυροφόρους ο τελικός αριθμός τους δεν υπερέβαινε τις 15.000. Αυτό δημιούργησε χρηματοδοτικό κενό το οποίο οι σταυροφόροι αδυνατούσαν να καλύψουν και έτσι ο επιχειρηματίας Δάνδολος σκαρφίστηκε ένα άλλο σχέδιο για να «πατσίσει» την οικονομική διαφορά με τους «στρατιώτες του Χριστού». Αντί της εξόφλησης των χρωστούμενων ζήτησε την κατάληψη, για λογαριασμό της Βενετίας, της Δαλματικής πόλης Ζάρα (το σημερινό Ζαντάρ), που τότε ήταν υπό ουγγρική κατοχή. Η απαίτηση του Δόγη δημιούργησε αρνητικά συναισθήματα σε κάποιους από τους σταυροφόρους, αφού η πόλη ήταν χριστιανική και μάλιστα καθολική. Η… λεπτομέρεια αυτή δεν πτόησε τους περισσότερους σταυροφόρους που κατέλαβαν την πόλη, παρά τους αφορισμούς του Πάπα ενάντια σε μια τέτοια ενέργεια. Ο παμπόνηρος Βονιφάτιος κράτησε τους παπικούς αφορισμούς κρυφούς από τους σταυροφόρους από τον φόβο λιποταξιών…

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΥΣΗ – 4. Σικελικός Εσπερινός (1282)

by karavaki

Θυρεός των Καπετιδών του Ανζού

Οι σχέσεις του Καρόλου A΄ του Ανζού (Ανδεγαυού) της Σικελίας  με τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο στα τέλη του 13ου αιώνα έρχονται να επιβεβαιώσουν την παλαιά αντιπαλότητα της Φραγκικής Δύσης έναντι της Ρωμαϊκής Ανατολής. Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261) και την εγκαθίδρυση της δυναστείας των Παλαιολόγων ο Κάρολος του Ανζού από τον οίκο των Καπετιδών (Capétiens d’Anjou) σχεδίασε την επανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης, ώστε να επανενταχθεί οριστικά στην λατινική αυτοκρατορία των Φράγκων. Με τη σειρά του ο Μιχαήλ Η΄ σχεδίασε ή μετείχε στην ανατροπή του Καρόλου. Αντίπαλη προς την δυναστεία των Ανδεγαυών στην Σικελία ήταν αυτή της Αραγωνίας, επειδή ο Πέτρος της Αραγωνίας είχε παντρευτεί την Κωνσταντία Χοενστάουφεν (Costanza di Hohenstaufen). Η Κωνσταντία ήταν κόρη του ηγεμόνα της Σικελίας που είχε δολοφονήσει ο Κάρολος Α΄. Μητέρα της ήταν η Βεατρίκη από τον Γερμανικό οίκο της Σαβοΐας. Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος καλλιέργησε φιλικές σχέσεις με τον Πέτρο της Αραγωνίας, όταν ο Κάρολος μετέφερε την πρωτεύουσα στην Νάπολη και απέκτησε τον τίτλο του βασιλιά της Ιερουσαλήμ. Μέσα από τις αντιπαλότητες των δουκάτων και των επίδοξων αυτοκρατόρων του 13ου αιώνα διαγράφεται η ευρύτερη πάλη για την ταυτότητα μιας οικουμενικής Ρώμης.

Τον Μάρτιο του 1282 οι Φράγκοι του Ανζού κατασφάζονται από τους Σικελούς που πρόσκεινται στο σχέδιο του Παλαιολόγου. Οι σφαγές ξεκίνησαν στην διάρκεια των Εσπερινών της Δευτέρας του Πάσχα, γι αυτό και ο τίτλος που έμεινε στην ιστορία είναι «Σικελικός Εσπερινός». Επανήλθε έτσι η ανατολική νομιμότητα στην Σικελία με τον Πέτρο Γ΄ της Αραγωνίας. Δεν θα επανέλθει όμως και η ισχύς του Ρωμαϊκού κράτους της Κωνσταντινούπολης που αντιμετωπίζει τρείς εχθρούς: τους Φράγκους στα δυτικά, τους Τούρκους στα ανατολικά και τον κακό εαυτό του.

Το ντοκιμαντέρ του Δήμου Θέου που ακολουθεί προβλήθηκε το 1991 στην ΕΡΤ. Είναι από μια σειρά 11 επεισοδίων με τίτλο «Ελληνισμός και Δύση». Σχολιάζει η ερευνήτρια Antonina Costa.

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΥΣΗ – 1. Το χρονικό της Δ’ Σταυροφορίας

 

Όταν ο Σουλτάνος έμαθε το 1815 περί της «Ιεράς Συμμαχίας» ζήτησε να πληροφορηθεί τις λεπτομέρειες. Ήταν ανήσυχος μήπως αυτή η Συμμαχία συγκροτούσε μια Σταυροφορίαεναντίον του βασικού ισλαμικού κράτους που ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όμως το Συνέδριο της Βιέννης (που τελείωσε στο Παρίσι) εγγυήθηκε τα σύνορα του μεγάλου ασθενούς. Τουλάχιστον σε τυπικό επίπεδο, αφού μια επανάσταση Γραικών στα όρια Πελοποννήσου-Στερεάς Ελλάδας θα αναγνωριζόταν από την χριστιανική κοινότητα. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία που ίδρυσε την Ιερά Συμμαχία, δήλωσε «άσχετη» με το 1821, αλλά έδωσε την οφειλόμενη λύση το 1828-29. Το περίπλοκο σκηνικό του επανελληνισμού στα 1800 είχε αντίστοιχη προϊστορία.

Τι ήταν οι Σταυροφορίες; Μαζικές εκστρατείες των δυτικών χριστιανών κατά των μουσουλμάνων. Ξεκίνησαν λίγο μετά την επισημοποίηση του χριστιανικού σχίσματος, της κατάληψης των Αγίων Τόπων από τους Άραβες, της αποδυνάμωσης που άρχισε στο Ρωμαϊκό κράτος της Κωνσταντινούπολης, αλλά και της προσπάθειας εκδίωξης των μουσουλμάνων Αράβων από την Ισπανία. Πώς η Δ΄ Σταυροφορία κατέληξε στην άλωση της Κων/πολης; Αφορμές και αίτια περιπλέκονται και πρέπει κανείς να ψάξει βαθύτερα. Γεγονός είναι ότι αυτή ήταν και η καθοριστική πτώση του λεγόμενου Βυζαντινού κράτους. Το 1261 η Κωνσταντινούπολη ανακαταλήφθηκε, αλλά ήταν αργά. Το 1453 ήρθε η επιβεβαίωση της μεγάλης οικονομικής παρακμής και των εσωτερικών διχασμών.

Η Φραγκική-Βενετική κατάκτηση προηγήθηκε της Μουσουλμανικής, αλλά οι δύο χώροι (ιδιαίτερα η Βενετία), μέσω μιας ιδιαίτερης σύμπραξης ορθοδόξων-ρωμαιοκαθολικών έπαιξαν ρόλο και στην ελληνική έγερση. Το ντοκιμαντέρ του Δήμο Θέου που ακολουθεί προβλήθηκε το 1991 στην ΕΡΤ. Είναι από μια σειρά 11 επεισοδίων με τίτλο «Ελληνισμός και Δύση». Βλέπει όμως τον «ελληνισμό» με την στενή, κοραϊκή διάσταση, άρα, περιορίζει αντίστοιχα την διερεύνησή του. Σχολιάζει ο πανεπιστημιακός Παύλος Πετρίδης.

"Η Οδύσσεια των Eπτανήσων" νέα ταινία του Αλέξανδρου Ποταμιανου (Α΄ΜΕΡΟΣ)

H νέα ταινία "Η Οδύσσεια των επτανήσων" του Αλέξανδρου Ποταμιάνου, στο θέατρο Κέφαλος της Κεφαλονιάς «Η Οδύσσεια των Επτανήσων: Από τη Φραγκοκρατία στην Επτάνησο Πολιτεία». Αυτός είναι το τίτλος της νέας ταινίας που «υπογράφει» ο Κεφαλλονίτης σκηνοθέτης, Αλέξανδρος Ποταμιάνος. Θα παρουσιαστεί την Κυριακή 13 Αυγούστου και ώρα 19:45 στο Δημοτικό Θέατρο «Ο Κέφαλος». Λίγα λόγια για την ταινία: Τα Ιόνια νησιά κατελήφθησαν από Φράγκους, Νορμανδούς και το Παπικό κράτος, πολύ πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Μετά την απώλεια των Ιταλικών επαρχιών από την επίθεση Λογκοβάρδων, Νορμανδών και Αράβων, η Βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία τελείωσε με την άλωση του Μπάρι. Με ορμητήριο το Μπάρι, Νορμανδοί και Φράγκοι δημιουργούν προγεφυρώματα στις Δυτικές Επαρχίες του Βυζαντίου. Την περίοδο αυτή, τα Επτάνησα γνωρίζουν πολλούς κατακτητές μέχρι την άφιξη των Βενετών. Η Βενετική κατοχή, με το διαφορετικό της χαρακτήρα επιτρέπει στα Επτάνησα να διατηρήσουν την Ελληνικότητά τους και την Βυζαντινή τους παράδοση.

Η πρώτη αποικιοκρατική «μετοχική εταιρεία» της Ιστορίας !

Του Βασίλη Στοϊλόπουλου

Σε αντίθεση με όσα διαδίδονται ευρέως, η πρώτη «μετοχική εταιρεία» αποικιακού τύπου της Ιστορίας δεν δημιουργήθηκε μετά την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου, αλλά σε κατακτημένη περιοχή της αποικιοκρατούμενης Ελλάδας στα μέσα του 14ου αιώνα, τη Χίο. Το δυτικό αποικιοκρατικό μοντέλο πρώτα δοκιμάστηκε «επιτυχώς» στον ελλαδικό χώρο και αργότερα έγινε ευρύτατα διαδεδομένο παγκόσμιο φαινόμενο, που οδήγησε στην επικυριαρχία της Δύσης. Το «πρωτότυπο» αποικιακό καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε στη Χίο ήταν και το «πρότυπο» για τις μεταγενέστερες «Εταιρείες» των Ανατολικών και των Δυτικών Ινδιών. 

Το ιστορικό : Το 1346, οι Γενουάτες καταλαμβάνουν τη βυζαντινή Χίο και από τον επόμενο χρόνο, μέχρι το 1566, το νησί της μαστίχας διοικείται από μια μονοπωλιακή μετοχική-ναυλωτική «Εταιρεία», τη Μαόνα (αραβικά: ma‘ūnah = βοήθεια ή αμοιβαία βοήθεια). Η Εταιρεία κατείχε το μονοπώλιο της μοναδικής στον κόσμο χιώτικης μαστίχας, καθώς και τον έλεγχο του εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου. Αποκλειστικοί μέτοχοί της ήταν οι Ιουστινιάνι, ένας από τους εκπροσώπους των οποίων πολέμησε γενναία δίπλα στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453). Η Δημοκρατία της Γένουας έχει απλώς την υψηλή κυριότητα της Χίου, που εκδηλώνονταν κυρίως με το διορισμό του Ποτεστάτου, του ανώτερου διοικητή. 

Η εδραίωση της Φραγκοκρατίας στην Μεσσηνία (1206 – 1262 μ.Χ.)

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας

άρθρο του Αρχιμανδρίτη κ. Κύριλλου Κεφαλόπουλου

ιστορικού συγγραφέα 

.

Μόνο δύο μέρες μετά την παράδοση του φρουρίου της Αρκαδίας (Κυπαρισσίας), μαντατοφόροι έφθασαν στον Γουλιέλμο Σαμπλίττη φέρνοντάς του την είδηση πως ο αδελφός του στα μέρη της Γαλλίας πέθανε άκληρος και επομένως ο ίδιος έπρεπε να τον διαδεχθεί. Έτσι, ο Σαμπλίττης ανεχώρησε για την Γαλλία αφήνοντας τον στρατό του και την κατακτημένη περιοχή στον Γοδεφρίδο Βιλλεαρδουίνο. Ειδικότερα στον Βιλλεαρδουίνο παραχώρησε την Καλαμάτα και την Αρκαδία με την περιοχή της(11). Ο Βιλλεαρδουίνος είχε άμεσα ζητήματα να αντιμετωπίσει, τις σχέσεις με τους Βενετούς και την διοικητική οργάνωση της κατακτημένης περιοχής. Εκείνη την περίοδο οι σχέσεις του με τους Βενετούς ήσαν εχθρικές, διότι οι τελευταίοι είχαν αποσπάσει με εχθροπραξίες από τους Φράγκους την Μεθώνη και την Κορώνη τα έτη 1206-1207. Τα δύο μέρη τελικά κατέληξαν σε συμφωνία, που επικυρώθηκε με την συνθήκη της Σαπιέντζας (1209), που συντάχθηκε στην ομώνυμη νησίδα απέναντι από την Μεθώνη. Με την συνθήκη αυτή ο Βιλλεαρδουίνος αναγνώριζε την βενετική κυριαρχία στην Μεθώνη και την Κορώνη (με τις περιοχές τους), παραιτούνταν των διεκδικήσεών του επ’ αυτών, και επίσης παραχωρούσε ελευθερία στις εμπορικές δραστηριότητες των Βενετών, και το δικαίωμα των τελευταίων να έχουν τις δικές τους εκκλησίες και αποθήκες σε κάθε πόλη. Ενώ το Χρονικό του Μορέως αναφέρει την παραχώρηση των δύο πόλεων στους Βενετούς(12), την συνδέει με την βοήθεια που προσέφεραν οι Βενετοί με τα πλοία τους στον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο, τον γιο του Γοδεφρίδου, για την κατάκτηση της Κορίνθου, του Ναυπλίου, του Άργους και της Μονεμβασιάς, γεγονότα όμως που συνέβησαν αργότερα (1246-1250). Κάπου το Χρονικό συγχέει τα δύο γεγονότα και εμφανίζεται να έχει αναχρονισμούς.

Ο Κολοσσός των Ναξίων είχε ύψος 9,5 μέτρα και ήταν ορατός από τη θάλασσα. Οι Ενετοί προσπάθησαν να τον κλέψουν. Πριόνισαν το πρόσωπο και τον κατέστρεψαν

Σε μια βάση 32 τόνων υψωνόταν το μεγαλοπρεπές άγαλμα του Απόλλωνα στη Δήλο, το οποίο ήταν ορατό από τη θάλασσα. 

Είχε ύψος 9,5 μέτρα και χρονολογείται τον 6ο αιώνα π.Χ. Ήταν γνωστό ως ο Κολοσσός των Ναξίων και στη βάση του κατέληγε η Λεωφόρος των Λεόντων. Ο Θεός του Ήλιου απεικονιζόταν με μακριά μαλλιά, στιβαρούς ώμους και είχε το αριστερό πόδι λίγο πιο μπροστά από το δεξί, όπως οι Κούροι. Το κεφάλι του ξεπερνούσε σε ύψος τα υπόλοιπα κτίρια του νησιού. Στη βάση του υπήρχε η εξής επιγραφή: «Το Αυτό λίθο ειμί άνδρας και το σφέλας». Σήμαινε: «είμαι από τον ίδιο λίθο άγαλμα και βάση». Τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Νάξιοι πρόσθεσαν την επιγραφή «ΝΑΞΙΟΙ ΑΠΟΛΛΩΝΙ». 

Η βάση του Κολοσσού των Ναξίων στη Δήλο. 

Το Πριγκιπάτο του Μοριά και η Καλαμάτα

Το Πριγκιπάτο του Μοριά και η Καλαμάτα (α' μέρος)

Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

Στα χρόνια της 4ης Σταυροφορίας, πριν από την άλωση της Πόλης το 1204, ντόπιες οικογένειες του Μοριά όριζαν μεγάλες εκτάσεις γης που τις διοικούσαν ως ανεξάρτητοι τοπικοί τύραννοι. Μεγάλο μέρος της Μεσσηνίας ανήκε τότε στις οικογένειες των Βρανάδων και των Καντακουζηνών. Ο ιστορικός Νικήτας Ακομινάτος ή Χωνιάτης, αδελφός του λόγιου μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Ακομινάτου (1140-1220), σημειώνει γενικά ότι οι άρχοντες αυτοί -με παράδειγμα προς αποφυγήν τον αυθέντη της Ναυπλίας Λέοντα Σγουρό- ήταν υπεύθυνοι για τα δεινά των κατοίκων και την υποταγή στους Φράγκους. 

Η Μεθώνη υπήρξε κατά καιρούς άντρο πειρατών. Η Κορώνη φημιζόταν για τη μεγάλη ποσότητα λαδιού που έβγαζε. Οι Μανιάτες (ο λαός της Μάινας) δεν είχαν καθόλου καλή φήμη, ενώ η Καλαμάτα θεωρείτο ανέκαθεν πόλη με εύφορη ενδοχώρα αλλά αδύναμο κάστρο. Με το όνομα Καλαμάτα και Καλο(μ)μάτα γνώρισαν την αρχαία πόλη των Φαρών οι Φράγκοι κατακτητές του Μοριά το 1209.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1204 και τη συνθήκη της μοιρασιάς που ακολούθησε, οι Βενετσιάνοι κατάφεραν μεταξύ άλλων να κρατήσουν το μερίδιό τους στην Πελοπόννησο, δηλαδή την επαρχία της Λακεδαιμονίας, τα Καλάβρυτα, τις περιοχές της Πάτρας και Μεθώνης με τις ιδιοκτησίες των οικογενειών Βρανά και Καντακουζηνού. Ο Μπάλντουιν (Baldwin), κόμης της Φλάνδρας, έγινε αυτοκράτορας της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Ρωμανίας, ενώ οι σταυροφόροι με αρχηγό τον Βονιφάτιο (Boniface), μαρκήσιο του Μομφεράτου, πήραν ως μερίδιο το Βασίλειο της Θεσσαλονίκης, τις ελληνικές επαρχίες της Ανατολής και «το νησί της Ελλάδος», δηλαδή την Πελοπόννησο. 

ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ

Ο Βονιφάτιος ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1204 να καταλάβει τις ελληνικές κτήσεις του, συνοδευόμενος από ομάδες σταυροφόρων διαφόρων εθνικοτήτων, που προσδοκούσαν την κατοχή τιμαρίων. Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ (Guillaume de Champlitte), υποκόμης της Ντιζόν, καταγόμενος από το χωριό Σαμπλίτ της Φρανς-Κοντέ στη Βουργουνδία, επονομαζόμενος και Καμπανίτης (Le Champenois) από τον παππού του κόμη της Καμπανίας. Τονίζουμε τη σχέση του Σαμπλίτ με την Καμπανία, γιατί την περίοδο της ρωμαιοκρατίας η ελίτ της αρχαίας Μεσσήνης -ιδιαίτερα η πανίσχυρη οικονομικά μεσσηνιακή οικογένεια των Σαιθιδών- είχε κτήσεις στην Καμπανία· μάλιστα ένας γόνος της οικογένειας, ο Τιβέριος Κλαύδιος Φροντίνος Nικήρατος επονομαζόταν Καμπανός. 

Οι υπόλοιποι σταυροφόροι ήταν ο Βουργούνδιος Οθων ντε λα Ρος (Otho de la Roche), ο Φλαμανδός Ιάκωβος ντ’ Αβέν (Jacques d’ Avesnes) και τα ανίψια του Ιάκωβος και Νικόλαος ντε Σεντ-Oμέρ (Jacues, Nicolas de Saint-Omer, ο Μπέρτολντ φον Κατσενελεμπόγκεν (Berthold von Katzenellenbogen) από τη Ρηνανία, ο μαρκήσιος Γουλιέλμος Παλαβιτσίνο (Guglielmo Pallavicino) από τα περίχωρα της Πάρμας, ο Θωμάς ντ' Οτρεμανκούρ (Thomas d' Autremencourt) και ο Ραμπάνο ντάλε Κάρτσερι (Ravano dalle Carceri) από τη Βερόνα. 

Ο Βονιφάτιος του Μομφεράτου ανέθεσε στον Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ την κατάληψη της Πελοποννήσου, γιατί ο ίδιος ήταν αναγκασμένος να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να υπερασπιστεί τα βόρεια σύνορά της ενάντια στους Βουλγάρους. Σε μια καίρια μάχη κρίθηκε η τύχη ολόκληρης της Πελοποννήσου: 

Οι Βυζαντινοί με επικεφαλής τον Μιχαήλ Δούκα Κομνηνό, ιδρυτή αργότερα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, παρέταξαν ενάντια στους Φράγκους κατοίκους από τα χωριά του Λάκκου στρατιωτικές δυνάμεις από το Νίκλι (Τεγέα), τη Βελιγοστή και τη Σπάρτη, καθώς και τους Σλάβους του Πενταδάκτυλου. Παρασύρθηκαν από τους Φράγκους στην ανοιχτή πεδιάδα της Μεσσηνίας, όπου αναγκάστηκαν να δώσουν την αποφασιστική μάχη και ηττήθηκαν κατά κράτος. Σύμφωνα με το «Χρονικό του Μορέως», η μάχη δόθηκε στους «Κηπησκιάνους, όπου το κράζουν όνομα στον Κούντουραν ελαιώνα» (στ. 1723-1724). 

(Δεν γνωρίζω πού ακριβώς βρίσκονται οι «Κηπησιάνοι» και ο ελαιώνας στον Κούντουρα. Παρακαλώ τους γνώστες της μεσσηνιακής τοπογραφίας και των τοπωνυμίων να με ενημερώσουν, ει δυνατόν).

Η πρώτη Άλωση της Πόλης από τούς Φράγκους πριν 800 χρόνια

Η πρώτη Άλωση της Πόλης

από τούς Φράγκους πριν 800 χρόνια
Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνού

Καθηγητού Πανεπιστημίου

          ΑΝη 29η Μαΐου είναι ημέρα πένθους για τον Ελληνισμό, διότι φέρνει στη μνήμη μας την Άλωση της Πόλης από τούς Οθωμανούς το 1453, άλλο τόσο αποφράς είναι για το Γένος μας και η 13η Απριλίου, διότι κατ' αυτήν έπεσε η Πόλη το 1204 στους Φράγκους. Το δεύτερο γεγονός δεν υστερεί καθόλου σε σημασία και συνέπειες έναντι τού πρώτου. Αυτή είναι σήμερα η κοινή διαπίστωση της ιστορικής έρευνας. Από το 1204, η Πόλη, και σύνολη η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, δεν μπόρεσε να ξαναβρεί την πρώτη της δύναμη. Το φραγκικό χτύπημα εναντίον της ήταν τόσο δυνατό, πού έκτοτε η Κωνσταντινούπολη ήταν«μια πόλη καταδικασμένη να χαθεί»(Ελ. Αρβελέρ).

Αξίζει, συνεπώς, μια θεώρηση τού γεγονότος αυτού, έστω και στα περιορισμένα όρια ενός άρθρου.

ΣΤΙΣ 13 Απριλίου 1204, έπειτα από μια πεισματική και μακρόχρονη πολιορκία, κατελάμβαναν οι Φραγκολατίνοι Σταυροφόροι την Κωνσταντινούπολη. Η χριστιανική Αυτοκρατορία της Ρωμανίας/Βυζαντίου έσβηνε κάτω από το θανάσιμο πλήγμα της φραγκικής Δύσεως. Το γεγονός αυτό ήταν σημαντικότατο σε δύο κατευθύνσεις

α)εσωτερικά, διότι σφράγισε καθοριστικά την περαιτέρω πορεία της Αυτοκρατορίας και
β)εξωτερικά, διότι καθόρισε επίσης τελεσίδικα τις σχέσεις με τη Δύση, αλλά και με την ανερχόμενη δύναμη των Οθωμανών.

Η τραγική ιστορική επιλογή τού Ρωμαίικου, πού εκφράζεται με τον γνωστό εκείνο λόγο«κρειττότερον (..) φακιόλιον (..) Τούρκων ή καλύπτρα λατινική», υποστασιώνεται στα 1204, όταν πλέοναποκαλύπτονται αδιάστατα οι διαθέσεις της Φραγκιάςέναντι της Ρωμαίικης Ανατολής.

Από το1095αρχίζουν οι Σταυροφορίες, εκστρατείες δηλαδή τού χριστιανικού κόσμου της Ευρώπης, με σκοπό, κατά τις επιφανειακές διακηρύξεις, την απελευθέρωση και υπεράσπιση των Αγίων Τόπων.

O π. Ιωάννης Ρωμανίδης ως ιστορικός

Στην εποχή τού Μνημονίου, καθώς οι λαοί τής Ευρώπης απομακρύνονται ολοένα ο ένας από τον άλλο και αλληλοβρίζονται εκτοξεύοντας ρατσιστικά σλόγκαν, τα λόγια τού Ρωμανίδη ακούγονται, για άλλη μια φορά, προφητικά…

O π. Ιωάννης Ρωμανίδης ως ιστορικός 

του Αναστασίου Φιλιππίδη, Bachelor of Arts, Yale University,

ΗΠΑ - Master of Arts, Georgetown University

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Η τεράστια συνεισφορά τού π. Ιωάννη Ρωμανίδη στη θεολογία βασίστηκε στη στέρεη εμπειρική, βιωματική γνώση πού απέκτησε από το οικογενειακό του περιβάλλον, ιδιαίτερα τη μητέρα του Ευλαμπία. Παρομοίως, η συνεισφορά του στην ιστορική επιστήμη βασίστηκε επίσης σε βιωματικές εμπειρίες πού είχε, οι οποίες τον οδήγησαν σε πρωτότυπες σκέψεις και σε ρηξικέλευθα συμπεράσματα, μετά, βεβαίως, από εξαντλητική έρευνα.

Ο ίδιος ξεκινά το πρώτο του ιστορικό βιβλίο, τη «Ρωμηοσύνη» (1975) με την αφήγηση ενός περιστατικού πού έζησε το 1951, νεαρός εφημέριος στην Αμερική. Ειδοποιήθηκε να μεταβεί σε σπίτι ασθενούς, κτύπησε όμως λάθος πόρτα και γνώρισε εκεί έναν Έλληνα. Ταυτόχρονα εμφανίστηκε στο σαλόνι ο αδερφός αυτού τού Έλληνα, τόν οποίον όμως ο Ρωμανίδης γνώριζε ως αρχηγό των Αλβανών τής πόλης! Ούτε τά δυο αδέρφια ούτε ο Ρωμανίδης μπορούσαν τότε νά εξηγήσουν το παράδοξο. Τό κλειδί γιά τήν ερμηνεία βρίσκεται στίς σελίδες πού ακολουθούν στό βιβλίο «Ρωμηοσύνη».

Επίσης, ασφαλώς δέν είναι τυχαίο ότι η «Ρωμηοσύνη» γράφηκε μετά από τή γνωριμία τού Ρωμανίδη μέ τό Λίβανο καί τή Συρία, στή Θεολογική Σχολή τού Μπελεμόντ. Εκεί συνειδητοποίησε ότι χιλιάδες πιστοί πού ανήκουν στό Πατριαρχείο Αντιοχείας αυτοπροσδιορίζονταν ως «Ρωμηοί Ορθόδοξοι», χωρίς νά είναι Έλληνες, ούτε κάν Ελληνόφωνοι. Τό παράδοξο βρήκε καί αυτό τή λύση του στό βιβλίο «Ρωμηοσύνη».

O π. Ιωάννης Ρωμανίδης ως ιστορικός

Στην εποχή τού Μνημονίου, καθώς οι λαοί τής Ευρώπης απομακρύνονται ολοένα ο ένας από τον άλλο και αλληλοβρίζονται εκτοξεύοντας ρατσιστικά σλόγκαν, τα λόγια τού Ρωμανίδη ακούγονται, για άλλη μια φορά, προφητικά…

του Αναστασίου Φιλιππίδη

Bachelor of Arts, Yale University, 

ΗΠΑ - Master of Arts, Georgetown University

Η τεράστια συνεισφορά τού π. Ιωάννη Ρωμανίδη στη θεολογίαβασίστηκε στη στέρεη εμπειρική, βιωματική γνώση πού απέκτησε από το οικογενειακό του περιβάλλον, ιδιαίτερα τη μητέρα του Ευλαμπία. Παρομοίως, η συνεισφορά του στην ιστορική επιστήμη βασίστηκε επίσης σε βιωματικές εμπειρίες πού είχε, οι οποίες τον οδήγησαν σε πρωτότυπες σκέψεις και σε ρηξικέλευθα συμπεράσματα, μετά, βεβαίως, από εξαντλητική έρευνα. 

Ο ίδιος ξεκινά το πρώτο του ιστορικό βιβλίο, τη «Ρωμηοσύνη» (1975) με την αφήγηση ενός περιστατικού πού έζησε το 1951, νεαρός εφημέριος στην Αμερική. Ειδοποιήθηκε να μεταβεί σε σπίτι ασθενούς, κτύπησε όμως λάθος πόρτα και γνώρισε εκεί έναν Έλληνα. Ταυτόχρονα εμφανίστηκε στο σαλόνι ο αδερφός αυτού τού Έλληνα, τόν οποίον όμως ο Ρωμανίδης γνώριζε ως αρχηγό των Αλβανών τής πόλης! Ούτε τά δυο αδέρφια ούτε ο Ρωμανίδης μπορούσαν τότε νά εξηγήσουν το παράδοξο. Τό κλειδί γιά τήν ερμηνεία βρίσκεται στίς σελίδες πού ακολουθούν στό βιβλίο «Ρωμηοσύνη».

Επίσης, ασφαλώς δέν είναι τυχαίο ότι η «Ρωμηοσύνη» γράφηκε μετά από τή γνωριμία τού Ρωμανίδη μέ τό Λίβανο καί τή Συρία, στή Θεολογική Σχολή τού Μπελεμόντ. Εκεί συνειδητοποίησε ότι χιλιάδες πιστοί πού ανήκουν στό Πατριαρχείο Αντιοχείας αυτοπροσδιορίζονταν ως «Ρωμηοί Ορθόδοξοι», χωρίς νά είναι Έλληνες, ούτε κάν Ελληνόφωνοι. Τό παράδοξο βρήκε καί αυτό τή λύση του στό βιβλίο «Ρωμηοσύνη».

Σέ ακαδημαϊκό επίπεδο, πρέπει νά αναγνωριστεί η οφειλή τού Ρωμανίδη στόν Φλωρόφσκυ, μέ τόν οποίο άλλωστε είχαν (ε) ιδιαίτερα στενή σχέση, όπως προκύπτει καί από τήν μέχρι σήμερα δημοσιευμένη αλληλογραφία τους . Ο Φλωρόφσκυ ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα γιά τήν αλληλεπίδραση θεολογίας καί Ιστορίας καί ο Ρωμανίδης εμπνέεται από τό ίδιο πνεύμα.

Τό ιστορικό έργο τού Ρωμανίδη περικλείεται κυρίως σέ τρείς μελέτες: 1) «Ρωμηοσύνη» (1975), 2) «Φράγκοι, Ρωμαίοι, Φεουδαλισμός καί Δόγμα» (1982) καί 3) Πρόλογος στή 2η έκδοση τού «Προπατορικού Αμαρτήματος» (1989). Επιπρόσθετα, αρκετά ιστορικά στοιχεία περιλαμβάνονται στήν εκτενή Εισαγωγή στό «Ρωμαίοι ή Ρωμηοί Πατέρες τής Εκκλησίας, Α' τόμος» (1984), όπου γίνεται φανερή η σύνθεση θεολογικού καί ιστορικού λόγου. Αλλά καί σέ όλες σχεδόν τίς μελέτες, μετά τό 1975, τά ιστορικά στοιχεία παρεισφρέουν μέσα στά θεολογικά.

1. Οι βασικές ιστορικές θέσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη