Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Θ.. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Θ.. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024

Σαρακοστή: νηστευτές στον δρόμο.

του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Ολόκληρη τη Σαρακοστή νηστεύω. Νηστεύω, δηλαδή, από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τα ξημερώματα της Κυριακής του Πάσχα.

Νηστεύω γιατί έχω μπροστά δρόμο, κι όταν έχεις δρόμο δεν θέλεις να βαρύνεις. Καθαυτή η λέξη “σαρακοστή” δεν σημαίνει τίποτα άλλο, παρά μέτρημα του δρόμου που απομένει. Σα να λέει: “σαράντα μέρες υπολείπονται…”

Η σαρακοστή δεν υπάρχει επειδή τάχα οι μέρες της είναι ιερότερες ή μαγικότερες! Υπάρχει χάριν του τερματισμού της! Υπάρχει για να μυεί στην έννοια του οράματος, του καινούργιου που βρίσκεται στο τέρμα των σαράντα ημερών: στη Μεγαλοδομάδα και εν τέλει στην Ανάσταση!

Κι έτσι, νηστευτής σημαίνει ύπαρξη προσανατολισμένη στο μέλλον. Το να νηστεύω σημαίνει όχι απλώς να δηλώνω, αλλά και να ζω με όλες τις διαστάσεις της ύπαρξής μου (πνευματικές και βιολογικές αξεχώριστα) το ότι ο κόσμος τούτος, ο βυθισμένος στη φθορά και στο άδικο, οφείλει να αλλάξει. Οφείλει να βιωθεί ως ένας κόσμος ο οποίος δεν μπορεί να χορτάσει τον άνθρωπο που διψά για ζωή. Κι όταν μιλάμε για αλλαγή του κόσμου, δε μιλάμε για κατάργηση ή εξάτμισή του ή αντικατάστασή του από κάποιο υπερπέραν.

Αλλαγή του κόσμου, στη χριστιανική οπτική, σημαίνει απελευθέρωσή του από κάθε θάνατο, κυριολεκτικό και μεταφορικό: από κάθε τι που νεκρώνει την ανθρωπιά, που βάζει ημερομηνία λήξης στην αγάπη, που διακόπτει τον έρωτα, που κολοβώνει το δίκιο.

Κυριακή 10 Μαρτίου 2024

Ποια η θέση της γυναίκας στην εκκλησία; - κ. Θανάσης Παπαθανασίου



Στο πέρασμα του χρόνου πλήθος πολιτισμών υπέσκαπταν και υποσκάπτουν την θέση της γυναίκας στην κοινωνία. 

Αυτή είναι μια παθογόνα στάση, αφού με αυτόν τον τρόπο η γυναίκα χειραγωγείται και της αφαιρείται το δώρο του αυτεξουσίου, που ο Κύριος αφειδώλευτα μας παρείχε.

 Συνήθως τέτοιες πεποιθήσεις υποκρύπτουν δόλο και συμφέροντα. Ωστόσο, η σάρκωση του Λόγου του Θεού απεδείχθη μοιραία για την φύση της γυναίκας στην ιστορία, εδραιώνοντας ανεπανάληπτα την ισότητα-ισονομία μεταξύ του ανδρός και της γυναικός. Άλλωστε ουκ ολίγες φορές, η γυναίκα κατάφερε να «φτάσει» το καθ΄ομοίωσιν και να έρθει σε κοινωνία με τον Θεό. 

Η προφορική και έμπρακτη διδασκαλία του Χριστού (η ενεργός συμμετοχή της γυναίκας στην ζωή του Θεανθρώπου) ανέδειξε επαναστατικά την θέση της γυναίκας, σε μία εποχή που δεν είχε κανένα δικαίωμα. Έτσι λοιπόν, χαράχτηκε εν Χριστώ η πορεία της γυναίκας και διασφαλίζεται στους κόλπους της Εκκλησίας, μέσω του ευαγγελικού μηνύματος και της ζώσας παράδοσής της.

 Με τον κ. Θανάση Παπαθανασίου, Αναπληρωτή Καθηγητή στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών

Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2024

«Ἵνα καὶ οἱ ἔχοντες, ὡς μὴ ἔχοντες ὦσιν…»




Δυο σκέψεις για τον πατέρα, την οικογένεια και μερικές εξωραϊσμένες παγίδες

από Θανάσης Παπαθανασίου



Δυο σκέψεις θα επιχειρήσω να διατυπώσω – από τις πολλές που με απασχολούν[1]. Και θα τις διατυπώσω υπό τις δύο θεατές ιδιότητές μου, ως εκπαιδευτικού για 45 σχεδόν χρόνια σε διάφορες βαθμίδες, και ως πατέρα. Και υπό την αθέατη ιδιότητα, των προσωπικών διαδρομών μου.

Σκέψη πρώτη:


Ξεκινώ με την οπτική του πατέρα: Βρίσκω στον χώρο της πίστης τεράστια ενδοχώρα. Ερανίζομαι δειγματικά μια αποστροφή του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου: «Δεν σε καθιστά πατέρα από μόνο του το να σπείρεις· αλλά το να μεγαλώσεις το παιδί σωστά. Ούτε σε κάνει μητέρα η εγκυμοσύνη, αλλά το να αναθρέψεις το παιδί σωστά […]. Πατεράδες δεν φτιάχνει η φύση, αλλά ο σωστός τρόπος ζωής» («Οὐ […] τό σπεῖραι ποιεῖ πατέρα μόνον, ἀλλά τό παιδεῦσαι καλῶς. Οὐδέ τό κυήσαι μητέρα εργάζεται, αλλά το θρέψαι καλώς […]. Οὐχ ἡ φύσις, ἀλλ’ ἡ ἀρετὴ ποιεῖ πατέρας»[2]).

Αυτή η διελκυστίνδα (μεταξύ λειτουργιών υπαγορευμένων από τη βιολογική νομοτέλεια αφενός, και λειτουργιών εμπνεόμενων από την ελευθερία και την ευθύνη αφετέρου), είναι γνωστή και έχει δουλευτεί πάρα πολύ. Ξεκινώ όμως μ’ αυτήν διότι, τηρουμένων των αναλογιών μέσα στις αλλαγές των καιρών, διατηρεί σημασία κεντρική.

Φαίνεται ότι είναι διαχρονική η αίσθηση ότι η μεν μητρότητα είναι αυταπόδεικτη λόγω του χειροπιαστού γεγονότος της γέννας και λόγω της δυαδικότητας μάνας και βρέφους. Την πατρότητα όμως την συνοδεύει αβεβαιότητα. Είναι γνωστό ότι την φράση του ρωμαϊκού δικαίου pater semper incertus est (ο πατέρας είναι πάντοτε αβέβαιος), την μνημόνευσε αργότερα ο Φρόυντ[3]. Στον γονέα που λέγεται πατέρας λοιπόν, η βιολογική νομοτέλεια δεν είναι άμεσα ψηλαφητή, και γι’ αυτό ο ρόλος του χρειάζεται να χτιστεί – προσωπικά και πολιτισμικά. Είναι χαρακτηριστική η επισήμανση του ανθρωπολόγου Μωρίς Γκοντελιέ, ότι μεταξύ των θηλαστικών που βιολογικά είναι στενοί συγγενείς (δηλαδή μεταξύ ανθρώπων και χιμπατζήδων) καίρια διαφορά αποτελεί ακριβώς ο ρόλος του πατέρα: ρόλος που χτίζεται στις ανθρώπινες κοινωνίες, αλλά είναι άγνωστος στα ανθρωποειδή.[4] Το ανθρώπινο χτίσιμο αυτού του ρόλου καταγράφει τεράστια και πολυειδή διαδρομή, από τις αρχέγονες κοινωνίες μέχρι τις σύγχρονες.[5]

Κυριακή 4 Φεβρουαρίου 2024

Μοναδικά, ήτοι πανανθρώπινα.

 


Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου


Πριν πολλούς καιρούς, ένας σπουδαίος άνθρωπος έγραψε ένα μανιφέστο για την ανθρώπινη ελευθερία σε μια ποθητή κοινωνία. Κι ανάμεσα σε άλλα, τόνιζε:

«Εγωισμός δεν είναι το να ζει κανείς όπως του αρέσει. Εγωισμός είναι το να απαιτεί κανείς από τους άλλους να ζουν όπως αρέσει σε αυτόν. Και μη-εγωισμός είναι το ν’ αφήνει κανείς τους άλλους να ζουν όπως θέλουν, να μην παρεμβαίνει. […] Ο μη-εγωισμός αναγνωρίζει την απεριόριστη ποικιλομορφία σαν κάτι το θεσπέσιο. Την αποδέχεται, της παρέχει τη συναίνεσή του, την απολαμβάνει. […] Ένα κόκκινο τριαντάφυλλο δεν είναι εγωιστικό επειδή θέλει να είναι κόκκινο τριαντάφυλλο. Θα ήταν φοβερά εγωιστικό αν ήθελε όλα τα λουλούδια του κήπου να είναι κόκκινα και τριαντάφυλλα».

Δημοσιευμένα το 1891, αυτά τα λόγια του μεγάλου Όσκαρ Ουάιλντ ακούγονται σήμερα μάλλον κοινότοπα. Η αξίωση, να ζει κανείς «όπως αρέσει σε αυτόν» και κανείς «να μην παρεμβαίνει» σ’ αυτό, προφανώς θυμίζουν φράσεις που σήμερα ξεστομίζονται πανεύκολα, σαν φράσεις του συρμού. Μα για τον Όσκαρ Ουάιλντ δεν ήταν συρμός. Είχε απέναντί του την σεμνότυφη και ταυτόχρονα ξετσίπωτα ιμπεριαλιστική Βικτωριανή κοινωνία, και το μανιφέστο του ήταν σύστοιχο με την τόλμη της ζωής του.

Αν ωστόσο τις όμορφες φράσεις σήμερα δεν τις παπαγαλίζουμε μένοντας σε μια άκοπη επιφανειακότητα, αλλά θελήσουμε πέρα από σέρφινγκ να κάνουμε και μακροβούτια, τότε τα λόγια του Όσκαρ Ουάιλντ μπορεί να προκαλέσουν ένα ιδιαίτερο ερώτημα: Μήπως υπάρχει κίνδυνος, το συγκεκριμένο σκεπτικό να απολήξει σε μια κοινωνία η οποία θα φαίνεται μεν ειρηνική, αλλά δεν θα πραγματικά κοινωνία; Μήπως δηλαδή υπάρχει κίνδυνος, το ανθρώπινο πλήθος να νοηθεί ως αράδιασμα ατομικοτήτων ακοινώνητων ουσιαστικά μεταξύ τους, εάν και εφόσον το μόνο κριτήριο είναι η ατομική αρέσκεια του καθενός;

Τρίτη 30 Ιανουαρίου 2024

Η ανεπιθύμητη ημέρα για την Παιδεία




ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / 29-1-2024


Η ανεπιθύμητη ημέρα για την Παιδεία:

Με την πρόσφατη –στις 26 του μηνός– υπουργική απόφαση καταργήθηκε ως αργία (παραθέτω: ) «η θρησκευτική γιορτή των Τριών Ιεραρχών».

Υπάρχει κάτι κρίσιμο εδώ, κι αυτό δεν είναι μια αργία ως κλείσιμο του σχολείου. Το κρίσιμο είναι, ως τι λογίζεται και πώς λειτουργεί κάποια συγκεκριμένη ημέρα. Τι πράττεται στη συγκεκριμένη μέρα. Στη συνέχεια λοιπόν παραθέτω δυο σημειώματά μου, γραμμένα το 2012 και το 2015 αντίστοιχα. Ήδη φαινόταν πού πήγαινε το πράγμα, πολωμένο ανάμεσα σε μια στενά θρησκευτική και σε μια στενά αντιθρησκευτική αντίληψη (όθεν το λεκτικό της πρόσφατης υπουργικής απόφασης). Φαινομενικά είναι αντιλήψεις αντίθετες, μα στην ουσία αμφότερες απεμπολούν το θεμελιώδες: το στοχαστικό και διαλογικό αντάμωμα για τον πολύτιμο μεγάλο ασθενή, το σχολειό. Και δη σε μέρες όπου πλέον οι φιλότιμοι εκπαιδευτικοί πολιορκούνται βασανιστικά από την αίσθηση ότι η κλινική του κατάσταση μυρίζει κατάληξη... 

Τα δύο σημειώματα που παραθέτω, έχουν δημοσιευτεί στο βιβλίο μου «Η ρήξη με το μηδέν: Σφηνάκια πολιτικής θεολογίας» (εκδ. Αρμός).

1.

«Στις 26 Ιανουαρίου [2012], το Υπουργείο Παιδείας διευκρίνισε ότι η ημέρα των Τριών Ιεραρχών είναι αργία, αλλά με προαιρετικό εορτασμό. Τι σημαίνει αυτή η αντιδιαστολή εορτής και εορτασμού; Το θέμα δεν είναι αν οι εορτασμοί γίνονται με ουσιαστικό ή με ανούσιο τρόπο. Είναι κάτι άλλο, απείρως ουσιαστικότερο: μια ιδιότυπη διείσδυση μεταμοντέρνας λογικής στον δημόσιο χώρο. Η μεταμοντέρνα λογική θρυμματίζει το δημόσιο σε ιδιωτικές προτιμήσεις. Σπάζει τον δημόσιο χώρο, ο οποίος είναι το πολύτιμο πεδίο για την κάρπιση της δημοκρατίας. Ο δημόσιος χώρος προϋποθέτει την παραδοχή ότι υπάρχουν κοινά αγαθά, κοινές αξίες. Ο μεταμοντερνισμός (σε συγχορδία με τον νεοφιλελευθερισμό) δέχεται μόνο ατομικές τροχιές. Παράδειγμα πεζό: Οι θιασώτες του δημοσίου χώρου αναγνωρίζουν το νερό ως κοινό αγαθό, και φέρνουν σε αναμέτρηση τις διαφορετικές απόψεις τους για τον χειρισμό του. Οι μεταμοντέρνοι / νεοφιλελεύθεροι, όμως, δέχονται ότι το νερό είναι μόνο μια δυνατότητα, όπως κάθε εμπόρευμα. Η διευκρίνιση του Υπουργείου, λοιπόν, πιθανότατα ευχαρίστησε τους εκσυγχρονιστές τούς κοκκαλωμένους στον παλαιοημερολογητισμό της ιδιωτικοποίησης της θρησκείας. Αυτό που δεν μπορεί να δει αυτή η μικρόκαρδη ευχαρίστηση, είναι ότι η παιδεία κινδυνεύει να γίνει χώρος ατομικών επιλογών στο στυλ της ελεύθερης αγοράς. Μια εορτή για την παιδεία δεν υπαγορεύει τι θα πεις στην εορτή, ζητάει όμως να συμφωνήσεις ότι υπάρχουν πολύτιμες ιστορικές και νοηματικές ραχοκοκκαλιές, οι οποίες δομούν την παιδεία ως δημόσιο αγαθό. 

Η εν λόγω διευκρίνιση του Υπουργείου είναι ένα δείγμα μόνο της μεταμοντέρνας / νεοφιλελευθερης αποσάθρωσης του δημόσιου. Και δεν έχει καν κάνει την αρχή. Ακριβώς δυο μήνες πριν, το ζήτημα είχε τεθεί σε ορισμένα σχολειά, από ολότελα διαφορετική οπτική, αλλά με την ίδια δυναμική αποσάθρωσης, όταν μαθητές που ερωτοτροπούν με την ακροδεξιά ζήτησαν να απουσιάσουν δικαιολογημένα από τον εορτασμό του Πολυτεχνείου. Κι επί πλέον, σ' αυτή τη μεταμοντέρνα / νεοφιλεύθερη συγχορδία βασικό βιολί έχει υπάρξει η γνωστή θέση του Υπουργείου Παιδείας το 2008, περί ατομικής δυνατότητας απαλλαγής από ένα μάθημα γενικής παιδείας, δηλαδή από το μάθημα των Θρησκευτικών.

Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 2024

Θανάσης Παπαθανασίου: Ένα ΜΜΕ που δεν σημαίνει Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης




Σκέψεις με αφορμή το μπαράζ προσκυνημάτων στην θεοφρούρητη χώρα μας και το πρόσφατο αφιέρωμα της "Σύναξης" στην Μαγική Εκκλησιαστικότητα.
ΠΗΓΗ: https://youtu.be/bTwzxH9Hcfc?si=qGC6C_yvUOJEUW3o

Τρίτη 26 Δεκεμβρίου 2023

Δίχως το «Αχ!»…, Χριστούγεννα λειψά!

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου



Μια ιδιαίτερη σοφία φωλιάζει στο εορτολόγιο, δηλαδή στη σειρά με την οποία είναι βαλμένες οι εκκλησιαστικές γιορτές – και στον τρόπο με τον οποίο αυτές κουμπώνουν μεταξύ τους. Αλλά είναι σοφία που χρειάζεται να κάνεις κόπο για να την ανακαλύψεις. Δεν βρίσκεται ούτε στην κρούστα της γκλαμουριάς, ούτε στους ζογκλέρ και τους ξυλοπόδαρους, ούτε σε μια θρησκευτικότητα δίχως στοχασμό. Απαιτεί διάθεση για ψάξιμο…

Το εορτολόγιο μας ψιθυρίζει πρώτα απ’ όλα ότι κάθε γιορτή δεν είναι ένα ξέμπαρκο event. Οι γιορτές είναι οδοδείκτες, γιατί νοούν την ζωή ως οδοιπορία η οποία θέλει να έχει νόημα. Και να μην είναι στριφογύρισμα σε μιαν έρημο δίχως ήλιο και άστρα, όπου δηλαδή κανένας προσανατολισμός δεν έχει νόημα και τίποτα δεν οδηγεί πουθενά.

Στις 25 Δεκεμβρίου
λοιπόν έχουμε τη γιορτή των Χριστουγέννων. Αργία για όλους: και για όσους δηλώνουν πιστοί και για όσους δηλώνουν άθεοι. Είναι σπουδαίο πράγμα η κοινή γιορτή, γιατί έτσι η κοινωνία ζει ως κοινωνία, δηλαδή έχει την δυνατότητα ενός ραντεβού όλων με όλους. Πράγμα ολότελα αντίθετο από την μεταμοντέρνα αποδόμηση, που θέλει όλες τις μέρες εργάσιμες και τα ρεπό ατομικά, με το ρεπό του ενός σε διαφορετική μέρα απ’ το ρεπό του άλλου. Κι όσον αφορά το μεταφυσικό περιεχόμενο της γιορτής, βεβαίως υπάρχει δια-φωνία μεταξύ πιστών και μη πιστών. Τι πιο φυσικό; 

Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2023

«ΠΟΙΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ;»

Γιώργος Τασιόπουλος 

Μια όμορφη βραδιά που έδωσε νόημα στον εορτασμό των Χριστουγέννων ένθεων και "άθεων", Χριστιανών και Μαρξιστών ή καλύτερα των Χριστιανομαρξιστών!

Όταν οι ενεργοί πολίτες συνευρίσκονται και κοινωνούν την αγωνία τους για τη γέννηση της Ελπίδας βρίσκουν κοινή περπατησιά, και τέλος παρά το θυμό για τον δυστοπικό "κόσμο"  βάζουν ως κέντρο της ζωής τους την ΑΓΑΠΗ και προχωρούν αγκαλιασμένοι! 

Η βραδιά έδειξε ότι τα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας μαζί με την αγωνία των κοινωνικών επαναστατών φιλοσόφων αποτελούν ανεξάντλητες πηγές θεωρητικής ενδυνάμωσης για  επαναστατικούς αγώνες κοινωνικής απελευθέρωσης!
Εύγε σε εσένα Θανάση!!! 
αλλά και στο ζεστό πολιτιστικό χώρο, τους αδελφούς της Βυρωνιώτης Λαμπηδόνας!
_______________


Θανάσης Ν. Παπαθανασίου 


Μια συζήτηση, πραγματικά συζήτηση, με τόλμη και ειλικρίνεια εκ μέρους όλων, για έξοδο από ό,τι σκιάζει 
[το "σκιάζει" εδώ, με την διπλή του έννοια: και "ρίχνει σκιά / συσκοτίζει", και "φοβίζει"].

«ΠΟΙΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ;»
εχθές, Παρασκευή, 22-12-2023, στον Βύρωνα. Η εισήγησή μου κινήθηκε στους ακόλουθους άξονες:

1. Το ιστορικό του κινήματος που από το 1968 ονομάστηκε "Θεολογία της Απελευθέρωσης". 

2. Τα ριζώματά του στην Αγία Γραφή, στους Πατέρες της Εκκλησίας και στην πίστη της. Η απελευθέρωση από κάθε λογής δουλεία και θάνατο, ως χαρακτηριστικό καθαυτής της θεολογίας (και όχι ως υπόθεση ενός ρεύματος), βάσει της μεταφυσικής πίστης της (και όχι παρά την μεταφυσική πίστη της).

3. Η καθ' οιονδήποτε τρόπο ψηλάφηση του απελευθερωτικού χαρακτήρα του χριστιανισμού εκ μέρους άθεων στοχαστών (από τον Μαρξ και τον Ένγκελς ως τον Έρνστ Μπλοχ, τον Μάικλ Γουόλτσερ κ.ά. πολλούς), με ειδικότερη αναφορά στην εν Ελλάδι Θεολογία της Απελευθέρωσης  (αναρχοχριστιανοί του 19ου αι., εθνική αντίσταση, χριστιανοσοσιαλιστικό κίνημα "Χριστιανική Δημοκρατία" κ.ά.).

Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου 2023

ΜΙΚΡΉ ΕΝΘΥΜΗΣΗ ΜΕ ΑΦOΡΜΗ ΤΑ 70ΧΡOΝΑ ΤΗΣ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΔΗΜOΚΡΑΤΙΑΣ»



Του Θανάση Παπαθανασίου


Ήταν βράδυ της παραμονής πρωτομαγιάς του 1976. Για την ακρίβεια, πρέπει να ήταν δυο – τρεις ώρες μετά
τα μεσάνυχτα. Δεν είχαν συμπληρωθεί ακόμη δυο χρόνια από την πτώση της χούντας, και στην ατμόσφαιρα της ελληνικής κοινωνίας δέσποζε η πολιτικοποίηση. Παλιρροιακή και υπερπολύμορφη. Μεταμεσονύκτια ώρα λοιπόν στον Βύρωνα της Αττικής, τρεις μαθητές της Ε’ Γυμνασίου (αντίστοιχης της σημερινής Β΄ Λυκείου) κολλούσαμε στον μαντρότοιχο του σχολείου μας φωτοτυπίες μιας χειρόγραφης αφισούλας για την εργατική πρωτομαγιά. Φυσικά ασπρόμαυρες, μεγέθους Α4, σε λίγα αντίτυπα που τα άντεχε το μαθητικό μας χαρτζιλίκι.
Στην αφισούλα είχα χωρέσει (όλα ζωγραφισμένα και γραμμένα με το χέρι) επάνω μια υψωμένη γροθιά με φόντο έναν σταυρό, δίπλα του μνεία της εργατικής πρωτομαγιάς και από κάτω το απόσπασμα της Καινής Διαθήκης, όπου ο απόστολος Ιάκωβος ξεστομίζει φοβερές απειλές κατά των πλουτοκρατών που στερούν το δίκαιο μεροκάματο από τους θεριστάδες. Η αφισούλα ήταν ανυπόγραφη. Δεν ήταν κάποιας οργάνωσης.

Τον μαντρότοιχο του σχολείου ήδη τον κάλυπτε ένα αδιανόητο κολάζ από πολύχρωμες κομματικές αφίσες. Κενός χώρος, ούτε για δείγμα! Έτσι, κάποιες από τις αφισούλες μας έπεσαν πάνω σε αφίσες του ΕΚΚΕ. Και, ω του θαύματος! Ακριβώς εκείνη τη στιγμή έσκασαν μύτη από τα σκοτεινά τρεις θηριώδεις αφισοκολλητές του ΕΚΚΕ σε φοιτητική ηλικία, κι αυτοί με τον κουβά και τις βούρτσες στο χέρι! Και άρχισε σύρραξη…

Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2023

Ο χριστιανισμός ως απελευθερωτικό κίνημα. - Του Χρήστου Λάσκου



Θανάσης Παπαθανασίου, Υποτέλεια, ιεραποστολή και Θεολογία της Απελευθέρωσης στην Άπω Ανατολή, REDnNOIR, σελ. 228




Είναι αδύνατο να συγκεντρώσεις τεράστιο πλούτο δίχως να διαπράξεις αμαρτία

Αστέριος Αμασείας


«Ποιο είναι το όφελος», ρωτάει ο Γρηγόριος Νύσσης, «αν δημιουργείς πολλούς φτωχούς και κατόπιν ανακουφίζεις έναν; Αν δεν υπήρχε το πλήθος των εκμεταλλευτών, δεν θα υπήρχε ούτε το πλήθος των εξαθλιωμένων».

Τα παραθέματα, νομίζω, είναι σαφή και ευκρινή. Δείχνουν με το δάχτυλο την εξαθλιωτική συνθήκη, που βιώνει διαχρονικά η πλειονότητα των ανθρώπων, και κατονομάζουν τους ενόχους. Είναι, μάλιστα, εκπληκτική η απόδοση της ευθύνης στους εκμεταλλευτές! Δηλώνοντας, με τον πιο ρητό τρόπο πως οι πλούσιοι είναι πλούσιοι ακριβώς επειδή είναι εκμεταλλευτές. Ο πλούτος τους δεν προέκυψε, απομυζήθηκε «μέσα στην αμαρτία».

Ενδιαφέρον είναι ότι η εκτίμηση αφορά, χωρίς εξαίρεση, τους πάντες: όσοι είναι πλούσιοι είναι αμαρτωλοί εξ ορισμού.

Έγραφα σε άρθρο μου στην Αυγή πριν από δέκα χρόνια, περίπου:

Αντίθετα με την κρατούσα άποψη, ο μαρξισμός αισθάνεται διαχρονικά πολύ οικεία με τα σχήματα των Ευαγγελίων. Και όχι μόνο.

Στη μακριά σειρά των χειραφετητικών κινημάτων, από τον Κλεομένη και τον Αριστόνικο, τον Σπάρτακο, τους Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης, τον Τόμας Μύντσερ και τους Αναβαπτιστές, τους Βρετανούς Levellers και τους Γάλλους εξισωτιστές επαναστάτες μέχρι τις μεγάλες εργατικές επαναστάσεις του 19ου ή του 20ου αιών, ο χριστιανισμός κατέχει περίβλεπτη θέση.

Για το σύνολο των μαρξιστών ιστορικών ο χριστιανισμός αντιπροσωπεύει μια μεγάλη εξέγερση των ταπεινών της ύστερης δουλοκτητικής αρχαιότητας. Και τα τεκμήρια, ως προς αυτό, δεν είναι μόνο ιστορικοϋλιστικά ή κοινωνιολογικά. Τα Ευαγγέλια, καθαυτά, αλλά και οι κοινοκτημονικές πρακτικές του πρώιμου χριστιανισμού είναι ο σημαντικότερος δείκτης.

Η οικειότητα, δε, γίνεται βαθειά, όταν ο αριστερός ακούει από το Χριστό να ισχυρίζεται πως «Μακάριοι είναι οι φτωχοί» ή, ακόμη περισσότερο, πως «ευκολότερο είναι να περάσει καραβόσκοινο από το μάτι της βελόνας, παρά να εισέλθει πλούσιος στο Βασίλειο του Θεού». Το ίδιο κι όταν διαβάζει την «Ομιλία προς τους πλουτούντας» του Μεγάλου Βασιλείου .

Πέμπτη 19 Οκτωβρίου 2023

Η αδικία στα μάτια του Θεού και των ανθρώπων - κ. Θανάσης Παπαθανασίου





Περιγραφή

Η αδικία έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης και αναφοράς στον φιλοσοφικό και κοινωνικό λόγο απ' αρχής των οργανωμένων κοινωνιών, όταν οι σχέσεις των ανθρώπων άρχισαν να μεταφράζονται και μέσω οικονομικών σχέσεων. 

Με την εμφάνιση αυτής της μορφής κοινωνικών «συμβολαίων» μεταξύ των ανθρώπων, η πλεονεξία και η θέληση για συσσώρευση του πλούτου άρχισε να γίνεται όλο και πιο έντονη. Η Αγία Γραφή, ήδη από την Παλαιά Διαθήκη μας διδάσκει την απάρνηση του άδικου πλούτου και της πλεονεξίας:

 «Ἀγαθὸν τὸ ὀλίγον μετὰ δικαιοσύνης ἢ πολὺ μετὰ ἀδικίας», όπως μας αναφέρεται στην ιστορία του Τωβίτ. Και το κήρυγμα της ακτημοσύνης γίνεται εμφανέστατο μέσα από τα λόγια του ίδιου του Κυρίου μας, ο οποίος μας προτρέπει να δώσουμε τον έναν χιτώνα, αν έχουμε δύο, αλλά και να προσφέρουμε τον ίδιο μας τον εαυτό στην υπηρεσία του συνάδελφού μας. 

Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου 2023

Η μαγική αντίληψη της θρησκευτικότητας



ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ 


Η κατά παράδοση θαυματουργή εικόνα της Παναγίας "Φοβερά Προστασία" εστάλη από το Άγιο Όρος και έγινε δεκτή από την τοπική εκκλησία στα Τρίκαλα - διαβάζουμε στον τύπο.


Οδυνηρό!

 Όχι διότι είναι τάχα μια καθαρά θρησκευτική πράξη, την οποία δεν κατανοούν όσοι δεν συμμερίζονται την πίστη, και άρα την κακολογούν. Αλλά διότι είναι μια πράξη που όχι μόνο φαίνεται να υποτιμά την έννοια της υλικής βοήθειας, αλλά (όσο κι αν ακουστεί ίσως περίεργο) φαίνεται ότι πλήττει την ίδια την χριστιανική πίστη.

Εξηγούμαι: 

Καθαρά θρησκευτική πράξη είπαμε;

«Θρησκεία καθαρή κι αμόλυντη για το Θεό και Πατέρα είναι αυτή: Να συμπαραστέκεστε στα ορφανά και στις χήρες όταν υποφέρουν, και να διατηρείτε αγνό τον εαυτό σας από την επιρροή του αμαρτωλού κόσμου» (Καινή Διαθήκη, επιστολή Ιακώβου 1:27).


1. Ορφανά και χήρες είναι η έκφραση με την οποία παγίως η Αγία Γραφή δηλώνει τους αδύναμους, τους ευάλωτους, αυτούς που δεν έχουν κοινωνικό στήριγμα. 

2. Ποιος είναι λοιπόν ο αμαρτωλός κόσμος από την επιρροή του οποίου οι πιστοί καλούνται να διατηρούν αγνό τον εαυτό τους; Ένας κόσμος ο οποίος δεν συμπαραστέκεται στα ορφανά και στις χήρες όταν υποφέρουν. 

Κυριακή 6 Αυγούστου 2023

6 Αυγούστου: γιορτή της Μεταμόρφωσης



6 Αυγούστου: γιορτή της Μεταμόρφωσης,
ξεμπρόστιασμα δύο εξίσου ζοφερών πειρασμών των πιστών:   

1) του πειρασμού να αποσυρθούν από τη λάσπη της ιστορίας, να δραπετεύσουν από τα ζόρικα της κοινωνίας, και να «αναπαυτούν» σε κάποια υπέροχη θεοτική εμπειρία, σαν μια πνευματική ελίτ.                                                                                            2) του πειρασμού, οι πιστοί να εισέλθουν στην ιστορία και στον δημόσιο βίο ως κατακτητές που θα καθυποτάξουν τον κόσμο. 

Στο περιστατικό της Μεταμόρφωσης, o Χριστός απάντησε στους πειρασμούς αυτούς με τη   σ ι ω π ή   και με τη   π ρ ά ξ η : Προσπέρασε το αίτημα του Πέτρου για εγκατάστασή τους στη θεοτική εμπειρία του βουνού, και κατέβηκε από το βουνό της θεοτικής εμπειρίας για να συνεχίσει την πορεία του με τους ταλαίπωρους της ιστορίας. Αμέσως μετά την κατάβασή του Χριστού από το βουνό, το ευαγγέλιο αφηγείται τη συνάντησή του με δυστυχισμένους που ζητούσαν θεραπεία. Η πορεία του Χριστού δεν είναι η περαντζάδα ενός celebrity.  

Πέμπτη 13 Ιουλίου 2023

Απ-ανθρωποποίηση; Η «μεγάλη επανεκκίνηση» και το παιχνιδιάρικο «απο-»

από Θανάσης Παπαθανασίου



Η γλώσσα είναι πράμα ανυπόταχτο. Έχει την κοίτη της, μα ταυτόχρονα έχει και δύναμη να ανοίγει νέες κοίτες προκειμένου να εκφράσει ζωντανά την ολοζώντανη ζωή και να την πηδαλιουχήσει (και τα δύο). Χαρακτηριστικά ανυπόταχτο είναι το «απο-» στην αρχή των λέξεων: άλλοτε εντείνει το νόημα της λέξης της οποίας προτάσσεται (όπως αποξένωση, αποσάθρωση), ενώ άλλοτε το ανατρέπει (όπως απασφάλιση, απάνθρωπος). Κανόνας που να υποχρεώνει το «απο-» να είναι μόνο το ένα ή μόνο το άλλο, δεν υπάρχει. Μοιάζει με την ανοιχτωσιά της ζωής και την πολυσημία των ανθρώπινων επιλογών.

ΑΠΑΝΘΡΩΠΟ λέμε αυτόν που απεμπολεί τη ανθρωπιά. Η λέξη χρησιμοποιείται με ηθική φόρτιση. Δηλώνει εκείνον που δεν νιώθει, που δεν πονά τον άλλον. Να πάλι μια ανυπόταχτη λέξη: άλλο το «πονάω (συμπονάω) τον άλλον», άλλο το «πονάω (προκαλώ πόνο σ)τον άλλον». Στην καθημερινή και λαϊκή χρήση της, λοιπόν, η ανθρωπιά (το να είσαι όντως άνθρωπος) δεν ορίζεται από την χημεία των συστατικών σου, αλλά από τη σχέση σου με αυτόν που βρίσκεται έξω από σένα. Με άλλα λόγια, άνθρωπος που έχει υπέροχες απαντήσεις στις μικροβιολογικές του εξετάσεις, αλλά δεν αγαπά, δεν είναι όντως άνθρωπος.

Ωστόσο έχουν πλημμυρίσει τον χώρο του δημόσιου διαλόγου και απόψεις οι οποίες διαφορετικά ορίζουν την ανθρωπιά. Η ενίσχυση της ατομικής χημείας μέσω της τεχνολογίας, και το ξεπέρασμα της ηθικής κατανόησης της ανθρωπιάς, εμφανίζονται ως υπόσχεση για φτάσιμο σε κάτι που παρουσιάζεται ως αληθινή πραγμάτωση του ανθρώπου, ως ριζική επανεκκίνησή του. Ο λεγόμενος «μετανθρωπισμός», ο «υπερανθρωπισμός», η «αθανατοποίηση» (ιμορταλισμός) κ.λπ. ανήκουν (μ’ όλες τις επιμέρους διαφοροποιήσεις τους) σ’ αυτή την οπτική.

Κυριακή 25 Ιουνίου 2023

ΔΥΟ ΓΑΪΔΟΥΡΙΩΝ ΑΧΥΡΑ, ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ! ΣΑΝΟ, ΠΟΤέ!


Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Αναπλ. Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας

Αρχισυντάκτης του περιοδικού «Σύναξη»


Ετούτες οι εκλογές (του 2023) έχουν σημαδευτεί από την θορυβώδη είσοδο της επίκλησης της χριστιανικής πίστης στο πολιτικό προσκήνιο. Μέσα στην πανευρωπαϊκή και παγκόσμια ενίσχυση φαιών και μαύρων κινημάτων, δεν αποτελεί διόλου έκπληξη το ότι η είσοδος αυτή δεν αφορά παρουσίες Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Αφορά κόμματα διαποτισμένα από θρησκευτικό φονταμενταλισμό, του οποίου βασικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής τρία: 1) Επιθετικός σταυροφορικός λόγος που ισχυρίζεται πως είναι μαρτυρία, 2) Δίψα για θεοκρατία, δηλαδή για νομική επιβολή των αξιωμάτων της εκκλησιαστικής κοινότητας εφ’ όλης της κοινωνίας, και 3) Αποθέωση της αυτοχθονίας, δηλαδή ανάδειξη της βιολογικο-εθνικής προέλευσης σε αποφασιστικό κριτήριο προσδιορισμού των ανθρώπων και της στάσης απέναντί τους. Και τα τρία χαρακτηριστικά κρώζουν υπέρ της Ορθοδοξίας, μα αποτελούν ριζικά αντιχριστιανικές πεποιθήσεις.

Το παρόν σημείωμα, ίσα που προκάμω να το γράψω, μέσα σε στιγμές πολύ δύσκολες για μένα. Το γράφω ως προσημείωση αναλυτικότερου κειμένου, που ίσως να καταφέρω να φτιάξω αργότερα. Μου είναι αδύνατο να αναλύσω εδώ αυτά τα τρία χαρακτηριστικά. Έχω γράψει κατ’ επανάληψη εδώ και χρόνια, και (συγχωρέστε με, αλλά) σε τυχόν ενδιαφερόμενους ευχαρίστως να θέσω υπόψη τους δημοσιευμένα κείμενά μου.

Μολονότι λοιπόν είναι επείγουσα και ζωτική ανάγκη η διαύγεια και η ετοιμότητα να μοιράζει κανείς δυο γαϊδουριών άχυρα, δεσπόζει η θολούρα και κάνει περίπατο η φαλκίδευση. Όχι μόνο από σαμάνους του εκκλησιαστικού χώρου, αλλά και από αριστερούς που απλώς ταυτίζουν το θρησκευτικό φαινόμενο με τις φονταμενταλιστικές διαστροφές του. Αμφότεροι βολεύονται προσφέροντας σανό για γίδια: στα πνευματικοπαίδια τους οι πρώτοι, στον αυτιστικό κύκλο τους οι δεύτεροι. Αμφότεροι, ανίκανοι και απρόθυμοι να μοιράσουν δυο γαϊδουριών άχυρα.
Κατά τη γνώμη μου το σκηνικό αυτών των εκλογών έχει βαθιές ρίζες, οι οποίες πρέπει να μελετηθούν από κάθε σοβαρό άνθρωπο (είτε πιστό είτε άπιστο είτε αγνωστικιστή). Παραθέτω στη συνέχεια επισημάνσεις που είχα κάνει πριν από 19 χρόνια (κείμενο που πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χριστιανική», 19-2-2004, και αναδημοσιεύτηκε επεξεργασμένο στο βιβλίο μου «Η Ρήξη με το Μηδέν. Σφηνάκια Πολιτικής Θεολογίας», εκδ. Αρμός, 2015). Οι επισημάνσεις είχαν αφορμή το πολιτικό κίνημα της «Χριστιανικής Δημοκρατίας», το οποίο είχε ιδρύσει ο μακαρίτης Νίκος Ψαρουδάκης (και ο οποίος είχε γίνει γνωστός για την αντιδικτατορική δράση του). Φρονώ ότι οι επισημάνσεις ισχύουν σήμερα και μάλιστα νιώθω ότι αυτά που προ ετών φαίνονταν σπερματικά, βρίσκονται πλέον σε πλήρη ανάπτυξη (μολονότι ο αναγνώστης θα το καταλάβει, διευκρινίζω εκ των προτέρων ότι την «Χ.Δ.» -και ειδικά την χριστιανοσοσιαλιστική συμβολή της- δεν της συναριθμώ στους «θρησκευόμενους» σχηματισμούς των τρεχουσών εκλογών, αλλά την αντιδιαστέλλω από αυτούς). Ακολουθούν οι εν λόγω επισημάνσεις μου:

ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ «ΑΠΟΥΣΙΑ Ή ΠΑΡΟΥΣΙΑ;»,

ΣΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ «ΤΙ ΕΙΔΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ;»

«Μιλώντας κάπως σχηματικά, θεωρώ βασικό να αντιδιαστείλουμε το χριστιανοδημοκρατικό αίτημα από το χριστιανοσοσιαλιστικό. Το χριστιανοδημοκρατικό αίτημα νοιάζεται ιδιαιτέρως για τον θεσμικό εξηθικισμό της κοινωνίας, τον κυριαρχικό ρόλο της εκκλησιαστικής ιεραρχίας στην κοινωνία, την ταύτιση κοινωνίας και εκκλησιαστικής κοινότητας και την οικοδόμηση του κράτους του Θεού. Το χριστιανοσοσιαλιστικό, αντιθέτως, χαρακτηρίζεται από την αμφισβήτηση του όποιου κατεστημένου (κοινωνικού, πολιτικού ή θρησκευτικού), την αναγνώριση ότι κοινωνία και εκκλησιαστική κοινότητα δεν συμπίπτουν, την ταξική ευαισθησία και τη δυσανεξία προς τα θεοκρατικά οράματα. Στην πορεία της “Χριστιανικής Δημοκρατίας” (όπως και άλλων ρευμάτων) μπορούν να εντοπιστούν αμφότερα τα αιτήματα, με ανάλογες επιδράσεις, κάθε φορά, πάνω στην εκκλησιαστική συνείδηση. Κοντολογίς, το πρώτο αίτημα εκτρέφει περισσότερο την ισχύ, ενώ το δεύτερο την ελευθερία (σημειωτέον ότι στη διαμόρφωση του δευτέρου συνέβαλε ιδιαιτέρως η θεωρητική και πρακτική δουλειά της «Χριστιανοσοσιαλιστικής Σπουδαστικής Κίνησης» και των συνεργαζομένων της στα πανεπιστήμια, και της “Ελληνικής Χριστιανοσοσιαλιστικής Οργάνωσης Νέων”, νεολαίας της Χ.Δ., στον ευρύτερο πολιτικό χώρο, κατά τη δεκαετία του 1980).

Στον εκκλησιαστικό χώρο διείσδυση είχε, με διαφόρους τρόπους και σε διαφόρους βαθμούς, το χριστιανοδημοκρατικό αίτημα. Μετά τον εμφύλιο (1949), η πλειονότητα της εκκλησιαστικής ηγεσίας διαπίστωνε ότι η δεξιά την εκπροσωπούσε επαρκώς, αίσθημα που ενισχύθηκε και μετά την πτώση της χούντας (1974), οπότε η εκκλησιαστική ηγεσία είχε βρεθεί σε αμυντική θέση απέναντι στην αριστερίζουσα περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, επικράτησε η θέση υπέρ της μη συμμετοχής των χριστιανών στις πολιτικοκοινωνικές διεργασίες. Αυτός υπήρξε ένας από τους λόγους για τους οποίους κυριάρχησε σιγά σιγά η εικόνα μιας Εκκλησίας που αυτοπεριορίζεται σε μια “πνευματική” σφαίρα και απουσιάζει από την «κοινωνική». Βέβαια, έμμεσα και άρρητα, συμμετοχή χριστιανών υπήρχε, αλλά με την ένταξή τους σε συντηρητικούς κομματικούς σχηματισμούς. Όχι με την ανάπτυξη διακριτής και κριτικής πολιτικοποιημένης χριστιανικής σκέψης.

Παρασκευή 16 Ιουνίου 2023

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου - Καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας: Στην εκκλησία…«μυρίζει μπαρούτι ξανά»


Της Μαριάνθης Πελιβάνη

Ο Θανάσης Παπαθανασίου είναι αν. καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας, και διευθυντής του θεολογικού περιοδικού Σύναξη. Ανήκει στη μειοψηφία εκείνη των ανθρώπων της εκκλησίας και της θεολογίας που υψώνουν τη φωνή τους και αναμετρώνται με τον εκκλησιαστικό σκοταδισμό και συντηρητισμό. «Η θεολογία, για να είναι χριστιανική, οφείλει να είναι απελευθερωτική, από τη φύση της» υποστηρίζει και δίνει τη μάχη του κόντρα στον χριστιανικό φονταμενταλισμό. Με αφορμή τις αντιδράσεις που προκάλεσε ο π. Αλέξανδρος Καριώτογλου με τα κορίτσια που ντύθηκαν «παπαδάκια», συζητάμε για το τι δεν πάει καλά στην εκκλησία…

Κύριε Παπαθανασίου ισχύει ότι ο συγκεκριμένος ιερέας, ο οποίος παρεμπιπτόντως λειτουργούσε κι εργαζόταν για την εκκλησία αμισθί, όντας συνταξιούχος εκπαιδευτικός, τέθηκε σε αργία;

Αυτό έχουμε πληροφορηθεί. Το λέω έτσι, διότι, απ’ όσο γνωρίζω, η αργία του ανακοινώθηκε προφορικά, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα να ονομαστεί αργία ή... χορήγηση άδειας! Ένα από τα ερωτηματικά εδώ είναι, ποιο είναι το κατηγορητήριο. Η πράξη άλλωστε για την οποία εξεμάνησαν αυτοί που δημιούργησαν το θέμα, είναι κάτι το οποίο γίνεται επί καιρούς πολλούς σε άπειρες Ορθόδοξες εκκλησίες: απλώς υπηρεσία κατά τη θεία Λειτουργία. Ό,τι ακριβώς τα αγόρια παπαδάκια. Ούτε καν την ανάδειξη διακονισσών. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι υπόβαθρο όλων αυτών είναι ο βαθύς μισογυνισμός και οι θεολογικές στρεβλώσεις, με τις οποίες έχουμε πολύν δρόμο μπροστά μας. Αλλά καθαυτήν η επίδικη πράξη (αυτό δηλαδή που επισύρει έπαινο ή ποινή) αφορά απλώς την πεπατημένη για τα παπαδάκια. Το συνολικό σκηνικό είναι τέτοιο, ώστε θα μπορούσες ίσως να πιθανολογήσεις ότι κάποιοι επιθυμούν (και μεθοδεύουν;) το ξήλωμα της συγκεκριμένης κοινότητας (ή και παρόμοιων κοινοτήτων), με διάφορα πνευματικά και υλικά συμφραζόμενα. Αν μια τέτοια πιθανολόγηση είναι απλώς φαντασίωση (όπως και εύχομαι) ή έχει βάση, θα το δείξει η πορεία των πραγμάτων. 

«Μυρίζει μπαρούτι ξανά για τη θέση των γυναικών στη λειτουργική ζωή της εκκλησίας», γράφετε σε ανάρτησή σας στο facebook (5-6-2023), και παράλληλα, θυμίζετε την φωτογραφία της μοναχής Μαγδαληνής Μουστάκα, την οποία ο άγιος Νεκτάριος χειροθέτησε διακόνισσα περί το 1914. Ποια είναι η εκκλησιαστική παράδοση για τις διακόνισσες; Υπάρχουν κανόνες που περιορίζουν τη συμμετοχή της γυναίκας στη λατρεία της εκκλησίας;

Όταν μιλάμε για διακόνισσες (και για τον θεσμό των διακονισσών) δεν εννοούμε γυναίκες οι οποίες διακονούν με την ευρεία έννοια (δηλαδή υπηρετούν) κάποιον τομέα της εκκλησιαστικής ζωής, όπως η κατήχηση, τα φιλόπτωχα ταμεία κλπ. Εννοούμε ειδικά γυναίκες στις οποίες ανατίθενται καθήκοντα και αρμοδιότητες με χειροτονία, γυναίκες δηλαδή οι οποίες βρίσκονται σε κάποια βαθμίδα ιεροσύνης. Οι διακόνισσες λοιπόν έχουν πολύ μακρά ιστορία (συναντάμε διακόνισσες ήδη στην πρώτη εκκλησία και σε κείμενα της Καινής Διαθήκης), ο θεσμός τους διαμορφώθηκε μέσα στην εκκλησιαστική διαδρομή και κράτησε επί αιώνες, μέχρι την σταδιακή αποδυνάμωσή του στα τέλη, περίπου, της βυζαντινής περιόδου. Πλέον έχουμε στη διάθεσή μας πλούσιο υλικό για την υπόθεση αυτή, και στον θεολογικό χώρο το θέμα είναι ξεκάθαρο.

Κυριακή 4 Ιουνίου 2023

Προς Θεού, όχι αεροστεγείς!



Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου, 

Αν. Καθηγητή της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας, Διευθυντή του περιοδικού «Σύναξη»

Σχόλιο στη γιορτή του Αγίου Πνεύματος και της Πεντηκοστής


Η λέξη «πνεύμα» σημαίνει φύσημα, άνεμος
. Από τον πλούτο της πανανθρώπινης εμπειρίας και των ανθρώπινων γλωσσών, αυτό –το φύσημα, ο άνεμος– προκρίθηκε, για να σκιαγραφηθεί μια ύπαρξη ασύλληπτη, ελεύθερη, ασυμμάζευτη: το Άγιο Πνεύμα. Γιατί έτσι εμφανίζεται στην χριστιανική αφήγηση αυτή η θεϊκή υπόσταση: ως κάποιος που βρίσκεται παντού, γεμίζει τα πάντα, χαρίζεται σε όλους, αγγίζει όλους, μα… δεν αρπάζει κανέναν!

Παρόν παντού, κι ωστόσο μάστορας στην έκπληξη! Ίσως ακούγεται παράδοξο αυτό, γιατί κάτι που ήδη βρίσκεται εδώ, δεν αποτελεί έκπληξη! Μα ακριβώς αυτή η παραδοξολογία θέλει να δείξει πως για την πίστη το Πνεύμα δεν είναι μια απρόσωπη απεραντοσύνη (όπως είναι π.χ. το πέλαγος ή η ατμόσφαιρα ή η βαρύτητα), αλλά μια απεραντοσύνη με προσωπικότητα. Όχι δηλαδή ως κάτι που απλώς υπάρχει, αλλά ως κάποιος που δρα και επιθυμεί και αποζητά με κάθε άνθρωπο σχέση προσωπική. Γι’ αυτό άλλωστε είπα πως δεν αρπάζει κανέναν. Δεν είναι ούτε σαν τον τυφώνα που σαρώνει, ούτε καν σαν τον αέρα που τον εισπνέεις υποχρεωτικά. Είναι, θα έλεγα, ο μόνος άνεμος που θέλει τη συγκατάθεσή μου για να περάσει στα πνευμόνια μου.

Είναι μάστορας στην έκπληξη, γιατί φέρνει απρόσμενες προοπτικές, οι οποίες δεν μπορούν να γεννηθούν από τη νομοτέλεια της φύσης και από την εντελέχεια του κόσμου. Χαρίζει στο σύμπαν δυνατότητες τις οποίες αυτό δεν τις έχει από μόνο του. Το προσκαλεί δηλαδή σε έναν νέο τρόπο ύπαρξης, όπου τον τελευταίο λόγο δεν τον έχει ο θάνατος. Είναι ο τρόπος ύπαρξης μιας συντροφιάς η οποία δονείται από την αγάπη, δίχως λήξη και δίχως πλήξη. Γιατί καθένας της συντροφιάς κινείται αδιάκοπα με πόθο προς τους άλλους, και ποτέ όλοι τους δεν γίνονται πολτός, ούτε κονιορτός. Τη συντροφιά αυτή οι χριστιανοί την λένε Αγία Τριάδα.

Θάνατος είναι το βιολογικό τέρμα, θάνατος είναι και η μισαλλοδοξία, θάνατος και οι μικροί ή μεγάλοι ολοκληρωτισμοί. Το Άγιο Πνεύμα λοιπόν φυσά στα μάτια για να καθαρίσει τη ματιά, φυσά στην καρδιά για να την αποτοξινώσει, φυσά απελευθέρωση, φυσά ώστε η ζωή να γίνει κοινωνία με την ουσιαστικότερη έννοια του κοινωνείν: ολόκληρη η ζωή να είναι ολονών, κι όχι να κατακερματίζεται σαν λεία που την μοιράζονται μεταξύ τους πειρατές. Και κάθε εταίρος αυτής της ζωής να είναι πρόσωπο διαφορετικό και μοναδικό, μα όχι μοναχικό – σαν τη συντροφιά που προανέφερα δηλαδή.

Δευτέρα 10 Απριλίου 2023

Με μεγάλο ενδιαφέρον πραγματοποιήθηκε η ομιλία και συζήτηση με θέμα: «Ανάσταση: Ψευδαίσθηση ή Επανάσταση»

Αν δεν πρόκειται να καταργηθεί ο θάνατος, κι αν ο θάνατος είναι κυριολεκτικά και απόλυτα η αυλαία, κι αν το "Χριστός Ανέστη" είναι ένα γλυκό ψεύδος, τότε κανένα από τα ωραία του ανθρώπου (η αγάπη, η ομορφιά, η αλληλεγγύη) δεν πρόκειται να νικήσει. Κανένα δεν πρόκειται να ανοιχτεί στην ελευθερία. Θα σβήσουν όλα μέσα στο τελικό τίποτα. Θα έχουν υπάρξει ως φλόγες υπέροχες μα φευγαλέες, που δεν μπόρεσαν να μεταμορφωθούν σε φωτιά άσβεστη. 

Αναρτώ στη συνέχεια την σύντομη αποτύπωση της ομιλίας μου ("Ανάσταση: Ψευδαίσθηση ή Επανάσταση;") και της συζήτησης που έγινε στον αγαπημένο τόπο μου, τον Βύρωνα, την Κυριακή των Βαΐων 2023, όπως την δημοσιεύει η μαχητική ιστοσελίδα "Ρωγμή στην Ενημέρωση και τα δρώμενα του Βύρωνα". Όλους τους ευχαριστώ, άθεους και ένθεους στοχαζόμενους φίλους, που ανταμώσαμε εκεί. 

Και (πράγμα που ένιωθα έντονα την ώρα την εκδήλωσης) χάρηκα που έγινε αυτή η κουβέντα ανήμερα των Βαΐων, ημέρα του εκτελεσμένου από τους Ναζί θείου μου, του οποίου και φέρω το όνομα. Επί 79 χρόνια ο Βάιος Παπαθανασίου είναι... τι; Νεκρός! Ήτοι, ανύπαρκτος; Η καρδιά μου, πίνοντας απ' το κρασί της πίστης, λέει πως ο θείος Βάγιας (που έφυγε πριν γεννηθώ) ζει ήδη 79 δικά μας χρόνια στη "χώρα των ζώντων", με άλλον τρόπο ύπαρξης. Καλή Ανάσταση, καλή λαχτάρα για την Ανάσταση με πράξη και λόγο και ψυχή.

Θανάσης - Βάϊος Ν. Παπαθανασίου / Μ. Δευτέρα, 10-4-2023

___________________

Με μεγάλο ενδιαφέρον πραγματοποιήθηκε η ομιλία και συζήτηση με θέμα: «Ανάσταση: Ψευδαίσθηση ή Επανάσταση»


Στον περιοδικό Τύπο και στη βιβλιογραφία εμφανίζεται πληθώρα άρθρων, σχετικά με την ιστορική, θεολογική και πολιτιστική προσέγγιση για το Πάσχα και την Ανάσταση.

Την Κυριακή 9 Απριλίου πραγματοποιήθηκε μια διαφορετική εκδήλωση για την Ανάσταση στο Βύρωνα.

Προσκαλεσμένος του μικρασιατικού συλλόγου ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ ΣΤΕΓΗ, ο θεολόγος Θανάσης Ν. Παπαθανασίου μίλησε με θέμα:

«Ανάσταση: Ψευδαίσθηση ή Επανάσταση;»



Ο Θανάσης Παπαθανασίου με το ζεστό, μεστό του λόγο «καθήλωσε» τους παραβρισκόμενους και τις παρευρισκόμενες που είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την εξαίρετη του ομιλία του, έδωσε μια ιδιαίτερη προσέγγιση στο νόημα της Ανάστασης.

Την εκδήλωση προλόγισε ο Πρόεδρος του συλλόγου Δημήτρης Σάρολας ο οποίος καλωσόρισε όλες και όλους που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του συλλόγου, ευχαρίστησε και έδωσε το λόγο στον Απόστολο Κοκκόλια, υπεύθυνο πολιτισμού της Πανιωνίου Στέγης για να παρουσιάσει τον ομιλητή, ο οποίος είναι Αναπλ. Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας (δημόσια πανεπιστημιακή σχολή) και διευθυντής του Περιοδικού ΣΥΝΑΞΗ. Ο κ. Παπαθανασίου διετέλεσε και δημοτικός σύμβουλος το 2014-15 για σύντομο διάστημα, με την δημοτική αρχή Κατωπόδη. Όπως ανέφερε ο κ. Κοκόλιας, πρόκειται για έναν θεολόγο που διαφοροποιείται από την σκοταδιστική αντίληψη περί θρησκείας.

Σάββατο 18 Μαρτίου 2023

Πόσο σημαντικό είναι το Ευαγγέλιο για τον κ. Αμβρόσιο Λενή;


Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου 

Πόσο σημαντικό είναι το Ευαγγέλιο για τον κ. Αμβρόσιο Λενή; 


1.
Τους Χριστιανούς που παίρνουν τοις μετρητοίς το Ευαγγέλιο, το οποίο λέει πως «ο Θεός αγάπη εστί» και πως το μείζον που θα μείνει αιώνιο είναι η αγάπη*, ο κ. Αμβρόσιος Λενής τους χλευάζει εδώ και πολύν καιρό ως «αγαπούληδες του Θεού». 

2.
Ο κ. Αμβρόσιος Λενής φέρεται να είπε στην απολογία του: «Το φτύστε τους είναι το λιγότερο. Αν είχα όπλο και μπορούσα από το νόμο, θα το χρησιμοποιούσα να τελειώνουμε». Αυτό που προφανώς υπολογίζει ο κ. Αμβρόσιος Λενής είναι ο νόμος, και γι’ αυτό δεν κάνει πράξη την επιθυμία του. Αλλά το θέμα είναι άλλο: Πόσο υπολογίζει το Ευαγγέλιο, το οποίο μετακινεί το κέντρο βάρους στην  π ρ ό θ ε σ η   του ανθρώπου, και θεωρεί υπόλογο αυτόν που επιθυμεί να πράξει αλλά εμποδίζεται από διαφόρους εξωτερικούς λόγους**. 

Ο κ. Αμβρόσιος Λενής φέρει την ιδιότητα επισκόπου της ελλαδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το θέμα δεν είναι αν πρόκειται για αμαρτωλό άνθρωπο ή όχι. Όλοι αμαρτωλοί είμαστε. Το θέμα είναι ότι ως επίσκοπος οφείλει να «ορθοτομεί τον λόγον της αληθείας», πράγμα για το οποίο οι Χριστιανοί προσευχόμαστε σε κάθε θεία Λειτουργία. Σοφά η θεία Λειτουργία δεν θεωρεί δεδομένο ότι ο επίσκοπος αυτόματα και μαγικά ορθοτομεί, αλλά ζητεί από τους πιστούς να εύχονται ώστε ο επίσκοπος όντως να ορθοτομεί.

Εδώ λοιπόν έχουμε το κορυφαίο πρόβλημα: πόσο σημαντικό είναι το Ευαγγέλιο για έναν επίσκοπο! 

Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2023

«Η διαφορά μεταξύ κατάγματος και αυτοάνοσου».


Του Θανάση Ν Παπαθανασίου 


Όταν βρέχει, τη βροχή τη λέμε βροχή. Πολύ σωστά! Κι όταν χιονίζει, το χιόνι το λέμε χιόνι. Πώς αλλιώς; Χρειάζεται να ονοματίζουμε την πραγματικότητα, για να καταπιαστούμε με αυτήν. 

Παρόμοια, όταν ψυχολόγοι, θεολόγοι, κοινωνιολόγοι κλπ μιλάμε για την σημερινή κοινωνική μας πραγματικότητα, ονοματίζουμε τη νεωτερικότητα και τη μετανεωτερικότητα, ονοματίζουμε τον καταναλωτισμό, ονοματίζουμε την εκκοσμίκευση και τη μεταεκκοσμίκευση, ονοματίζουμε το ψηφιακό σύμπαν, μα... για δες! Σπανίως ονοματίζεται (και εξετάζεται) και το οικονομικό σύστημα το οποίο συναπαρτίζει και συνέχει την σημερινή μας πραγματικότητα! Γιατί άραγε ο καπιταλισμός (με οιονδήποτε επιθετικό προσδιορισμό) σπανίως ονοματίζεται;... Πώς γίνεται να θες να μιλήσεις για το σήμερα, αλλά να μην ασχολείσαι με το χιόνι όταν χιονίζει; 

Το Σάββατο 11 Φεβρουαρίου έκανα μια ομιλία στην οποία έδωσα τον τίτλο «Η διαφορά μεταξύ κατάγματος και αυτοάνοσου». Στο πλαίσιο της συζήτησης για την ενδοοικογενειακή βία, προσπάθησα να ρίξω θεολογική ματιά στην ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ, την ΔΟΜΙΚΗ βία, η οποία θρέφει διάφορες βίες στη συνέχεια. Μελετώντας κοινωνίες που πέρασαν, μιλάμε για (και: κρίνουμε την) φεουδαρχία, μιλάμε για (και: κρίνουμε τη) σοβιετία, κοκ. Όταν ζούμε στον καπιταλισμό, δεν θα μιλήσουμε άραγε για (και: δεν θα κρίνουμε τον) καπιταλισμό; Τι τρέχει;