Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΓΛΩΣΣΑΡΙ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΓΛΩΣΣΑΡΙ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2022

Το μυστικό λεξιλόγιο των παλαιών χτιστών της Ηπείρου

«Κουδαρίτικα» ή «μαστόρικα»: Το μυστικό λεξιλόγιο των παλαιών χτιστών της Ηπείρου

του Δημήτρη Τζήκα | πρώτη δημοσίευση Ερανιστής

«Τον πήραν τον Κολιό, τον πήραν οι μαστόροι,

παιδί απ’ το σχολειό, να μάθει πηλοφόρι.»

Γιώργος Κοτζιούλας

Σε παλαιότερες εποχές -μέχρι και τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τουλάχιστον- οι χτίστες είχαν δική τους μυστική «γλώσσα», τα λεγόμενα «κουδαρίτικα»· στο επαγγελματικό λεξιλόγιο των οικοδόμων, «κούδα» σημαίνει πέτρα και «κούδαρης» είναι ο άνθρωπος που ασχολείται με την πέτρα, ο μάστορας, ο χτίστης.

Οι «κουδαραίοι», αφού συγκέντρωναν τα υλικά που ήταν απαραίτητα για τη δουλειά και τη διαβίωση τους, συγκροτούσαν ομάδες εργασίας, τα λεγόμενα «μπουλούκια», «παρέες», «ταϊφάδες» η «τσέτες»·[1] η επαγγελματική αυτή μετανάστευση ξεκινούσε γύρω στις αρχές του Μαρτίου· οι πρωτομάστορες έκλειναν τις συμφωνίες και αναλάμβαναν διάφορα μικρά και μεγάλα οικοδομικά έργα· έχτιζαν σπίτια, εκκλησίες και μοναστήρια, τζαμιά, σαράγια, στρατώνες, αρχοντικά, γεφύρια, φάρους, χάνια, μπεζεστένια, βρύσες, μύλους και λιοτριβιά, σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η ανάγκη να ολοκληρωθούν τέτοιες εργασίες απαιτούσε πολλές φορές την ενασχόληση των μαστόρων με πολλές τέχνες· πολλοί χτίστες ήταν ταυτόχρονα μαραγκοί, ξυλογλύπτες και ζωγράφοι.

Τα περιοδεύοντα οικοδομικά συνεργεία προέρχονταν από άγονα μέρη, ορεινά χωριά και νησιά· κατά κανόνα τα μέλη της ομάδας ήταν συγγενείς μεταξύ τους· πρώτη τους φροντίδα ήταν να εξασφαλίσουν τον επιούσιο άρτο και τη συντήρηση της οικογένειας που άφηναν πίσω. Επικεφαλής της παρέας ήταν ο πρωτομάστορας, συνήθως ο καλύτερος χτίστης ή πελεκάνος· ακολουθούσαν οι πελεκάνοι ή πετροφάηδες (λιθοξόοι), οι μαστόροι, οι νταμαρτζήδεςτα μαστορόπουλα («κουδαρόπουλα» ή «λαγούλια»)· οι μεταφορές γίνονταν συνήθως με μουλάρια. Τον πρώτο καιρό, τα «λασποπαίδια» κουβαλούσαν εργαλεία και πέτρες, μετά μάθαιναν να φτιάχνουν «λάσπη» και αργότερα ανέβαιναν στη σκαλωσιά να διδαχτούν την τέχνη, έως ότου να γίνουν μαστόροι (και «να φάνε κεφάλι πράσο»).[2]

Η ανάγκη να κρύβουν τα μυστικά του επαγγέλματος και η ευνόητη επιθυμία τους να συνεννοούνται χωρίς να τους αντιλαμβάνονται οι εκάστοτε «ξένοι» ώθησε τους χτίστες να δημιουργήσουν μια συνθηματική «γλώσσα» της συντεχνίας, άγνωστη στους πολλούς. Άλλωστε, η συμπεριφορά του κόσμου απέναντι στους μαστόρους ήταν συχνά διφορούμενη και μάλλον αρνητική· οι πετράδες μιλούσαν με πίκρα «για μια περιφρόνηση που συναντούσαν απ’ τους ντόπιους πληθυσμούς. Μάστορας σήμαινε παρακατιανός».[3] Επιπλέον, είχαν ν’ αντιμετωπίσουν και την αρπακτικότητα των ντόπιων Οθωμανών αξιωματούχων.

Πέμπτη 1 Μαρτίου 2018

Η ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΤΟΠΟΛΑΛΙΑ ΜΑΣ ΜΕ ΤΙΣ 853 ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ.



Η Μεσσηνιακή τοπολαλιά, αυτού του τόπου σταματημό δεν έχει.
Συνεχώς το λεξιλόγιο και φρασεολόγιο των Μεσσηνίων, της Μεσσηνίας και όλων των απανταχού Μεσσηνίων είναι ατέλειωτο !
Μετά την τελευταία δημοσίευση των 832 λέξεων και φράσεων, η έρευνά μας δεν σταμάτησε, εμείς συνεχίσαμε τη συλλογή λέξεων και φράσεων, με τη βοήθεια πάντα των φίλων και επισκεπτών μας του blog, βρήκαμε νέες λέξεις και φράσεις, τις οποίες ευχαρίστως σας παρουσιάζουμε. 
Δεν θα σταματήσουμε να καλούμε όλους τους Μεσσήνιους, της Μεσσηνίας, της υπόλοιπης Ελλάδας, καθώς επίσης τους Μεσσήνιους της αλλοδαπής όπου και αν βρίσκονται διασκορπισμένοι στα πέρατα του κόσμου, να θυμηθούν κάποιες λέξεις των παππούδων τους και των γονιών τους. Στείλτε τε μας να τις καταχωρήσουμε στο λεξιλόγιό μας. Αυτό που επιδιώκουμε είναι αυτή η προσπάθεια που κάνουμε να μείνει πράγματι παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές . Άλλωστε ας μη ξεχνάμε από τη δική σας βοήθεια έχουμε συγκεντρώσει τις περισσότερες από αυτές.
Όποιες νέες λέξεις μπορείτε και θέλετε να μας στείλετε, στείλτε τες στο e-mail: agsaouti@gmail.com, ή αν θέλετε τηλεφωνείστε στο κινητό 6977 172942.
Τέλος, να ευχαριστήσω για μια ακόμη φορά ιδιαιτέρως όλους αυτούς τους φίλους που βοηθούν σ’ αυτήν την προσπάθεια.

Δείτε λοιπόν σήμερα τις 853 λέξεις και φράσεις, που μέχρι τώρα συγκεντρώθηκαν, κατ’ αλφαβητική σειρά.

ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΙΣ, ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΕΣ,
ΘΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΟΥΜΕ ΣΕ ΔΥΟ ΔΟΣΕΙΣ.


1. Αβανιά=καταστροφή-ζημιά,

2. Αβγατίζω = αυξάνω

3. Αβέρτα = πλουσιοπάροχα.

4. Αγανό = το αραιό πχ είναι αραιό πλεγμένο.
5. Αγκλιά = Δοχείο για το διάλεγμα της τελευταίας ποσότηας του λαδιού από την κασέλα του ελαιοτριβείου.
6. Αγκωνή =άκρη καρβελιού φρατζόλας
7. Ακρίθια = παρανυχίδες, άγρια σημεία του δέρματος
8. Αγγειό = δοχείο ή λέγεται και το γυναικείο γεννητικό όργανο.
9. Αγκορτσια=η αγρια αχλαδια.
10. Άγγουσα ζέστη = η κάψα
11. Αγκωνάρι=Ακρογωνιαίος λίθος και γενικά μεγάλη πέτρα
12. Αγροικάω = ακούω ή ξαγρυπνώ
13. Αδειάζω = ευκαιρώ(δεν αδειάζω = δεν ευκαιρώ).
14. Ακαμάτης = τεμπέλης
15. Ακουμπέτι = παρά ταύτα
16. Ακώ = ακούω
17. Αλάργα= μακριά.
18. Αλαφιάζομαι = Ξαφνιάζομαι
19. Αλλαξιά= σύνολο ένδυσης,