(Δυστυχώς…) οι προλετάριοι έχουν ακόμη πατρίδες! 3o μέρος

III. Ελλάδα: η αντικειμενική υπόσταση του διεθνισμού…

Χρήστος Νάσιος Δεκέμβρης 1992 - Περιοδικό CONVOY

Η έλλειψη κάποιας δογματικής θέσης για »το εθνικό ζήτημα» οδήγησε πολλούς επιγόνους στην αυθαιρεσία. Για παράδειγμα, προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι στη χώρα μας, οι μεν »διεθνιστές» όχι μόνο διεκδικούν τη θεωρητική τους συνέπεια (με τα συνθήματα, όπως είδαμε, της μαρξιστικής παράδοσης), αλλά έχουν και την ανέλπιστη τύχη(!) να ζουν σε μια χώρα που – κατά τη γνώμη τους – είναι … ιμπεριαλιστική, και επομένως ο διεθνισμός τους είναι όχι μόνο συνεπής, αλλά και επιβαλλόμενος. Από κοντά βεβαίως και οι »εθνικοί» δεν περιορίζονται να ταυτίζουν σε κάθε περίπτωση »εθνικό» και »ταξικό», αλλά δικαιολογούν τις ελληνικές θέσεις τους βαφτίζοντας το ελληνικό κράτος προτεκτοράτο των Μεγάλων Δυνάμεων. Θα είχε ασφαλώς ενδιαφέρον, όχι μόνο θεωρητικό, να γνωρίζαμε τη στάση των μεν »διεθνιστών» στην περίπτωση που η Ελλάδα δεν ήταν ιμπεριαλιστική χώρα, αλλά απειλούμενη, των δε »εθνικών» στην περίπτωση που το προτεκτοράτο γινόταν η »αιχμή του δόρατος» των δυτικών επιδιώξεων και εκδήλωνε ιμπεριαλιστικές ορέξεις…


Εδώ, όπως είναι προφανές, δεν πρόκειται παρά για την προκρούστεια λογική της υπαγωγής της πραγματικότητας στις ανάγκες της θεωρίας. Αλλά έστω κι έτσι, αυτό που μένει είναι η έμμεση έστω αναγνώριση πως οι »αρχές» δεν αρκούν για την αντιμετώπιση της πραγματικότητας. Αυτή η »λογική» της υπαγωγής της πραγματικότητας στη θεωρία είχε ως αποτέλεσμα την επιλεκτική πολιτική νομιμοποίηση διαφόρων εθνικών προβλημάτων της χώρας.

Στο συγκεκριμένο ζήτημα, Αριστερά και Δεξιά πορεύτηκαν χέρι-χέρι… Έτσι, για τους μεν δεξιούς ιστορικά υπήρχε μόνο η »μικρή μας αδελφή» Βόρεια Ήπειρος, ενώ την ίδια ώρα ξεπουλούσαν ξεδιάντοπα την Κύπρο, γιατί μόνο έτσι μπορούσαν να είναι ταυτοχρόνως και αντικομμουνιστές και πιστοί στο δυτικό Κύριο τους. Από την άλλη (αλλά βεβαίως χωρίς να συμψηφίζονται οι ευθύνες…) για τους Δημοκρατικούς και Αριστερούς υπήρχε μόνο η Κύπρος (υπάρχει ακόμη;), ενώ ποτέ κανείς δεν τους έθεσε το ζήτημα των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας της Βορείας Ηπείρου, γιατί μόνο έτσι μπορούσαν να είναι ταυτοχρόνως και αντιιμπεριαλιστές και να μην ενισχύουν τον εγχώριο αντικομμουνισμό.

Να σημειώσουμε εδώ πως ο αντικομμουνισμός στη χώρα δεν ασκήθηκε παρά ελάχιστα από »κοινωνική» ή »πολιτικη» σκοπιά (υπεράσπιση »ελευθεριών», ατομικής ιδιοκτησίας κλπ.). Αντίθετα, κύριο όπλο του υπήρξε η λεγόμενη »εθνικοφροσύνη» (ασφαλώς εθνικοφροσύνη στα λόγια, νεοραγιαδισμός στην πράξη, όπως έδειξε η Ιστορία …).

(Δυστυχώς…) οι προλετάριοι έχουν ακόμη πατρίδες! 2o μέρος

II. Εθνικό: η τάση και η πραγματικότητα

Χρήστος Νάσιος Δεκέμβρης 1992 Περιοδικό CONVOY

Ακολουθώντας λοιπόν τη λενινιστική παραίνεση πρέπει να προσπαθήσουμε να δούμε το σημερινό «ιστορικό πλαίσιο» και επομένως τη σημασία του «εθνικού» μέσα σε αυτό.

Είναι βεβαίως προφανές ότι ούτε ο χώρος, ούτε φυσικά οι υποκειμενικές δυνατότητες του υποφαινόμενου συνηγορούν σε μια ολοκληρωμένη ή έστω ικανοποιητική παρουσίαση ενός τόσο σημαντικού ζητήματος. Αναγκαστικά λοιπόν θα περιοριστούμε σε κάποιες νύξεις. Άλλωστε σκοπός αυτού του σημειώματος δεν είναι να κλείσει τη σχετική συζήτηση, αλλά να συνεισφέρει όσο είναι δυνατόν μέσα σε ένα ήδη «πολωμένο» κλίμα μεταξύ συντρόφων…

Σύμφωνα με πάρα πολλούς σχολιαστές, η σημερινή πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από την «αναβίωση» των εθνικισμών στην Περιφέρεια και του ρατσισμού/φασισμού στο Κέντρο της παγκόσμιας καπιταλιστικής διάταξης. Εδώ φυσικά μας απασχολεί μόνο το πρώτο από τα δυο φαινόμενα, αν και δεν θα ήταν παράδοξη η παράλληλη εξέτασή τους (παράδοξος αντιθέτως θα ήταν ο παραλληλισμός τους…).

Οι περισσότεροι λοιπόν σχολιαστές αρκούνται στο στιγματισμό του «εθνικισμού» χωρίς να νοιαστούν να δώσουν κάποια πειστική ερμηνεία για τις πραγματικές του ρίζες, και άρα την προοπτική και τη σημασία του. Έτσι για κάποιους, «υπεύθυνο» αυτής της αναβίωσης, κυρίως στις πρώην «σοσιαλιστικές» χώρες, θεωρείται το «κακό σταλινικό παρελθόν τους», το οποίο ακριβώς «εξέθρεψε τους εθνικούς ανταγωνισμούς»… Όμως, αυτού του είδους οι ερμηνείες «βλέπουν» τα κοινωνικά φαινόμενα ως διαθέσεις των μαζών, που μπορούν να εκτραφούν ή να καταπνιγούν στο επίπεδο ή μάλλον στο εποικοδόμημα των ιδεολογιών.

Τέλος, γαι τη περίφημη «αναβίωση», κανείς τους δεν μας διαφωτίζει σε ποιές ιστορικές αναλογίες αναφέρεται και κυρίως σε ποιο σημείο υπάρχει ομοιότητα ή αναλογία ανάμεσα στο «ιστορικό κοινωνικό υποκείμενο» του μοντέρνου «εθνικισμού» και το σημερινό κοινωνικό υποκείμενο που στηρίζει ή προωθεί «εθνικά αιτήματα»…, ώστε να συμπεράνουμε αν πρόκειται για επανάληψη ή για κάτι εντελώς νέο.

Βέβαια είναι αλήθεια πως τα σημερινά εθνικά κινήματα (και σε αυτό τουλάχιστον συμφωνούμε απόλιτα με τον Μπάλιμπαρ) δεν είναι παρά η προσπάθεια των αντίστοιχων εθνικών ομάδων να βελτιώσουν τη θέση τους στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, ανεβάζοντας την «πολιτική τιμή» του εθνικού τους χώρου…αλλά προς τι ο ψόγος;

(Δυστυχώς…) οι προλετάριοι έχουν ακόμη πατρίδες! 1o μέρος

I. Εθνικό : μαρξιστική φιλολογία ή μαρξιστική μεθοδολογία;

Χρήστος Νάσιος* Δεκέμβρης 1992 Περιοδικό CONVOY

Όσοι κατηγορούν το μαρξισμό ότι δεν διαθέτει κάποια θεωρία για »το εθνικό ζήτημα», ουσιαστικά απαιτούν ένα πράγμα : να καταστεί μια θεωρία … έξω από την ιστορία.

Για το μαρξισμό, όντως, δεν υπάρχει »το εθνικό ζήτημα»,αλλά όπως σωστά σημείωνε ο Κάουτσκι εθνικά ζητήματα. Δεν υπάρχει κείμενο των κλασικών του μαρξισμού που να αντιμετωπίζει κάποιο εθνικό ζήτημα ανεξάρτητα από την ταξική σκοπιά και έξω από τα συγκεκριμένα ιστορικά πλαίσια.

Το γεγονός ότι ο μαρξισμός δεν αναγνωρίζει »θεωρητική αυτονομία» στο εθνικό ζήτημα, διόλου δεν σημαίνει πως δεν αναγνωρίζει την ιστορική ύπαρξη τέτοιων ζητημάτων.

Το αντίθετο, η ενασχόληση με τα εθνικά ζητήματα είναι συνεχής. Η »έλλειψη» ανεξάρτητης θεωρίας αναδεικνύει ακριβώς τον ιστορικό χαρακτήρα του προβλήματος ( το εθνικό είναι ένα »μοντέρνο» ζήτημα με την ιστορική σημασία του όρου ), αλλά και την αντιθετική φύση του. Αντιθετικό εδώ σημαίνει πως, ανάλογα με την ιστορική συγκυρία και τους εμπλεκομένους, μπορεί να καταστεί είτε ταφόπετρα των ταξικών στόχων, είτε, αντίθετα, ο απαραίτητος όρος της πραγματοποίησής τους.

Λαθεύουν επομένως και αυτοί που προσπαθούν να παρουσιάσουν το μαρξισμό ως »διεθνιστική ουτοπία», περίπου συνώνυμη του κοσμοπολιτισμού, όσο και αυτοί που άκριτα ταυτίζουν σε κάθε περίπτωση »εθνικό» και »ταξικό». Βέβαια, στη μακρά θεωρητική παράδοση του μαρξισμού, δεν είναι δύσκολο για όποιον επιθυμεί να βρει τα κατάλληλα τσιτάτα για να αποφανθεί δογματικά υπέρ της μιας ή της άλλης διαστρέβλωσης.

Για παράδειγμα, οι υποστηρικτές του »αφηρημένου διεθνισμού» θα ανέτρεχαν στην αξιωματική τοποθέτηση του Λίμπκνεχτ ότι <<»τα μοναδικά έθνη» που αναγνωρίζει ο μαρξισμός είναι το »έθνος» των προλετάριων και το έθνος των καπιταλιστών…>>

Ρήση που παραπέμπει μάλλον στον επαναστατικό ρομαντισμό του αναρχισμού (»Κάτω όλα τα ψεύτικα σύνορα»), παρά στην επιστημονική (ιστορική-υλιστική) σκέψη του Μάρξ.