Στὴν Ἑλληνικὴ παράδοση, ἀρχαία καὶ χριστιανική, τὸ κάλλος δὲν εἶναι μία ἔννοια ποὺ χαρακτηρίζει τὴν τέρψη τῶν αἰσθήσεων, ἀλλὰ ἔχει ὀντολογικὸ περιεχόμενο καὶ χαρακτηρίζει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὅποιον τὰ πράγματα ἀληθεύουν, δηλαδὴ ὑπάρχουν πραγματικά1. Τὸ κάλλος δὲν θέλει ἁπλὰ νὰ μᾶς ἀρέσει, νὰ μᾶς διδάξει ἢ νὰ μᾶς ὑποβάλει συναισθηματικά, ἀλλὰ θέλει νὰ μᾶς ἀποκαλύψει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἡ γήινη πραγματικότητα ἐλευθερώνεται ἀπὸ τὸν θάνατο καὶ τὴ φθορὰ καὶ μετέχει μιᾶς ἄλλης, ἀθάνατης καὶ οὐράνιας πραγματικότητας, ἄφθαρτης καὶ χαρισματικῆς, ποὺ εἶναι μετοχὴ στὸ κάλλος τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἁγίων Του. Αὐτὴ ἡ πραγματικότητα μπορεῖ καὶ συνοψίζεται σὲ ἕνα ἔργο ἐκκλησιαστικῆς τέχνης καὶ κυρίως σὲ μιὰ εἰκόνα, ποὺ λειτουργημένη μέσα στὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ ἀποκαταστήσει μιὰ ἀληθινὴ σχέση ἀνάμεσα στὸν πιστὸ καὶ στὸ μυστήριο ποὺ εἰκονίζει2. Ἂς μὴ λησμονοῦμε πὼς στὴ ζωντανὴ πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ἡ εἰκόνα εἶναι ἀχώριστη ἀπὸ τὸν ζωντανὸ λόγο τοῦ Θεοῦ τὸν ὁποῖον ἐκφράζει, πέρα ἀπὸ λέξεις, μὲ τὴ γλῶσσα τοῦ κάλλους καὶ τοῦ φωτός3. Κατὰ τὴ διάρκεια μίας ἀκολουθίας τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τὰ ἁγιογραφικὰ ἀναγνώσματα ποὺ ἀκοῦμε, συγκροτοῦνται γύρω ἀπὸ τὸ γεγονὸς ποὺ ἑορτάζεται καὶ τὸ σχολιάζουν. Τὸ ἴδιο κάνει καὶ ἡ εἰκόνα, σχολιάζοντας μέσα ἀπὸ σχήματα καὶ χρώματα τὰ δρώμενα καὶ ἑορταζόμενα καὶ ὑπομνηματίζοντας μὲ τὸν δικό της τρόπο τὸ λειτουργικὸ γεγονός4. Κάθε τέχνη εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ λειτουργικὴ τέχνη, γιατὶ προϋποθέτει ἕνα πλαίσιο λατρείας καὶ πίστης γιὰ νὰ ἀναπτυχθεῖ. Πολὺ περισσότερο ἡ εἰκόνα στὴν ὀρθόδοξη παράδοση εἶναι τέχνη λειτουργική, γιατὶ ἀφ’ ἑνὸς ἡ φύση της βρίσκεται στὴ βάση τῆς λατρείας καὶ ἀφ’ ἕτερου ἡ ἴδια ἡ εἰκόνα ἀποτελεῖ μέρος τῆς λατρείας, ἰσότιμο καὶ ἰσόκυρο μὲ τὰ ἱερὰ ἀναγνώσματα, τὰ ὁποῖα ἑρμηνεύει μὲ τὴ γλῶσσα τοῦ κάλλους. Ἄλλωστε ἡ Ἁγία Γραφὴ εἶναι κείμενο πρὸς ἑρμηνεία, ὄχι γλωσσολογικὴ ἀλλὰ βιωματική, ἐμπειρία μετοχῆς στὴ ζωὴ τῶν λόγων τοῦ Κυρίου. Πρέπει τὸ κείμενό της νὰ φωτισθεῖ, νὰ τονιστεῖ καὶ νὰ ἐξαρθεῖ τὸ πνεῦμα τοῦ κειμένου καὶ βέβαια ἕνας τρόπος γιὰ νὰ γίνουν ὅλα αὐτὰ εἶναι ἡ μετοχὴ στὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ, γιατὶ «φωτισθῆναι δεῖ πρῶτον καὶ εἴτα φωτίσαι…»5.
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 2019
«Συγκατάμιξις θείου κάλλους»· Ἁγία Γραφή καί Ἐκκλησιαστική Τέχνη
Στὴν Ἑλληνικὴ παράδοση, ἀρχαία καὶ χριστιανική, τὸ κάλλος δὲν εἶναι μία ἔννοια ποὺ χαρακτηρίζει τὴν τέρψη τῶν αἰσθήσεων, ἀλλὰ ἔχει ὀντολογικὸ περιεχόμενο καὶ χαρακτηρίζει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὅποιον τὰ πράγματα ἀληθεύουν, δηλαδὴ ὑπάρχουν πραγματικά1. Τὸ κάλλος δὲν θέλει ἁπλὰ νὰ μᾶς ἀρέσει, νὰ μᾶς διδάξει ἢ νὰ μᾶς ὑποβάλει συναισθηματικά, ἀλλὰ θέλει νὰ μᾶς ἀποκαλύψει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἡ γήινη πραγματικότητα ἐλευθερώνεται ἀπὸ τὸν θάνατο καὶ τὴ φθορὰ καὶ μετέχει μιᾶς ἄλλης, ἀθάνατης καὶ οὐράνιας πραγματικότητας, ἄφθαρτης καὶ χαρισματικῆς, ποὺ εἶναι μετοχὴ στὸ κάλλος τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἁγίων Του. Αὐτὴ ἡ πραγματικότητα μπορεῖ καὶ συνοψίζεται σὲ ἕνα ἔργο ἐκκλησιαστικῆς τέχνης καὶ κυρίως σὲ μιὰ εἰκόνα, ποὺ λειτουργημένη μέσα στὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ ἀποκαταστήσει μιὰ ἀληθινὴ σχέση ἀνάμεσα στὸν πιστὸ καὶ στὸ μυστήριο ποὺ εἰκονίζει2. Ἂς μὴ λησμονοῦμε πὼς στὴ ζωντανὴ πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ἡ εἰκόνα εἶναι ἀχώριστη ἀπὸ τὸν ζωντανὸ λόγο τοῦ Θεοῦ τὸν ὁποῖον ἐκφράζει, πέρα ἀπὸ λέξεις, μὲ τὴ γλῶσσα τοῦ κάλλους καὶ τοῦ φωτός3. Κατὰ τὴ διάρκεια μίας ἀκολουθίας τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τὰ ἁγιογραφικὰ ἀναγνώσματα ποὺ ἀκοῦμε, συγκροτοῦνται γύρω ἀπὸ τὸ γεγονὸς ποὺ ἑορτάζεται καὶ τὸ σχολιάζουν. Τὸ ἴδιο κάνει καὶ ἡ εἰκόνα, σχολιάζοντας μέσα ἀπὸ σχήματα καὶ χρώματα τὰ δρώμενα καὶ ἑορταζόμενα καὶ ὑπομνηματίζοντας μὲ τὸν δικό της τρόπο τὸ λειτουργικὸ γεγονός4. Κάθε τέχνη εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ λειτουργικὴ τέχνη, γιατὶ προϋποθέτει ἕνα πλαίσιο λατρείας καὶ πίστης γιὰ νὰ ἀναπτυχθεῖ. Πολὺ περισσότερο ἡ εἰκόνα στὴν ὀρθόδοξη παράδοση εἶναι τέχνη λειτουργική, γιατὶ ἀφ’ ἑνὸς ἡ φύση της βρίσκεται στὴ βάση τῆς λατρείας καὶ ἀφ’ ἕτερου ἡ ἴδια ἡ εἰκόνα ἀποτελεῖ μέρος τῆς λατρείας, ἰσότιμο καὶ ἰσόκυρο μὲ τὰ ἱερὰ ἀναγνώσματα, τὰ ὁποῖα ἑρμηνεύει μὲ τὴ γλῶσσα τοῦ κάλλους. Ἄλλωστε ἡ Ἁγία Γραφὴ εἶναι κείμενο πρὸς ἑρμηνεία, ὄχι γλωσσολογικὴ ἀλλὰ βιωματική, ἐμπειρία μετοχῆς στὴ ζωὴ τῶν λόγων τοῦ Κυρίου. Πρέπει τὸ κείμενό της νὰ φωτισθεῖ, νὰ τονιστεῖ καὶ νὰ ἐξαρθεῖ τὸ πνεῦμα τοῦ κειμένου καὶ βέβαια ἕνας τρόπος γιὰ νὰ γίνουν ὅλα αὐτὰ εἶναι ἡ μετοχὴ στὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ, γιατὶ «φωτισθῆναι δεῖ πρῶτον καὶ εἴτα φωτίσαι…»5.
Παρασκευή 18 Ιανουαρίου 2019
Ο Αμος Οζ, η Βίβλος, το Ταλμούδ και οι Εβραίοι - ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ
Ο Αμος (φωτ.) και η Φάνια Οζ μπορούν να φανταστούν –ίσως και να εύχονται– έναν εβραϊσμό χωρίς την πίστη στον Θεό της Βίβλου, αλλά ποτέ χωρίς την ίδια τη Βίβλο και την ερμηνεία της. Είναι αυτό δυνατό, και για πόσο ακόμη;
Τούτες τις μέρες γράφτηκαν πολλά –και δικαίως– για τον Αμος Οζ (1939-2018), στον ελληνικό και τον διεθνή Τύπο. Στις λίγες λέξεις που μου αναλογούν σε αυτήν εδώ τη φιλόξενη στήλη δεν θα επαναλάβω πράγματα που έχουν ήδη ειπωθεί, αλλά, προκειμένου να αποφύγω και το αμάρτημα της γενικότητας, θα μιλήσω για ένα μόνο βιβλίο του –ένα, κι αυτό μισό–, εκείνο που έγραψε στα αγγλικά μαζί με την κόρη του: Αμος Οζ, Φάνια Οζ-Ζαλτσμπέργκερ, «Οι Εβραίοι και οι λέξεις» (Καστανιώτης 2012). Στο βιβλίο αυτό, οι δύο συγγραφείς συζητάνε, από την πρώτη σελίδα μέχρι την τελευταία, για τη Βίβλο και το Ταλμούδ, έχοντας ωστόσο διευκρινίσει εξαρχής ότι είναι και δύο κοσμικοί Ισραηλινοί Εβραίοι, ότι δεν πιστεύουν στον Θεό και ότι η ταυτότητά τους δεν προσδιορίζεται από θρησκευτικές πεποιθήσεις. Μα για ποιο λόγο τότε καταγίνονται με τη Διαθήκη του Θεού; Η απάντηση που διατρέχει όλο το βιβλίο είναι πως μιλάνε για τη Βίβλο γιατί, απλούστατα, είναι και οι δυο τους αυτό που είναι, επειδή οι ίδιοι και οι πρόγονοί τους διαβάζουν αδιάκοπα ανά τους αιώνες αυτό ακριβώς το βιβλίο. Η Βίβλος είναι το βιβλίο που δίνει συνέχεια και συνοχή στον εβραϊσμό.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)