Ο κοινωνικός Φρόυντ και οι ατομιστές της «κοινότητας

Πάνω από 50 χρόνια, «μάθαμε» να «μαθαίνουμε» ότι η φρουδική ψυχανάλυση, εστίαζε στο άτομο και όχι στην κοινότητα και την κοινωνία. Τα χρόνια της αμφισβήτησης του ’60, παράλληλα με την ανάδυση του φρουδισμού ως αντίβαρο στον αφόρητο αστικό θετικισμό και στον μονοκόματο κανονιστικό μαρξισμό, εξαπλώνονται και οι μετα-φρουδικές σχολές ψυχοθεραπείας και ανάλυσης.

Κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων που ορθώς συνυπολόγιζαν το ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα ως βασική παράμετρο μελέτης και θεραπευτικής ανακούφισης του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, εστίαζαν στην «ανθρωπιστική» ματιά του …ανθρώπου και στην εξεύρεση της έμφυτης «επαναστατικής» καλοσύνης που μπορούσαν να την εντοπίσουν παντού, σε έναν κόσμο που κατά βάση, βέβαια δεν άλλαζε την οικονομική δομή και τις ταξικές αναδιπλώσεις του.

Το νέο θεραπευτικό ρεύμα της «κοινωνικής ψυχοθεραπείας», στην καλύτερη έκανε εποικοδομητική κριτική στον Φρουντ και στην χειρότερη λοιδωρούσε τις «ανακαλύψεις» του ως αυστηρές, συντηρητικές και ακραία εξειδικευμένες. Άλλωστε το κοινωνικά γόνιμο ρεύμα της αντιψυχιατρικής, μπόλιασε και τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, που έτσι θα μετείχαν στον κοινωνικό αναβρασμό της εποχής, αναιρώντας τον … «εξουσιαστικό» πρώην εαυτό τους αλλά όχι το επάγγελμά τους!

Κ. Γκιλλουί: Η επιστροφή των «καθημερινών ανθρώπων»

Συνέντευξη του Κριστόφ Γκιλλουί* στην επιθεώρηση LeNef, δημοσιεύτηκε στο νΛΕ τ. 23

Η παρακάτω συνέντευξη του Christophe Guilluy, επ’ αφορμής του νέου του βιβλίου Η εποχή των καθημερινών ανθρώπων, δημοσιεύτηκε στον διαδικτυακό ιστότοπο thepostil (www.thepostil.com/the-rise-of-ordinary-people) στις 1 Φεβρουαρίου 2021. Πρώτη δημοσίευση στην επιθεώρηση LeNef -(lanef.net/2020/12/31/le-retour-des-gens-ordinaires – 31 Δεκεμβρίου 2020).

LeNef: Τι είναι αυτό που φέρνει τους «καθημερινούς ανθρώπους» πίσω στο προσκήνιο;
Κριστόφ Γκιλλουί: Δουλεύω πάνω στο ζήτημα των «ρωγμών» εντός της γαλλικής κοινωνίας εδώ και 20 χρόνια και αυτό που με εξέπληξε ήταν η εμφάνιση ενός νέου φαινομένου, ιδιαίτερα δε με το κύμα του λαϊκισμού στη Δύση. Αυτό αποτελεί έργο άσημων ανθρώπων, οι οποίοι δεν εκπροσωπούν ένα τμήμα της κοινωνίας – αλλά αντιθέτως αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού, ως εκ τούτου και η ιδέα περί «καθημερινών ανθρώπων».
Μια κοινωνική ανασύνθεση και ανασχηματισμός «από τα κάτω» λαμβάνει χώρα. Στη Γαλλία το παράδειγμα των «Κίτρινων Γιλέκων» είναι αξιοσημείωτο. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων, αλλά με ολόκληρο τον πληθυσμό, αυτόν που κερδίζει λιγότερα από 2000 ευρώ τον μήνα. Αυτοί είναι εργάτες, αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, νέοι, γέροι, άνδρες και γυναίκες. Με λίγα λόγια, το εντελώς αντίθετο της αποσύνθεσης του κοινωνικού ιστού για την οποία συνεχώς μας μιλάνε και η οποία απορρέει από ένα τεχνοκρατικό ή ακόμη και «διαφημιστικό» όραμα.
Αυτοί οι «καθημερινοί άνθρωποι» είναι «αόρατοι» από τη δεκαετία του 1980, εξοστρακισμένοι, και παρόλα αυτά, ανασυγκροτήθηκαν σε ένα παντοδύναμο και συμπαγές κίνημα, το οποίο προσπερνάει τη σφαίρα της πολιτικής και επεκτείνεται στην κουλτούρα· για παράδειγμα, στο πεδίο της λογοτεχνίας έχουμε το μυθιστόρημα Και τα παιδιά τους μετά από αυτούς του Νικολά Ματιέ, που κέρδισε το βραβείο Γκονκούρ.
Αυτό εννοώ όταν κάνω λόγο για ενδυνάμωση αυτών των πληθυσμών. Είμαστε μάρτυρες ενός συγκεκριμένου κινήματος ανασυγκρότησης από τα κάτω των ανθρώπων που ήταν προηγουμένως «αόρατοι» και που τώρα έχουν καταστεί απαραίτητοι. Και αυτό μπορεί να παρατηρηθεί παντού, στη Γαλλία αλλά και στη Μεγάλη Βρετανία (με το Brexit), στις Η.Π.Α. (με την περίπτωση Τραμπ) κ.λπ.

LeNef: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών των «καθημερινών ανθρώπων» και της «περιφερειακής Γαλλίας» των προηγούμενων έργων σας;

Christopher Lasch: O ελάχιστος εαυτός- ψυχική επιβίωση σε καιρούς αναστάτωσης

“Σε μία εποχή δυσκολιών, η καθημερινή ζωή γίνεται άσκηση στην επιβίωση. Οι άνθρωποι ζουν μόνο το σήμερα. Σπάνια κοιτάζουν πίσω, για να μη παραδοθούν σε μια παραλυτική νοσταλγία και αν κοιτάζουν μπρος, είναι για να δουν πως μπορούν να προστατευθούν από τις συμφορές που σχεδόν όλοι περιμένουμε σήμερα. Η συναισθηματική ισορροπία απαιτεί σήμερα έναν ελάχιστο εαυτό, και όχι τον επιβλητικό εαυτό του πρόσφατου παρελθόντος“*

Ο Κρίστοφερ Λας στο βιβλίο αυτό ασχολείται με την επίδραση της σύγχρονης κοινωνίας στη διαμόρφωση του Εαυτού. Ο 20ός αιώνας έφερε την εκτενή βιομηχανοποίηση, τη βία σε έκταση και μορφή πρωτοφανείς στην Ιστορία, τον υπερπληθυσμό, τον οικολογικό κίνδυνο και την αύξηση του όγκου και ταχύτητας μετάδοσης της πληροφορίας. Ταυτόχρονα, έφερε και μια άνευ προηγουμένου κοινωνική και πολιτική πολυπλοκότητα. Η αίσθηση της κλίμακας του κοινωνικού περίγυρου που περιβάλλει τον κάθε άνθρωπο μεγάλωσε κατά πολύ, ενώ ο αυξημένος ρυθμός των εξελίξεων τον ανάγκασε να μετατραπεί από ήρεμο διαμορφωτή της πραγματικότητας του σε δρομέα που προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις. Το μη-οικείο, ταχέως εξελισσόμενο και απειλητικό αυτό περιβάλλον εμφανίζεται υπερβολικά “μεγάλο” και εχθρικό προς την εγγενή τάση του ανθρώπου να επιβληθεί στον περίγυρό του. Αποτέλεσμα: η συρρίκνωση του Εαυτού στα απολύτως βασικά στοιχεία του, ο περιορισμός του σε μια κατάσταση διαρκούς πολεμικής ετοιμότητας. Και όπως σε κάθε πόλεμο, η επιβίωση μετατρέπεται σε πρωτεύουσα προτεραιότητα, τόσο πολύ μάλιστα που καθίσταται αυτοσκοπός, παραβλέποντας την ανάγκη αναζήτησης οποιουδήποτε άλλου νοήματος πέραν της ίδιας της επιβίωσης. Η υγιής υπαρξιακή σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον του διαρρηγνύεται καθώς αυτός μετατρέπεται σε πολεμιστή: ανασφαλής, επιθετικός και καιροσκόπος, έτοιμος να κάνει το καθετί που πιστεύει ότι θα κατασιγάσει την ανασφάλειά του, ξεχνά πόσο βαθιά συνδεδεμένη είναι η μοίρα του με τη μοίρα των άλλων ανθρώπων και του ευρύτερου περιβάλλοντός του. Τα παραπάνω αποτελούν μικρό μόνο μέρος του νοήματος του βιβλίου, νοήματος που υποστηρίζεται από μια εμβριθή επιχειρηματολογία η οποία είναι εκτενέστατη σε κλίμακα και σε περιεχόμενο: για να υποστηρίξει τα λεγόμενά του, ο Λας μας ταξιδεύει σε πλήθος νοητικών τοποθεσιών, όπως στις ναζιστικές συγκεντρώσεις της Γερμανίας του 1938 ή τις αλληλεπιδράσεις των φροϋδικών διαστρωματώσεων της ψυχής

* Έτσι ξεκινά το βιβλίο του ο Κρίστοφερ Λας και στις τριακόσιες σελίδες που ακολουθούν στηρίζει τα λεγόμενά του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Κρίστοφερ Λας, Κορνήλιος Καστοριάδης και Μάικλ Ιγνάτιεφ: συζήτηση πάνω στην «κουλτούρα του εγωισμού»

Πρόκειται για απόσπασμα μιας συζήτησης των Καστοριάδη και Λας με τον M. Ignatieff, σε εκπομπή του Channel 4, με θέμα την «κουλτούρα του εγωϊσμού». Δημοσιεύτηκε από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις (2014, σσ.26-40)

Μετάφραση : Χριστίνα Σταματοπούλου

Μάικλ Ιγνάτιεφ: Τίθεται, λοιπόν, ένα ενδιαφέρον ερώτημα: πρόκειται για την αιτία ή για το αποτέλεσμα της κατάρρευσης του δημόσιου χώρου; (Απευθύνεται στον Κ. Λας) Ποιά είναι, στην προκειμένη περίπτωση, η σχέση ανάμεσα στο άτομο και τον δημόσιο χώρο που βρίσκεται σε κρίση;

Κρίστοφερ Λας: Αυτό που με εκπλήσσει είναι ότι ζούμε σε έναν κόσμο δίχως στέρεη πραγματικότητα… Λέμε συχνά πως η καταναλωτική κοινωνία μας περιβάλλει με αντικείμενα, πως μας ωθεί να δίνουμε μεγάλη σημασία, αλλά νομίζω πως πρόκειται για έναν κόσμο που αποτελείται από φευγαλέες εικόνες και που τείνει όλο και περισσότερο – εν μέρει, νομίζω χάρη στην τεχνολογία των μαζικών μέσων επικοινωνίας – να αποκτήσει έναν παραισθησιογόνο χαρακτήρα: ένα είδος κόσμου από φανταστικές εικόνες, σε αντίθεση με έναν κόσμο πραγματικών αντικειμένων τα οποία να διαρκούν περισσότερο από εμάς. Αυτή η αίσθηση της ιστορικής συνέχειας, που προσφέρει, μεταξύ άλλων η οικειότητα με στέρεα, χειροπιαστά αντικείμενα, δείχνει να υποχωρεί όλο και περισσότερο μπροστά σε μια επίθεση από εικόνες φτιαγμένες τις περισσότερες φορές, για να ξυπνάνε τις φαντασιώσεις μας. Πιστεύω πως ακόμα και η επιστήμη, που, μέχρι τώρα, θεωρούνταν ένα από τα κυριότερα μέσα δημιουργίας μιας πιο ορθολογικής, πιο ρεαλιστικής κοσμοαντίληψης, εμφανίζεται στην καθημερινή μας ζωή, σαν μια διαδοχή τεχνολογικών θαυμάτων που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι όλα είναι δυνατά. Σε έναν κόσμο όπου όλα είναι δυνατά, με μία έννοια, τίποτε δεν είναι εφικτό. Κι έπειτα, τα όρια ανάμεσα στο Εγώ και τον περιβάλλοντα κόσμο τείνουν να συγχέονται όλο και περισσότερο.

Ποιο είναι το σφάλμα της Δεξιάς - Γιατί η Αριστερά δεν έχει μέλλον

Γράφει ο Σπύρος Κουτρούλης* - 

Σε ένα σύντομο, αλλά εξαιρετικά πυκνό δοκίμιο, που μετάφρασε και προλόγισε άριστα ο Γ. Ρακκάς, ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Κ. Λας επιτυγχάνει να θέσει τους λόγους για τους οποίους το δίπολο αριστερά και δεξιά έχασε την σημασία του και δεν μπορεί πλέον να εμπνεύσει ελπίδα. Θεμελιώνει με επιχειρήματα μια αίσθηση κοινή σε καθένα που παρακολουθεί και ερμηνεύει τις εξελίξεις στην χώρα μας και στον κόσμο.

Ο Καστοριάδης ήδη από το 1986 παρόμοια επεσήμανε «εδώ και καιρό, ο διαχωρισμός αριστερά-δεξιά, στη Γαλλία, όπως και αλλού, δεν ανταποκρίνεται πια στα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας, ούτε σε ριζικά διαφορετικές πολιτικές επιλογές»(Λας, Καστοριάδης, Μισεά, Η κουλτούρα του εγωισμού, Μετάφραση Χ.Σταματοπούλου, Επιμέλεια Γ.Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις σελ. 58).

Ο Λας κατηγορεί την αριστερά πως «έχει χάσει την επαφή της με τον κοινό λόγο» (σελ.38), ενώ «έφτασε να θεωρεί την κοινή λογική –την παραδοσιακή σοφία και τις κοινοτικές παραδόσεις ως εμπόδιο για την πρόοδο και τον διαφωτισμό. Επειδή ταυτίζει την παράδοση με την προκατάληψη, έχει καταστεί πλέον ανήμπορη να συνομιλήσει με τους απλούς ανθρώπους στην κοινή τους γλώσσα. Ολοένα και περισσότερο μιλάει το δικό της ιδίωμα, το θεραπευτικό ιδίωμα των κοινωνικών επιστημών και των επαγγελματιών των κοινωνικών υπηρεσιών, ιδίωμα που μοιάζει να υπηρετεί μάλλον την αμφισβήτηση όλων εκείνων που οι πάντες θεωρούν αυτονόητα»(σελ.30). Η αριστερά χρησιμοποιεί μια «νέα γλώσσα», "new speak" κατά τον Όργουελ που συγκαλύπτει την πραγματικότητα.

Αξίες και συλλογικές ταυτότητες όπως η οικογένεια, που υποτίθεται ότι της υπερασπίζεται η δεξιά, δέχονται καίρια κτυπήματα από την κυριαρχία του καταναλωτισμού. Η ανάγκη να εργάζονται και τα δύο μέλη της οικογένειας περιορίζει τον χρόνο που της αφιερώνεται και αφετέρου ο καταναλωτισμός διαφημίζει, ίσως κάποτε επιβάλλει, μια ζωή δίχως τις υποχρεώσεις και την προσφορά που προϋποθέτει η οικογενειακή ζωή.

Το ιστορικό βάρος μεταφέρεται από την παραγωγή στην κατανάλωση. Η προτεραιότητα στην παραγωγή και στον εργαλειακό ορθολογισμό απαιτούσε εγκόσμιο ασκητισμό, αφοσίωση στην εργασία, αποταμίευση και στην συνέχεια επένδυση. Αντίθετα η προτεραιότητα στην καταναλωτισμό απαιτεί ανορθολογισμό, κυριαρχία της εικόνας και των συμβόλων έναντι του λόγου, εκμετάλλευση των ενστίκτων.

Βραχύβια διάρκεια ζωής

Γράφει «η ίδια ιστορική διαδικασία που μετέβαλε τον πολίτη σε πελάτη, μεταμόρφωσε τον εργάτη από παραγωγό σε καταναλωτή. Έτσι, η ιατρική και ψυχιατρική επίθεση στην οικογένεια ως έναν τεχνολογικά οπισθοδρομικό κοινωνικό θεσμό ήρθε μαζί με την εκστρατεία της διαφημιστικής βιομηχανίας να πείσει τους ανθρώπους ότι τα έτοιμα προϊόντα που αγοράζει κανείς από τις από τις μεγάλες αλυσίδες λιανικής πώλησης είναι καλύτερα από αυτά που φτιάχνονται στο σπίτι»(σελ.38).

Κάθε προϊόν έχει μια βραχύβια διάρκεια ζωής, αφού η αξία χρήσης του έχει αντικατασταθεί από την ανάγκη για καινοτομία. Έτσι «μια κοινωνία που οργανώνεται γύρω από τη μαζική παραγωγή δημιουργεί εξάρτηση από την αίσθηση του κατέχειν. Η ανάγκη για καινοτομία και νέα διέγερση γίνεται ακόμα πιο επιτακτική, ενώ παρεμβάλλονται σ’ αυτήν μεσοδιαστήματα ανίας ολοένα και πιο δυσβάσταχτης. Έτσι είναι αρκετά εύστοχή η παρατήρηση του Γουίλλιαμ Μπάροουζ που λέει ότι ο σύγχρονος καταναλωτής συμπεριφέρεται ως «πρεζάκι της εικόνας»(σελ. 42).

Ο Λας αποδεικνύει τις αντιφάσεις της δεξιάς : «αυτές οι ατομικιστικές αξίες είναι εντελώς αντι-παραδοσιακές, στο εσώτερο νόημα και τις επιπτώσεις τους. Είναι αξίες ενός ρευστού ανθρώπου, που βρίσκεται σε αποσύνδεση από τους προγόνους του, από την οικογενειακή συνθήκη, από οτιδήποτε δημιουργεί δεσμούς και περιορίζει την ελευθερία των κινήσεων. Τι το παραδοσιακό έχει η απόρριψη της ίδιας της παράδοσης, της συνέχειας, και η αποθέωση της ανεστιότητας; Ο συντηρητισμός που ταυτίζεται με τις δυνάμεις της αδιάκοπης κινητικότητας είναι ένας επίπλαστος συντηρητισμός. Όπως είναι εκείνος που προπαγανδίζει υπέρ της αισιοδοξίας, καταγγέλλει την «καταστροφολογία» και αρνείται να ανησυχήσει για το μέλλον»(σελ.48).

Εξίσου αρνητικός

Ο Λας καταλήγει εξίσου αρνητικός προς την αριστερά και την δεξιά γράφοντας: «η ιδέα μιας «Αριστεράς» έχει εξαντλήσει την ιστορική της ύπαρξη και πρέπει να εγκαταλειφθεί, όπως πρέπει να εγκαταλειφθεί και ένας συντηρητισμός που, σε μεγάλο βαθμό, με τη δική του ρητορική, συγκαλύπτει τις παλαιότερες φιλελεύθερες παραδόσεις. Οι παλιές ταμπέλες δεν έχουν κανένα νόημα πλέον. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να μπερδεύουν ακόμα περισσότερο τη συζήτηση αντί να την ξεδιαλύνουν. Αποτελούν προϊόντα μιας παλαιότερης εποχής, της εποχής του ατμού και του χάλυβα, και είναι εντελώς ακατάλληλες για την εποχή της ηλεκτρονικής, του ολοκληρωτισμού και της μαζικής κουλτούρας. Ας αποχαιρετήσουμε αυτούς τους παλιούς μας φίλους, ένθερμα μα ειλικρινά, και ας αναζητήσουμε αλλού έμπνευση και ηθική υποστήριξη»(σελ.55).

Συζήτηση: «Αριστερά και Δεξιά στα χρόνια της Παγκοσμιοποίησης» (βίντεο)

14 Νοεμβρίου 2019 10:50

Στα πλαίσια των συζητήσεων που διοργανώνει κάθε μήνα στον Ιανό Αθήνας ο Γιώργος Καραμπελιάς την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου στις 20.30 συνομίλησε με τον δημοσιογράφο και επικεφαλής του slpress.gr Σταύρο Λυγερό και τον συγγραφέα Σπύρο Κουτρούλη με θέμα: «Αριστερά και Δεξιά στα χρόνια της Παγκοσμιοποίησης» με αφορμή το βιβλίο του Κρίστοφερ Λας Ποιό είναι το σφάλμα της Δεξιάς; – Γιατί η Αριστερά δεν έχει μέλλον;, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.

Η Δεξιά και η Αριστερά στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης

Απόσπασμα από την εισαγωγή του Γιώργου Ρακκά στο βιβλίο του Κρίστοφερ Λας, Ποιο είναι το σφάλμα της Δεξιάς; – Γιατί η Αριστερά δεν έχει μέλλον;, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι ΗΠΑ δοκιμάζονταν από μια βαθιά συστημική κρίση. Το κεϋνσιανό οικονομικό μοντέλο που είχε υιοθετήσει ο αμερικάνικος καπιταλισμός από την εποχή τού New Deal έδειχνε να φτάνει στα όριά του, οι κοινωνικές δαπάνες αυξάνονταν κατακόρυφα, η οικονομία έπασχε από στασιμοπληθωρισμό, ενώ οι μεγάλες αμερικάνικες πόλεις βυθίζονταν στην εγκληματικότητα, τη γκετοποίηση, τις φυλετικές συγκρούσεις.

Ακόμα και αυτή η αμερικάνικη Νέα Αριστερά, που είχε κυριαρχήσει στα πανεπιστήμια και τη νεολαία κατά την προηγούμενη δεκαετία, εκείνη του 1960, βρίσκεται σε κρίση. Το κίνημα απομαζικοποιείται ταχύτατα, ένα μέρος του διαλέγει τον αδιέξοδο ένοπλο δρόμο και συνθλίβεται μέσα σε συνθήκες παρανομίας και κοινωνικής απομόνωσης· ένα άλλο κομμάτι επιλέγει τον αναχωρητισμό, μέσα από τα ναρκωτικά, την ανακάλυψη των ανατολικών θρησκειών και τις «ομάδες αυτεπίγνωσης»· τέλος η πιο δημιουργική συνιστώσα επιλέγει να δραστηριοποιηθεί γύρω από το περιβαλλοντικό ζήτημα – είναι η εποχή που κορυφώνεται η πετρελαϊκή κρίση και δοκιμάζεται ο αμερικανικός υπερκαταναλωτισμός.

Στο ιδεολογικό πεδίο, κυριαρχεί ο πολυκατακερματισμός: Το φεμινιστικό κίνημα διαχωρίζεται απ’ όλες τις υπόλοιπες συνιστώσες της Νέας Αριστεράς, κατηγορώντας τις για «σεξισμό»· αντίστοιχα, το «μαύρο κίνημα» πράττει το ίδιο, μιλώντας για «ρατσισμό». Κάποιες ομάδες επιχειρούν μια «μακρά πορεία μέσα από τους θεσμούς», ιδίως στο αποστειρωμένο αμερικάνικο ακαδημαϊκό περιβάλλον, δίνοντας μια ώθηση στις «μαύρες» σπουδές, και τις σπουδές φύλου, που κατά την επόμενη δεκαετία θα αρχίζουν να σφυρηλατούν τις «πολιτικές των ταυτοτήτων», που σήμερα έχουν καταστεί κυρίαρχες στον χώρο των Δημοκρατικών.

Απέναντί τους, στους κόλπους της αμερικάνικης Δεξιάς, κυοφορείται μια «αντεπανάσταση», που θα προσλάβει παγκόσμιες διαστάσεις. Μπροστά σ’ έναν πρόεδρο Κάρτερ που είναι όλο διαγνώσεις και εκκλήσεις για την παθογένεια της Αμερικής, ο Ρόναλντ Ρήγκαν θα εισαγάγει μια νέα αισιοδοξία: «Σούρουπο; Όχι στην Αμερική. Ο ήλιος ανατέλλει κάθε μέρα. […]. Δεν βλέπω καμία εθνική αδιαθεσία, δεν βλέπω κανένα πρόβλημα στον αμερικάνικο λαό.»

Ο Ρήγκαν, ως γνωστόν, θα σημάνει μια διπλή αντεπίθεση στα μέτωπα της οικονομίας και της γεωπολιτικής, θέτοντας, απ’ τη μία, τέλος στον παντοδύναμο από την εποχή του New Deal κεϋνσιανισμό, επιτείνοντας τον στρατιωτικό ανταγωνισμό με την ΕΣΣΔ και, παράλληλα, εγκαινιάζοντας έναν νέο επεμβατισμό, ο οποίος ξεκινάει από την «πίσω αυλή» της Αμερικής, την Κεντρική Αμερική, για να καταλήξει με τον διάδοχό του Τζωρτζ Μπους τον πρεσβύτερο, στη Μέση Ανατολή και το Ιράκ.

Νέα κυκλοφορία: «Ποιο είναι το σφάλμα της Δεξιάς; – Γιατί η Αριστερά δεν έχει μέλλον;» του Κρ. Λας

Συγγραφέας: Κρίστοφερ Λας

Μετάφραση – εισαγωγή: Γιώργος Ρακκάς

Κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.

Για ηλκετρονικές παραγγελίες επισκεφτείτε το ψηφιακό βιβλιοπωλείο των Εναλλακτικών Εκδόσεων.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Με ποια πλευρά συντάσσεστε λοιπόν; Οι αναγνώστες θα θεωρήσουν τις θέσεις μου δυσνόητες μόνο αν επιμένουν να πιστεύουν ότι η κάθε θέση που δεν εντάσσεται ανοιχτά στο κλασικό σχήμα Αριστερά – Δεξιά παραπέμπει αυτόματα στη Δεξιά. Εν τούτοις, η μόνη υπερασπίσιμη ηθικά επιλογή είναι να επιλέξει κανείς τον οίκτο, τη συμπόνοια και τη συγχώρεση, ενάντια στους άρχοντες και τις εξουσίες αυτού του κόσμου, να επιλέξει την αλήθεια έναντι της ιδεολογίας. Και για να κάνει κανείς αυτή την επιλογή σήμερα, θα πρέπει να απορρίψει εξ ίσου την Αριστερά και τη Δεξιά.

H ελπίδα για μια νέα πολιτική δεν στηρίζεται στη διαμόρφωση μιας νέας αριστερής απάντησης στην άνοδο της Δεξιάς. Αντίθετα, βασίζεται στην απόρριψη των παραδοσιακών πολιτικών κατηγοριών και τον επαναπροσδιορισμό των όρων της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η ιδέα μιας «Αριστεράς» έχει εξαντλήσει την ιστορική της ύπαρξη και πρέπει να εγκαταλειφθεί, όπως πρέπει να εγκαταλειφθεί και ένας συντηρητισμός που, σε μεγάλο βαθμό, με τη δική του ρητορική συγκαλύπτει τις παλαιότερες φιλελεύθερες παραδόσεις. Οι παλιές ταμπέλες δεν έχουν κανένα νόημα πλέον. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να μπερδεύουν ακόμα περισσότερο τη συζήτηση αντί να την ξεδιαλύνουν. Αποτελούν προϊόντα μιας παλαιότερης εποχής, της εποχής του ατμού και του χάλυβα, και είναι εντελώς ακατάλληλες για την εποχή της ηλεκτρονικής, του ολοκληρωτισμού και της μαζικής κουλτούρας. Ας αποχαιρετήσουμε αυτούς τους παλιούς μας φίλους, ένθερμα μα ειλικρινά, και ας αναζητήσουμε αλλού έμπνευση και ηθική υποστήριξη.

Η μοντέρνα «απελευθέρωση» ως εμπόρευμα σύγχρονης «εκπαίδευσης»

του Κώστα Μελά -

 Είναι απολύτως παραδεκτό πλέον ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν μετατραπεί σε lingua franca της σημερινής παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Αποτελούν το μεγάλο ιδεολογικό κοινό παρανομαστής της. Μάλιστα, με το πέρασμα του χρόνου, όλο και περισσότερο βρίσκονται στο στόμα πολιτικών, δημοσιογράφων και διαμορφωτών της διεθνούς κοινής γνώμης. Η επιχειρούμενη ηθική θεμελίωση μιας παγκόσμιας κοινωνίας στον οικουμενισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων …

Κώστας Μελάς
Διαβάστε περισσότερα...

Christopher Lasch – ο συντηρητισμός ενάντια στον εαυτό του

μτφρ.: Κατερίνα Ασανάκη

Το ερώτημα που τίθεται είναι το εάν ο πολιτιστικός συντηρητισμός είναι συμβατός με τον οικονομικό φιλελευθερισμό, την πολιτική φιλοσοφία του καπιταλισμού. Επειδή, κατ’ αρχάς, η απάντηση θα εξαρτηθεί από το τι απλώς σημαίνει πολιτιστικός συντηρητισμός, θα πρότεινα να ξεκινήσει κανείς όχι με έναν αφηρημένο ορισμό του όρου, αλλά με μία ανάλυση του τρόπου με τον οποίο οι συντηρητικές αξίες εισχωρούν στην σημερινή διαμάχη σχετικά με την έκτρωση – το καλύτερο παράδειγμα της πολιτιστικής σύγκρουσης το οποίο διχάζει την αμερικανική κοινωνία.

Η μελέτη της Kristin σχετικά με την διαμάχη για την έκτρωση καταδεικνύει ότι αυτή πηγάζει όχι από την αφηρημένη υπόθεση σε σχέση με τα δικαιώματα του αγέννητου εμβρύου αλλά από τις αντιτιθέμενες απόψεις περί ζωής και πιο συγκεκριμένα από τις αντιτιθέμενες απόψεις περί του μέλλοντος. «Πιστεύω ότι οι άνθρωποι είναι ανόητοι, να ανησυχούνε για πράγματα που αφορούν το μέλλον», δηλώνει μια ακτιβίστρια κατά της έκτρωσης. «Το μέλλον ξέρει να φροντίζει το ίδιο τον εαυτό του». Μια άλλη γυναίκα του κινήματος υπέρ της διατήρησης του εμβρύου στη ζωή λέει ότι «στη ζωή, δεν μπορείς να τα σχεδιάζεις όλα από πριν».

Κρίστοφερ Λας: Παράδοση-Εκσυγχρονισμός-Εκδημοκρατισμός

Σύμφωνα με την κυρίαρχη αντίληψη, ο εκδημοκρατισμός της κουλτούρας έχει ως προαπαιτούμενό του είτε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα είτε μια κοινωνική διαδικασία (είτε και τα δύο μαζί) ικανά να αποκόψουν τα άτομα από τα οικεία τους συμφραζόμενα και να αποδυναμώσουν τους δεσμούς συγγένειας, τις τοπικές και περιφερειακές παραδόσεις και το δέσιμο με κάποιον τόπο. Ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες η αποκοπή των ριζών θεωρήθηκε ως απαραίτητη συνθήκη για την ανάπτυξη και την ελευθερία. Τα κυρίαρχα σύμβολα της αμερικανικής ζωής, το σύνορο και το χωνευτήρι [melting pot], ενσαρκώνουν, εκτός των άλλων, και την πεποίθηση ότι μόνο όσοι έχουν αποκοπεί από τις ρίζες τους μπορούν να κατακτήσουν τη διανοητική και πολιτική ελευθερία.

Το μοντέλο διαπαιδαγώγησης που υπονοείται εδώ πρέπει να επανεξεταστεί. Από πολλές απόψεις είναι βαθιά παραπλανητικό. Υποτιμά τη σταθερότητα και την αξία των παραδοσιακών προσκολλήσεων. Δίνει, αδίκως, την εντύπωση ότι οι «παραδοσιακές» κοινωνίες διακρίνονται από ένα διανοητικό και τεχνολογικό λίμνασμα, ενώ παράλληλα υπερτιμά τα επιτεύγματα του σύγχρονου, χειραφετημένου πνεύματος. Πιστεύει ότι η σημασία του τόπου και του παρελθόντος είναι αποκλειστικά αντιδραστική σε ό,τι αφορά στις πολιτικές τους συνεπαγωγές, αγνοώντας το σημαντικό ρόλο που έπαιξαν στα δημοκρατικά κινήματα και τις λαϊκές επαναστάσεις. Δεν υπερβάλλει μόνο σε ό,τι αφορά στις απελευθερωτικές συνέπειες της εκρίζωσης [uprootedness] αλλά υπερασπίζεται και μια πολύ στενή έννοια της ελευθερίας, την οποία και συγχέει με την απουσία καταναγκασμών. Υπό αυτή την έννοια, κάθε ορθή κριτική της κυρίαρχης αντίληψης σχετικά με την πνευματική χειραφέτηση –σχετικά, δηλαδή, με την κυρίαρχη ανάλυση της διαδικασίας «εκσυγχρονισμού»- οφείλει να αναπτύσσεται με βάση δύο άξονες. Καταρχάς χρειάζεται να καταδείξουμε την ανθεκτικότητα αυτών των υποτίθεται ξεπερασμένων ιδιαιτεροτήτων –οικογενειακοί δεσμοί, θρησκεία, εθνική συνείδηση, μαύρος εθνικισμός-, οι οποίες όχι μόνο επιβιώνουν μέσα στο melting pot αλλά συνεχίζουν να παρέχουν στους ανθρώπους τα απαραίτητα ψυχολογικά και πνευματικά αποθέματα για να είναι δημοκρατικοί πολίτες. Επιπλέον, τους παρέχουν τη δυνατότητα να βλέπουν τα πράγματα υπό ένα πραγματικά κοσμοπολίτικο πρίσμα, σε αντίθεση με την εκριζωμένη, αποπροσανατολισμένη οπτική που τόσο συχνά ταυτίζεται, σήμερα, με τη διανοητική χειραφέτηση. Ο δεύτερος άξονας θα μας επιτρέψει να εξηγήσουμε τους λόγους για τους οποίους η ομογενοποιημένη, μαζική κουλτούρα των σύγχρονων κοινωνιών δε δίνει σε καμία περίπτωση ώθηση στην πνευματική διαύγεια και την ανεξάρτητη σκέψη αλλά, αντίθετα, γεννά τη διανοητική παθητικότητα, τη σύγχυση και τη συλλογική αμνησία.

Κρίστοφερ Λας, «Για μια νέα ερμηνεία της μαζικής κουλτούρας», περιοδικό Μάγμα, τ. 6 Ιούνιος 2010. Μετάφραση: Νίκος Μαλλιάρης

Κρίστοφερ Λας – Η ευθραυστότητα του φιλελευθερισμού

Περιοδικό Κοινοί Τόποι – Σχόλια για τον ψυχισμό της εποχής
http://koinoi-topoi.gr/the-fragility-of-liberalism/

*

{Christopher Lasch, “The Fragility of Liberalism”,
Salmagundi, Νο 92, φθινόπωρο 1991, σσ. 5-18.}

Μετάφραση: Δημήτρης Καψάλης

Η κατάρρευση του κομμουνισμού, ως ενός σημαντικού ανταγωνιστή του φιλελεύθερου καπιταλισμού, έχει δημιουργήσει μια κατάσταση ευφορίας μεταξύ των φιλελεύθερων της δεξιάς και του κέντρου, η οποία προσδιορίζεται απλώς από τη σκέψη ότι το «τέλος της ιστορίας», κατά την περιβόητη φράση του Φράνσις Φουκουγιάμα, θα είναι μια «πολύ θλιβερή στιγμή» για όσους έχουν «την τόλμη, το θάρρος, τη φαντασία και τον πολιτικό ιδεαλισμό» σε εκτίμηση. Η «απροκάλυπτη νίκη του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού», κατά τη θεώρηση του Φουκουγιάμα, συνεπάγεται το παγκόσμιο κράτος δικαίου, την παγκοσμιοποίηση της «αταξικής κοινωνίας» που έχει ήδη επιτευχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, την «υποχώρηση του ταξικού ζητήματος», μια σταθερή διεύρυνση της παροχής καταναλωτικών αγαθών, ένα «ομοιογενές παγκόσμιο κράτος», και μια «μετα-ιστορική συνείδηση» κατά την οποία η «ιδεολογική πάλη… θα αντικατασταθεί από τον οικονομικό υπολογισμό, την αδιάκοπη επίλυση των τεχνικών προβλημάτων, των περιβαλλοντικών υποθέσεων και την ικανοποίηση των εξεζητημένων καταναλωτικών απαιτήσεων».

Το άρθρο του Φουκουγιάμα επαναφέρει στη μνήμη προηγούμενες προβλέψεις των φιλελεύθερων για το τέλος της ιδεολογίας· αλλά κατά έναν περίεργο τρόπο θυμίζει, εξίσου, τον μονοδιάστατο άνθρωπο του Μαρκούζε και το φρικιαστικό όραμα της Σχολής της Φρανκφούρτης για μια ολοκληρωτικά διευθυνόμενη κοινωνία δίχως αντιθέσεις και, συνεπώς, απολύτως ανθεκτικής στην αλλαγή. Από τη στιγμή που ο Φουκουγιάμα, όπως ο Μαρκούζε και οι φίλοι του, εμπνέονται από τον Χέγκελ, δεν είναι καθόλου παράξενο που οι διαφορετικές τους εκδοχές περί του τέλους της ιστορίας έχουν τόσες πολλές ομοιότητες. Γι’ αυτό, άλλωστε, η σύγκλιση της τεχνικής αισιοδοξίας με την πολιτισμική απόγνωση, της λατρείας της προόδου με τη νοσταλγία, έχει αποτελέσει ένα διαρκές ρεύμα στη νεωτερική σκέψη από την εποχή του Διαφωτισμού. Ο θρίαμβος του Λόγου μοιάζει με την αρμονική και ελεύθερη Γη της Επαγγελίας μέχρι να υπενθυμίσουμε ότι οι άνθρωποι έχουν μάθει να εκτιμούν την ελευθερία μόνο σε στιγμές ανταγωνισμού και σύγκρουσης. Σε αυτό το σημείο, το κατά Βέμπερ «σιδερένιο κλουβί» της ορθολογικότητας μοιάζει με την ακριβέστερη περιγραφή του μέλλοντος. Ο Φουκουγιάμα, αφού στάθηκε επί μακρόν στις ομορφιές του φιλελευθερισμού και στην ανημποριά των δυνάμεων που τώρα τον αντιμάχονται, μας αφήνει ξαφνικά με την προοπτική μιας «αιωνιότητας της πλήξης». Η νέα τάξη, λέει, επιστρατεύει τα «πιο αντικρουόμενα συναισθήματα» – από τη μία, την ικανοποίηση του να γνωρίζεις ότι ο φιλελευθερισμός δεν αντιμετωπίζει πλέον κάποια ιδεολογική πρόκληση ιδιαίτερης σημασίας· από την άλλη, μια «πανίσχυρη νοσταλγία για μια εποχή που η ιστορία ακόμη υπήρχε».

Πρόοδος, η τελευταία δεισιδαιμονία - του Κρίστοφερ Λάς

το άρθρο του Christopher Lasch δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό © Tikkun, Vol. 4. No.3 (May/June 1989): Progress: The Last Superstition (pdf)

© zlinge

Ούτε ο φιλελευθερισμός ούτε ο μαρξισμός, ο κύριος ανταγωνιστής του, φαίνονται να προσφέρουν πολλές ελπίδες για λύσεις στα αυξανόμενα προβλήματα που απειλούν να μας κατακλύσουν. Εξ ού και η αναζήτηση για κάποια τρίτη θέση, όπως αποδεικνύεται από το πρόσφατο ενδιαφέρον για τον πολιτικό ανθρωπισμό, τον κοινοτισμό, και για άλλες βυθισμένες παραδόσεις κοινωνικής κριτικής, που έχουν επισκιασθεί από τις κυρίαρχες παραδόσεις που απορρέουν από τον Διαφωτισμό. Η αναζήτηση ενός τρίτου δρόμου, ούτε μαρξιστικού ούτε φιλελεύθερου, αντανακλά τον αυξανόμενο φόβο, ότι οι άνθρωποι δεν έχουν πλέον τον έλεγχο της ζωής τους. 

Άν θα καταστεί εφικτό να φαντασθούμε μια πειστική εναλλακτική λύση απέναντι στις ιδεολογίες που έχουν διαμορφώσει τον σύγχρονο κόσμο, και με τι θα μοιάζει μια τέτοια εναλλακτική λύση, εξαρτάται από το άν κατανοούμε που ακριβώς απέτυχαν οι παλιές ιδεολογίες. Η δική μου άποψη είναι, ότι οι ρίζες της δυσκολίας έγκεινται στην κοινή δέσμευσή τους στην ιδέα της προόδου. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο έχω μία τόσο βαθιά αντίθεση προς την προσπάθεια να χαραχθεί μια νέα θέση, που θα συνεχίζει να αυτοπροσδιορίζεται ως «προοδευτική». Σ' αυτόν τον δρόμο, δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μόνον σύγχυση.

αναδημοσίευση από:http://aftercrisisblog.blogspot.gr

Ένας δικός μας άνθρωπος: Ο Κρίστοφερ Λάς και η εντολή για λαϊκότητα στην πολιτική

του Άντριου Τζ. Μπάσεβιτς

Μια παρουσίαση της βιογραφίας του Κρίστοφερ Λάς: 

Eric Miller - Hope in a Scattering Time: A Life of Christopher Lasch (Grand Rapids: Eerdmans, 2010). 

Δημοσιεύθηκε ως: Family Man: Christopher Lasch and the Populist Imperative, του Andrew J. Bacevich *

στο περιοδικό World Affairs (τεύχος Μαΐου - Ιουνίου 2010),

επίσημη έκδοση από το 1837 της American Peace Society

Ένας οξύς παρατηρητής που έβρισκε ανυπόφορο το status quo ήταν ο αείμνηστος Christopher Lasch (1932-1994): Ιστορικός, πολιτισμικός κριτικός, πρόσωπο που πορευόταν αντίθετα στο ρεύμα, ανθεκτικός οδοιπόρος. Παιδί του Middle Border [Μεσοδυτικού Συνόρου των ΗΠΑ με τον Καναδά], γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νεμπράσκα, πριν οι γονείς του μετακομίσουν στο Σικάγο, ο Lasch, γράφει ο Eric Miller, "ήταν ένας γεωμέτρης που μετρούσε και εξερευνούσε τον άγριο και έρημο τόπο". Η ερημιά αυτή ήταν η σύγχρονη Αμερική. Αυτό που ο Lasch ανακάλυψε, είναι ότι υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που διαφημίζονται και προωθούνται από τις ελίτ ως «πρόοδος», για δικό τους όφελος, με ελάχιστη μέριμνα για το κοινό καλό.

Ο Miller, ο οποίος διδάσκει ιστορία στο Κολλέγιο της Γενεύης, έγραψε μια βιογραφία του Λάς με τον υποβλητικό τίτλο "Ελπίδα σε μιαν Εποχή Διασκορπισμού". Ωραίο, στοχαστικό και εμψυχωτικό βιβλίο, δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιό επίκαιρη στιγμή για την κυκλοφορία του. Στην εποχή μας, η πολιτική της προόδου έχει περάσει πέρα από το σημείο εξάντλησης. Άν υπήρχαν κάποιες αμφιβολίες γι' αυτή τη διαπίστωση, η μεγάλη ασυμφωνία ανάμεσα στις προσδοκίες που δημιούργησε η εκλογή του Προέδρου Ομπάμα και την αποκαρδιωτική πραγματικότητα της εποχής Ομπάμα, τις έχει διαλύσει μια για πάντα. Μόνον απατεώνες και ηλίθιοι περιμένουν από την Ουάσιγκτον να βρει λύσεις στα προβλήματα που ταλανίζουν την αμερικανική κοινωνία σήμερα. Πράγματι, ο περαιτέρω σεβασμός στα κατεστημένα κέντρα εξουσίας, για θέματα εσωτερικά ή εξωτερικά, ασφαλώς θα διαιωνίσει ή και θα επιδεινώσει τα προβλήματα αυτά. 

Ερμηνεύοντας την πολιτισμική αποτυχία του φιλελευθερισμού: Το δώρο που μας χάρισε ο Christopher Lasch

του Τζέϊμς Σήτον 

το άρθρο του James Seaton The Gift of Christopher Lasch είχε δημοσιευθεί μετά τον πρόωρο θάνατο του Κρ. Λάς (Φεβρ. 1994), στο περιοδικό First Things, τεύχος Αυγούστου - Σεπτεμβρίου 1994

Προς το παρόν, δεν μπορούμε ακόμη να έχουμε μια ισορροπημένη αξιολόγηση του έργου του ChristopherLasch. Για πολλούς, ο Lasch ήταν πάνω απ' όλα ο συγγραφέας του βιβλίου "Η κουλτούρα του ναρκισσισμού" (1979), που είναι ένα αδυσώπητο κατηγορητήριο εναντίον της σύγχρονης κοινωνίας. Η National Review για παράδειγμα, στη νεκρολογία του συγγραφέα, είχε καταλήξει σ' ένα συμπέρασμα - ασφαλώς γενναιόδωρο προς μια φυσιογνωμία όπως ο Lasch, ταυτισμένη με την αριστερά σε όλη της τη σταδιοδρομία -, που τον χαρακτήριζε ως κάποιον, που «αν και είχε την ικανότητα να φωτίζει, ήταν o καλύτερος στο να καταριέται το σκοτάδι». 

Εκείνοι, για τους οποίους ο Christopher Lasch ήταν ένα υπόδειγμα πνευματικής ακεραιότητας, πρέπει να θεωρούν μια τέτοια σύνοψη του έργου του στην καλύτερη περίπτωσηπαραπλανητική. Ναι, η δια βίου κριτική του Lasch εναντίον ενός φιλελευθερισμού που αναζητά «ανώδυνη πορεία προόδου προς την ουράνια πολιτεία του καταναλωτισμού»,παραμένει απαράμιλλη. Ναι, ήταν ένας από τους λίγους κοινωνικούς κριτικούς, οι οποίοι αμφισβήτησαν τη σιωπηρή παραδοχή που κρύβεται τόσο συχνά πίσω από την προοδευτική ιδέα, ότι «οι άνδρες και οι γυναίκες επιθυμούνμόνον να απολαμβάνουν τη ζωή, καταβάλλοντας την ελάχιστη προσπάθεια». 

Κρίστοφερ Λας Λιμάνι σ΄έναν άκαρδο κόσμο Η οικογένεια υπό πολιορκίαν

Γιατί έχει γίνει η οικογενειακή ζωή τόσο οδυνηρή, ο γάμος τόσο εύθραυστος, οι σχέσεις γονέων και παιδιών τόσο δύσκολες; "Έξοχο βιβλίο - το καλύτερο που διαθέτουμε για την ιστορία της σημερινής οικογένειας".The New Republic "Λαμπρή έκθεση της συλλογικής αυταπάτης μίας "θεραπευτικής" κοινωνίας που αναζητά την ψυχική ασφάλεια. Η ανυπέρβλητη συνεισφορά του είναι πως δείχνει ότι η δημόσια ανησυχία για την κακή κατάσταση της οικογένειας έχει χρησιμεύσει για να μεταμφιέσει προσπάθειες να υποταχθεί η οικογένεια σε νέες μορφές έξωθεν επιρροών, συνήθως προς όφελος της προώθησης νέων υπηρεσιών και προϊόντων".The New York Review of Books "Λαμπρή επιχειρηματολογία, που μας κεντρίζει τη σκέψη".The New York Times"Η ανάλυση και τα συμπεράσματά του διαφοροποιούνται ρητά από ορισμένα ριζοσπαστικά ρεύματα (φεμινισμός, ψυχαναλυτικός αναθεωρητισμός, πολιτισμική ανθρωπολογία, νεομαρξισμός και "αντικουλτούρα"), τα οποία επικρίνουν τον καταπιεστικό θεσμό της οικογένειας και συνδέουν την κοινωνική και πολιτισμική πρόοδο με τη χειραφέτηση του ατόμου από τα οικογενειακά δεσμά.

Christopher Lasch

http://theamapati.wordpress.com

«Η μαζική εκπαίδευση, που άρχισε σαν μία ελπιδοφόρα προσπάθεια εκδημοκρατισμού της ανώτερης κουλτούρας των προνομιούχων τάξεων, κατέληξε να αποβλακώνει τους ίδιους τους προνομιούχους. Η σύγχρονη κοινωνία πέτυχε κάποια δίχως προηγούμενο ποσοστά τυπικού αλφαβητισμού, αλλά παρήγαγε ταυτόχρονα νέες μορφές αναλφαβητισμού».

Το όνομα του Κρίστοφερ Λας [με τον χαρακτηρισμό «ένα από τα οξύτερα πνεύματα του αιώνα μας»] αναφέρεται στην πρώτη πρώτη γραμμή του βιβλίου του Μισεά, ενώ μόλις στη δεύτερη παράγραφο του βιβλίου παρατίθεται ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Λας Η Κουλτούρα του Ναρκισσισμού: Η Αμερικανική Ζωή στην Εποχή των Μειούμενων Προσδοκιών (1979 – στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νησίδες, μετ. Βασίλης Τομανάς, Σκόπελος-Θεσσαλονίκη, χ.χ. Στα ελληνικά έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και το βιβλίο του Λας, Η Εξέγερση των Ελίτ και η Προδοσία της Δημοκρατίας). [Στο Διαδίκτυο υπάρχουν κάποια αποσπάσματα από το πρώτο βιβλίο με τίτλο «Ο νέος αναλφαβητισμός» .]