Με αφορμή την Β΄ Κυριακή των Νηστειών, ας δούμε την εργασία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά για τον Αριστοτέλη και την έννοια της αρετής. Περιγράφει πώς, σε νεαρή ηλικία, παρουσίασε τις γνώσεις του μπροστά στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ και τους λόγιους της εποχής. Εξετάζει τη διάκριση της αρετής σε ηθική και διανοητική, όπως την όρισε ο Αριστοτέλης, και αναλύει πώς αυτή αποκτάται μέσω της διδασκαλίας και της συνήθειας. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Britannica, ο Αριστοτέλης υπήρξε ο πρώτος γνήσιος επιστήμονας στην ιστορία... και κάθε κατοπινός επιστήμονας τού οφείλει κάτι.
Ο άγιος Γρηγόριος, σε ηλικία 16 ετών, ανέπτυξε στην αρχαία ελληνική γλώσσα, κομμάτια από τον Αριστοτέλη, από στήθους!
Ο έφηβος Γρηγόριος (μετέπειτα Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς) πλήρης γνώσεων καλείται να παρουσιάσει την εργασία του για τον Αριστοτέλη μπροστά στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β', τον πιο σοφό άνδρα της Κωνσταντινούπολης Θεόδωρο Μετοχίτη*, σε αξιωματούχους και λόγιους της βασιλικής αυλής.
Στις 4/7/23 στον ιστότοπο Katehon και στα πλαίσια σεμιναρίου του ινστιτούτου Κωνσταντινουπόλεως αναρτήθηκε απομαγνητοφωνημένη ομιλία της Natalia Viktorovna Melentyeva για τα φιλοσοφικά θεμέλια του φιλελευθερισμού. Βρήκα αυτήν την εκτενή ομιλία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και σπεύδω να καταθέσω μια περίληψη της:
Ο φιλελευθερισμός ισχυρίζεται ότι το άτομο είναι μέτρο όλων των πραγμάτων. Από που προήλθε όμως η ιδέα του ατόμου; Ο όρος άτομο χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει την τρίτη τάξη της κλασικής αρχαιοελληνικής ταξινόμησης του επιστητού σε γένη-είδη-άτομα. Το γένος χωρίζεται σε είδη και το είδος σε άτομα. Σημειωτέον ότι στον Δημόκριτο και τον Επίκουρο απαντάται μια αποκλίνουσα προς την κλασική ταξινόμηση προσέγγιση. Άτομα για αυτούς τους δύο φιλοσόφους δεν είναι κατά κανένα τρόπο τα μεμονωμένα σύνθετα όντα, αλλά τα αδιαίρετα μικρά σωματίδια που δεν συλλαμβάνονται από τις αισθήσεις.
Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης διακρίνουν δύο όψεις στην διαδικασία μετάβασης από το είδος στο άτομο, στην διαδικασία δηλαδή της εξατομίκευσης: α) την ενεργητική, την σταδιακή μορφοποίηση του είδους σε συγκεκριμένα άτομα και β) την παθητική, το αποτέλεσμα και το τελικό προϊόν της διαδικασίας της εξατομίκευσης, μια συγκεκριμένη ενιαία οντότητα.
Οι Έλληνες κλασικοί έδιναν πολύ μικρότερη σημασία στην παθητική πλευρά της διαδικασίας της εξατομίκευσης σε σχέση με την ενεργητική. Στην συνέχεια, όμως, και συγκεκριμένα στην ρωμαϊκή εποχή, με αφετηρία τον Κικέρωνα, το τελικό αποτέλεσμα της διαδικασίας της εξατομίκευσης ονομάσθηκε individuum και κατανοήθηκε ως άτομο προικισμένο με την ιδιότητα του αδιαίρετου κατά αναλογία με το άτομο του Δημόκριτου. Στον Αριστοτέλη αντίθετα το αδιαίρετο του ατόμου δεν τονίζεται και δεν ανυψώνεται σε ουσιώδες χαρακτηριστικό του μεμονωμένου όντος.
1. Να εξουδετερώσει το φρόνημα των πολιτών ( γιατί οι μικρόψυχοι δεν μπορούν να της αντισταθούν ).
2. Οι πολίτες να μην εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο.
3. Η εξασθένηση των πολιτών ( γιατί κανείς δεν επιχειρεί άρα ούτε την κατάλυση της τυραννίδας , αφού δεν έχει την απαιτούμενη δύναμη.
( Γι'αυτό) μία μέθοδος των τυράννων είναι να φτωχαίνουν τους αρχόμενους επιβάλοντας φόρους και να μη διαθέτουν χρόνους γιά συνωμοσίες εναντίον τους , αφού γιά να συντηρήσουν τις οικογένειες τους πρέπει να δουλέψουν.
Άλλο χαρακτηριστικό του τυράννου είναι να τρώει και να βρίσκεται με ξένους και όχι με συμπατριώτες του , γιατί νομίζει ότι οι συμπατριώτες του είναι εχθροί.
Συμφέρει περισσότερο να στέλνουν οι τύραννοι τα χρήματα τους έξω από την πόλη , παρά να τα κρατούν στην πατρίδα. Πρέπει επίσης να δείχνει ότι εκτελεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα. Η ευλάβεια όμως δεν πρέπει να καταντά θρησκοληψία.
[Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2008, αλλά ο αντίκτυπός του φτάνει αμείωτος μέχρι και σήμερα.:
πρόκειται για το Ο Αριστοτέλης στο Μον Σαιν Μισέλ του Συλβαίν Γκουγκενέμ, με το οποίο κατέρριψε το μύθο της νεωτερικότητας ότι Αραβες μουσουλμάνοι γνώρισαν τον Αριστοτέλη στους Ευρωπαίους. Με αφορμή την επίθεση που δέχτηκε το βιβλίο από τους «προοδευτικούς» λογίους, ο κατά δήλωσή του άθεος φιλόσοφος Μισέλ Ονφραί το περιλαμβάνει – μαζί με το Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ του Σολτζενίτσιν και τη Σύγκρουση των Πολιτισμών του Χάντινγκτον – στο βιβλίο του Στην πυρά: Η τέχνη καταστροφής των βιβλίων που αναδημοσιεύει το Le Point… E.Δ.N. ]
«Η πολιτισμική ἐλίτ τοῦ Βυζαντίου ἦταν Χριστιανική καί ταυτόχρονα ἑλληνική» συμπεραίνει ο Συλβαίν Γκουγκενέμ στο βιβλίο του Ο Αριστοτέλης στο Μον Σαιν Μισέλ.
Όλα τα μετανεωτερικά και αποδομητικά κείμενα θεωρούν ότι, χωρίς το Ισλάμ, η Δύση δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει, με πρόσχημα ότι τα αρχαία ελληνικά κείμενα μεταδόθηκαν σε αυτήν από τους Μουσουλμάνους και ότι η Αναγέννηση δεν θα μπορούσε ποτέ να ξεκινήσει, και μαζί της η φιλοσοφία του Διαφωτισμού, χωρίς αυτήν την ουσιαστική συμβολή της πνευματικής τροφής. Με απλά λόγια: χωρίς το Ισλάμ, η Δύση δεν θα υπήρχε ποτέ …
Αυτό φυσικά δεν ισχύει
Η απόδειξη παρέχεται από τον Συλβαίν Γκουγκενέμ σε ένα αριστοτεχνικό βιβλίο, το Ο Αριστοτέλης στο Μον Σαιν Μισέλ (αβαείο), που δημοσιεύθηκε το 2008. Ο συγγραφέας σημειώνει ότι η εποχή μας προσυπογράφει μια μυθολογία πολύ μακριά από αυτό που διδάσκει πραγματικά η ιστορία. Ο μύθος ? Αποκλείοντας τον χριστιανισμό μόνο μέσω ενός Διαφωτιστικού Ισλάμ έφτασαν τα, παραγνωρισμένα από έναν οπισθοδρομικό δυτικό Μεσαίωνα, ελληνικά κείμενα σε γνώση των Ευρωπαίων. Η ιστορία ? Φυσικά, αυτά τα κείμενα μεταδόθηκαν από Άραβες, αλλά όχι από μουσουλμάνους, καθόσον αυτοί οι χριστιανοί Άραβες εγκατέλειψαν τις χώρες τους, καταδιωκόμενοι από ισλαμιστές πολεμιστές κατά τις κατακτητικές τους εισβολές.
Ολοκληρώνοντας το δεύτερο βιβλίο από τα «Ηθικά Ευδήμια» ο Αριστοτέλης επαναλαμβάνει ότι ο τελικός σκοπός δεν αφορά την προαίρεση (έλλογη επιθυμία) του ανθρώπου. Κανείς δεν προαιρείται την ευτυχία του. Την επιθυμεί με τρόπο αυτονόητο και αγωνίζεται για να την έχει: «Για τον τελικό σκοπό κανείς δε σκέφτεται και αποφασίζει, αλλά ο τελικός σκοπός αποτελεί μια προϋποτιθέμενη αρχή, όπως ακριβώς στις θεωρητικές επιστήμες λειτουργούν οι υποθέσεις…» (1227a 10-12).
Στο έργο του «Ηθικά Μεγάλα» είχε θέσει τον καθορισμό του τελικού στόχου στο πεδίο της βούλησης: «… οι τελικοί σκοποί είναι ζήτημα βούλησης-θέλησης» (1189a 17.2).
Η προαίρεση έχει να κάνει με τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη του τελικού στόχου, δηλαδή το πλαίσιο των αποφάσεων και των πράξεων που θα κληθούν να τον υλοποιήσουν: «Σκέψη και απόφαση, αντίθετα, συναντώνται στα μέσα που οδηγούν στον τελικό σκοπό, μέσα που άλλοτε είναι έντεχνα και άλλοτε άτεχνα, όπως όταν κάποιοι σκέφτονται και παίρνουν αποφάσεις για το αν θα πολεμήσουν ή δε θα πολεμήσουν. Και αυτό που προηγείται είναι μάλλον ο λόγος για τον οποίο γίνεται κάτι, ο τελικός σκοπός δηλαδή, π.χ. ο πλούτος ή η ηδονή ή οτιδήποτε άλλο παρόμοιο τίθεται ως τελικός σκοπός» (1227a 14-19).
Η Νίκη. Ρωμαϊκό ανάγλυφο του 1ου αιώνα μ.Χ. Μουσείο Καρχηδόνας.
Και βέβαια, ο τελικός σκοπός οφείλει να είναι σύμφωνος με τη φύση: «Κι αν […] ο τελικός σκοπός είναι σύμφωνος με τη φύση, αποτελεί πάντα κάτι αγαθό, οπότε η σκέψη αφορά τα μέσα που οδηγούν σε αυτόν· π.χ. ένας γιατρός θα σκεφτεί το αν θα δώσει φάρμακο, και ένας στρατηγός το πού θα στρατοπεδεύσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις αγαθό αποτελεί ο τελικός σκοπός, που αυτός καθ’ εαυτόν είναι κάτι το άριστο» (1227a 24-28).
Όμως, ο Αριστοτέλης διαβλέπει ότι μπορεί να υπάρξει και τελικός σκοπός που είναι αντίθετος με τη φύση: «Αν, από την άλλη ο τελικός σκοπός έρχεται σε αντίθεση με τη φύση και την εκτρέπει, δεν αποτελεί πραγματικό αγαθό αλλά φαινομενικό. Η αιτία είναι ότι ορισμένα από τα όντα δε γίνεται να χρησιμεύσουν παρά μόνο γι’ αυτό που τα έφτιαξε η φύση. Π.χ., η όραση: δε γίνεται να δεις το αόρατο ούτε να ακούσεις το μη ακουστό» (1227a 29-33).
Αυτό που πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι ότι στο συγκεκριμένο σημείο ως τελικός σκοπός ορίζεται κάθε επιδίωξη του ανθρώπου που προϋποθέτει την εκπλήρωση άλλων επιμέρους στόχων για την πραγμάτωσή της. Η υγεία, ο πλούτος, η φήμη, η ασφάλεια κλπ. αποτελούν τέτοιου είδους στόχους, τους οποίους, ασφαλώς, ο άνθρωπος πρέπει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη. Όμως, οι στόχοι αυτοί δεν πρέπει να συγχέονται με την έννοια του τελικού τέλους (ολοκληρωτικού στόχου) που είναι η ευτυχία.
Η ηθική σκέψη του Αριστοτέλη γνωρίζει εδώ και 60 χρόνια μια υπολογίσιμη επί της αρχής αποδοχή από αρκετούς σύγχρονους φιλόσοφους. Οι φιλόσοφοι αυτοί αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν τα ηθικά συγγράμματα του Αριστοτέλη ως αφετηριακά κείμενα για την διαμόρφωση μιας ευρέως διαδεδομένης πλέον νεωτερικής προσέγγισης της αρετής, των λεγόμενων «virtue ethics», της αρετολογικής ηθικής.
Η ερωτοτροπία των νεοαριστοτελικών φιλοσόφων με την ελληνική αρετολογία σχετίζεται με την ηθική κρίση που συνοδεύει την μεταμοντέρνα φάση της Νεωτερικότητας. Ηθική κρίση που καταδεικνύει τον ελλειμματικό και αφελή χαρακτήρα της ηθικής φιλοσοφίας του Διαφωτισμού. Σύμφωνα με αυτήν ο μέσος πολίτης δεν έχει καμία πρόσθετη υποχρέωση προς τους συμπολίτες του πέρα από τον καθολικό καθήκον να μην διαπράττει αδικίες ως έλλογο ον απέναντι σε άλλα έλλογα όντα. Η ερμηνεία αυτή των υποχρεώσεων μας είναι πολύ στενή. Δεν εξηγεί καθόλου τις ιδιαίτερες υποχρεώσεις που έχουμε ο ένας στον άλλον ως συμπολίτες, ως μέλη ενός συγκεκριμένου λαού ή έθνους ή ως μέλη της ίδιας οικογένειας. Εν πάση περιπτώσει οι υποστηρικτές της αρετολογικής ηθικής προσπαθούν να διαφοροποιηθούν από τις δύο κύριες νεωτερικές οπτικές της ηθικής φιλοσοφίας, τη δεοντολογική (καντιανή) και την ωφελιμιστική, τονίζοντας τη σημασία της καλλιέργειας των αρετών και της διάπλασης ηθικών χαρακτήρων, χωρίς να συνειδητοποιούν όπως θα φανεί παρακάτω, την απόσταση που χωρίζει τους περισσότερους από αυτούς από την αριστοτελική ηθική.
Οι διαφορές μεταξύ της «νεοοαριστοτελικής» αρετολογικής ηθικής και των δύο παραδοσιακών νεωτερικών οπτικών, εντοπίζονται σε δύο σημεία. Το πρώτο αφορά την μετατόπιση του ενδιαφέροντος της αρετολογικής ηθικής από τις αγαθές πράξεις, από αυτό που πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε, στο ήθος του πράττοντα, στο τι είναι καλό να είσαι. Το δεύτερο σημείο σχετίζεται, με την απομάκρυνση της αρετολογικής ηθικής από τον «νομικισμό» της ηθικής υποχρέωσης και της δίκαιης τιμωρίας.
Τώρα θα δείξουμε ποιοι άνθρωποι και ποια πράγματα προκαλούν το φόβο και σε ποια ψυχική κατάσταση βρίσκονται κείνοι που φοβούνται. Ας δεχτούμε ότι φόβος είναι κάποια λύπη ή ταραχή που προέρχεται από την ιδέα πως πρόκειται να συμβεί κάποιο κακό, δηλ. κάποια καταστροφή ή μεγάλη λύπη. Αλήθεια, δεν προξενούν φόβο όλα τα κακά, λ.χ. δεν φοβάται κανείς αν θα είναι άδικος ή βραδύνους. Ο φόβος προέρχεται μόνο όταν πρόκειται να συμβούν κακά που μπορούν να προξενήσουν μεγάλη λύπη ή καταστροφή κι αυτό όταν δεν πρόκειται να γίνουν πολύ αργότερα, παρά βρίσκονται πολύ κοντά μας και πιστεύουμε ότι από τη μια στιγμή στην άλλη θα επέλθουν. Επειδή κανένας δεν φοβάται εκείνο που θα συμβεί αργότερα, ούτε καν το σκέπτεται. Αφού λοιπόν αυτό το πράγμα είναι ο φόβος, κατ’ ανάγκη προξενούν φόβο εκείνα τα πράγματα που θεωρούνται ότι έχουν μεγάλη δύναμη να προξενούν καταστροφές και βλάβες από κείνες που προξενούν μεγάλη λύπη. Και γι’ αυτό και οι ενδείξεις που προαναγγέλλουν τέτοια γεγονότα προκαλούν κι αυτές το φόβο, επειδή αποδείχνουν ότι, όπου να ‘ναι, θα συμβεί αυτό που φοβούμαστε. Εξάλλου αυτό το πράγμα, ότι δηλ. προσεγγίζουν τα πράγματα που φοβούμαστε, το ονομάζουμε κίνδυνο. Λοιπόν, ανάμεσα στα πράγματα που προξενούν φόβο είναι και η οργή ή η έχθρα ανθρώπων που είναι σε θέση να μας κάνουν κακό. Επειδή, αφού μας μισούν ή είναι θυμωμένοι μαζί μας είναι φανερό πως επιθυμούν να μας βλάψουν ― και η επιθυμία λίγο απέχει από την εκτέλεση. Φόβο επίσης προξενεί και η αδικία, όταν περιβάλλεται με ισχύ. Επειδή έναν άδικο άνθρωπο τον χαρακτηρίζουμε σαν άδικο ακριβώς από τις προθέσεις του.
Ερυθρόμορφο πηνίο του Ζωγράφου του Πιστοξένου. Ο Ηρακλής με τον Νηρέα. 465 π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.
[1382b] Προκαλεί επίσης φόβο και η αρετή που έχει υποστεί προσβολή και που είναι περιβεβλημένη με δύναμη. Επειδή είναι φανερό πως εξαιτίας της προσβολής έχει την πρόθεση να εκδικηθεί και, στην παρούσα περίσταση, έχει και τη δύναμη να το πράξει. Επίφοβοι είναι ακόμα εκείνοι που φοβούνται αυτούς που έχουν τη δύναμη να κάνουν κάτι κακό, επειδή κατ’ ανάγκη κι αυτοί προετοιμάζουν αντίστοιχο κακό. Κι επειδή ο πολύς κόσμος είναι διεφθαρμένος και κατέχεται από τη δίψα του κέρδους, ενώ φοβάται τον κίνδυνο, το ότι εξαρτάται κανείς από κάποιον άλλον είναι ικανό να προκαλέσει φόβο. Έτσι προκαλούν φόβο όσοι ξέρουν ότι κάναμε κάτι κακό, επειδή είναι ενδεχόμενο ή να μας καταδώσουν ή να μας εγκαταλείψουν.
Δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά που ο Αριστοτέλης έγραψε τα «Πολιτικά» αποδείχθηκε όχι μόνο επίκαιρος και σοφός αλλά φάνηκε να ήξερε τον σχεδιασμό όσων ήθελαν να εξοντώσουν το λαό ο οποίος είναι ο ίδιος από τότε μέχρι σήμερα.
Αλλά και ο Πλάτωνας είχε σκιαγραφήσει πλήρως το αποτέλεσμα όσων ήταν άβουλοι και αμέτοχοι στα κοινά με αποτέλεσμα να φέρνουν πάνω από τα κεφάλια τους επικίνδυνους και καταστροφικούς κυβερνήτες. Το ίδιο όμως φαίνεται να συμβαίνει μέχρι και σήμερα.
Διαβάστε στο παρακάτω απόσπασμα την σημασία των λόγων τους:
Επιδίωξη της τυραννίας είναι να πτωχεύσουν οι πολίτες, αφενός για να συντηρείται με τα χρήματά τους η φρουρά του καθεστώτος και αφ' ετέρου για να είναι απασχολημένοι οι πολίτες και να μην τους μένει χρόνος για επιβουλές.
Σε αυτό το αποτέλεσμα αποβλέπει τόσο η επιβολή μεγάλων φόρων, η απορρόφηση των περιουσιών των πολιτών, όσο και η κατασκευή μεγάλων έργων που εξαντλούν τα δημόσια οικονομικά.
– ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Αλλά και ο Πλάτωνας είχε γράψει για τον λαό:
Κάθε λαός είναι άξιος των ανθρώπων που τον κυβερνούν. Κανείς δεν είναι πιο υποδουλωμένος από εκείνους που εσφαλμένα πιστεύουν πως είναι ελεύθεροι. Όσοι αδιαφορούν για τα κοινά είναι καταδικασμένοι να εξουσιάζονται πάντα από ανθρώπους κατώτερούς τους
Από τη στιγμή που ευχαρίστηση ή η δυσαρέσκεια αποτελεί επισφράγιση για την ολοκλήρωση του εθισμού (έξις), ο οποίος εν τέλει γίνεται μόνιμο στοιχείο του χαρακτήρα, και με δεδομένο ότι η αρετή δεν είναι τίποτε άλλο από τον καθορισμό της ποιότητας των έξεων, γίνεται φανερό πως τα συναισθήματα της χαράς ή της λύπης σχετίζονται άμεσα με την άσκηση της αρετής: «… αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι αρετές έχουν σχέση με τις πράξεις και με τα πάθη και ότι κάθε πάθος και κάθε πράξη συνοδεύονται από ευχαρίστηση ή δυσαρέσκεια, να άλλος ένας λόγος, σκέφτομαι, να πούμε ότι η αρετή βρίσκεται σε σχέση με την ευχαρίστηση και με τη δυσαρέσκεια». (1104b 3, 15-18).
Με άλλα λόγια, η ποιότητα του ανθρώπου είναι ανάλογη με την ποιότητα των πραγμάτων που του δίνουν ευχαρίστηση. Ως ψυχική έξη ορίζονται οι πράξεις που προσδίδουν χαρά. Η ευτέλεια αυτών των πράξεων δεν είναι παρά η ευτέλεια της ψυχής που μαθαίνει να χαίρεται με πράγματα που δεν αξίζουν. Κι όταν κανείς εγκλωβίζεται σε απολαύσεις ανάξιες λόγου, είναι αδύνατο να κατακτήσει την αρετή: «… ο ιδιαίτερος χαρακτήρας κάθε ψυχικής έξης σχετίζεται με το (και προσδιορίζεται από το) είδος των πραγμάτων από τα οποία αυτή γίνεται χειρότερη ή καλύτερη – η ποιότητα των ανθρώπων ευτελίζεται ανάλογα με τη στάση τους απέναντι στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα πράγματα, ανάλογα δηλαδή με το κυνήγι για την αποφυγή αυτών που δεν πρέπει, τη στιγμή που δεν πρέπει, με τον τρόπο που δεν πρέπει – και όσα άλλα λέμε σ’ αυτού του είδους τις περιπτώσεις». (1104b 3, 21-26).
Μελανόμορφη οινοχόη. Ο Περσέας ανάμεσα σε σφίγγες, πάνθηρα και λιοντάρι. Του ζωγράφου της Γοργούς, 600-590 μ.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Black-and-white oinochoe. Perseus between sphinxes, panther and lion. The painter of Gorgos, 600-590 AD National Archaeological Museum.
Ακολουθεί μια σύντομη και όσο το δυνατό πιο απλή περιγραφή των Νέων Χρόνων. Θα γίνει προσπάθεια να καταγραφούν ιστορικοί σταθμοί, διαμορφωτικοί άξονες και προσανατολισμοί. Συντομογραφικά, θα γίνει αναφορά στους προσανατολισμούς και στις βαθύτερες διαμορφωτικές δυνάμεις του ιστορικού γίγνεσθαι των πέντε τελευταίων αιώνων και στα εξόφθαλμα ορατά γεγονότα της νεότερης εποχής τα οποία επισκιάστηκαν από την σχεδόν καθολικά στρατευμένη πολιτική σκέψη της μετά-Μεσαιωνικής ιστορικής περιόδου.
Στο τέλος του παρόντος παραθέτω βίντεο μιας κατά την εκτίμησή μου πολύ σημαντικής ομιλίας του Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Ο Αριστοτέλης, η δημοκρατία και η νεοτερικότητα» όπου γίνεται μια εμπεριστατωμένη διαχρονική εξέταση του Αριστοτελισμού αλλά και της διαδρομής των Κοινωνικών και Πολιτικών γεγονότων υπό το πρίσμα της κοσμοσυστημικής γνωσιολογίας. Για όποιον ενδιαφέρεται να
το ακούσει, είναι διάρκειας 2 ωρών και 25 λεπτών και φωτίζει πολλές πτυχές του δοκιμίου που ακολουθεί.
Πολλά ζητήματα που θίγονται εδώ, εξάλλου, αναλύονται εκτενέστερα στο κεφάλαιο 4 και 5 του «Κοσμοθεωρία των Εθνών«.Σε πρώτη φάση, η πολιτική σκέψη στρατεύτηκε στην αντί-Θεοκρατική πάλη. Σε δεύτερη φάση στην συγκρότηση του αστικού κράτους και του καπιταλιστικού του υπόβαθρου. Σε τρίτη φάση, βασικά τον 19ο και ιδίως τον 20ο αιώνα κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τα ιδεολογικά δόγματα αποτέλεσαν την κύρια μεταμφίεση των εκατέρωθεν αξιώσεων ισχύος των ηγεμονικών δυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου. Αυτά μπορούμε να τα πούμε και διαφορετικά, υπό το πρίσμα μιας αλληλένδετης σχέσης των τριών σταδίων. Οι προεκτάσεις στον 21ο αιώνα δεν είναι αμελητέες.
Γ. Κοντογιώργης - Ο Αριστοτέλης και η εποχή μας - 10.3.2017
Ομιλία του Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Ο Αριστοτέλης και η εποχή μας», που έγινε στις 10.3.2017 στην Αίθουσα Τελετών του Παντείου Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο
Επιστημονικής Ημερίδας με θέμα «Αριστοτελικά Πολιτικά Εντυπώματα», την οποία διοργάνωσε ο Σύλλογος Πτυχιούχων Παντείου Πανεπιστημίου «Ο Αριστοτέλης», σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, τα Διεθνή Βραβεία Giuseppe Sciacca και
Αριστοτέλους - Αθηναίων Πολιτεία! 1ον Μέρος!! Μια φιλό-τιμη ανά-σταση ενός Κειμένου που απετέλεσε την βάση του Δυτικού Πολιτισμού και της σύγχρονης Πολιτειο-λογίας. Αριστοτέλους - Αθηναίων Πολιτεία: επειδή όλοι θαυμάζουμε τον Παρθενώνα αλλά ελάχιστοι γνωρίζουμε ότι οι Πέτρες του έχουν Θεμέλειο, Ψυχή, Γλώσσα και Ιδέες... Χωρίς αυτά υπ΄ όψιν μας είναι απλώς πέτρες, τουρλού tourlou...Μια εργασία του Γιώργου Πιτροπογιαννάκη που επι-χειρεί να υπο-δείξει, να κατά-δείξει, να απο-δείξει και να επι-δείξει ότι υπάρχει επ-ανάσταση και από του ...καναπέως (sic). Εκ-παίδευση και επι-μόρφωση χωρίς το άγχος και το άχθος της Σχολικής εξέτασης...
Η λέξη/έννοια ἐξουσία απαντά στον Αριστοτέλη, πριν απ’ όλα, με το ακόλουθο αρχέγονο νόημα: να έχει κανείς τη δυνατότητα να κάμνει το δικό του, να πράττει κατά το δοκούν, κατά βούληση, κατ’ αρέσκεια. Η λέξη παράγεται από το απρόσ. ρ. ἔξεστι, που σημαίνει είναι δυνατόν, επιτρέπεται. Ως εκ της ετυμολογικής της καταγωγής, η υπό συζήτηση έννοια περιέχει μια ισχυρήθετική σημασία: υποσημαίνει το δικαίωμα, τηδυνατότητα, την άδεια, την ελευθερία να λέγει και να πράττει κανείς κάτι. Πρόκειται, επομένως, για ένα είδος ελευθερίας, με το νόημα περισσότερο της παρρησίας, της ελευθερίαςλόγου, γνώμης ή κρίσης, ελεύθερης [=ευάρεστης] επιλογής. Η λέξη βρίσκεται σε κείμενα διαφόρων συγγραφέων της ελληνικής αρχαιότητας. Έτσι, για παράδειγμα, τη συναντάμε σε έργα του Δημοσθένη, μεταξύ άλλων, ο οποίος γράφει στονΓ΄ Φιλιππικό (3):
«ὑμεῖς τὴν παρρησίανἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων οὕτω κοινὴν οἴεσθε δεῖν εἶναι πᾶσι τοῖς ἐν τῇ πόλει, ὥστε καὶ τοῖς ξένοις καὶ τοῖς δούλοις αὐτῆς μεταδεδώκατε, καὶ πολλοὺς ἄν τις οἰκέτας ἴδοι παρ’ ἡμῖν μετὰπλείονος ἐξουσίαςὅ τι βούλονται λέγοντας ἢ πολίτας ἐν ἐνίαις τῶνἄλλων πόλεων … =Εσείς θεωρείτε, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, πως η ελευθερία του λόγου πρέπει να είναι τόσο κοινή σε όλους όσους ζουν σε τούτη την πόλη, ώστε να την έχετε παραχωρήσει και στους ξένους και στους δούλους· θα μπορούσε μάλιστα να δει κανείς σ' εμάς υπηρέτες να λένε ό,τι θέλουν με περισσότερη ελευθερία απ’ ό,τι πολίτες σε μερικές άλλες πόλεις».
Διάλεξη του Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Ο Αριστοτέλης και η εποχή μας» προς τους μαθητές των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα, στις 7 Δεκεμβρίου 2016, στο πλαίσιο του «Έτους Αριστοτέλη».
Διάλεξη του Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Ο Αριστοτέλης, η δημοκρατία και η νεοτερικότητα», η οποία πραγματοποιήθηκε στις 19.11.2016 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και διοργανώθηκε από την Εναλλακτική Δράση με αφορμή το "Έτος Αριστοτέλη".
Στο πλαίσιο ανακήρυξης της φετινής χρονιάς 2016 ως «έτους Αριστοτέλη» από την UNESCO, καθώς συμπληρώνονται 2400 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου φιλοσόφου, η Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών διοργάνωσε διεθνές Συνέδριο με θέμα «Αριστοτέλης και Χριστιανισμός» στις 24 και 25 Νοεμβρίου.
Στην τέταρτη συνεδρία (Από τη Φιλοσοφία του Αριστοτέλη στη Χριστιανική Φιλοσοφία), ο Χρήστος Γιανναράς, Ομότιμος Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου μίλησε με θέμα:
Ο Αριστοτέλης των Ελλήνων και ο Αριστοτέλης του 13ου αιώνα της Δύσης-κριτήρια της Διαφοράς.
Ο Βενιζέλος σταμάτησε τη χρηματοδότηση για την ανασκαφή...
Ο αρχαιολόγος που ανακάλυψε τον τάφο του Αριστοτέλη στα Στάγειρα, κατήγγειλε σήμερα οτι ο Βενιζέλος σταμάτησε τη χρηματοδότηση για την ανασκαφή, επειδή ο καθηγητής Σισμανίδης ήταν αντίθετος με τη δημιουργία του εργοστασίου της "Ελληνικός Χρυσός" ... Δεν το έπαιξε κανείς, ήταν όλοι τους απασχολημένοι με τα "πλαστά" πτυχία ... ( στο 6:33 η αποκάλυψη- κοινοποιείστε τη )
Δηλώσεις του αρχαιολόγου Δρ. Κώστα Σισμανίδη, λίγο πριν την επίσημη ανακοίνωσή του για την εύρεση του τάφου του Αριστοτέλη στα Αρχαία Στάγειρα, κατά την διάρκεια του Παγκόσμιου Συνεδρίου "Αριστοτέλης 2400"
