Ἐντυπώσεις ἀπὸ τὴν ἀρχιτεκτονικὴν τῶν Ἀθηνῶν

Το πρώτο -αθησαύριστο- κείμενο του Περικλή Γιαννόπουλου

Το παρόν κείμενο του Περικλή Γιαννόπουλου δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ἀκρόπολις», στις 21 Μαρτίου 1899. Παρέμεινε μέχρι σήμερα αθησαύριστο, αν και αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο κείμενό του, το οποίο υπογράφει με το ψευδώνυμο «Νεοέλλην», ένα από τα πολλά που χρησιμοποίησε στα πρώτα του συγγραφικά βήματα. Στο πρώιμο αυτό κείμενο, που πραγματεύεται την αρχιτεκτονική της συγχρόνου του Αθήνας, διαγράφεται καθαρά η σκέψη του Γιαννόπουλου, όπως τη γνωρίζουμε από τα μεταγενέστερά του κείμενα.

Αντιθέτως με τα «βλακώδη και τερατώδη μαρμάρινα μέγαρα», όπως το Ζάππειο, ο Γιαννόπουλος εντοπίζει την ελληνική αρμονία στις λαϊκές συνοικίες, τα απλά μικρά σπίτια, ακόμη και της «ρυπαροτάτης» Πλάκας, όπως επίσης και στις εκκλησίες. Ζητά την από κοινού μελέτη της αρχαίας και της βυζαντινής παράδοσης, ως προϋπόθεση για τη δημιουργία νεοελληνικού αρχιτεκτονικού ρυθμού, ενώ διαφαίνεται ήδη η επιμονή του στην απλή, καθαρή «ελληνική γραμμή» και η ελπίδα του να απαλλαγεί η Ελλάδα από τη μίμηση των ευρωπαϊκών προτύπων.
Ο Γιαννόπουλος είναι σήμερα αγνοημένος. Και όταν αναφέρεται, είναι για να παρουσιαστεί όχι η ουσία της σκέψης του τόσο, όσο το ύφος και οι λεκτικές ακρότητες των μεταγενέστερων κειμένων του, στις οποίες επανέρχονται διαρκώς, τόσο οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι, όσο και οι όψιμοι «οπαδοί» του. Το προδρομικό αυτό κείμενο, λοιπόν, γραμμένο πριν το γύρισμα του 20ού αιώνα, αποτελεί την καλύτερη «εισαγωγή» στη σκέψη του παρεξηγημένου αυτού διανοητή.

Άρδην

Εἶνε βέβαιον ὅτι ἡ ἐντύπωσις ἐκ τοῦ συνόλου τῶν οἰκοδομημάτων τῶν Ἀθηνῶν εἶνε καλλίστη. Χάρις εἰς τὴν λευκότητα, ἁπλότητα, οὐχὶ δὲ σπανίως καὶ σεμνότητα τῶν οἰκιῶν, κυρίως δὲ χάρις εἰς τὴν τάσιν πρὸς διατήρησιν ἐξωτερικῶς τοῦ ἀρχαίου ρυθμοῦ, δι’ ἀναλόγου πρὸς τὰς σημερινὰς ἀνάγκας μεταβολῆς, παράγεται μία ἐντύπωσις ἰσχυρά, τέχνης σχεδόν ἰδιορρύθμου, ἥτις λέγει ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ φυλὴ θέλει νὰ ἐκδηλώσῃ τὴν ψυχήν της καὶ εἰς τὴν ἐκδήλωσιν αὐτὴν δὲν ὁμοιάζει πρὸς οὐδεμίαν ἄλλην.

Μνήµες αυτοπεποίθησης και δηµιουργίας. Ο αρχιτέκτων Άρης Κωνσταντινίδης και τα Ξενία του ΕΟΤ

της Ελένης Φεσσά-Εµµανουήλ1

Προοίµιο

Ο Άρης Κωνσταντινίδης (1913-1993) ανήκει στις κορυφαίες µορφές της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής λόγω της στοχαστικής προσέγγισής του η οποία υπερβαίνει χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του διεθνούς µοντερνισµού: τη ρήξη µε την παράδοση και την υποτίµηση της γεωγραφικής και πολιτισµικής διάστασης της αρχιτεκτονικής (Achleitner, 1965˙ ΦεσσάΕµµανουήλ, 1993β: 23-24). H µελέτη αυτή αυτό επαναπροσεγγίζει το έργο του της δεκαετίας 1957-1967 στον τοµέα του τουρισµού. Αρχίζοντας µε τη σκιαγραφία της συγκρότησης και της φιλοσοφίας του Κωνσταντινίδη και τελειώνοντας µε συµπερασµατικές παρατηρήσεις για τα ξενοδοχεία και µοτέλ Ξενία του Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού, που σχεδιάστηκαν από τον ίδιον και άξιους οµοτέχνους του, θα δοθεί έµφαση στις πτυχές εκείνες της ξενοδοχειακής αρχιτεκτονικής του που επιβεβαιώνουν την εξής γνώµη του ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985): «Τα χρόνια, λέω, µας διδάσκουν πως όσο µια τέχνη έχει πιο τοπικό χαρακτήρα τόσο πιο παγκοσµίου ενδιαφέροντος είναι. Πως όσο είναι πιο προσωπική τόσο κι έχει πιο πανανθρώπινη αξία. Κι όσο είναι περισσότερο του καιρού της τόσο και το περιεχόµενό της είναι πιο αιώνιο». (Εγγονόπουλου Ν., 1999: 15 [1938, συνέντευξη] & http://www.engonopoulos.gr/_homeEN)

Οι Μούσες της Ομόνοιας – Μία ιστορία ελληνικού ράβε-ξήλωνε -Δημήτρης Παυλόπουλος

Έχουν συμπληρωθεί πάνω από 60 χρόνια από τη φιλοτέχνηση ενός άγνωστου έργου του Παναγιώτη Τέτση (1925-2016) με θέμα μιαν κατά φαντασίαν Αθήνα. Το έργο έγινε για το ιστορικό κτήριο της εφημερίδας ‘Η Καθημερινή’, ιδιοκτησίας Ελένης Βλάχου (1911-1995), στην οδό Σωκράτους 57 και σήμερα έχει μεταφερθεί στο κτήριο της ίδιας εφημερίδας στο Νέο Φάληρο. Ο σημερινός κάτοικος της Αθήνας είναι αδύνατο να φανταστεί ότι στην Ομόνοια κάποτε είχαν στηθεί αγάλματα των Μουσών, όπως φαίνεται στο έργο του Τέτση. Κι όμως!

Επί μία τριετία (1934-37), κατά τον Μεσοπόλεμο, οι Αθηναίοι έβλεπαν τις Μούσες να ορθώνονται στην Πλατεία Ομονοίας. Η παραγγελία για την φιλοτέχνησή τους είχε δοθεί ως ανάθεση στο Σωματείο των Ελλήνων Γλυπτών. Την πορεία της παραγγελίας τη δίνουν με ημερολογιακή ακρίβεια στοιχεία που έχουν διασωθεί, αφενός στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Αθηναίων και αφετέρου στο Αρχείο Περάκη.

Μέλος της τηνιακής οικογένειας γλυπτών Περάκη, ο γλύπτης Μήτσος Περάκης (1893-1965), ο οποίος έστησε τον μαρμάρινο ανδριάντα του George Canning με το βάθρο του στην Πλατεία Κάνιγγος, διατελούσε τότε ταμίας του Σωματείου των Ελλήνων Γλυπτών. Ορισμένες λεπτομέρειες για την παραγγελία μαθαίνουμε και από το Αρχείο του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο / Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης).

Στις 4 Αυγούστου 1931 στη μεγάλη αίθουσα του Δημαρχείου, στην οποία συνεδρίαζε το Δημοτικό Συμβούλιο, ο δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης (1856-1939), παππούς της Μελίνας Μερκούρη, ανακοίνωσε στα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και στους δημοσιογράφους, πως οι κάθε είδους στύλοι των πλατειών της Αθήνας θα εξέλιπαν και πως όλα τα κιόσκια και τα άλλα εξαρτήματα των πλατειών, που πρόβαλλαν ατάκτως, θα καταργούνταν.

Στη θέση τους θα στήνονταν ‘ελληνοπρεπείς’ στύλοι, οι οποίοι θα έφεραν όλους τους αεραγωγούς του σταθμού του υπόγειου ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, που εγκαινιάστηκε το 1930, και τα σύρματα σε μεθοδική κατάταξη, μαζί με τους φανούς του φωτισμού.

Ο γοτθικός ναός, μια αρχιτεκτονική πρόκληση

Μάνος Σ. Στεφανίδης

Ο γοτθικός ναός είναι μια αρχιτεκτονική πρόκληση όχι μόνον για εκείνη την περίκλειστη κοινωνία αλλά για κάθε εποχή. Προαναγγέλλει τους ουρανοξύστες του 19ου στο Σικάγο χρησιμοποιώντας μια χειροποίητη όσο και σοφή τεχνική. Θα έλεγα κάτι περισσότερο ότι δηλαδή συνιστά συγκλονιστική, κατασκευαστική αυθάδεια. Την γοητευτικότερη υπερβολή που μπορεί να αντέξει η πέτρα. Να υπηρετήσει η κατακόρυφος. Είναι όμως συγχρόνως και υψηλή, ποιητική σύλληψη με ακόμη υψηλότερο, μεταφυσικό συμβολισμό. Οι οξυκόρυφοι πύργοι, τα υπερυψωμένα σταυροθόλια, τα δαντελένια κωδωνοστάσια κλπ. ανεβαίνουν σαν από θαύμα σε δυσθεώρητα ύψη για να λογχίσουν νευρωτικά τον ουρανό ψάχνοντας τα ίχνη του Θεού. Καλύτερα, εκβιάζοντας την ύπαρξη Του. Αφού πραγματώνονται κατασκευές τέτοιας εξωπραγματικής εμφάνισης δεν μπορεί, ο Θεός υπάρχει.

Το ίδιο συνέβαινε με τους τρούλους της Ανατολής και κυρίως με την Αγία του Θεού Σοφία. Το ύψος του τρούλου της οποίας είναι ανάλογο με το ύψος της οροφής της Notre Dame. Εβδομήντα μέτρα περίπου. Και βέβαια επίτευξη ανάλογου θαύματος. Ο σκοπός της αρχιτεκτονικής του Μεσαίωνα. Να δεί με τα ίδια του τα μάτια ο πιστός το υπερφυσικό πραγματοποιημένο. Οι βυζαντινοί κρεμάνε μαγικές καμπύλες από τα σύννεφα, οι τέκτονες της Δύσης αιχμηρά οξυκόρυφα. Διαφορά ταμπεραμέντου.

Όμως ο γοτθικός ναός καταφέρνει και ένα άλλου είδους θαύμα. Καταργεί ορισμένους, φέροντες (!) τοίχους και τους αντικαθιστά με υαλοστάσια (vitraux) γεμίζοντας το εσωτερικό με πολύχρωμο φως και εικόνες που κολυμπάνε στα χρώματα. Η αντίστοιχη έκφραση με τα ψηφιδωτά της Ανατολής. Γυαλί και μέταλλο αντί της τοιχοποιίας. Όπως και στις δημιουργίες του Mies van der Rohe στον εικοστό αιώνα!

Ο Οδοιπόρος Προς Την Πηγή (Απόσπασμα)- Αριστομένη Προβελέγγιου

Αριστομένης Προβελέγγιος (1914-1999), Έλληνας αρχιτέκτονας και πολεοδόμος.

"Για να περιοριστώ στο θέμα του σπιτιού-οικισμού, επανέρχομαι σ’ αυτή την άμεση εκδήλωση της χειραφέτησης που είναι η αίσθηση και η έρευνα του ιερού, της ιερής πράξης, που είναι το ποιείν τον οίκο και τον οικισμό. Μα γιατί;

Γιατί ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι ανήκει-βρίσκεται μέσα σ’ ένα σύμπαν και κάθε του πράξη πρέπει να ταυτίζεται με το σύμπαν, να είναι κοσμογονική. Γι’ αυτό το κέντρο της ύπαρξής του, το σπίτι, το ποιεί με ιερότητα. Αυτό το σπίτι μονάδα-πλειάδα, πλειάδα-σύνολο. Ο χώρος ξεπερνάει τη στάση, και νοείται διαχώρος (ορίζοντας, ουρανός, γη, έγκατα) όπως κι ο χρόνος νοείται διαχρονικός – (προβλεπτικότητα, ζωή, θάνατος, ζωή). Το πρόβλημά του, επιλογής ενός χώρου, ιδιοποίησης και χρήσης ενός εδάφους, τον προβληματίζει. Πρέπει να πληροί τις αναγκαίες συνθήκες, την κατά φύση νομιμοποίησή του.

[...]

Από τη γένεσή του λοιπόν, το «σπίτι» νοείται, ποιείται σαν ένα ιερό γεγονός. Η ιερότητα μάλιστα της πράξης, σε γενικώτερη έννοια της δημιουργικής εργασίας, προεκτείνεται και κωδικοποιείται μέσα στον χώρο και τον χρόνο· έτσι οι μεταλλουργοί, οι αγγειοπλάστες (οι εργάτες του πυρός και της ύλης), οι οικοδόμοι κλπ. κρατούν αυτόν τον κώδικα της ιερότητας, όχι μόνο σαν τεχνικό μυστικό, αλλά σαν φιλοσοφική-επιστημονική και συχνά πολιτική παρακαταθήκη, διά μέσου χώρων και αιώνων, μέχρι τους τελευταίους ακόμη αιώνες (τελευταίους για τις βιομηχανοποιημένες χώρες εννοείται). Οι δημιουργοί των cathédrales (των μητροπόλεων), οι αλχημιστές, και οι επιβιώσεις τους, είναι μερικά από τα παραδείγματα.

Η ομορφιά θα ξανασώσει τον κόσμο;

Του Μάνου Σ. Στεφανίδη

Η ομορφιά θα ξανασώσει τον κόσμο;

( από τα μαθήματα μου για την αρχιτεκτονική στο τμήμα θεατρικών σπουδών του ΕΚΠΑ )

...Ο γοτθικός ναός παραμένει μια αρχιτεκτονική πρόκληση όχι μόνον για εκείνη την μακρινή, την περίκλειστη κοινωνία αλλά για κάθε εποχή. Προαναγγέλλει τους ουρανοξύστες του 19ου στο Σικάγο χρησιμοποιώντας όμως μια χειροποίητη όσο και σοφή τεχνική. Θα έλεγα κάτι περισσότερο ότι δηλαδή συνιστά η όλη σύλληψη και εκτέλεση μια συγκλονιστική, κατασκευαστική αυθάδεια. Η γοητευτικότερη υπερβολή που μπορεί να αντέξει η πέτρα. Να υπηρετήσει η κατακόρυφος.

Είναι όμως συγχρόνως και υψηλή, ποιητική σύλληψη με ακόμη υψηλότερο, μεταφυσικό συμβολισμό. Οι οξυκόρυφοι πύργοι, τα υπερυψωμένα σταυροθόλια, τα δαντελένια κωδωνοστάσια κλπ. ανεβαίνουν σαν από θαύμα σε δυσθεώρητα ύψη για να λογχίσουν νευρωτικά τον ουρανό ψάχνοντας έτσι τα ίχνη του Θεού. Καλύτερα, εκβιάζοντας την ύπαρξη Του. Αφού πραγματώνονται κατασκευές τέτοιας εξωπραγματικής εμφάνισης δεν μπορεί, ο Θεός υπάρχει. 

Το ίδιο συνέβαινε εξάλλου και με τους ανάλογα υπερφυείς τρούλους της Ανατολής και κυρίως με την Αγία του Θεού Σοφία. Το ύψος του τρούλου της οποίας είναι ανάλογο με το ύψος της οροφής της Notre Dame. Εβδομήντα μέτρα περίπου. Και βέβαια πρόκειται επίτευξη ανάλογου θαύματος. Ο σκοπός, εν ολίγοις, της αρχιτεκτονικής του Μεσαίωνα έγκειται στο να δεί με τα ίδια του τα μάτια ο πιστός το υπερφυσικό, πραγματοποιημένο.

Οι βυζαντινοί κρεμάνε μαγικές καμπύλες από τα σύννεφα, οι τέκτονες αντίστοιχα της Δύσης αιχμηρά οξυκόρυφα. Διαφορά, μάλλον, ταμπεραμέντου. Θυμίζω ότι ο τρούλος της Αγίας Σοφίας έπεσε τουλάχιστον δύο ή τρεις φορές κατά την υπερχιλιετή βίο της. Αυτή είναι η μοίρα ακόμη και τον πλέον ιερών κτισμάτων. Αλλά και η ευλογία τους ώστε να αντέχουν.

Όμως ο γοτθικός ναός καταφέρνει και ένα άλλου είδους θαύμα. Καταργεί ορισμένους, φέροντες (!) τοίχους και τους αντικαθιστά με υαλοστάσια (vitraux) γεμίζοντας το εσωτερικό με πολύχρωμο φως και εικόνες που κολυμπάνε στα χρώματα. Η αντίστοιχη έκφραση της Δύσης με τα ψηφιδωτά της Ανατολής. Γυαλί λοιπόν και μέταλλο αντί της πέτρινης τοιχοποιίας. Όπως και στις δημιουργίες του Mies van der Rohe στον εικοστό αιώνα!

Ελλάδα: Η Αθηναία που ξεκίνησε τον «πόλεμο» στα ξενοδοχεία που κρύβουν την Ακρόπολη μιλά στον Guardian

«Δεν είναι όλα για πούλημα» 

Στα δεκαώροφα ξενοδοχεία που κρύβουν τη θέα της Ακρόπολης στην Αθήνα αναφέρεται εκτενές ρεπορτάζ του βρετανικού Guardian. 

 «To πολυτελές ξενοδοχείο 10 ορόφων στην οδό Φαλήρου 5 στην Αθήνα θα ήταν ξεχωριστό. Χτισμένο για να εντυπωσιάσει, με όμορφη νεωτεριστική πρόσοψη με ξύλινη επένδυση προσδίδει μια σύγχρονη πινελιά στο δρόμο της περιοχής Μακρυγιάννη κάτω από την Ακρόπολη.   Όμως, καθώς οι κάτοικοι της πόλης παρακολούθησαν το πώς υψώνονταν το χειμώνα, ανησυχούσαν όλο και περισσότερο. Μέχρι τον Φεβρουάριο, όταν είχε φτάσει τα 31,5 μέτρα, το ξενοδοχείο ήταν το ψηλότερο κτίριο της γειτονιάς και είχε αρχίσει να παρεμποδίζει τη θέα στο μνημείο του Παρθενώνα», γράφει η εφημερίδα.

ΚΛΙΚ στην εικόνα για να συνεχίσετε την ανάγνωση...

ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ!

ΚΛΙΚ στην εικόνα

ΙΠΠΟΔΑΜΟΣ (Μίλητος 498 π.Χ.- 408 π.Χ.): Ο «πατέρας της πολεοδομίας».

Αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, φυσικός, μαθηματικός, μετεωρολόγος και φιλόσοφος. Ο«πατέρας της πολεοδομίας». Ο πρώτος που συνέλαβε την αναγκαιότητα ύπαρξης σχεδίων πόλεων, ο θεωρητικός ενός πολεοδομικού συστήματος που ανταποκρινόταν στις πολιτικές ιδέες του Αριστοτέλη για μια ιδανική πόλη.

Ο εμπνευστής του Ιπποδάμειου συστήματος πολεοδόμησης (ή «Ιπποδάμειας νεμέσεως»), βάσει του οποίου χτίστηκαν πόλεις από τις αρχαίες Πειραιά, Θούριοι (Κ. Ιταλία), Ρόδο, Μίλητος, Κασσώπη, Πριήνη, Ολυνθο, Αλεξάνδρεια, Πάτρα, κ.λ.π., μέχρι τις σημερινές Νέα Υόρκη, Ουάσινγκτον, Βαρκελώνη, Σαββάνα (ΗΠΑ), Ντοτζ Σίτυ Κάνσας (ΗΠΑ), Σωλτ Λέικ Γιούτα (ΗΠΑ), Λέιμερτ Παρκ (ΗΠΑ), Λος Άντζελες (ΗΠΑ), Ωστιν Τέξας (ΗΠΑ), Οκλαχόμα Σίτυ (ΗΠΑ), Τσαντιγκάρ (Ινδία) κ.λ.π.,

.

Εκπόνησε σχέδια ελληνικών αποικιών που είχαν τάξη και κανονικότητα, σε αντίθεση με τον συγκεχυμένο τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονταν οι πόλεις μέχρι εκείνη την εποχή, ακόμα και η Αθήνα. Θεωρείται επίσης ο εισηγητής της ιδέας ότι ένα σχέδιο πόλεως μπορεί να ενσωματώνει μια λογική κοινωνική διάταξη. Βασίζεται στη χάραξη παράλληλων δρόμων, που τέμνονται κάθετα, (κάναβος, σχάρα), έτσι ώστε να δημιουργούνται ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα και πλατείες.

Τα οικοδομικά τετράγωνα χαράσσονταν έτσι ώστε οι δρόμοι να είναι ευθύγραμμοι και ευρείς και οι πλατείες μεγάλες, ενώ τα δημόσια κτίρια ήταν εξαρχής καθορισμένα σε θέσεις που εξασφάλιζαν λειτουργικότητα και την άμυνά τους.

Χρυσή τομή και θεϊκοί αριθμοί κρυμμένοι στο ανάκτορο του Φιλίππου του Β΄

Π. Καρβουνόπουλος

Όταν ο Γιάννης Αντωνίου, καθηγητής μαθηματικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και επί σειρά ετών συνεργάτης του Νομπελίστα φυσικοχημικού Ιλία Πριγκοζίν, είδε την απεικόνιση του ανακτόρου του Φιλίππου του Β΄, το οποίο αναστηλώνεται στις Αιγές, ήταν σίγουρος από την πρώτη στιγμή ότι πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό δημιούργημα φτιαγμένο με τη χρυσή τομή.

«Βλέποντάς το, ως άνθρωπος, με κατέλαβε ένα αίσθημα γαλήνης, αρμονίας και μέθεξης. Ως μαθηματικός, αντιλήφθηκα καθαρά με το μάτι, χωρίς να το μετρήσω με χάρακα, ότι επρόκειτο για ένα ορθογώνιο με λόγο πλευρών 1,62. Αυτό σημαίνει ότι η μικρότερη πλευρά του ορθογωνίου είναι περίπου το 62% του μήκους της μεγάλης. Αυτός είναι ο χρυσός λόγος στον οποίο έχουν αποδοθεί από την αρχαιότητα θεϊκά χαρακτηριστικά» εξηγεί με νόημα στο ΑΠΕ- ΜΠΕ.

Για τη χρυσή τομή μιλούσε λίγες μέρες νωρίτερα στο κοινό η προϊσταμένη της εφορίας αρχαιοτήτων Ημαθίας, αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη, κατά το επίσημο άνοιγμα του ανακτόρου για το κοινό. «Όλο το κτίριο είναι σχεδιασμένο με χρυσές τομές. Δηλαδή όλες οι αναλογίες μέχρι τα ύψη του κτιρίου είναι 1,62, που είναι η χρυσή τομή. Γι’ αυτό, όταν το κοιτάμε μας φαίνεται όμορφο, μας αρέσει η πρόσοψη αυτή. Είναι αυτό που βρήκε ο Πυθαγόρας, είναι ο Θεός κατά Πλάτωνα, αυτό που συνέχει το σύμπαν και όντως το συνέχει. Πώς το ξέρει; Δεν το ξέρω. Το ξέρει όμως» ήταν τα ακριβή της λόγια.

Η θεϊκή υπόσταση της χρυσής τομής

Και είναι αυτή η θεϊκή υπόσταση της χρυσής τομής που απασχολεί από τα αρχαία χρόνια τους επιστήμονες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα. «Ο άνθρωπος αποδίδει θεϊκά χαρακτηριστικά σε κάτι συνήθως για τρεις λόγους. Ο πρώτος είναι ότι δεν μπορεί να το περιγράψει, ο δεύτερος ότι το παρατηρεί παντού και ο τρίτος ότι δεν κατανοεί το λόγο της ύπαρξής του. Στην περίπτωση του χρυσού λόγου, της χρυσής τομής, η συγκεκριμένη αναλογία πληροί αυτές τις τρεις προϋποθέσεις» διευκρινίζει ο κ. Αντωνίου.

Περί της εσφαλμένης τοπογραφίας της νέας πόλης των Αθηνών όπως τη ρυμοτόμησε η Βα(ρ)υαροκρατία…

…για να καταλαβαίνουμε ότι οι βάσεις για την ασχήμια, την περιβαλλοντική, μνημειακή, ιστορική και αρχιτεκτονική καταστροφή της Αθήνας τέθηκαν επί Βαυαροκρατίας όταν τοποθέτησαν τη νέα πόλη της Αθήνας στη γούβα κάτω από το σημερινό Σύνταγμα με κεντρική λεωφόρο τη Σταδίου…

στο πλαίσιο αυτό κατέστρεψαν 70 αρχαίες βυζαντινές εκκλησίες του «ιστορικού κέντρου» όπως π.χ. οι Άγιοι Ασώματοι επί των Σκαλίων (της Βιβλιοθήκης του Αδριανού) του 11ου αιώνος μ.Χ. τελευταία στιγμή γλύτωσε το Καθολικό της Μονής Καπνικαρέας κτλ., μπάζωσαν ρέματα και ποτάμια αλλά και κατέστρεψαν αρχαία μνημεία όπως η ρωμαική «Πύλη της Μπουμπουνίστρας» και η ελληνιστική κρήνη της που βρίσκονταν κάποτε στην αρχή της σημερινής οδού Όθωνος στο 

Σύνταγμα… ενώ μπάζωσαν το ρέμα της Μπουμπουνίστρας-επέκταση του Ιλισσού το οποίο διέτρεχε τη σημερινή Μητροπόλεως ως το αρχαίο Δίπυλο-σημερινό αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού (αρχαίες πύλες εισόδου της Αθήνας από το Αιγάλεω και χώρος έναρξης της Ιεράς Οδού προς Ελευσίνα) διαμέσου του σημερινού Μοναστηρακίου.

Στον παρακάτω χάρτη του 1888 φαίνεται πως η νέα Αθήνα που δεν περιελάμβανε πάνω από 50.000 ψυχές ήδη ΑΣΦΥΚΤΙΑ εντός των ορίων που σχεδίασε η Βαυαροκρατία καθώς η τοπογραφία της νέας πόλης των Βαυαρών είναι περικυκλωμένη από υψώματα και λόφους (μόνο στα ανατολικά της 3: Στρέφη, Λυκαβηττός, Αρδηττός, Υμηττός) που διακόπτουν την επέκτασή τους και έθεταν από τότε το δίλημμα: οικιστική ανάπτυξη της Αθήνας και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος ή προστασία του φημισμένου από την αρχαιότητα Αττικού τοπίου και αποκέντρωση;

Η τελευταία συνέντευξη του Άρη Κωνσταντινίδη (1993) (αποσπάσματα)*

αναδημοσίευση από το ιστολόγιο του Σπύρου Κουτρούλη

Yπάρχει ένας άνθρωπος που σας επηρέασε όταν ήσασταν μικρός;

Δύσκολα θα το έλεγα। O πιο καλός άνθρωπος που γνώρισα, αφού μεγάλωσααρκετά, ήταν ο Kώστας Kαραβίδας। Yπάλληλος στην Aγροτική Tράπεζα। Eίχεασχοληθεί όμως με τα κοινοτικά και την αποκατάσταση των προσφύγων στηMακεδονία। Ήταν ένας καλλιεργημένος άνθρωπος. Έγραφε και ποιήματα. Eίχε εκδώσει και μια ποιητική συλλογή με τίτλο Mακεδονικοί Ύμνοι! Στοεξώφυλλο έγραφε ότι οι Έλληνες είχαν ένα φοβερό εχθρό, το χειρότερο απ’όλους τους εχθρούς και αιώνιο: τους Έλληνες!«Aυτό θα τον φάει τον Έλληνα, ο Έλληνας του Έλληνα…»Aκριβώς. Δεν ξέρουμε πια πώς θα ξεφύγουμε απ’ τον Έλληνα που δενπαραδέχεται τον Έλληνα. (χαμογελάει)Tι ήταν αυτό που σας γοήτευσε σε αυτό τον άνθρωπο, στον Kώστα Kαραβίδα;H σπιρτάδα του μυαλού του και η απλότητα. σπάνια χαρακτηριστικά.

H αρχιτεκτονική ήταν μια επιλογή σας;Δεν ξέρω… Nομίζω ότι αυτή με επέλεξε κι όχι εγώ. Mε βρήκε στο δρόμο τηςκαι με σκλάβωσε. (γελάει)

Yπήρξε σκλαβιά για σας η ενασχόλησή σας με την αρχιτεκτονική;

Σκλάβοι είμαστε γενικότερα: σκλάβοι των εμμονών μας; Mόνο που η σκλαβιάέχει κι ενδιαφέρον… Περιέχει την επιθυμία να ελευθερωθείς. Nομίζω ότι ηελευθερία είναι κάτι που ανθεί μέσα στη σκλαβιά. Tι είναι ελευθερία;Όταν ήμουν μικρός, μου άρεσε πολύ να παρατηρώ τις μπουγάδεςαπλωμένες στις αλάνες ή στις ταράτσες των σπιτιών.

Γιατί; 

Δεν ξέρω αν εσείς προλάβατε τις μπουγάδες απλωμένες… Ήταν τρομερά ενδιαφέρον θέαμα… Eίχαν κάτι θεατρικό, αλλά και αποκαλυπτικό.Παρατηρώντας τα ρούχα, τις πετσέτες, τα υφάσματα, τις μυρωδιές τους,ανακάλυπτες τους ανθρώπους. Διέκρινες την καταγωγή τους, την τάξη τους,τις συνήθειές τους, τη ζωή τους… Για μένα οι μπουγάδες ήταν το γούστο των ανθρώπων απλωμένο, οι επιλογές τους κρεμασμένες σε δύο μανταλάκια,έκθετες…

Άλλως ειπείν, η ελευθερία είναι η έκθεση του εαυτού μας;

H έκθεση του εαυτού μας στη θέα των άλλων.Σήμερα σπάνια πια βλέπει κανείς μπουγάδες απλωμένες… Kαι πιο σπάνια ανθρώπους ελεύθερους. (γέλια) H τεχνολογία επινόησε το αυτόματο πλύσιμο και στέγνωμα… του εαυτού μας. Για να αποφεύγουμε την έκθεση… Γιατί η έκθεση του εαυτού μας θέλει δύναμη. Kαι δεν την έχουμε,δυστυχώς.

Mικρός τι παιχνίδια παίζατε;

Έφτιαχνα κάτι πραγματάκια… M’ άρεσε να φτιάχνω… Nα κάνω πράγματα με τα χέρια μου. Mου άρεσαν πολύ τα χρώματα.

Το ακροκέραμο της σιωπής

Του Ιωάννη Μιχαλακόπουλου

Η εμπνευσμένη και εθνοσωτήριος αντιπαροχή δεν το ισοπέδωσε. Παρέμεινε αρραγές στο φρικώδες πέρασμα του εγκέλαδου. Βόμβες και μυδράλια ποικιλόχρωμης προέλευσης δεν το έπληξαν, ούτε όταν ο εχθρός βρέθηκε προ των πυλών, ούτε εντός των τειχών. Εφυλάχθη από καταποντισμού και επιδρομής αλλοφύλων. Στέγασε κι αγκάλιασε τα γεννοφάσκια Μικρασιατών προσφύγων.

Εδώ και δεκαετίες, ρημάζει, σιωπηλά χτυπημένο από τον ύπουλο επιβουλέα της λησμοσύνης και (ίσως) από τη Λερναία Ύδρα της συγκληρονομίας.

Πρόκειται για το δίπατο νεοκλασικό της γειτονιάς μας, εν Κυψέλη.

Αυτό που τόσο μπόλιασε την αισθητική της εφηβείας μας με το ανεπιτήδευτο και αμακιγιάριστο ύφος του.

Αυτό που, με τη δωρική σιγή του, κοσμούσε την πολύβουη καθημερινότητα και τις γειτονιακές σχέσεις μας, στην εποχή των επιταχύνσεων και των αβαθών αναζητήσεων.

Σιωπή βοώντος εν τη ερήμω της πόλεως…

Στο σκουριασμένο ρόπτρο του, ακόμα αντηχούν τα παιδικά μας χρόνια.

Ένα σαββατιάτικο πρωινό –από εκείνα με το σαρκαστικό χαμόγελο κρεμασμένο στις ακακίες– Βαλκάνιοι εργάτες είχαν αναλάβει την εκκένωση του κτίσματος από τις «παλιατζούρες». Με τρόπο θορυβώδη, πέταγαν στους ειδικούς κάδους του δήμου χρωματιστά πουκάμισα με μεγάλους γιακάδες, φανταχτερά καπέλα, μικροέπιπλα, αναμαλλιασμένες κούκλες, παλιά σχολικά ανθολόγια και αναγνωστικά, μαζί με ένα –σχεδόν άθικτο– πεντάγραμμο…

Ανοίκεια και ανάρμοστα τσαλακωμένη μεσοπολεμική κομψότητα.

Σίγουρα, πριν από έναν περίπου αιώνα, στο ίδιο σημείο, μάστορες καιρών αλλοτινών θα έχτιζαν τους τοίχους του δίπατου σπιτιού πέτρα την πέτρα, γουλιά-γουλιά, με μεράκι, τραγούδι και «ασπρόμαυρα» πειράγματα…

Δυο λόγια για τη Ροτόντα

Πολύς λόγος έγινε στο Δημοτικό Συμβούλιο (7ο/2017) για το αν η Ροτόντα είναι ή δεν είναι εκκλησία, αν δώδεκα αιώνες λειτουργίας της ως εκκλησίας είναι λίγοι ή πολλοί. Εμείς θα παραθέσουμε 2-3 στοιχεία σχετικά.

Το «Πάνθεο» της Ρώμης, επίσης προχριστιανικό / μη χριστιανικό κτίσμα, αρχαιότερο –κτίστηκε το 128 μ.Χ.– της Ροτόντας, ίδιας περίπου αρχιτεκτονικής με αυτήν (και βεβαιωμένα αφιερωμένο στην αρχαία λατρεία, σε αντίθεση προς τη Ροτόντα, για την οποία είναι άγνωστο αν αρχικώς ήταν αρχαίος ναός ή προοριζόμενη ως μαυσωλείο του Γαλερίου), έως σήμερα λειτουργεί ως χριστιανική εκκλησία κανονικότατα πενήντα δύο (52) φορές το χρόνο, τουλάχιστον, συν έξι ακόμη φορές ετησίως (Χριστούγεννα, Πάσχα κ.λπ.), ενώ τελούνται γάμοι  κ.λπ.. Ταυτόχρονα όμως, προφανώς είναι και μνημείο επισκέψιμο στον καθένα τουρίστα, γίνονται συναυλίες κ.ο.κ. Η μία χρήση δεν εναντιώνεται στην άλλη (εκκλησία-μουσείο). Δεν υπάρχει λόγος να αντιτίθεται το μνημειακό-τουριστικό και καλλιτεχνικό στοιχείο στο εκκλησιαστικό ή αντίστροφα. Μόνη δικαιολογία για όσους δεν επιθυμούν το ίδιο για τη Ροτόντα είναι η θεωρητική δικαιολόγηση της οθωμανικής βίας την οποία παρουσιάζουν ως «εμπλουτισμό» της ιστορίας της πόλης και πολυπολιτισμικότητα, κι όχι ως αυτό που πραγματικά ήταν: Βία, που δεν προσέφερε τίποτε αλλά έβλαψε το κτήριο (τα ψηφιδωτά του, τις τοιχογραφίες του, κ.ά.).

Πέτρινα Γεφύρια Θεσπρωτίας πτήση - Old stone bridges in Thesprotia drone flight

Διασχίζοντας είκοσι λεπτά το παλιό και κατεστραμμένο πλέον Πάρκο της Πέρδικας στην Θεσπρωτία συναντάς το Γεφύρι του Αη Θανάση να στέκει επιβλητικό ανάμεσα στα δέντρα και τους θάμνους που το περιβάλουν.

Μετά από ένα ξέφωτο και ένα μονοπάτι καλυμμένο από φύλλα βελανιδιάς που σχημάτιζαν φυσικό χαλί, μέσα Οκτωβρίου βρήκαμε το Γεφύρι της Γκούρας στην κοινότητα Λιά Θεσπρωτίας.

Το γεφύρι της εκκλησίας βρίσκεται στο ακριτικό χωριό Τσαμαντάς λίγο πριν την κεντρική πλατεία κριμένο καλά μέσα στις φυλλωσιές της περιοχής.

Η ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΕ 20 ΛΕΠΤΑ

Αριστούργημα: Το ιστορικό φίλμ με κείμενα του Γιάννη Τσαρούχη για τα νεοκλασικά σπίτια της Αθήνας [βίντεο]

Εκπληκτικής ομορφιάς και μοναδική πηγή πλούτου γνώσης είναι αυτό το ιστορικό ντοκιμαντέρ για τα νεοκλασικά σπίτια της Αθήνας με κείμενα του Γιάννη Τσαρούχη και εικόνες του Σπύρου Βασιλείου.

Το ντοκιμαντέρ, διάρκειας 20 λεπτών, γυρίστηκε το 1980 σε παραγωγή, σενάριο, διεύθυνση φωτογραφίας και σκηνοθεσία Νίκου Γραμματικόπουλου. Βραβεύθηκε με το Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τη συμβολή του στη διατήρηση και διάσωση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς το 1980. Αγοράσθηκε από τη Σουηδική Τηλεόραση και από την ΕΡΤ. Προβλήθηκε στην εκπομπή «Μια ταινία, μια συζήτηση». Επίσης προβλήθηκε στην τελευταία διάλεξη του κύκλου ομιλιών του ΕΙΕ «Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών», που ήταν αφιερωμένη στα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας (Μάιος 1994).

Αιδ' εις Αθήναι ...η πριν πόλις (Γραμματικόπουλος, Τσαρούχης, Βασιλείου) from Φειδίας on Vimeo.

Αιδ’ εις Αθήναι …η πριν πόλις (Γραμματικόπουλος, Τσαρούχης, Βασιλείου)

Αιδ' εις Αθήναι ...η πριν πόλις (Γραμματικόπουλος, Τσαρούχης, Βασιλείου) from Φειδίας on Vimeo.

Ιστορικό ντοκιμαντέρ - αφιέρωμα στα νεοκλασικά σπίτια της Αθήνας, με κείμενα Γιάννη Τσαρούχη και εικόνες Σπύρου Βασιλείου, διαρκείας 20 λεπτά, έτος παραγωγής 1980.

Παραγωγή, σενάριο, διεύθυνση φωτογραφίας και σκηνοθεσία: Νίκος Γραμματικόπουλος

Βραβεύθηκε με το Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τη συμβολή του στη διατήρηση και διάσωση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς το 1980.

Η δόμηση του ανθρώπου (δομή στο χώρο και διάπλαση του ανθρώπινου χαρακτήρα στην προνεωτερική εποχή)

Χρήστος Κατρούτσος

 

Αν ο ήλιος μπαίνει μες στο σπίτι, μπαίνει λίγο και μες στην ψυχή σου. Λε Κορμπυζιέ ( 1887-1965 , Γαλλοελβετός αρχιτέκτονας)

 

Κοιτάζουμε ένα κτίσμα και συχνά, ανακαλούμε μνήμες του παρελθόντος ή έχουμε μια πρόγευση του μέλλοντος. Ζούμε και διαμορφώνουμε σχέσεις μέσα του, ακόμη και με το ίδιο. Στα κτίσματα του ανθρώπου αισθητοποιείται η σχέση του με τον χρόνο και τον συνάνθρωπο. Άλλοτε, ανιχνεύουμε στα κτιστά αποτυπώματα τη μάχη για την προστασία της ζωής ενάντια στη φθορά και στο εφήμερο, κάποιες φορές, τη συμφιλίωση με το χρόνο, συνθέτοντας μορφές σε έργα που καταργούν τη διάκριση ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, έργα διαχρονικά. Ο άνθρωπος τολμά ακόμη και να αμφισβητήσει αυτόν το χρόνο, μεταφέροντας όχι μονάχα μελλοντικές προβολές σε κτίσματα αλλά ορθώνοντάς τα να λογχίσουν τον ουρανό που μοιάζει ανέγγιχτος, κτίζοντας και διακοσμώντας σε σπήλαια, κατακόμβες,  μήτρες της γης ώστε, μη σκορπιστεί στον άνεμο η αρχέγονη φωνή. Κι όλα τα παραπάνω, όχι μονομερώς αλλά με συνδηλώσεις που αφορούν και τις εγκόσμιες συνθήκες στο πολυδαίδαλο τοπίο που συνθέτει (τ)η ζωή. Μέσα από τα κτίσματα αναδεικνύεται η κοινωνική διαστρωμάτωση, η πολιτισμική ταυτότητα εθνοτήτων, συλλογικοτήτων, τα προτάγματα της εκάστοτε εξουσίας με εγχώρια ή και καθολική αναφορά. Από την αναμέτρηση ή και την προσέγγιση με τον περιβάλλοντα χώρο εκβλαστάνουν νέοι δρόμοι σκέψης μιας ο χώρος καθαυτός, με την παρουσία ανθρώπου και έργων του ή μη, μέσα από ανερμήνευτες διαδικασίες, φυσικά φαινόμενα που σκανδαλίζουν τη σκέψη αλλά και προσδοκώμενες συνθήκες, επιτρέπει τη δημιουργία και την καταστροφή. Και μεν σε διάφορες περιόδους κατίσχυσε η τάξη ως αυτοσκοπός σε άλλες, το χάος ως μορφοπλαστικό  ή και διαλυτικό στοιχείο. Κι αυτή είναι η ευλογία μα και το τίμημα να υπάρχεις εν ζωή: ορέγεσαι τη δημιουργία κι άλλοτε, την καταστροφή εφόσον, αναγνωρίζεις βούληση. Μοναδική είναι η ζωή, ο κάθε άνθρωπος, τα κτίσματά του δίχως να ερμηνεύονται οριστικά ώστε, το περιθώριο για δημιουργία μα και καταστροφή να μην συρρικνωθεί.