Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Πέμπτη 13 Ιουλίου 2023

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ; π. Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης


Ζούμε στην εποχή της νεωτερικότητας, της οποίας τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά είναι ότι ο άνθρωπος θεωρεί τον εαυτό του καθολικά χειραφετημένο, απελευθερωμένο από οποιαδήποτε αυθεντία, ακόμη και τον ίδιο τον Θεό. Ο άνθρωπος, σύμφωνα και με τα διδάγματα του Διαφωτισμού, στηρίζεται αποκλειστικά στη δική του λογική και  προοδεύει συσσωρεύοντας διανοητική γνώση. Κυριαρχεί και εξουσιάζει τη φύση, ενώ δρα με αυτονομία και αυτοδιάθεση, καθυποτάσσοντας μάλιστα και την ετερότητα. Είναι βέβαια αλήθεια, όπως παρατηρεί και ο  Αντόρνο, ότι η λογική της ανθρώπινης απελευθέρωσης μετεξελίσσεται στον Διαφωτισμό βαθμιαία σε αυταρχισμό και καταπίεση.

Η νεωτερικότητα βρίσκεται σε ρήξη με την παράδοση και την θρησκεία. Το μεταμοντέρνο ιδίως άτομο αποθεώνει το εφήμερο και το αποσπασματικό, υπονομεύει την αίσθηση της Ιστορίας ως συνέχειας και προβάλλει την αποσπασματικότητα. Η μεταμοντέρνα συνθήκη  μεταβάλλει μάλιστα το εγώ σε ένα σύνολο από σκόρπιες ιδιότητες και πρακτικές, αμφισβητώντας την έννοια της προσωπικής ταυτότητας. Ο ατομισμός παρ’ όλα αυτά κυριαρχεί, αποθεώνεται η πρόσκαιρη προτίμηση του υποκειμένου, η δυνατότητα για κάθε λογής «αυτοέκφραση» και «απελευθέρωση. Το υποκείμενο θηρεύει την πρόσκαιρη ηδονή και αναζητεί την ευτυχία στην ενισχυμένη του θέληση και τον βολονταρισμό, ενώ εξυμνείται ο καταναλωτισμός, καθώς πια εκλείπουν ιδανικά και αξίες. Οι λεγόμενες «μεγάλες αφηγήσεις», τόσο της Ιστορίας όσο και της προσωπικής ταυτότητας και συνέχειας, βάλλονται, για να θεωρηθεί τελικά ο εαυτός ως ένα συνονθύλευμα ατάκτως ερριμμένων αντιλήψεων, πίστεων, πρακτικών και δραστηριοτήτων. Τα μείζονα ερωτήματα της γνώσης απαντώνται με κοσμικούς καθαρά όρους και εξοβελίζεται η μεταφυσική και η θεολογία, ενώ κάθε απάντηση σε ερωτήσεις του τύπου «πώς επιτυγχάνουμε την αληθινή γνώση;» ή «πώς μπορούμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας;» γίνεται αυτομάτως προβληματική και αμφιλεγόμενη. Ο αστικός εκσυγχρονισμός έχει αποκόψει τον άνθρωπο ακόμη περισσότερο από τις παραδοσιακές του ρίζες και καταβολές, οπότε έχουμε να κάνουμε με την διάλυση της κοινότητας και των συλλογικών παραδόσεων. Διακηρύσσεται ότι δεν υπάρχει μία, αλλά πολλές αλήθειες ταυτόχρονα, ενίοτε και σε σύγκρουση μεταξύ τους και η ελευθερία φθάνει να συνδέεται με την αυθαιρεσία, ενώ το άτομο απαγκιστρώνεται από κάθε κοσμική ιερότητα και κοσμολογική τάξη. Η νεωτερική ελευθερία επέβαλε την αίσθηση του παραλόγου του κόσμου, γέννησε τον υπαρξισμό και την θήρευση του παραλογισμού της πραγματικότητας. Περιγράψαμε μόλις την «μεταμοντέρνα συνθήκη».

Ποια πρέπει να είναι η στάση μας απέναντι στην μοντέρνα και μεταμοντέρνα συνθήκη; Μερικοί μιλούν για συμβιβασμό με την μοντερνικότητα και για την ανάγκη η Εκκλησία να υποχωρήσει έναντι των τρεχουσών εξελίξεων. Οι σύγχρονοι φιλοκαλικοί Πατέρες αντιθέτως κάνουν λόγο για την ανάγκη να μην νοθευτεί το γνήσιο χριστιανικό κήρυγμα με την τρέχουσα συγκυρία. Αυτό είναι το αληθινό πρόβλημα. Ο π. Συμεών Κραγιόπουλος μιλά για τον κίνδυνο να εκκοσμικευθεί η Εκκλησία, από τον συμβιβασμό με τον κόσμο. Θα παρουσιάσουμε σύντομα την σχετική διδασκαλία του.

Σύμφωνα με τον συγκεκριμένο θεολόγο, λοιπόν, η παρουσία της χάρης μέσα στην Εκκλησία πρέπει να είναι αισθητή (βλ. το βιβλίο του «Μέσα στην έρημο του κόσμου», Πανόραμα Θεσ/κης, 2009, σελ. 23 κ.ε.) – αυτή είναι η μεγάλη θεολογική αλήθεια, όπως διατρανώθηκε άλλωστε στο Βυζάντιο από τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο και τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά κατά τις ησυχαστικές έριδες. Στην πρώτη Εκκλησία, αποστολική και μεταποστολική, η αισθητή χάρη του Αγίου Πνεύματος οδηγούσε στο μαρτύριο. Εκατομμύρια χριστιανοί βασανίστηκαν και μαρτύρησαν, χαίροντες και αγαλλόμενοι, ομολογώντας την πίστη τους στον Χριστό. Η αισθητή χάρη οδήγησε τους πρώτους χριστιανούς στον αγιασμό.

Μετά τον Δ αιώνα ωστόσο τα πράγματα άλλαξαν. Ο Μέγας Κωνσταντίνος έκανε τρόπον τινά επίσημη θρησκεία του κράτους τον χριστιανισμό, οπότε και άρχισε μια συμφιλίωση της Εκκλησίας με τον κόσμο. Άρχισε η εκκοσμίκευση, να τα έχει καλά η Εκκλησία με τον κόσμο. Χάθηκε η αίσθηση ότι η Εκκλησία ήταν κάτι ξένο, ότι είμαστε, κατά την Γραφή, «ξένοι, πάροικοι και παρεπίδημοι εν τω κόσμω».

Η εκκοσμίκευση φυγάδευσε το Άγιο Πνεύμα. Τότε, μεγάλο ρεύμα χριστιανών κατευθύνθηκε προς την έρημο, γιατί, όπως λέγει ο π. Συμεών, δεν μπορούσε να χωρέσει η ψυχή τους πως είναι δυνατόν να λείπει η αισθητή παρουσία του Αγίου Πνεύματος από τις ψυχές των ανθρώπων. Η καταφυγή στην έρημο είχε ως σκοπό να διαφυλαχθεί το μέγα χάρισμα. Και πράγματι, δόθηκε άφθονη η χάρη του Θεού. Αγίασαν οι άνθρωπο με την νηστεία και την συνεχή προσευχή. Αυτό ακριβώς ισχύει και για την εποχή μας, ότι δηλαδή ο χριστιανός πρέπει να ζει σαν σε έρημο μέσα στον κόσμο. Αν δεν ξεφύγουμε, λέγει ο πατήρ, από αυτό το κοσμικό πνεύμα, που του δίνουμε μάλιστα και χρώμα χριστιανικό -να είμαστε «ευγενικοί» και «πολιτισμένοι» άνθρωποι-, αν δεν πάψουμε να έχουμε εμπιστοσύνη σε αυτό, δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε αληθινά πνευματικοί άνθρωποι. Το Άγιο Πνεύμα θα το λάβει όποιος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ανάλογα με την ψυχοσύνθεση, τον χαρακτήρα και την κοινωνία μέσα στην οποία ζει, θα παραδοθεί στον Θεό με πολλή εμπιστοσύνη και θα αφήσει τον Κύριο να ενεργήσει στην ψυχή του. Ο χριστιανός είναι ο αληθινός άνθρωπος.

Δευτέρα 8 Ιουνίου 2020

Όταν η θεολογία ακολουθεί «λαχανιασμένη»

Με αφορμή την κρίση της επιδημίας γίναμε μάρτυρες της προσπάθειας κάποιων «γνωστών» θεολογικών και εκκλησιαστικών κύκλων για μία νέα μορφή προσέγγισης της Εκκλησίας προς τον κόσμο. Η αιχμή του δόρατος ήταν η αλλαγή του τρόπου της Θείας Μετάληψης, προκειμένου και να γίνει σεβαστή η αρχαία παράδοση και να μη θιγεί η ευαισθησία των κοσμικών χριστιανών.
Αυτές οι κινήσεις κάτι δηλώνουν. Αίφνης πληροφορήθηκα ότι στα γαλλικά πλέον ως γλώσσα της Θείας Λειτουργίας στους (Ρωμαιο-)Καθολικούς, το μυστήριο της Μετάνοιας μετατρέπεται σε μυστήριο της «συμφιλίωσης», από την «τελευταία μετάληψη» περνάμε στο «ευχέλαιο των ασθενών», ενώ στο μυστήριο του γάμου έχει παύσει να αναγιγνώσκεται το εδάφιο της Επιστολής προς Εφεσίους που ζητά την υποταγή της γυναίκας στον άνδρα (Roy, 2020: 78). Κατ’ αντιστοιχία με τις δικές μας «συμπάθειες» στον «Πράσινο Πατριάρχη» ή στους μορφωμένους αρχιερείς, οι (Ρωμαιο-) Καθολικοί αγαπούν τους «καλούς πάπες» (όπως ο Ιωάννης ΚΓ΄ ή ο Φραγκίσκος), και στηλιτεύουν τους αντιδραστικούς πάπες όταν αυτοί λησμονούν τη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού (όπως ο Ιωάννης- Παύλος Β΄ και ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄).
Τα επιχειρήματα είναι πολλά και, ω του θαύματος, ομοιάζουν στις δύο πλευρές του χριστιανικού κόσμου. Πολλοί και από τις δύο πλευρές ομνύουν στο όνομα του Ντίτριχ Μπονχέφερ (1906-1945) και της «θεολογίας του κοσμικού κόσμου». Πιστός, πλέον, σήμερα δεν μπορεί παρά να σημαίνει να υπάρχεις «για τους άλλους», όπου η ηθική υπερέχει κάθε θεολογίας της «αλήθειας» (Roy, 2020: 77). Ο Θεός μιλά «κοσμικά» και ο κόσμος επαναλαμβάνει. Ζούμε εποχές που η Εκκλησία τρέχει ασθμαίνουσα να προλάβει τον κόσμο, υιοθετώντας όλες του τις ευαισθησίες. Είναι χαρακτηριστικό το σκίτσο του Plantu στη Le Monde της δεκαετίας του 1980, το οποίο απεικονίζει μία παραδοσιακή οικογένεια μπροστά στην τηλεόραση: τη στιγμή που ανακοινώνεται μια παρέμβαση του πάπα, η μητέρα λέει στον σύζυγο «Τρέχα γρήγορα να βάλεις τα παιδιά για ύπνο, πάλι για σεξ θα μιλήσει» (Roy, 2020: 189).

Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2020

Χριστιανισμός και πνευματικός πολιτισμός

από Νicolas Berdiaeff



Στις μέρες μας όλοι μιλούν για την κρίση του πνευματικού πολιτισμού και εκφράζεται ανησυχία για το μέλλον του. Η κρίση αυτή κοινωνιολογικά οφείλεται στο γεγονός ότι μια αριστοκρατική αρχή, αρχή ποιοτική, είναι συναφής με κάθε ανώτατο πολιτισμό και ότι η αρχή αυτή απειλείται σοβαρά από την πορεία του εξισωτισμού και της ισοπεδώσεως από την κυριαρχία των μαζών. Ζούμε σε μια εποχή λαϊκής εξεγέρσεως ενάντια σε κάθε αριστοκρατικό στοιχείο του πνευματικού πολιτισμού. Τα νέα απολυταρχικά κράτη εκφράζουν απέναντι στον πολιτισμό έναν καθαρά λαϊκό χαρακτήρα και συμβολίζουν την κυριαρχία της ποσότητας πάνω στην ποιότητα. Ο αρχαίος ελληνορωμαϊκός πολιτισμός ήταν γενικά αριστοκρατικός. Ο πολιτισμός εκείνος βασιζόταν στη διατήρηση και προστασία της ποιότητας. Τον ίδιο χαρακτήρα είχε και η Αναγέννηση.

Ο πνευματικός πολιτισμός αναπτυσσόταν στα περιθώρια του ελεύθερου χρόνου μιας πνευματικής αριστοκρατίας χάρη στη δυνατότητα μιας υπερβολικής δραστηριότητας δημιουργικών δυνάμεων και είχε ως προϋπόθεση την ανισότητα. Θα έλεγε κανείς ότι ο πνευματικός πολιτισμός ποτέ δεν ήταν για ολόκληρη τη μάζα της ανθρωπότητας και ποτέ δεν υπηρέτησε την ικανοποίηση όλων των ανθρώπινων αναγκών. Το γεγονός ότι είχε ένα δημοκρατικό χαρακτήρα δε σήμαινε διόλου ότι αντιστοιχούσε στο επίπεδο του λαού και ήταν η πραγματοποίηση των προσταγών του.

Στις μέρες μας όλο και πιο πολύ διατυπώνεται το αίτημα να γίνει ο πολιτισμός λαϊκός με την έννοια ότι θα ανταποκρίνεται στις επιθυμίες των μαζών. Οι απαιτήσεις αυτές μετασχηματίζουν το χαρακτήρα του σε ένα φαινόμενο ολότελα διαφορετικό που του χρειάζεται ένα καινούριο όνομα. Μερικές φορές τον ονομάζουν πολιτισμό, άλλα αυτό είναι ένας όρος καθαρά συμβατικός.

Η κυριαρχία των μαζών, της ανώνυμης ποσότητας, που σ’ ένα τόπο παίρνει τη μορφή αστικής δημοκρατίας με τη δικτατορία των χρημάτων τη μεταμφιεσμένη και αόρατη, και σ’ έναν άλλον τη μορφή του απολυταρχικού κράτους με την απροκάλυπτη δικτατορία των ηγετών, δημιουργεί μια ακόμα πιο δύσκολη κατάσταση για τις δημιουργικές πολιτισμικές δυνάμεις και για την πνευματική αριστοκρατία· πραγματικά οι διανοούμενοι υποφέρουν από μια αληθινή αγωνία. Η υλική και ηθική τους κατάσταση γίνεται όλο και περισσότερο αφόρητη· σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία η πνευματική αριστοκρατία εξαρτάται από το κεφάλαιο και τα ταπεινά γούστα του όχλου. Σε μια απολυταρχική ή κομμουνιστική δημοκρατία αυτή εξαρτάται από την ιδεολογική δικτατορία της εξουσίας που ισχυρίζεται ότι θα οργανώσει το πνεύμα.

Ζούμε σε μια εποχή «κοινωνικών επιταγών» που καθορίζουν αυτό που πρέπει να είναι ο πολιτισμός, η τέχνη, η φιλοσοφία, η φιλολογία, η επιστήμη ακόμα και η θρησκεία. Δεν υπάρχει όμως «κοινωνική επιταγή» που να απαιτεί έναν πολιτισμό ποιότητας, έναν πνευματικό πολιτισμό, μια αληθινή φιλοσοφία και μια πραγματική τέχνη. Η αναγκαστική διανοητική προσφορά υπάρχει γενικά στις σφαίρες της τεχνικής, των εφαρμοσμένων φυσικών επιστημών, της οικονομίας και δεν έχει απαιτήσεις για το πνευματικό και την πνευματικότητα. Οι ενέργειες του πνεύματος μετασχηματίζονται και απευθύνονται σε πράγματα που δεν ανήκουν διόλου στην πνευματική τάξη. Από κοινωνική άποψη οι διανοούμενοι είναι ανυπεράσπιστοι. Η υλική τους ύπαρξη είναι ανασφαλής και στερείται από κάθε υλική υποστήριξη. Πολύ συχνά αναγκάζονται να αισθάνονται την αχρηστία τους και προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις για να ξεφύγουν από την ολοκληρωτική καταστροφή.

Πέμπτη 2 Ιανουαρίου 2020

Ο χρήσιμος Χριστιανισμός



Jacques Ellul (1912-1994)
«Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Αστός είναι ευθέως και άμεσα εχθρός του Θεού. Αλλά είναι ικανός να κάνει κάποιες επιλογές από την κληρονομιά του χριστιανισμού. Υπάρχουν ακόμη σ’ αυτό τον κυκεώνα, λέει, πολλά καλά να κρατήσουμε. Η αρετή και η ηθική αυστηρότητα λόγου χάρη. Ο Αστός μπορεί να ωθήσει στα άκρα την εκμετάλλευση του κόσμου εφαρμόζοντας μια ορισμένη απαίτηση για αρετή, αφού αυτά τα δυο μπορούν να συμβαδίζουν όπως η αυστηρή δίαιτα και ο πρωταθλητισμός. 
 
Για το σκοπό αυτό μπορεί επίσης να διαχωρίσει την κατακόρυφη διάσταση του χριστιανισμού (τη διάσταση του Θεού, στον οποίον αποκρίνεται η πίστη) από την οριζόντια (τη διάσταση της Ανθρωπότητας, στην οποία στεγάζεται η αγάπη) και να απορρίψει την πρώτη βαστώντας μόνη τη δεύτερη ως αναγκαία για να εξηγεί και να δικαιολογεί το προμηθεϊκό εγχείρημα της αστικής τάξης για την Ανθρωπότητα μια ανθρωπότητα χωρίς Θεό βέβαια, αλλά όχι και δίχως θρησκεία, όχι δίχως χριστιανισμό. Έναν άθεο χριστιανισμό; Ναι. Ορισμένοι αργοπορημένοι επίσκοποι και αμαθείς νέοι ανακαλύπτουν σήμερα με έξαψη αυτή την επανάσταση, όμως ο Αστός την έχει κάνει ήδη εδώ κι εκατόν πενήντα χρόνια! 

Βέβαια ο Αστός παρέμεινε χριστιανός, αλλά παρέμεινε μόνον επειδή τού ήταν χρήσιμο. Τα θαύματα και την Ανάσταση; Ε, καλά, ας ρίξουμε ένα σεμνό πέπλο πάνω σε τούτες τις ανοησίες. Ο Αστός χρειαζόταν να υποκρίνεται ότι πιστεύει σε αυτά, επειδή μια από τις πολλές χρησιμότητες του χριστιανισμού ήταν να καλλιεργεί το πνεύμα υπακοής στους φτωχούς και στους κοινωνικά κατώτερους: Ο φτωχός δοξάζεται με την ταπεινότητά του, πόσο βολικό για εκείνον που τον εκμεταλλεύεται.

Ο χριστιανισμός ήταν ένα επιπλέον εργαλείο διακυβέρνησης, αλλά για να γίνει αυτό χρειαζόταν να τον κάνουν εύχρηστο και κατάλληλο γι’ αυτή την υπηρεσία. Να πιστεύουν στο Θεό, αυτό είναι καλό για τους φτωχούς, για τους μαύρους και για τα παιδιά. Ο Θεός είναι το σημείο στήριξης, στο οποίο εφαρμόζω το μοχλό μου για να τους κινώ: αυτή είναι η σκέψη του Αστού. 
Όμως αυτό υπονοεί ακριβώς ότι ο Θεός δεν υπάρχει! Διότι αν ο Θεός υπάρχει, δεν μπορώ να τον χρησιμοποιήσω όπως εγώ θέλω. Οπότε, για να γίνει ο χριστιανισμός κάτι το κοινωνικά χρήσιμο, όπως ακριβώς τον θέλησε ο Αστός, θα πρέπει αυτός στον οποίον απευθύνεται αυτή η θρησκεία, δηλαδή ο Θεός, να είναι ένα αδρανές αντικείμενο, χωρίς καμιά αυτονομία, κάτι που μπορεί κανείς να το κάνει ό,τι τον εξυπηρετεί. Τον Θεό τον φτιάχνω όπως θέλω εγώ, έτσι ώστε να παίξει το ρόλο που θέλω στη σκακιέρα δράσης μου. Α, πολύ χρήσιμος αυτός ο Τρελός! Όμως αυτό που τον μετακινεί, είναι το χέρι μου. Έτσι η θρησκεία γίνεται καθαρός φορμαλισμός, τυπολατρία. Η λειτουργία, η θεολογία, η ηθική, η ζωή, όλα αυτά πρέπει να τυποποιηθούν, να γίνουν τελετουργικό, ρασιοναλισμός, μετρησιμότητα, υπολογισμός. 

Σάββατο 18 Μαΐου 2019

«Καθαρή γενοκτονία»: Πάνω από 6.000 Νιγηριανοί χριστιανοί νεκροί

«Καθαρή γενοκτονία»: Πάνω από 6.000 Νιγηριανοί χριστιανοί νεκροί

Εκκλησιαστικοί ηγέτες στη Νιγηρία δηλώνουν ότι οι χριστιανοί αντιμετωπίζουν «καθαρή γενοκτονία» καθώς 6.000 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, έχουν δολοφονηθεί από ριζοσπάστες από τον Ιανουάριο.
«Αυτό που συμβαίνει στην πολιτεία Plateau και σε άλλα μέρη στη Νιγηρία είναι καθαρή γενοκτονία και πρέπει να σταματήσει αμέσως», δήλωσε  ο Χριστιανικός Σύλλογος της Νιγηρίας και οι ηγέτες των θρησκευτικών εκκλησιών στο Plateau State.
«Πάνω από 6.000 άτομα, κυρίως παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένοι, έχουν σκοτωθεί σε νυχτερινές επιδρομές από ένοπλους Fulani», συμπληρώνουν.  Με δελτίο τύπου μάλιστα υποστηρίζουν ότι η διεθνής κοινότητα και τα Ηνωμένα Έθνη οφείλουν να παρέμβουν προτού το φαινόμενο εξαπλωθεί και σε άλλες χώρες.
Παρόλο που ορισμένα διεθνή μέσα ενημέρωσης προσπάθησαν να χαρακτηρίσουν τις δολοφονίες ως εμφύλια σύγκρουση μεταξύ κοινοτικών ομάδων, οι ηγέτες των εκκλησιών, μαζί με μεγάλες ομάδες ελέγχου των διωγμών όπως  η Open Doors USA και η International Christian Concern υποστηρίζουν ότι οι Χριστιανοί αποτελούν σκόπιμο στόχο.  Αξιοσημείωτο είναι ότι πρόσφατα το εν λόγω ζήτημα κοινοποίησε και το ελληνορθόδοξο πατριαρχείο Αλεξανδρείας. με σκοπό να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη.