Του Τάκη Μοσκώφ
Για να μελετήσεις σοβαρά το ‘21 θα πρέπει:
Να διαβάσεις 20.000 σελίδες που είναι: τα βιβλία τα οποία έγραψαν οι ιστορικοί της επαναστάσεως, ο Σπηλιάδης, ο Τρικούπης, ο Φιλήμων κ.α, και οι απομνημονευματογράφοι- 3 τόμοι ο Κασομούλης, 2 τόμοι ο Φωτάκος, 800 σελίδες το βιβλίο του Μιχαήλ Οικονόμου και 15 ακόμη αγωνιστές. Κι απο την άλλη να πας και στα κρατικά αρχεία, να μελετήσεις εκεί στο αρχείο αγωνιστών, ποιοι ήταν αυτοί και που ήταν αυτοι. Σε μια στατιστική έρευνα του Σ.Καργάκου, είχα διαβάσει κάποτε οτι επι 500 αγωνιστών και πολιτικών, ο μέσος όρος ηλικίας των μετασχόντων στην επανάσταση, ήταν 28-29 χρόνια.
Επομένως πρόκειται για μια επανάσταση νέων ανθρώπων, οι οποίοι έδωσαν νέα πνοή στον ραγιά -τον φακιρ φουκαρά όπως τον έλεγαν οι Τούρκοι - και τον έκαναν ελεύθερο. Επι πληθυσμού - στον μητροπολιτικό ελληνικό χώρο - 2.5 εκατομμυρίων ανθρώπων, είχαμε 800.000 θύματα. Αυτό είναι το ανθρώπινο κόστος της επανάστασης. Η οποία ξεκινάει με ολοκαύτωμα στη Μονή του Σέκκου -εκτός ελλάδος- και προχωράει συνέχεια με ολοκαυτώματα, όπως ήταν αυτό των Ψαρών, όπως ήταν αυτό στο Μελιδόνι, όπως ήταν αυτό στο Βρονταμά ..
Τα προεπαναστατικά κινήματα ουσιαστικά ξεκίνησαν αμέσως μετα την άλωση. Και για να φτάσουμε στο ΄21, είχαμε Εντεκα (!) επαναστατικά κινήματα. Απο τα πιο γνωστά, είναι αυτό το τραγικό κίνημα του Διονύσιου Τρίκκης, του χλευαστικά λεγομένου «Σκυλοσόφου» το 1611.