Ο Luigi Pirandello γεννήθηκε 28 Ιουνίου 1867 – 10 Δεκεμβρίου 1936

Μάνος Χατζιδάκις 

Σκοπός μου ετούτη τη φορά, και μ’ αφορμή ένα θαυμάσιο έργο, ίσως το πιο θαυμαστό του Πιραντέλλο, είναι να φτιάξω πάλι τραγούδια, μα που να πηγαίνουν πιο μπροστά, απ’ ό,τι μέχρι τώρα έχω φτιάξει. 

Η φιλοδοξία μου, καθώς βλέπετε, δεν είναι καθόλου μικρή. Γιατί αξίζει κανείς να φτιάχνει τραγούδια λαϊκά, που να μη καμώνονται τα λαϊκά με τη φτωχοντυμένη και λαϊκοφανή τους παρουσία. Κι ύστερα, είναι ενδιαφέρον να δοκιμάζεις ν’ αφαιρείς την ελληνικότητα που τόσο σε χαρακτηρίζει, και στο τέλος να παραμένεις ίδιος κι απαράλλαχτος αυτός που είσαι. 

Η Μεσόγειος, βλέπετε, θα μου επιτρέψετε να πω, χάρισε την ίδια θάλασσα και σε μένα και στον Πιραντέλλο.

Άλλωστε, μ’ ενδιαφέρει να πω περισσότερα με το τραγούδι, σχεδόν πιο πολλά απ’ ό,τι χωράει. Τώρα, αν τα τραγούδια μου αυτά είναι λαϊκά ή όχι, το θέμα χωράει συζήτηση. Γιατί, τι συνηθίσαμε να λέμε λαϊκό και τι είναι πραγματικά το λαϊκό; Και για να εξηγηθούμε. Όταν λέω κάτι λαϊκό δεν το εννοώ και για τον Λαό. Κατά σύμπτωση, ο Λαός κάθε άλλο παρά λαϊκός είναι. Τα μπουζούκια, οι μπαγλαμάδες και οι ζουρνάδες είναι η συνήθειά του. 

ΛΟΥΙΤΖΙ ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ

Του Κώστα Χατζηαντωνίου 

Μια νύχτα σαν κι αυτήν (28 Ιουνίου 1867), έπεφτε σαν πυγολαμπίδα κάτω από ένα μεγάλο μοναχικό πεύκο (δική του η παρομοίωση), στο Χάος του Αγκριτζέντο, σε μια περιοχή γεμάτη σαρακηνές ελιές, που προβάλλει στις άκρες ενός οροπεδίου με γαλάζια άργιλο, προς την αφρικανική θάλασσα, ο Λουίτζι Πιραντέλλο. Με την έκπληξη που νιώθει όποιος βρίσκεται πεταμένος καταγής, μόνος στο σκοτάδι ενός έρημου σιδηροδρομικού σταθμού (δική του κι αυτή η ιδέα), ο μέγας Ακραγαντίνος πάσχισε με τη ζωή και το έργο του να βρει νόημα σε αυτή την πτώση που όσο κι αν είναι πτώση για όλους, άλλο τόσο είναι και κλήση.

Από την τεράστια βιβλιογραφία του Λουίτζι Πιραντέλλο, επιλέγω εδώ να μιλήσω για τρία διηγήματά του, σύντομα (ούτε ένα τυπογραφικό έκαστο) που διαβάζονται με μια ανάσα αλλά, αν είσαι άνθρωπος που νιώθει τον κόσμο του μεγάλου Σικελού, σου κόβουν τη ζωή στα δύο. Εκδόθηκαν σχετικώς πρόσφατα από το Manifesto και νομίζω πως τόσο αρμονικά συλλειτουργούν, που θα μπορούσαν να είναι και ένα έξοχο σενάριο σπονδυλωτής κινηματογραφικής ταινίας, εφάμιλλο των τεσσάρων ιστοριών που έντυσαν το περίφημο "Χάος".

Ένας ηττημένος, γερασμένος πριν την ώρα του υπάλληλος που εκρήγνυται όταν το τρένο μιας φανταστικής ζωής σφυρίζει καλώντας τον σε ένα ονειρικό ταξίδι, πριν στη συνέχεια επιστρέψει στον καθημερινό του θάνατο, είναι ο πρωταγωνιστής του πρώτου διηγήματος ("Το τρένο σφύριξε" - "Il treno ha fischiato").

Χατζιδάκις - Πιραντέλο και λαϊκός πολιτισμός

Ο Luigi Pirandello γεννήθηκε 28 Ιουνίου 1867 – 10 Δεκεμβρίου 1936

Αναστασία Παπαϊωάννου 3.11.2020

Μάνος Χατζιδάκις 

Σκοπός μου ετούτη τη φορά, και μ’ αφορμή ένα θαυμάσιο έργο, ίσως το πιο θαυμαστό του Πιραντέλλο, είναι να φτιάξω πάλι τραγούδια, μα που να πηγαίνουν πιο μπροστά, απ’ ό,τι μέχρι τώρα έχω φτιάξει. Η φιλοδοξία μου, καθώς βλέπετε, δεν είναι καθόλου μικρή. Γιατί αξίζει κανείς να φτιάχνει τραγούδια λαϊκά, που να μη καμώνονται τα λαϊκά με τη φτωχοντυμένη και λαϊκοφανή τους παρουσία. Κι ύστερα, είναι ενδιαφέρον να δοκιμάζεις ν’ αφαιρείς την ελληνικότητα που τόσο σε χαρακτηρίζει, και στο τέλος να παραμένεις ίδιος κι απαράλλαχτος αυτός που είσαι. 

Η Μεσόγειος, βλέπετε, θα μου επιτρέψετε να πω, χάρισε την ίδια θάλασσα και σε μένα και στον Πιραντέλλο.

Άλλωστε, μ’ ενδιαφέρει να πω περισσότερα με το τραγούδι, σχεδόν πιο πολλά απ’ ό,τι χωράει. Τώρα, αν τα τραγούδια μου αυτά είναι λαϊκά ή όχι, το θέμα χωράει συζήτηση. Γιατί, τι συνηθίσαμε να λέμε λαϊκό και τι είναι πραγματικά το λαϊκό; Και για να εξηγηθούμε. Όταν λέω κάτι λαϊκό δεν το εννοώ και για τον Λαό. Κατά σύμπτωση, ο Λαός κάθε άλλο παρά λαϊκός είναι. Τα μπουζούκια, οι μπαγλαμάδες και οι ζουρνάδες είναι η συνήθειά του. 

Εμένα μ’ ενδιαφέρουν εκείνες οι λίγες, οι μοναδικές του στιγμές που ζει, χωρίς καλά-καλά να το καταλαβαίνει, την αλήθεια του.

 Είναι οι στιγμές που είναι σκέτα Άνθρωπος, χωρίς την βία του Χρόνου, χωρίς την αγωνία του Χώρου, χωρίς την φθορά της τάξης του. 

Είναι, με δυο λόγια, λιγάκι Νέος, λιγάκι δεκαοχτάχρονος. 

Μόνο σ’ αυτές του τις στιγμές ο Λαός δέχεται και εκπέμπει σωστά. 

Όλα τ’ άλλα είναι φιλολογία.

ΕΝΑΣ, ΚΑΝΕΝΑΣ ΚΑΙ ΕΚΑΤΟ ΧΙΛΙΑΔΕΣ

Την τελευταία βούληση για τον τρόπο ταφής, του ελληνικής καταγωγής από τη Μεγάλη Ελλάδα, Λουίτζι Πιραντέλο μας υπενθύμισε ο Κώστας Χατζηαντωνίου

ΕΝΑΣ, ΚΑΝΕΝΑΣ ΚΑΙ ΕΚΑΤΟ ΧΙΛΙΑΔΕΣ

Στις 10 Δεκεμβρίου 1936, όταν ο Λουίτζι Πιραντέλο πέθανε, τα παιδιά του βρήκαν μισό φύλλο τσαλακωμένου χαρτιού στο οποίο ο μεγάλος δραματουργός είχε σημειώσει την τελευταία του βούληση: 

«Ο θάνατός μου να περάσει εν σιωπή. Ζητώ από φίλους και εχθρούς όχι μόνο να μη μιλήσουν γι' αυτόν στις εφημερίδες, αλλά να μην το αναφέρουν καθόλου. Ούτε αναγγελίες, ούτε συμμετοχές. Ως νεκρό μη με ντύσετε. Τυλίξτε με, γυμνό, σε ένα σεντόνι. Καθόλου λουλούδια στο κρεβάτι, ούτε αναμμένα κεριά. Κάρρο της κατώτερης τάξης, αυτής των φτωχών. Γυμνός. Και να μην με συνοδεύει κανείς, ούτε συγγενείς, ούτε φίλοι. Το κάρρο, το άλογο, ο αμαξάς και φτάνει. Κάψτε με. Και το φρεσκοκαμμένο κορμί μου, αφήστε το να διασκορπιστεί. Γιατί τίποτα, ούτε η στάχτη, δεν θα ήθελα να μείνει από εμένα. Αλλά αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, ας μεταφερθεί η τεφροδόχος στη Σικελία και ας εντοιχιστεί σε κάποια άγρια πέτρα στην ύπαιθρο του Τζιρτζέντι, εκεί όπου γεννήθηκα». 

Τα παιδιά σεβάστηκαν τα τρία πρώτα σημεία της «διαθήκης»: δύο μέρες μετά τον θάνατό του, το σώμα του συγγραφέα μεταφερόταν από μια φτηνή άμαξα στο κρεματόριο. Καμία τελετή ή πανηγυρική κηδεία που πολύ θα ήθελε να γιορτάσει το φασιστικό καθεστώς και ο ίδιος ο Μουσολίνι. Το τέταρτο σημείο δεν έγινε σεβαστό και οι στάχτες του συγγραφέα, τοποθετημένες μέσα σε μια τεφροδόχο, θάφτηκαν στο νεκροταφείο του Βεράνο όπου θα παρέμεναν για έντεκα χρόνια.