Κ. Βάρναλης:"Κι αν τώρα ο λαός τιμά ανεπίσημα αυτήν την επέτειο, θα έρθει η μέρα σύντομα, που θα την γιορτάζει επίσημα κι όπως της αξίζει".

Του Γιώργου Αλεξάτου

Μιας και θ' αρχίσουν πάλι τα απίθανα για το ότι ενώ όλοι οι λαοί γιορτάζουν το τέλος του πολέμου, εμείς γιορτάζουμε την αρχή του, παραθέτω χρονογράφημα του Κώστα Βάρναλη που δημοσιεύτηκε στον "Ρίζο της Δευτέρας" στις 28 Οκτωβρίου 1947, και κατέληγε με τα λόγια "Κι αν τώρα ο λαός τιμά ανεπίσημα αυτήν την επέτειο, θα έρθει η μέρα σύντομα, που θα την γιορτάζει επίσημα κι όπως της αξίζει".

Όποιος έχει διάθεση να ψάξει τι συνέβαινε τότε και γιατί οι κομμουνιστές επέμεναν να γιορτάζουν την 28η Οκτωβρίου, ας το διαβάσει.

Για την ιστορία αναφέρω πως ο "Ρίζος της Δευτέρας", με διευθυντή τον Μανώλη Γλέζο, ήταν εβδομαδιαία πολιτιστική έκδοση του "Ριζοσπάστη", τον οποίο αντικατέστησε με την απαγόρευσή του, στις 18 Οκτωβρίου 1947. Στα τέλη Δεκεμβρίου, με την ψήφιση του Α.Ν. 509 που έθεσε εκτός νόμου το ΚΚΕ, απαγορεύτηκε κι αυτός. 

Το φύλλο στη φωτογραφία είναι από την 28η Οκτωβρίου 1946. 

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ: ΓΙΟΡΤΗ ΚΑΙ ΛΑΟΣ

H 28 του Οχτώβρη είναι μια μεγάλη μέρα για τον ελληνικό λαό – και μέρα ντροπής για τους προδότες του. Κι όμως ετούτοι γιορτάζουνε το “αλβανικό έπος”. Και πάλι χωρίς το λαό. Και πάλι με φράχτη γύρω τους τα όπλα -για να τους φυλάνε όταν πηγαίνουν στην τελετή – να φυλάνε από το λαό τους εχθρούς του λαού.

Όλοι μαζί και μοναχός κανένας!

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

ΤΕΡΜΑ

Εδώ, π’ ανταμωθήκαμε, αδερφοί,

δεν είναι πλατωσιά μηδέ κορφή, 

μήδ’ άκρα του πελάου και τ’ ουρανού.

Το βάθος είναι τ’ άσωτου Κενού.

Δεν πέσαμε μονάχοι στ’ αναιώνια 

σκοτάδια. Μας γκρεμίσαν τα τελώνια

 της Ανομίας, οι «πρώτοι» του λαού, 

κάθε λαού, καινούριου ή παλαιού.

Ήλιος εδώ να φτάσει, ανάσ’, αχός

 δεν αφήνει των πλούσιων ο Θεός

και στον Απάνου Κόσμο από τον Κάτου

 οι βόγκοι ν’ ανεβούνε του θανάτου.

Τη σάρκα μάς τη σάπισε η λασπιά τους,

 μα την ψυχή μας πιότερο η ψευτιά τους.

Πουλημένα κοπάδια, νύχτα μέρα

για δικά τους πεθαίνουμε συφέρα.

Ασήμαντοι, χυδαίοι, μηδενικοί κάναν την οικουμένη φυλακή.

Πέτρα δεν είν’ απάνου να πατήσει

το θύμα, όσο ψηλότερα να φτύσει!

—Πώς εδώθε να βγούμε;

 —Όχι ένας ένας!

Όλοι μαζί και μοναχός κανένας!

Σα φτάσ’ η εσχάτη ανάγκη να σωθείς,

ενωμένος Λαός θα σηκωθείς.

Κι όπως μας γράφει ο αδελφός μου ο Γιώργος Κυριακού (1ο σχόλιο)*

Ο +Αναστάσιος εκεί δίπλα γλυκά μας ευλογεί!

__________________

*Σχόλιο Γιώργου Κυριακού 

Από τον Αναστάσιο στην Καρυστιάνου, μια ευλογία δρόμος

Στον Ναό της Μητρόπολης Αθηνών, το άγιο σκήνωμα του Αναστασίου, ήρθαν να προσκυνήσουν, να ασπαστούν το χέρι του, Βορειοηπειρώτες που σαν ήταν μικρά, ρακένδυτα και πεινασμένα παιδιά, περίμεναν το έλεος από τη μητέρα Πατρίδα. Το βρήκαν στον πατέρα Αναστάσιο. 

Ο λούστρος, ο λατζιερης, ο ψάλτης, ο πρόσφυγας, ο Δάσκαλος...

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

«Ναι, είμαι ένοχος.

Όχι όμως γι’ αυτά που έγραψα, αλλά γι’ αυτά που δεν έγραψα και ακριβώς γιατί δεν τα έγραψα.

Κατηγορούμαι ότι έγραψα για τους απλούς ανθρώπους, για τους ανθρώπους του μόχθου, για τους φτωχούς. 

Μα για ποιους έπρεπε να γράψω; 

Εγώ αυτούς γνώρισα, αυτούς αγάπησα, μαζί τους μοιράστηκα και τις χαρές και τις πίκρες μου. 

Δίπλα τους γεύτηκα κι εγώ την πίκρα της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας και ήταν οι μόνοι που μου συμπαραστάθηκαν. 

Γι’ αυτό και αισθάνομαι φταίχτης που δεν έγραψα όσα έπρεπε να γράψω γι’ αυτούς».

                                                                                                        

Σαν  φτάνει να περιγράψει το δράμα του παιδιού του-καθώs  ο ίδιος(8 χρόνια πολιτικήs εξορίαs) βρισκόταν στη Μακρόνησο -ο πρόεδρος παρατηρεί: 

                                                                                                

 «Απορώ … πώς δεν υπογράψατε μια δήλωση για να σώσετε από τη δοκιμασία εσάς και το παιδί σας…».

Και ο ''κατηγορούμενοs'' απαντά: 

«Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να γίνουν τα τέσσερα πόδια δύο. 

Δεν θα τα κάμω πάλι τέσσερα εγώ!».                                                                 

-Τέτοια μέρα ηταν το 1977  που μαs ''άφηνε'' ο Άνθρωποs, ο Αγωνιστήs, ο αιώνιοs πρόσφυγαs , ο Ποιητήs, που μαs έμαθε

''ωs παιδιά να μετράμε τα άστρα''.                                                                                                        Και μιά τέτοια εποχή που

''το ρολόι του Κόσμου χτυπά μεσάνυχτα'' μέσα στην ''καταχνιά'' και πίνονταs λαίμαργα

''το κρασί των δειλών'' καλούμαστε να ανακαλύψουμε ξανά αυτέs τιs ''αράδεs'' που στα χρόνια τηs εφηβείαs(με 'κείνα τα δερματόδετα βιβλία), μαs ''ψήλωναν '' μας "ανθρωπευαν" και μαs κοινωνούσαν την ομορφιά του Ανθρώπου.     

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ - ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΟ

  
ΑΚΟΥΣΤΕ... ... ένα διαχρονικό, πικρό και σκωπτικό, αλλά και τόσο αληθινό, ποίημα του Κώστα Βάρναλη. Και μην ξεγελαστείτε από τον τίτλο... ισχύει αναλλοίωτο για κάθε μέρα που ζούμε...

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΟ

Σαράντα σβέρκοι βωδινοί με λαδωμένες μπούκλες

σκεμπέδες, σταβροθολωτοί και βρώμιες ποδαρούκλες
ξετσίπωτοι, ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι
ντυμένοι στα μαλάματα κ’ επίσημοι κι ωραίοι.

Σαράντα λύκοι με προβιά (γι’ αυτούς χτυπά η καμπάνα)
καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!
Κι απέ ρεβάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στο τζάκι
κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στο μπατζάκι.

Όξ’ ο κοσμάκης φώναζε : «Πεινάμε τέτοιες μέρες»
γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες
κ’ οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νοικοκυραίοι
ανοίξαν τα παράθυρα και κράξαν : «Είστε αθέοι».

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

ΠΗΓΗ-Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Κώστα Βάρναλη, «Οι μοιραίοι»

Κώστα Βάρναλη, «Οι μοιραίοι»

(Ανάλυση του ποιήματος από τις σημειώσεις νεοελληνικής λογοτεχνίας του Κωνσταντίνου Μάντη).

Μες στην υπόγεια την ταβέρνα,

μες σε καπνούς και σε βρισιές

(απάνω στρίγκλιζε η λατέρνα)

όλοι η παρέα πίναμ’ εψές·

εψές, σαν όλα τα βραδάκια,

να πάνε κάτου τα φαρμάκια.

Σφιγγόταν ένας πλάι στον άλλο

και κάπου εφτυούσε καταγής.

Ω! πόσο βάσανο μεγάλο

το βάσανο είναι της ζωής!

Όσο κι ο νους να τυραννιέται,

άσπρην ημέρα δε θυμιέται.

Ήλιε και θάλασσα γαλάζα

και βάθος τ’ άσωτ’ ουρανού!

Ω! της αυγής κροκάτη γάζα,

γαρούφαλα του δειλινού,

λάμπετε, σβήνετε μακριά μας,

χωρίς να μπείτε στην καρδιά μας!

Του ενού ο πατέρας χρόνια δέκα

παράλυτος, ίδιο στοιχειό

τ’ άλλου κοντόημερ’ η γυναίκα

στο σπίτι λιώνει από χτικιό·

στο Παλαμήδι ο γιος του Μάζη

κι η κόρη του Γιαβή στο Γκάζι.

- Φταίει το ζαβό το ριζικό μας!;

- Φταίει ο Θεός που μας μισεί!;

- Φταίει το κεφάλι το κακό μας!;

- Φταίει πρώτ’ απ’ όλα το κρασί!;

Ποιός φταίει; ποιός φταίει;

Κανένα στόμα δεν το ‘βρε και δεν το ‘πε ακόμα.

Έτσι, στη σκοτεινή ταβέρνα

πίνουμε πάντα μας σκυφτοί

σαν τα σκουλήκια, κάθε φτέρνα,

όπου μας εύρει, μας πατεί.

Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα,

προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!

Επεξηγήσεις*:

*άσωτος: ατέλειωτος, απέραντος.

*κροκάτη γάζα: λεπτό διαφανές ύφασμα με τα χρώματα του λουλουδιού κρόκος. Της αυγής κροκάτη γάζα· η αυγή· η εικόνα υποδηλώνει τη διαύγεια της ατμόσφαιρας και τα χρώματα του πρωινού και είναι δανεισμένη από τον Όμηρο, που αποκαλούσε την αυγή «Κροκόπεπλο Ηώ».

*στοιχειό: φάντασμα.

*κοντοήμερη: που της απομένουν λίγες ακόμη μέρες ζωής.

*Παλαμήδι: το γνωστό κάστρο του Ναυπλίου, όπου βρίσκονταν παλαιότερα οι πιο άθλιες ελληνικές φυλακές για βαρυποινίτες.

*Γκάζι: κακόφημη αθηναϊκή συνοικία.

*ζαβό ριζικό: στραβή και ανάποδη τύχη.

Οι μοιραίοι το δημοφιλέστερο ποίημα του Βάρναλη, χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα κατορθώματα του νεοελληνικού λυρισμού. 

Το ποίημα πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μαύρος Γάτος το 1922, τον ίδιο χρόνο που ο ποιητής με τη σύνθεσή του Το φως που καίει εγκαταλείποντας τις προηγούμενες αναζητήσεις του χάραξε τη νέα του πορεία: να υπηρετήσει με την τέχνη του την αριστερή ιδεολογία στην οποία είχε ενταχθεί.

Ο κοινωνικός στόχος του ποιήματος είναι σαφής: να απεικονίσει με τα πιο παραστατικά χρώματα τη δυστυχία των απόκληρων της ζωής.

«Μες στην υπόγεια την ταβέρνα,

μες σε καπνούς και σε βρισιές

(απάνω στρίγκλιζε η λατέρνα)

όλ’ η παρέα πίναμ’ εψές∙

εψές, σαν όλα τα βραδάκια,

να πάνε κάτου τα φαρμάκια.»

Έτος Κώστα Βάρναλη

Του Μπάμπη Ανδριανόπουλου 

Το έτος που διανύουμε είναι έτος Κώστα Βάρναλη αφού συμπληρώθηκαν 140 χρόνια από τη γέννησή του (14/02/1884) και 50 από το θάνατό του (16/12/1974)

Για τη μνήμη λοιπόν!

"ΣΤΥΛΙΤΗΣ ΚΙ ΑΝΥΠΌΤΑΧΤΟΣ"

"Το πέρασμά σου" άφησε κείνο "Το φως που καίει"

"Στυλίτης" κι ανυπόταχτος, σεμνός "Προσκυνητής"

"Καμπάνα" κι αν εσήμανες άβουλοι εμείς, "Μοιραίοι"

"Βάστα καρδιά" μην και βρεθεί για μας "Οδηγητής"

"Εχτρός" γι αυτό και βρέθηκες νωρίς "Στην εξορία"

"Για λευτεριά και δίκιο" παλιός αγωνιστής

Με "Το τραγούδι του τρελού" θα ζεις στην "Ιστορία"

του αδικημένου, του μικρού εσύ "Ο ποιητής"

"Δύο κόσμοι" αντιμάχονται στης ζήσης την πορεία

με τη σκλαβιά μας είπες παλεύει η "Λευτεριά"

Σαν είσαι "Δούλος τρίδουλος" δεν έχεις σωτηρία

πρόβατο μες στα πρόβατα κι οι άλλοι τα "Θεριά"

Μ.Α.

Στην πρώτη φωτογραφία ο ποιητής στην αγαπημένη του Αίγινα (1931)

Στη δεύτερη ο έβδομος τόμος με χρονογραφήματα του Βάρναλη που επιμελείται ο Νίκος Σαραντάκος.

Εκδόθηκε πριν ένα χρόνο και θεωρώ ότι είναι  κατάλληλος για δώρο γιορτινό!

ΠΗΓΗ:https://www.facebook.com/share/p/1AsRAsEwiP/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

"Συνέδριο" Καθημερινής

Σαράντα σβέρκοι βωδινοὶ μὲ λαδωμένες μποῦκλες

σκεμπέδες, σταβροθόλωτοι καὶ βρώμιες ποδαροῦκλες

ξετσίπωτοι, ἀκαμάτηδες, τσιμπούρια καὶ κορέοι

ντυμένοι στὰ μαλάματα κ᾿ ἐπίσημοι κι ὡραῖοι.

Σαράντα λύκοι μὲ προβιὰ (γι᾿ αὐτοὺς χτυπᾷ ἡ καμπάνα)

καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!

Κι ἀπὲ ρεβάμενοι βαθιὰ ξαπλώσανε στὸ τζάκι,

κι ἀβάσταγες ἐνιώσανε φαγοῦρες στὸ μπατζάκι.

Ὄξ᾿ ὁ κοσμάκης φώναζε: «Πεινᾶμε τέτοιες μέρες»

γερόντοι καὶ γερόντισσες, παιδάκια καὶ μητέρες

κ᾿ οἱ τῶν ἐπίγειων ἀγαθῶν σφιχτοὶ νοικοκυρέοι

ἀνοῖξαν τὰ παράθυρα καὶ κράξαν: «Εἶστε ἀθέοι».

Κώστας Βάρναλης - Πρωτοχρονιάτικο

Σχόλιο του Γιώργου Μαργαρίτη για το Συνέδριο" Καθημερινής

ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/WEpJnjGSPDQ8URCo/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Εξ Αφορμής: «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη»

Περιγραφή

Στις 15 Φεβρουαρίου του 399 π.Χ., ο φιλόσοφος Σωκράτης καταδικάζεται από τους Αθηναίους σε θάνατο. 

Η επίσημη κατηγορία είναι ότι «εισήγαγε καινά δαιμόνια». Η ουσία ήταν πολιτική – άλλωστε, πότε δεν είναι; 

Ο Σωκράτης θεωρήθηκε επικίνδυνος επειδή ασκούσε επιρροή στους νέους και δίδασκε την ελευθερία της σκέψης και τη σημασία της ηθικής - με την έννοια της εντιμότητας. Σχεδόν 23 αιώνες μετά την ημέρα που ο Σωκράτης ήπιε το κώνειο, στις 14 Φεβρουαρίου του 1884, γεννήθηκε ένας άλλος Έλληνας ποιητής και συγγραφέας, ο οποίος έγραψε την «Αληθινή απολογία του Σωκράτη». Τον είπαν Κώστα Βάρναλη και το 1931 έγραψε ένα εξαιρετικό κείμενο το οποίο διαβάζεται στις μέρες μας λες και είναι γραμμένο χτες… 

Επιμέλεια - Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη

Οι πόνοι της Παναγιάς – Κ. Βάρναλης (εκπληκτική απόδοση από το Νίκο Ξυλούρη – βίντεο)

Πού να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί;
Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε ποια κορφήν ερημική;
Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ’ άδικο φωνάξεις
Ξέρω πως θάχεις την καρδιά τόσο καλή, τόσο γλυκή,
που με τα βρόχια της οργής ταχιά θενά σπαράξεις.

Συ θα ‘χεις μάτια γαλανά, θα ‘χεις κορμάκι τρυφερό,
θα σε φυλάω από ματιά κακή και από κακό καιρό,
από το πρώτο ξάφνιασμα της ξυπνημένης νιότης.
Δεν είσαι συ για μάχητες, δεν είσαι συ για το σταυρό.
Εσύ νοικοκερόπουλο, όχι σκλάβος, όχι σκλάβος ή προδότης

Τη νύχτα θα σηκώνομαι κι αγάλια θα νυχοπατώ,
να σκύβω την ανάσα σου ν’ ακώ, πουλάκι μου ζεστό
να σου τοιμάζω στη φωτιά γάλα και χαμομήλι,
κ’ υστέρα απ’ το παράθυρο με καρδιοχτύπι να κοιτώ
που θα πηγαίνεις στο σκολιό με πλάκα και κοντύλι…

Το Πάσχα του Παπαδιαμάντη (Κ. Βάρναλης)

 
 Αναδημοσιεύουμε ένα κείμενο για την "Ανάσταση του Παπαδιαμάντη", από έναν άλλον μεγάλο τεχνίτη των γραμμάτων μας, τον Κώστα Βάρναλη. 

  Καλή Ανάσταση!

Τις μεγάλες τις γιορτές, πιο πολύ τα Χριστούγεννα αλλά και το Πάσχα, τις έχω συνδέσει με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και συχνά βάζω κείμενά του τέτοιες μέρες -για παράδειγμα, πέρσι το Πάσχα είχα βάλει το διήγημά του «Χωρίς στεφάνι«, ένα πασχαλινό αθηναϊκό, μαύρο και όχι χαρμόσυνο, διήγημα. Για σήμερα διάλεξα ένα κομμάτι όχι του Παπαδιαμάντη, αλλά για τον Παπαδιαμάντη, από έναν άλλον μεγάλο τεχνίτη των γραμμάτων μας, τον Κώστα Βάρναλη. Ο Βάρναλης, νέος στη Δεξαμενή, είχε γνωρίσει τον Παπαδιαμάντη και αργότερα έγραψε και ένα διήγημα «εις παπαδιαμάντειον ύφος», ίσως το ωραιότερο απ’ όσα παρόμοια έχουν γραφτεί, «Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη», που το είχα παρουσιάσει εδώ παλιότερα. Ελάχιστα γνωστό είναι αντίθετα το σημερινό μας κομμάτι, που είναι «Το Πάσχα του Παπαδιαμάντη», όχι διήγημα αλλά χρονογράφημα, δημοσιευμένο κάποιο κατοχικό Πάσχα στην εφημερίδα «Πρωία».

Απ’ όσο ξέρω, το κείμενο που θα διαβάσετε είναι αθησαύριστο -αν και μπορεί να πέφτω έξω και να έχει αναδημοσιευτεί κάπου. Πάντως στο Διαδίκτυο δεν υπάρχει. Έχω μονοτονίσει και έχω εκσυγχρονίσει την ορθογραφία.

Κι επειδή το χρονογράφημα του Βάρναλη μιλάει για τη θρησκευτικότητα του Παπαδιαμάντη, θεώρησα σκόπιμο να αναδημοσιεύσω στο τέλος ένα πρόσφατο δοκίμιο του Σταύρου Ζουμπουλάκη για το ίδιο θέμα, που αναφέρεται στο πασχαλινό παπαδιαμαντικό διήγημα «Η νοσταλγία του Γιάννη», που το ανακάλυψα πριν από τρία χρόνια, και το οποίο κυκλοφορεί πια σε τομίδιο αλλά, να θυμίσω, πρώτοι το διαβάσατε εδώ.

Και βέβαια το ιστολόγιο εύχεται σε όλους Καλή Ανάσταση!

Το Πάσχα του Παπαδιαμάντη

Πώς να μη θυμάται κανείς κάθε χρονιάρα μέρα, και μάλιστα το Πάσχα, εκείνον, που αν δεν ήτανε ο μόνος πιστός άνθρωπος, ήτανε ωστόσο ο μόνος θρησκευτικός «ποιητής» του καιρού μας, —τον Παπαδιαμάντη; Ούτε μυστικιστής και πανθεϊκός («διαστολή» του εγώ προς το Σύμπαν!) ούτε ωραιολάτρης του θρησκευτικού βίου. Χριστιανός τής ουσίας και των τύπων, της πίστης και τού δόγμα­τος, της ψυχής και του κανόνα, της θεωρίας και της πράξης. Αυτού του είδους η θρησκευτικότη­τα «ζει» στο έργο του, ενώ των άλλων (μανιέρα και… κυμβαλαλισμός!) απουσιάζει ολότελα. Ε­πειδή έτυχε να θυμηθούμε τον Παπαδιαμάντη κάνουμε αυτήν την παρατήρηση και μαζί μ’ αυτήν και μιαν άλλη: πως δεν είναι το θέμα, που δίνει αξία στο έργο παρά η ειλικρίνεια.

Και τώρα: ο κυρ Αλέξανδρος, ο ψάλτης και τυπικάρης, τη Με­γάλη Βδομάδα βρισκότανε σε ακατάπαυτη κίνηση κι αγρυπνία. Με το λαμπαδάριο Χριστοφίλη, με τον εξάδερφό του το Μωραϊτίδη, τη «σεβάσμια μητέρα» Ολυμ­πιάδα και με λιγοστούς φιλακολούθους στο ιδιωτικό παρεκκλήσι του Αγ. Ελισσαίου εκτελούσε τα χρέη του με πάθος. Έψελνε με σπανία γνώση τής βυζαντινής μουσικής, με «πενιχράν φωνήν», αλλά πολύ χρωματισμένη και κραδαινότανε ολάκερος έως οχτώ ώ­ρες. «Ψάλλων ο Παπαδιαμάντης εσκίρτα αληθώς, ηγάλλετο, εθλίβετο, και οιονεί συνέπασχε μετά του υμνωδού… Εάν φράσις τις περι­είχε επιτακτικήν τινα έννοιαν ως λ.χ. «αυτόν προσκυνήσωμεν» ήτο αδύνατον να μη συνοδεύσει το μέ­λος τούτης και με μίαν ζωηράν πλήξιν του ποδός επί του εδάφους…» Ύστερα από ένα τέτοιον αγώνα σωματικό και ψυχικό, μιας ολάκερης βδομάδας, μέρα και νύ­χτα, ύστερα από νηστεία σαράντα ημερών, κυρ Αλέξανδρος θα πή­γαινε σε καμιά ταβέρνα του Ψυρρή με τούς «συμποτικούς φίλους» (το Χριστοφίλη τον καντηλανά­φτη, τον κυρ Στρατή τον ψάλτη του Νεκροταφείου, τον κυρ Νικολάκη το Θεοφιλάτο,τoν κυρ Γρηγοράκη το Γιακουμή, το Γιάννη το Μανάφτη, το Νήφωνα Διανέλλο τον καλόγερο κτλ.) για να γιορτάσουνε με τη γκιουβετσάδα και με το κρασί τη μεγάλη μέρα.

Βάρναλης: Πού να σε κρύψω γιόκα μου να μη σε φτάνουν οι κακοί – Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν

Ο θρήνος της Μεγάλης Βδομάδας, ο θρήνος της μάνας για το παιδί της.

Οι πόνοι της Παναγιάς, το συγκινητικό ποίημα του μεγάλου Κώστα Βάρναλη, ανήκει στο πρώτο μέρος της ποιητικής σύνθεσης Σκλάβοι Πολιορκημένοι, η οποία εκδόθηκε το 1927.

Ο ποιητής, ακολουθώντας τη δημοτική μας παράδοση, χρησιμοποιεί τη μορφή της Παναγιάς, για να εκφράσει τον ανθρώπινο πόνο της μάνας. Η Παναγιά κατέχεται από τα τρυφερότερα συναισθήματα για το παιδί που πρόκειται να γεννήσει, αλλά και από κακά προαισθήματα για την τύχη που το περιμένει.

Η ποίηση του Βάρναλη, ένας από τους χρυσούς ακόμη κρίκους που συνδέουν τις ψυχές και των Λίγων και των Πολλών, με τον κόσμο των Οραμάτων και των Μορφών, ανακρατεί τη λειτουργία, το αξίωμα και την πραγματική υπερηφάνεια της ποιητικής και στις μέρες μας τέχνης.

Το υπέροχο ποίημα μελοποίησε ο Λουκάς Θάνος και τραγούδησε με την σπαρακτική του φωνή ο Νίκος Ξυλούρης αλλά και μετέπειτα ο Γιάννης Χαρούλης.

Μια λιόλουστη μέρα του χειμώνα η Παναγιά, στενεμένη από τους πόνους, αφήνει το σπιτικό της και βγαίνει στον κάμπο τρεκλίζοντας κι αγκομαχώντας.
Κάθεται χάμου στο πράσινο χορτάρι, που το φωτίζουνε δω κι εκεί άγριες βιολέτες, κυκλάμινα, κρόκοι· και σφίγγοντας την κοιλιά της με τα δυο της χέρια κλαίει και δέρνεται, κουνώντας τ’ άμαθο κορμί της δεξιά κι αριστερά, όπως οι μοιρολογίστρες της Ανατολής.

Σπιτάκι μου στανάχωρο, και κάμαρά μου  χαμηλή!
Πόνοι μού σφάζουν το κορμί, μα την ψυχή μου πιο πολλοί.
Πήρα το δρόμο το δρομί στον κάμπο να καθίσω.
Αντρούλη μου, σα δε με βρεις με την καρδιά σου την καλή,
ο πόνος, που με κυνηγά, θενά με φέρει πίσω.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

ΠΗΓΗ: Ελλάδα 2021

Κώστας Βάρναλης

Αγαπούσαμε μονάχα ''εξ αποστάσεως'',
όλοι το ίδιο κορίτσι στην οδό Δεινοκράτους
και του κάναμε τις νύχτες καντάδες.

Και ποτέ
δεν τσακωθήκαμε
γι' αυτόν τον κοινό καημό.

Δεν είχε καμία προοπτική
να καταλήξει σε τίποτα.

Ήταν ο καημός του άπειρου,
που έδερνε την άδεια και χαώδη
νεανική καρδιά μας εκείνου του καιρού.

Ξεθυμαίναμε, στα ποιήματα.

Κώστας Βάρναλης

ΠΡΙΝ 45 ΧΡΟΝΙΑ "ΕΦΥΓΕ"

ΗΤΑΝ ΟΙ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ...

Τον μεγάλο μας ποιητή συνόδευσαν χιλιάδες νέοι και πλήθος κόσμου στην τελευταία του κατοικία.

ΒΑΡΝΑΛΗΣ (Με έμφαση): Ένοχος; Όχι! Για να ‘ναι ένοχος ένας συγγραφέας πρέπει να δίνει αρνητικές απαντήσεις στις τρεις παρακάτωΕΘ ερωτήσεις;

Πρώτον: Ζώντας σε μια κοινωνία αδικίας με ποιους θα πάει; Με τους αδικητές ή με τους αδικημένους;

Δεύτερο: Αν ο Λαός πέσει στα δεσμά της τυραννίας με ποιους θα συνταχθεί; Με τον τυραννισμένο ή με τον τύραννο;

Και τρίτο και τελευταίο:

Αν η Πατρίδα πάει σ΄ εθνική σκλαβιά ποιους θα βοηθήσει; Τους κατακτητές ή τους κατακτημένους; Δηλαδή με τους κιοτήδες θα πάει ή με τα παλικάρια;...

Κώστας Βάρναλης: «Όχι! Θα την πουλούσαν στο μπουρδέλο»

ογοτεχνία

Επιμέλεια Κωνσταντίνος Δέδες //

Τον Μενέλαο Λουντέμη και τον Κώστα Βάρναλη τους συνέδεε φιλία και αμοιβαία αναγνώριση της λογοτεχνικής αξίας. Ο Κώστας Βάρναλης ήταν μάρτυρας στη δίκη Λουντέμη το 1955. Η κατάθεση του Βάρναλη είναι διαχρονικά επίκαιρη για τον κοινωνικό χαρακτήρα της τέχνης και το ρόλο του λογοτέχνη. Μα είναι και ενδεικτική της οξύνοιας και τον καταλυτικό του λόγο (πότε με σάτιρα και πότε με λεπτή ειρωνεία) αποδομεί το κατηγορητήριο.

Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο του Μενέλαου Λουντέμη, «Ο Κονταρομάχος».

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριε μάρτυς είναι ένοχος ο κατηγορούμενος.

ΒΑΡΝΑΛΗΣ (Με έμφαση): Ένοχος; Όχι! Για να ‘ναι ένοχος ένας συγγραφέας πρέπει να δίνει αρνητικές απαντήσεις στις τρεις παρακάτω ερωτήσεις; Πρώτον: Ζώντας σε μια κοινωνία αδικίας με ποιους θα πάει; Με τους αδικητές ή με τους αδικημένους; Δεύτερο: Αν ο Λαός πέσει στα δεσμά της τυραννίας με ποιους θα συνταχθεί; Με τον τυραννισμένο ή με τον τύραννο; Και τρίτο και τελευταίο: Αν η Πατρίδα πάει σ΄ εθνική σκλαβιά ποιους θα βοηθήσει; Τους κατακτητές ή τους κατακτημένους; Δηλαδή με τους κιοτήδες θα πάει ή με τα παλικάρια; Γνωρίζω τον κατηγορούμενο από έφηβο. Τον γνωρίζω σαν συγγραφέα, και σαν Έλληνα. Και σας δηλώνω κατηγορηματικά: Και στις τρεις ερωτήσεις ο κατηγορούμενος έδωσε αυτές τις απαντήσεις. Δεν είναι ένοχος.

ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Εις ένα από τα υπό κατηγορίαν κείμενά του και συγκεκριμένα εις το υπό τον τίτλον «Οι λύκοι ανεβαίνουν στον ουρανό»…
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Ε;…
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Ο Συγγραφεύς -δια να σώσει την τρυφεράν Ειρηνούλαν από την βουλιμίαν των αφεντικών της- την παραδίδει εις τας χείρας των εργατών.
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Καλά κάνει.
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Δε θα μπορούσε, έξαφνα, να την παραδώσεις εις χείρας εκείνων οίτινες είναι εντεταλμένοι για την φρούρησιν της τιμής των…

ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Ποιονών. Των χωροφυλάκων;
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Βεβαίως.
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Όχι! Θα την πουλούσαν στο μπουρδέλο.
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Κύριε Βάρναλη…

Κώστας Βάρναλης (1884-1974)-Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου

 ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ

Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου

Δε λυγάνε τα ξεράδιακαι πονάνε τα ρημάδια!Κούτσα μια και κούτσα δυοτης ζωής το ρημαδιό! 5Μεροδούλι, ξενοδούλι!Δέρναν ούλοι: αφέντες, δούλοι·ούλοι: δούλοι, αφεντικόκαι μ’ αφήναν νηστικό. Τα παιδιά, τα καλοπαίδια,10παραβγαίνανε στην παίδειαμε κοτρόνια στα ψαχνά,φούχτες μύγα στ’ αχαμνά! Ανωχώρι, Κατωχώρι,ανηφόρι, κατηφόρι15και με κάμα και βροχή,ώσπου μου ’βγαινε η ψυχή. Είκοσι χρονώ γομάρισήκωσα όλο το νταμάρικι έχτισα, στην εμπασιά20του χωριού, την εκκλησιά. Και ζευγάρι με το βόδι(άλλο μπόι κι άλλο πόδι)όργωνα στα ρέματατ’ αφεντός τα στρέμματα.

"Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη", Κώστα Βάρναλη

Ὁ οὐρανὸς ἔβρεχε διαρκῶς λεπτὸν νερόχιονον, ὁ γραῖγος ἀδιάκοπος ἐφύσα καὶ ἦτο ψῦχος καὶ χειμὼν τὰς παραμονὰς τῶν Χριστουγέννων τοῦ ἔτους...

Ὁ κυρ-Ἀλέξανδρος εἶχε νηστεύσει ἀνελλιπῶς ὁλόκληρον τὸ Σαρανταήμερον καὶ εἶχεν ἐξομολογηθεῖ τὰ κρίματά του (παπα-Δημήτρη τὸ χέρι σου φιλῶ!). Καὶ ἀφοῦ ἐγκαίρως παρέδωσε τὸ χριστουγεννιάτικον διήγημά του εἰς τὴν «Ἀκρόπολιν» καὶ διέθεσεν ὁλόκληρον τὴν γλίσχρον ἀντιμισθίαν του πρὸς πληρωμὴν τοῦ ἐνοικίου καὶ τῶν ὀλίγων χρεῶν του, γέρων ἤδη κεκμηκὼς ὑπὸ τῶν ἐτῶν καὶ τῆς νηστείας, ἀποφεύγων πάντοτε τὴν πολυάσχολον τύρβην, ἀλλὰ φιλακόλουθος πιστός, ἔψαλεν, ὡς συνήθως, μὲ τὴν βραχνὴν καὶ σπασμένην φωνήν του, πλήρη ὅμως ἐνθέου πάθους, ὡς δεξιὸς ψάλτης, εἰς τὸ παρεκκλήσιον τοῦ Προφήτου Ἐλισσαίου τὰς Μεγάλας Ὥρας, σχεδὸν ἀπὸ στήθους, καὶ ὄτε ἐπανῆλθεν εἰς τὸ πτωχικόν του δωμάτιον, δὲν εἶχεν ἀκόμη φέξει!

Ἤναψε τὸ κηρίον του καὶ τῇ βοηθείᾳ τοῦ κηρίου (καὶ τοῦ Κυρίου!) ἔβγαλε τὸ ὑπόδημά του τὸ ἀριστερόν, διότι τὸν ἠνώχλει ὁ κάλος, καὶ ἡμίκλιντος ἐπὶ τῆς πενιχρᾶς στρωμνῆς του, πολλὰ ῥεμβάζων καὶ οὐδὲν σκεπτόμενος, ἤκουε τὰς ὀρυγὰς τοῦ κραταιοῦ ἀνέμου καὶ τοὺς κρότους τῆς βροχῆς καὶ ἔβλεπε νοερῶς τὸν πορφυροῦν πόντον νὰ ῥήγνυται εἰς τοὺς σκληροὺς αἰχμηροὺς βράχους τοῦ νεφελοσκεποῦς καὶ χιονοστεφάνου Ἄθω.

Ἐκρύωνεν. Ἀλλὰ τὸ καφενεῖον τοῦ κυρ-Γιάννη τοῦ Ἀγκιστριώτη ἦτο κλειστόν. Ἀλλὰ καὶ ὀβολὸν δὲν εἶχε νὰ παραγγείλει:

- Πάτερ Ἀβραάμ, πέμψον Λάζαρον! (ἕνα ποτηράκι ῥακὴ ἢ ῥώμι).

Ἐκείνην τὴν χρονιὰν τὰ Χριστούγεννα ἔπεσαν Παρασκευήν. Τόσον τὸ καλύτερον. Θὰ νηστεύσει καὶ πάλιν, ὡς τὸ εἶχε τάμα νὰ νηστεύει διὰ βίου κάθε Παρασκευὴν διὰ νὰ ἐξαγνισθεῖ ὁ ἁμαρτωλὸς δοῦλος τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸ μέγα κρῖμα τῆς νεότητός του, ποὺ εἶδε τυχαίως ἀπὸ τὴν κλειδαρότρυπαν τὴν νεαράν του ἐξαδέλφην νὰ γδύνεται.

Ἔκαμε τὸν σταυρόν του κι ἐσκεπάσθη μὲ τὴν διάτρητον βατανίαν του, ὅπως ἦτο ντυμένος καὶ μὲ τὰ ὑποδήματα - πλὴν τοῦ ἀριστεροῦ.

Καὶ τότε εὑρέθη εἰς τὴν προσφιλήν του νῆσον τῶν παιδικῶν του χρόνων μὲ τὰ ῥόδιν᾿ ἀκρογιάλια, τὰς ἁλκυονίδας ἡμέρας, τὰς χλοϊζούσας πλαγιάς, μὲ τὰ κρίταμα, τὴν κάππαριν καὶ τὰς ἁρμυρήθρας τῶν παραθαλασσίων βράχων καὶ μὲ τοὺς ἁπλοὺς παλαιοὺς ἀνθρώπους, θαλασσοδαρμένους ἢ ναυαγούς, ζωντανοὺς καὶ κεκοιμημένους.

Ο ΒΑΡΝΑΛΗΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΣΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΛΟΥΝΤΕΜΗ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ...''Κύριε μάρτυς είναι ένοχος ο κατηγορούμενος;"

ΒΑΡΝΑΛΗΣ (Με έμφαση): Ένοχος; Όχι! Για να ναι ένοχος ένας Συγγραφέας πρέπει να δίνει αρνητικές απαντήσεις στις τρεις παρακάτω ερωτήσεις; Πρώτον: Ζώντας σε μια κοινωνία αδικίας με ποιους θα πάει; Με τους αδικητές ή με τους αδικημένους; 

Δεύτερο: Αν ο Λαός πέσει στα δεσμά της τυραννίας με ποιους θα συνταχθεί; Με τον τυραγνισμένο ή με τον τύραννο; 

Και τρίτο και τελευταίο: Αν η Πατρίδα πάει σ΄ εθνική σκλαβιά ποιους θα βοηθήσει; Τους κατακτητές ή τους κατακτημένους; Δηλαδή με τους κιοτήδες θα πάει ή με τα παλικάρια; Γνωρίζω τον κατηγορούμενο από έφηβο. Τον γνωρίζω σαν συγγραφέα, και σαν Έλληνα. Και σας δηλώνω κατηγορηματικά: Και στις τρεις ερωτήσεις ο κατηγορούμενος έδωσε αυτές τις απαντήσεις. Δεν είναι ένοχος.[…]

ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Εις ένα από τα υπό κατηγορίαν κείμενά του και συγκεκριμένα εις το υπό τον τίτλον «Οι λύκοι ανεβαίνουν στον ουρανό»…

ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Ε;…

ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Ο Συγγραφεύς -δια να σώσει την τρυφεράν Ειρηνούλαν από την βουλιμίαν των αφεντικών της- την παραδίδει εις τας χείρας των εργατών.

ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Καλά κάνει.

ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Δε θα μπορούσε , έξαφνα, να την παραδώσεις εις χείρας εκείνων οίτινες είναι εντεταλμένοι για την φρούρησιν της τιμής των…

ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Ποιονών. Των χωροφυλάκων;

Κώστας Βάρναλης- Η Μάνα του Χριστού

Κώστας Βάρναλης

Η Μάνα του Χριστού

Πώς οι δρόμοι ευωδάνε με βάγια στρωμένοι,
ηλιοπάτητοι δρόμοι και γύρω μπαξέδες!
Η χαρά της γιορτής όλο πιότερο αξαίνει
και μακριάθε βογκάει και μακριάθε ανεβαίνει.

Τη χαρά σου, Λαοθάλασσα, κύμα το κύμα,
των αλλώνε τα μίση καιρό τήνε θρέφαν,
κι αν η μαύρη σου κάκητα δίψαε το κρίμα,
να που βρήκε το θύμα της, άκακο θύμα!
Φεύγεις πάνω στην άνοιξη, γιε μου καλέ μου.
Ανοιξή μου γλυκιά, γυρισμό που δεν έχεις.
Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη, γιε μου,
δε μιλάς, δεν κοιτάς πώς μαδιέμαι, γλυκέ μου!
Κει στο πλάγι δαγκάναν οι οχτροί σου τα χείλη…
Δολερά ξεσηκώσανε τ’ άγνωμα πλήθη,
κι όσο ο γήλιος να πέση και νά ‘ρθη το δείλι,
το σταυρό σου καρφώσαν κι’ οχτροί σου και φίλοι.
Μα γιατί να σταθής να σε πιάσουν! Κι ακόμα,
σα ρωτήσανε: “Ποιος ο Χριστός;” τί ‘πες “Νά ‘με”!
Αχ! δεν ξέρει τι λέει το πικρό μου το στόμα!
Τριάντα χρόνια παιδί μου δε σ’ έμαθ’ ακόμα!

Μια συλλογή ύμνων και ποιημάτων για το Πάσχα ΕΔΩ

Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη, Κώστα Βάρναλη

Ὁ οὐρανὸς ἔβρεχε διαρκῶς λεπτὸν νερόχιονον, ὁ γραῖγος ἀδιάκοπος ἐφύσα καὶ ἦτο ψῦχος καὶ χειμὼν τὰς παραμονὰς τῶν Χριστουγέννων τοῦ ἔτους...

Ὁ κυρ-Ἀλέξανδρος εἶχε νηστεύσει ἀνελλιπῶς ὁλόκληρον τὸ Σαρανταήμερον καὶ εἶχεν ἐξομολογηθεῖ τὰ κρίματά του (παπα-Δημήτρη τὸ χέρι σου φιλῶ!). Καὶ ἀφοῦ ἐγκαίρως παρέδωσε τὸ χριστουγεννιάτικον διήγημά του εἰς τὴν «Ἀκρόπολιν» καὶ διέθεσεν ὁλόκληρον τὴν γλίσχρον ἀντιμισθίαν του πρὸς πληρωμὴν τοῦ ἐνοικίου καὶ τῶν ὀλίγων χρεῶν του, γέρων ἤδη κεκμηκὼς ὑπὸ τῶν ἐτῶν καὶ τῆς νηστείας, ἀποφεύγων πάντοτε τὴν πολυάσχολον τύρβην, ἀλλὰ φιλακόλουθος πιστός, ἔψαλεν, ὡς συνήθως, μὲ τὴν βραχνὴν καὶ σπασμένην φωνήν του, πλήρη ὅμως ἐνθέου πάθους, ὡς δεξιὸς ψάλτης, εἰς τὸ παρεκκλήσιον τοῦ Προφήτου Ἐλισσαίου τὰς Μεγάλας Ὥρας, σχεδὸν ἀπὸ στήθους, καὶ ὄτε ἐπανῆλθεν εἰς τὸ πτωχικόν του δωμάτιον, δὲν εἶχεν ἀκόμη φέξει!

Ἤναψε τὸ κηρίον του καὶ τῇ βοηθείᾳ τοῦ κηρίου (καὶ τοῦ Κυρίου!) ἔβγαλε τὸ ὑπόδημά του τὸ ἀριστερόν, διότι τὸν ἠνώχλει ὁ κάλος, καὶ ἡμίκλιντος ἐπὶ τῆς πενιχρᾶς στρωμνῆς του, πολλὰ ῥεμβάζων καὶ οὐδὲν σκεπτόμενος, ἤκουε τὰς ὀρυγὰς τοῦ κραταιοῦ ἀνέμου καὶ τοὺς κρότους τῆς βροχῆς καὶ ἔβλεπε νοερῶς τὸν πορφυροῦν πόντον νὰ ῥήγνυται εἰς τοὺς σκληροὺς αἰχμηροὺς βράχους τοῦ νεφελοσκεποῦς καὶ χιονοστεφάνου Ἄθω.