Μια θρηνωδία για την απώλεια του μέτρου στα μέρη που δημιουργήθηκε.

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

Δυστυχώς ουδείς αναμάρτητος... και το κωμικοτραγικό είναι ότι οι μεν θεωρούν πως μόνο "οι άλλοι" λανθάνουν.

Οι Έλληνες, δεξιοί κι αριστεροί, δεν περίμεναν να σβήσει ο ήχος από το τελευταίο τραγούδι του Σαββόπουλου.

Έσπευσαν να τον διεκδικήσουν, να τον κατηγορήσουν, να τον οικειοποιηθούν — σαν να ήταν λάφυρο κι όχι ψυχή.

Οι Έλληνες, δεξιοί κι αριστεροί, δεν περίμεναν την κηδεία του Σαββόπουλου για να τον κρίνουν·

έσπευσαν, σαν να ’θελαν να προλάβουν τη σιωπή του.

Γιατί εδώ, στην πατρίδα των λέξεων,

ο θάνατος δεν είναι ποτέ το τέλος — είναι μονάχα άλλη μια αφορμή για λόγια.

Κι ίσως αυτό να ’ναι το πιο ελληνικό μας πάθος:

να μη μπορούμε να αφήσουμε έναν άνθρωπο να φύγει

χωρίς πρώτα να τον χωρίσουμε σε στρατόπεδα,

να τον ντύσουμε με τις σημαίες μας,

να τον μετρήσουμε με τα μέτρα της ιδεολογίας.

Κι έτσι επαναλήφθηκε, για άλλη μια φορά, το αρχέγονο δράμα αυτού του τόπου:

η αδυναμία να σιωπήσουμε μαζί.

Η εκταφή είναι μια ανατροπή της αρχέγονης συμφωνίας ανάμεσα στη γη και το σώμα.

Του Μάνου Λαμπράκη 

Στην Παλαιά Διαθήκη, το χώμα δεν είναι μεταφορικό. 

Είναι όρκος. 

«Χοῦς εἶ καὶ εἰς χοῦν ἀπελεύσῃ» — το σώμα δεν ανήκει σε κανέναν πέραν της γης, και η γη δεν είναι αντικείμενο διοικητικής ανακύκλωσης. 

Η ταφή δεν είναι αποθήκευση, είναι λειτουργική επιστροφή.

Όταν όμως το σώμα εκταφεί, διακόπτεται αυτή η λειτουργική επιστροφή, ο κύκλος σπάει. Δεν έχουμε πλέον τον νεκρό ως πρόσωπο, αλλά ως υλικό προς τακτοποίηση — ως πρόβλημα χωρητικότητας.

Η σύγχρονη πρακτική των εκταφών, που επιβάλλεται από τη στενότητα των κοιμητηρίων, μετατρέπει το χώμα σε διαχειριστικό μέσο και τον θάνατο σε λογιστική υπόθεση. Ο χώρος ταφής παύει να είναι τόπος μνήμης και γίνεται μηχανισμός ροής σωμάτων, μια «γραμμή παραγωγής αποσύνθεσης».

Η φθορά, που κάποτε υπήρξε ιερή διαδικασία μεταμόρφωσης, γίνεται εδώ διοικητικό χρονοδιάγραμμα. Ο χρόνος της αποσύνθεσης δεν είναι πια χρόνος προσμονής της Ανάστασης, αλλά προθεσμία παραμονής.

Ο θάνατος και ο πόνος στη ζωή του χριστιανού

από π. Βασίλειος Γοντικάκης

-21 Σεπτεμβρίου 2025

Η συζήτηση επικεντρώνεται στη νίκη επί του θανάτου και πώς μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει το μυστήριο του θανάτου μέσα από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο πατέρας Βασίλειος τονίζει ότι η αγάπη του Θεού ξεπερνά τη δικαιοσύνη και όλα τα γεγονότα, ευχάριστα ή δυσάρεστα, επιτρέπονται από αγάπη και αξιοποιούνται για το καλό του ανθρώπου.

 Αναφέρεται επίσης στην παραδείσια κατάσταση που μπορεί να βιώσει κανείς τόσο στο Άγιο Όρος όσο και οπουδήποτε αλλού, εφόσον ζει με ταπεινοφροσύνη και εμπιστοσύνη στον Θεό. Η συζήτηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει τον ασφαλέστερο τρόπο για να πλησιάσει κανείς τον Θεό, βιώνοντας την αγάπη Του και βρίσκοντας εσωτερική γαλήνη.

Συνέντευξη σε τηλεοπτικό σταθμό της Μυτιλήνης το 2007

ΠΗΓΗ:https://youtu.be/5t5FqPL5hJQ?si=yfcCpKWOjGcXVHRJ
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Αποτέφρωση και ταφή...

Αποτέφρωση και ταφή... Αξιοπρέπεια, αγάπη και τιμή.

Του Γιάννη Τοπαλίδη 

Πριν λίγους μήνες μας άφησε χρόνους η ιατρός που εκμαίευσε τις κόρες μου και επί έτη ήταν η γυναικολόγος της γυναίκας μου. Τυραννήθηκε από την κακιά αρρώστια της... Έφυγε γαλήνια. Το αναγγελτήριο της κηδείας της, μας προέτρεπε να προσελθουμε στο παρεκκλήσι του Α' Νεκροταφείου Δράμας για ένα τελευταίο αποχαιρετισμό. 

Η Λίνα εκείτετο μέσα στην εκκλησία. Ένας ιερέας έξω από την εκκλησία διάβαζε νεκρωσιμα τρισάγια επί τάφων, σε όσους το επιθυμούσαν . Η Λίνα πήγαινε αδιάβαστη. 

Δεν ήταν θρησκευόμενη, και προφανώς επέλεξε την αποτέφρωση. Εντούτοις πόνεσα για αυτή την έλλειψη μεγαλοψυχίας εκ μέρους ημών των χριστιανών... Πίστευε ή όχι η εκλιπούσα, είναι όμορφο να της διαβάσεις την αποστολική περικοπή του εκπληκτικού Παύλου 

"Παρακαλώ ίνα μη λυπήσθε καθώς και οι λοιποί, οι μη έχοντες ελπίδα" 

ή να της ψάλλεις το ποίημα του μέγιστου Άραβα ποιητή και φιλοσόφου Ελ Μανσούρ (Ιωάννου μοναχού Δαμασκηνού) 

"Ποία τοῦ βίου τρυφὴ διαμένει λύπης ἀμέτοχος; Ποία δόξα ἔστηκεν ἐπὶ γῆς ἀμετάθετος; Πάντα σκιᾶς ἀσθενέστερα, πάντα ὀνείρων ἀπατηλότερα· μία ῥοπή, καὶ ταῦτα πάντα θάνατος διαδέχεται. Ἀλλ᾿ ἐν τῷ φωτί, Χριστέ, τοῦ προσώπου σου, καὶ τῷ γλυκασμῷ τῆς σῆς ὡραιότητος, ὃν ἐξελέξω ἀνάπαυσον, ὡς φιλάνθρωπος."

Με αυτές τις σκέψεις και με αγάπη αποχαιρέτισα τη Λίνα, τη γιατρό μας, που της χρωστούσαμε πολλά, και εμείς, και ολάκερη η Δράμα. 

Η Μεταφυσική της Ταφής και το Τέλος της Πολιτικής Ιδεολογίας

Του Μάνου Λαμπράκη 

Ο μαρμάρινος κόσμος των ηγετών είναι η τελευταία σκηνή του πολιτικού θεάτρου. Εκεί όπου η σιωπή δεν είναι μόνο φτιαγμένη από πέτρα, αλλά και από νόημα. Δύο ταφικά μνημεία και δύο παρακαταθήκες. Δύο εποχές που δεν συναντήθηκαν ποτέ – παρότι ανήκαν τυπικά στο ίδιο κόμμα. Στον πρώτο, τον τάφο του Ανδρέα Παπανδρέου, είναι χαραγμένη η φράση: «Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ». Στον δεύτερο, αυτόν του Κώστα Σημίτη, διαβάζουμε: «Στον εκσυγχρονισμό δεν υπάρχει ημερομηνία λήξης». Στον πρώτο βλέπεις σταυρό. Στον δεύτερο, μόνο λευκός ορθολογισμός.

Η διαφορά είναι κοσμολογική. Ο Ανδρέας, παρόλες τις αντιφάσεις του, είχε πολιτική οντολογία, ενώ ο Σημίτης είχε τεχνοκρατική μεταφυσική. Ο πρώτος θεμελίωσε ένα σύστημα πατριωτικού λαϊκισμού, που απευθυνόταν στο φαντασιακό του λαού, στο ένστικτο της αυτοδιάθεσης. Ο δεύτερος, εξόρισε το φαντασιακό ως ανορθολογισμό και παρέδωσε τη χώρα στο συμβολικό κεφάλαιο της Δύσης: αριθμούς, δείκτες, συμμορφώσεις. Το «ανήκειν στους Έλληνες» μπορεί να ήταν ρητορική· αλλά το «δεν υπάρχει ημερομηνία λήξης στον εκσυγχρονισμό» είναι δογματισμός χωρίς ρίζες, χωρίς τέλος, χωρίς θάνατο — και γι’ αυτό χωρίς ζωή.

Η Fairuz έχασε τον γιο της Ziad στις 26 Ιουλίου. Ένα κομμάτι του κόσμου της κατέρρευσε μέσα σε μια στιγμή σιωπής.

Του Μάνου Λαμπράκη 

Η σιωπή της Fairuz στην κηδεία του Ziad δεν είναι απλώς ιδιωτική θλίψη, είναι μια άρνηση του κόσμου όπως είναι, μια παύση που διαρρηγνύει την ψευδαίσθηση ότι η γλώσσα μπορεί να παρηγορήσει. Στη σιωπή αυτή συναντάται το πένθος και η πολιτική, η ίδια η πράξη της αποχής από τον λόγο γίνεται άρνηση του κυνισμού της εποχής. Η γυναίκα που ύμνησε τα πάθη του Χριστού με φωνή καθαρή, σχεδόν αναστάσιμη, τώρα καταθέτει τη φωνή της. Δεν ψάλλει, δεν μιλά, γιατί η απώλεια δεν είναι αφήγηση, είναι ρήγμα.

Ο Ziad ήταν ο γιος της και ταυτόχρονα ένας από τους λίγους καλλιτέχνες του Λιβάνου που αρνήθηκαν να υπηρετήσουν τις μυθολογίες της εξουσίας. Με το θέατρο και τη μουσική του, έστησε καθρέφτες μπροστά σε κοινωνίες εγκλωβισμένες στον πόλεμο, στις φυλές, στις διαιρέσεις. Η τέχνη του αρνήθηκε την «ουδετερότητα», έγινε αιχμηρό πολιτικό σώμα. Τώρα αυτό το σώμα απουσιάζει, και η απουσία του είναι πιο εύγλωττη από κάθε παρουσία, γιατί θυμίζει ότι η ελευθερία, όταν εκφέρεται χωρίς υπολογισμό, συνήθως πληρώνεται με μοναξιά, φθορά και σιωπή.

Η Fairuz, στα 90 της, στέκεται μέσα σε αυτή τη σιωπή. Σαν την Παναγία στο Σταυρό, δεν ακολουθεί τους μαθητές που σκορπίζουν, μένει κάτω από το ξύλο, το οποίο στην περίπτωσή της είναι η άβυσσος μιας χώρας και ενός παιδιού που σηκώνει το βάρος της ιστορίας. Η Εκκλησία της Κοιμήσεως στην Bikfaya, στην οποία τελέστηκε η εξόδιος ακολουθία, γίνεται σκηνή όχι θρήνου αλλά άχρονου πένθους: ο γιος κείται νεκρός, αλλά η μητέρα δεν τον προσφέρει στο κοινό βλέμμα ως αντικείμενο συγκίνησης. Τον προσφέρει στη σιωπή, εκεί όπου η θρησκευτική πράξη συναντά την πολιτική της αντίστασης: δεν θα υπάρξει εύκολη λύτρωση, δεν θα υπάρξει δημόσια εξήγηση.

Ποτέ δεν αιστάνθηκε μοναξιά στο πατρικό της ούτε και σε καιρό που δεν έρχονταν τ’ αδέρφια της με τις φαμίλιες τους.

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

"Ποτέ δεν αιστάνθηκε μοναξιά στο πατρικό της ούτε και σε καιρό που δεν έρχονταν τ’ αδέρφια της με τις φαμίλιες τους.

Τη συντρόφευε πάντα η αύρα όσων το κατοίκησαν κάποτε, εκείνων που οι ζωές τους χαράχτηκαν στους πέτρινους τοίχους του, στα πράματα και στα προσωπικά τους αντικείμενα.

Είχε κρατήσει τα περισσότερα απ’ αυτά, παρόλο που δεν είχαν καμιά υλική ή χρηστική αξία.

Μια σειρά από ρολόγια τοίχου που μάζευε μετά μανίας ο πατέρας.

Κάτι εξαρτήματα απ’ τον αργαλειό που ύφαινε η μάνα και τα μετρητά κεντήματα, σημάδια της προκοπής και της νοικοκυροσύνης της.

Μια πινακωτή που φούρνιζαν ψωμιά πεθερά και νύφη, ένα παλιό φανάρι που φύλαγαν τα τρόφιμα, μέχρι να αγοράσουν ψυγείο και μια νιπτήρα τσίγκινη, που κρεμόταν πάνω απ’ το νεροχύτη στις αρχές που δεν είχαν τα σπίτια νερό και κουβαλούσαν απ’ το πηγάδι της αυλής ή απ’ τις βρύσες έξω απ’ το χωριό.

-Τι τις θες και τις μαζεύεις αυτές τις παλιατζούρες; 

Την είχε ρωτήσει μια γειτόνισσα βλέποντας την να καθαρίζει ένα μεταλλικό τάσι.

-Όταν κηδέψαμε τον πατέρα, ήρθαν κάτι συγγένισσες και μου ‘φεραν αυτό το τάσι γεμάτο κάρβουνα αναμμένα, μαζί κι ένα γκιούμι με νερό.

«Ρίξε νερό και σβήσ’ τα, μου ‘πε μια απ’ αυτές, να ξορκιστεί το κακό, να μην ξανάρθει στο σπιτικό σας.

Η γειτόνισσα την κοίταξε ταραγμένη.

-Μην τα θυμάσαι, της είπε, πέρασαν.

Και ο ήλιος έρχεται κάθε μέρα στην ώρα του...

Η άμαξα πέρασε από το δρόμο

κι έφυγε. 

Και ο δρόμος δεν έγινε ούτε

πιο άσχημος, ούτε πιο όμορφος.

Έτσι είναι και με των ανθρώπων

τη δράση. 

Δεν αφαιρούμε και δεν προσθέτουμε

τίποτα. Περνάμε και ξεχνιόμαστε.

Και ο ήλιος έρχεται

κάθε μέρα στην ώρα του.

Φερνάντο Πεσσόα 

...............................................................

Φωτογραφία: Apic / Getty Images

ΠΗΓΗ:https://www.facebook.com/share/1J6yXK28vC/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Για εκείνους που ζουν μέσα μας. Για τους ανθρώπους που συναντούμε πλέον μόνο στα όνειρα μας.

Ήρθε η μέρα που όλα τελειώσαν.

Τα πάντα σιώπησαν.

Δεν άκουγε τη φωνή σου πια.

Σταμάτησε και να ελπίζει.

Να ελπίζει πως θα σε ξαναδεί.

Σταμάτησε να περιμένει την μυρωδιά του λαιμού σου.

Ήρθε η μέρα που χάθηκε και αυτή μαζί με σένα.

Τώρα κλείνει τα μάτια, μόνο εκεί σε συναντά.

Τώρα επιδιώκει να ονειρεύεται.

Μόνο εκεί έρχεσαι.

Μόνο εκεί σε συναντά.

Το πρόβλημα, βλέπεις, είναι πως νομίζουμε πως έχουμε χρόνο.

Χρόνο για να σκεφτούμε, χρόνο για να σχεδιάσουμε πράγματα όταν το μόνο που χρειάζεται είναι παρουσία.

Να υπάρχουμε όταν όλα γύρω μας υπάρχουνε.

Να υπάρχουμε...γιατί κάποια στιγμή όλα θα σταματήσουν να υπάρχουνε.

Όπως και εσύ.

Εσύ και η μυρωδιά σου.

Εσύ και το γεμάτο σιωπή, βλέμμα σου.

Θυμάται την τελευταία φορά που σε είδε. Φοβισμένος, της κρατούσες το χέρι.

Π.Νέλλα :Ο Θάνατος του Θεού και η Ανάσταση του ανθρώπου ( Κείμενα για την Ανάσταση από τον ΓΕΡΟΜΟΡΙΑ)

Ο Π.Νέλλας υπήρξε ένας σπουδαίος θεολόγος και ιδρυτής του περιοδικού "Σύναξη".Ακριβώς επειδή τα κείμενα του όπως αυτό , που αναπαράγουμε από την ιστοσελίδα "Αντίφωνο", είναι σημαντικά και μαρτυρούν μια σημαντική θεολογική και θύραθεν παιδεία , αφορούν καίρια καθένα που στοχάζεται για την μοίρα του ανθρώπου.

Παναγιώτης Νέλλας

Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα ἀπό τά κεντρικά θέματα ὄχι μόνο τῆς σύγχρονης δυτικῆς φιλοσοφίας καί λογοτεχνίας, ἀλλά καί τῆς ἴδιας τῆς θεολογίας. Τά τελευταῖα χρόνια γράφτηκαν χιλιάδες σελίδες σχετικές μ᾽ αὐτό, ἀνέβηκαν ἔργα στό θέατρο, γυρίσθηκαν ταινίες, τό θέμα ξέφυγε ἀπό τά μελετητήρια τῶν εἰδικῶν καί ἀπασχολεῖ τό εὐρύτερο κοινό. Τό σύντομο αὐτό δοκίμιο ἔχει σκοπό νά δώσει, στήν ἀρχή μιά γενική ἐνημέρωση καί μιά ἑρμηνεία γιά τό φαινόμενο, καί νά προσπαθήσει στή συνέχεια, ἀφοῦ τό τοποθετήσει μέ βάση τά ὀρθόδοξα κριτήρια, νά σκιαγραφήσει τή συμβολή, πού θά μποροῦσε νά προσφέρει ἡ Ὀρθοδοξία συμμετέχοντας στή σχετική συζήτηση.

Στό χῶρο τῆς φιλοσοφίας τό θέμα ἀρχίζει μέ τό Nietzsche, γιά τόν ὁποῖο, ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται καί ταυτόχρονα εἶναι ταυτόσημος μέ τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀξιῶν, ὁλόκληρης τῆς ὑπεραισθητῆς περιοχῆς σύμπαντος τοῦ κόσμου τῶν ἰδεῶν καί τῶν ἰδανικῶν. Μοναδική καί ὕψιστη ἀξία μένει γιά τό Nietzsche ὁ ἄνθρωπος, ὁ ″ὑπεράνθρωπος″: «Ποῦ εἶναι ὁ Θεός;» Γράφει ἤδη στά 1882. «Θά σᾶς τό πῶ ἐγώ. Τόν σκοτώσαμε. Ἐμεῖς ὅλοι εἴμαστε οἱ φονιάδες του... ὁ Θεός εἶναι νεκρός... ὁ Θεός θά μείνει νεκρός. Τί ἄλλο εἶναι οἱ ἐκκλησίες παρά οἱ τάφοι καί τά μνήματα τοῦ Θεοῦ;»

Ὁ Nietzsche στήν ἐποχή του ἀναγκάζεται νά βάλει τά λόγια αὐτά στό στόμα ἑνός τρελοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά ὁ Sartre ἐπαναλαμβάνει μέ πλήρη ἄνεση τό ἴδιο κήρυγμα κατά τήν ἔναρξη τοῦ Β’ παγκοσμίου πολέμου, μιλώντας σέ μιά δημόσια συγκέντρωση στή Γενεύη: «Κύριοι, ὁ Θεός πέθανε. Σᾶς ἀναγγέλλω, κύριοι, τό θάνατο τοῦ Θεοῦ.»

Τό τί σημαίνει γιά τήν ἄθεη ὑπαρξιακή φιλοσοφία ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ, μᾶς τό ἀποκαλύπτει μέ ἐνάργεια ἡ ἀντίστοιχη λογοτεχνία. Ἀφοῦ δέν ὑπάρχει Θεός, ἄρα δέν ὑπάρχει παρά ἡ βιολογική ζωή. Μέ διονυσιακή ἀγαλλίαση ὁ Camus ὑμνεῖ στά πρῶτα του ἔργα τό μεγαλεῖο καί τή χαρά αὐτῆς τῆς ζωῆς.τήν ὁμορφιά πού κλείνει μέσα της μιά ζεστή μέρα στήν ἀκροθαλασσιά, μιά χειμωνιάτικη νύχτα, πού ἡ οἰκογένεια εἶναι μαζεμένη γύρω στή φωτιά. Ἀλλά ἡ βιολογική ζωή εἶναι ἡ ″ἐν φθορᾷ ζωή″ καί ὁ ἴδιος ὁ Camus ὅσο προχωρεῖ, ἀνακαλύπτει μέσα στή ζωή τό σαράκι αὐτό τῆς φθορᾶς, πού κλέβει τή χαρά, πού ἀπομυζᾶ τήν οὐσία καί ἀφήνει ἀνούσια καί ἀνόητη τή ζωή, πού δημιουργεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο τήν αἴσθηση τοῦ χάους καί τοῦ κενοῦ, πράγμα πού τόσο ἔντονα περιγράφεται στόν «Ξένο», καί πού ὁ Sartre μέ τόση ἐπιτυχία ὀνομάζει στό ὁμόνυμο ἔργο του «Ναυτία».

Η τελευταία προσευχή

*

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΑΡΑΣΛΙΑ

Ο Χρήστος, ένας παλιός φίλος, έλεγε πως μόνον η αγάπη μπορεί να ακυρώσει τον κίνδυνο της οριστικής εκμηδένισης και του οριστικού αποχωρισμού που επιφέρει ο θάνατος.

Αγιογράφος στο επάγγελμα διατηρούσε ένα μικρό εργαστήριο χωμένο σ’ ένα δρομάκι της λιμενικής ζώνης. Γνωριστήκαμε τυχαία σε μια έκθεση ζωγραφικής– ό,τι κι αν σημαίνει αυτό το «τυχαία». Είχα μπει στον χώρο της έκθεσης ένα βράδυ κυνηγημένος από τη μοναξιά και τα προβλήματά μου. Με είχε δει που στεκόμουν μπροστά σε έναν πίνακα του Χριστού – μια καλλιτεχνική απεικόνιση, όχι αυστηρά αγιογραφική. «Τι πιστεύεις;» με ρώτησε χαλαρά λες και γνωριζόμασταν χρόνια. «Τον Υιό τον εκτιμώ, με τον Πατέρα έχω πρόβλημα» απάντησα. Χαμογέλασε συγκρατημένα. Συστηθήκαμε και με προσκάλεσε στο εργαστήριό του.

Βρισκόμασταν δυο τρεις φορές την εβδομάδα. Πίναμε καφέ και μιλούσαμε με τις ώρες. Εκείνα τα χρόνια ήταν ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίον μπορούσα να κάνω μια κουβέντα πέρα από τα καθιερωμένα, να μιλήσω για λογοτεχνία και για τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και του θανάτου. Όποια και αν ήταν η αφετηρία των συζητήσεων μας, καταλήγαμε να μιλάμε για το μυστήριο της ανθρώπινης παρουσίας μέσα στον κόσμο, για την προέλευση και τον σκοπό της, για το ίδιο το κοσμικό αίνιγμα, καθώς και για τις μεταφυσικές και ηθικές διαστάσεις του θανάτου. Πάντα σχεδόν ο Χρήστος οδηγούσε την κουβέντα στο θέμα του τέλους. Λίγο πριν γνωριστούμε είχε χάσει τη γυναίκα του. Παθιασμένος με την τέχνη του και ακούραστος αναγνώστης, προσπαθούσε με τη δημιουργία και τον στοχασμό να διαχειριστεί τον πρόωρο θάνατο της.

«Αυτοί που αγαπήθηκαν αληθινά θα ξαναβρεθούν» έλεγε. Στο ισχνό, ασκητικό του πρόσωπο έβλεπα το πάθος ενός ανθρώπου που ήταν σίγουρος για την ιδέα του αλλά και την ελπίδα που γεννά η απώλεια και το πένθος.

ΆΤΑΦΟΙ ΝΕΚΡΟΙ

Μια αληθινή ιστορία

Στη δεκαετία του 1970, δεν θυμάμαι αν ήμουν μαθητής Γυμνασίου ή φοιτητής, παρουσιάστηκε στο χωριό μας, το Ντένισκο, ένας άντρας 40 περίπου ετών από την Κέρκυρα, αναζητώντας τα οστά του αδερφού του ( αλλάδερφου), ο οποίος είχε σκοτωθεί στον Εμφύλιο. 

Είχε την πληροφορία από συμπολεμιστή του ότι ήταν θαμμένος στην αυλή της κεντρικής εκκλησίας του χωριού (Κοιμήσεως της Θεοτόκου), που ήταν σε ερειπιώδη κατάσταση. Τον θυμάμαι να λέει ότι είναι σίγουρος και ότι μπορεί να τον αναγνωρίσει από φυλαχτό που φορούσε ( ή ένα δαχτυλίδι, δεν θυμάμαι ακριβώς).

        Μας υπέδειξε το σημείο και σκάψαμε αρκετοί χωριανοί μαζί.

Πράγματι,  πέσαμε πάνω σε σκελετό ανθρώπου με το σημάδι, από το οποίο ο αδερφός του τον αναγνώρισε. Τον θυμάμαι σαν τώρα να ξεσπάει σε λυγμούς και να φιλά τα οστά . " Αδερφούλη μου, που δεν σε γνώρισα!!!

       Ένα συγκλονιστικό σκηνικό που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Έπλυνε τα οστά, τα έβαλε σε μια πάνινη σακούλα και έφυγε να τα βάλει στο κοιμητήριο του χωριού του. Εκεί όπου ανήκαν...

Κυριακή πρωί... που τα ''δύσκολα'' πιο εύκολα ξομολογούνται...

 'Όταν κάποιος πεθαίνει, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι τίποτα. 

Μην τρέξεις έξω να καλέσεις τη νοσοκόμα. Μην σηκώσεις το τηλέφωνο. 

Πάρτε μια βαθιά ανάσα και γίνετε παρόντες στο μέγεθος της στιγμής.

Υπάρχει μια χάρη να είσαι δίπλα σε κάποιον που αγαπάς καθώς κάνει τη μετάβασή του από αυτόν τον κόσμο. 

Την στιγμή που  παίρνουν την τελευταία τους πνοή, υπάρχει μια απίστευτη ιερότητα στον χώρο. 

Το πέπλο ανάμεσα στους κόσμους ανοίγει.

Είμαστε τόσο απροετοίμαστοι και ανεκπαίδευτοι στο πώς να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο που μερικές φορές ένα είδος  πανικού μας καταλαμβάνει. 

"Είναι νεκροί! "

Ξέραμε ότι θα πεθάνουν, οπότε το ότι είναι νεκροί δεν αποτελεί έκπληξη. 

Δεν είναι πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Είναι πολύ λυπηρό, αλλά δεν είναι αιτία πανικού.

Αν μη τι άλλο, ο θάνατός τους είναι αιτία να πάρειs μια βαθιά ανάσα, να σταματήσειs και να εισαι πραγματικά παρών σε αυτό που συμβαίνει. 

Κάτσε στο κρεβάτι και απλά μετείχε τηs  εμπειρίαs στο δωμάτιο. 

Τι συμβαίνει για σένα; 

+ Κώστας Γεωργουσόπουλος - Αιωνία η μνήμη...

Σαλόνια όπως αλώνια

Τα συναισθήματα δεν είναι σαν τα νομίσματα, παλαιάς και νέας κοπής. Δεν διαφέρει το πένθος, ο ενθουσιασμός, η οργή και η επιείκεια είτε κατοικείς σε παλάτια ή καλύβια είτε βρίσκεσαι σε εποχές συρράξεων ή ημέρες συγκομιδής και περισυλλογής.

Ο πόνος είναι πόνος, η χαρά χαρά.

Ίσως να διαφέρουν τα μέσα, οι μόδες, ίσως οι εντάσεις να είναι διαφορετικές, ίσως να επιστρατεύονται, ανάλογα με τις συνθήκες, άλλα κουράγια. Ο πόνος, το πένθος, η απελπισία μπροστά στον θάνατο αγαπημένων προσώπων δεν άλλαξε ως βίωμα, ως τραύμα, ως εγκαυστική.

Απόδειξη οι θρήνοι, στον Όμηρο, στους τραγικούς, στους ρομαντικούς, στους ρεαλιστές, στους συμβολιστές ακόμη και στους υπερρεαλιστές δημιουργούς. Θα έλεγα μάλιστα πως όσο οι συνθήκες του βίου περιορίζουν τις δυνατότητες να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να σκιστεί το συναίσθημα, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ένταση.

Παλιότερα, κι όχι μόνο στην ύπαιθρο χώρα και στα μικρά μέρη, αλλά και στην πρωτεύουσα και έως πριν από λίγα χρόνια στις “επαρχίες” της Αθήνας, τον νεκρό μας τον ξενυχτούσαμε στο σπίτι, στο κεντρικό δωμάτιο, από εκεί τον κηδεύαμε και επιστρέφοντας από την ταφή επιστρέφαμε (ομηρικότατα) και στη ζωή δειπνώντας με κοινό δείπνο, όπου οι συγγενείς, γείτονες, φίλοι προσέφεραν σε έρανο τα φαγητά τους. Αυτός ο Νεκρόδειπνος (έχει μνημειωθεί από τον Σικελιανό και τον Σινόπουλο) λεγόταν κατά περιοχή “Μακαριά” ή “Παρηγοριά”. Τώρα ο νεκρός μας ξενυχτάει μόνος σ’ ένα ψυγείο νεκροτομείου και η “παρηγοριά” έχει συρρικνωθεί σε τυποποιημένο καφέ, παξιμαδάκι, κονιάκ που προσφέρεται στο κυλικείο του Νεκροταφείου και συνήθως οι πενθούντες διά του Τύπου δηλώνουν ότι δεν θα δεχτούν “συλλυπητηρίους επισκέψεις”.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Μήπως μειώθηκε το πένθος, η απελπισία για την απουσία των προσφιλών;

ΕΚΕΙΝΗ – ELLA

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΔΥΣΣΕΩΣ

Όταν με πήρε τηλέφωνο η μάνα μου, ο παππούς είχε κιόλας φύγει. Δεν τον προλάβαινα πια. Κοίταξα απ’ το παράθυρο τον ουρανό. Τα σύννεφα μαζεύονταν με μια ασυνήθιστη σπουδή… Όταν ξεκίνησα τ’ αμάξι, βαριές σταγόνες πάσκιζαν να μου τρυπήσουν το παρμπρίζ.

Μας το ψιθύρισαν στην κλινική το ραντεβού. Κάπου εκεί ξημέρωμα τον άκουσαν στον ύπνο του να την φωνάζει. Είχε από χρόνια πριν φορέσει τ’ άσπρο της το νυφικό η γιαγιά και τον περίμενε. Ξύπνησε ήρεμος κι απλά τους είπε «φεύγω». Κι έφυγε πριν τον πιάσει η βροχή, πριν του μουσκέψει τ’ ατσαλάκωτο γαμπριάτικο κουστούμι.

Εκεί που σταματώ είναι μόνο ένα όνομα» Στη μνήμη του Χρήστου Γιανναρά - Μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος

«Εκεί που σταματώ είναι μόνο ένα όνομα»

Στη μνήμη του Χρήστου Γιανναρά

Μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος

Έφυγε ήσυχα. Τα τέλη του «χριστιανά, ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά».

Το απόγευμα νιώθοντας μια δυσφορία κάλεσε το φίλο του ιερέα και γιατρό π. Π.Μ. ο οποίος διέγνωσε πνευμονικό οίδημα. Προσπάθησε να μην του δείξει κάτι. Ο ίδιος όμως είχε καταλάβει…

–Πεθαίνω, του είπε.

Ο π. Π. για να τον καθησυχάσει του είπε:

–Αν το λες σοβαρά … ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος όταν ένιωσε ότι πεθαίνει, παρακάλεσε τους μοναχούς να του ψάλλουν τα νεκρώσιμα τροπάρια.

Είχε απόλυτη διαύγεια. Του απάντησε με σοβαρότητα

–Ξεκίνα!!!

Σε λίγα λεπτά έφυγε.
Στην κηδεία του δεν ακούστηκαν επικήδειοι λόγοι, ούτε συνθήματα(“Αθάνατος”, “θα ζεις”, κ.λπ.) κενού περιεχομένου.

Η εκκλησία κατάμεστη από φίλους και μαθητές του. Όλοι είχαν κάτι να πουν για τον άνθρωπο που τόλμησε, βγήκε μπροστά, άνοιξε δρόμους…

Ακούγοντας τα νεκρώσιμα τροπάρια, θυμήθηκα ένα ωραιότατο και εξομολογητικό του κείμενο, το οποίο παραθέτω στη μνήμη του:

«Σπούδασα μια ζωή τη θεολογία και τη φιλοσοφία, παθιάστηκα με τη σύγχρονη φυσική και την κοσμολογία, διάβασα ψυχολογία και πολλή ιστορία. Κι όλα αυτά ψάχνοντας το ένα και μοναδικό αίνιγμα που με βασανίζει: της ύπαρξης που μπορεί να ερωτεύεται αέναα και να μην πεθαίνει.

Βρήκα την πληρέστερη απάντηση στους Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας – τη μεγαλοφυέστερη ως τώρα αποκάλυψη.

Μπροστά στον θάνατο...

Του Δημήτρη Μπαλτά

"Μπροστά στον θάνατο, μπροστά σ’ αυτή την αγωνία, σ’ αυτή την απομόνωση, σ’ αυτό τον πνευματικό θάνατο, που το βιολογικό τέρμα δεν είναι παρά ένα σημάδι του, ο άνθρωπος είναι σήμερα γυμνός. Τόσο γυμνός, όσο δεν ήταν ποτέ άλλοτε. Ο πολιτισμός μας είναι ο πρώτος, φαίνεται, σ’ όλη την ιστορία, που πασχίζει ν’ αγνοήσει τον θάνατο και, μ’ αυτό, ίσως, ξεσκεπάζει την ουσία... ".

"Οι επικήδειες τελετές έχουν μικρύνει υπερβολικά ή και χάνονται. Δεν ξέρουν πια τι να πουν και τι να κάνουν. Όταν ήμουνα παιδί, μέσα σ’ ένα κύκλο στερημένο από καιρό από κάθε χριστιανική αναφορά, δεν άφηναν κανένα να πεθάνει στο νοσοκομείο. Όταν δεν απόμενε πια ελπίδα, έφερναν τον άρρωστο στο σπίτι και τότε τον τύλιγαν σε περισσότερη στοργή. Ξαγρυπνούσαν όχι μονάχα εκείνους, που πέθαιναν, αλλά και τους πεθαμένους. Αγρυπνία, σχεδόν ανυπόφορη, μπροστά στο μηδέν. Δεν προσεύχονταν – σε ποιόν να προσευχηθούν και με ποια λόγια;"

"Δεν διάβαζαν τους Ψαλμούς και τα Ευαγγέλια. Δεν είχαν ούτε τη χοντροκομμένη ανανέωση του νεκρόδειπνου, που σε μερικές χριστιανικές χώρες αναπτύχτηκε σε «αγάπη». Δεν ήταν πια σε χριστιανικές χώρες. Όλα είχαν ξεχαστεί. Ο ζωντανός Θεός, η ψυχή, η ανάσταση. Αλλά δεν ήταν κι ο παγανισμός, που σ’ αυτόν πεθαίνουν με το «απρόσωπο» του φυτού ή σβήνουν γαλήνια μέσα στο άπειρο: ξαναγίνονται σπόροι, περνούν στην άλλη πλευρά των πραγμάτων, ίσαμε την καινούργια σπορά... Όχι. Απ’ τη βιβλική Αποκάλυψη κρατούσαν τη βεβαιότητα, πως αυτός ο πεθαμένος είναι ένα μοναδικό άτομο και πως η ζωή του υπήρξε η μοναδική του ζωή. Αυτές οι αγρυπνίες ήταν σκέτες αγωνίες. Πήγαιναν στην κουζίνα, να πιουν λίγο καφέ. Ύστερα ξαναγύριζαν να καθήσουν κοντά στο πτώμα. Με σιωπή. Πάντοτε αυτή η σιωπή. Είναι αλήθεια, πως καταπιάνονταν με υπερβολική λεπτομέρεια μ’ όλα εκείνα τα πράγματα, που πλαισιώνουν τον θάνατο. Τα αγγελτήρια της κηδείας, την ταφή, τον οικογενειακό τάφο. Κι αυτά, αν δεν χρειαζόταν να μαζέψουν τη σκόνη των προηγούμενων νεκρών, για να κάνουν χώρο... Νεκροταφεία δίχως σταυρό – όμως, για τους πιο πολλούς, ο σταυρός δεν σημαίνει νίκη πάνω στον θάνατο, αλλά απλώς και μόνο ένα νεκροταφείο... και σαν καλοί ορθολογιστές προσπαθούν ν’ αποφύγουν αυτή την ταυτολογία. Νεκροταφεία δίχως σταυρό. 

 Βαρειές πλάκες, καλοχτισμένες, των λατινικών νεκροταφείων.

Φιλόδημος: Αφήνοντας πίσω τους αγαπημένους μας

Το Περί θανάτου του επικούρειου φιλοσόφου Φιλόδημου που ανακαλύφθηκε πριν από δύο αιώνες στη «βίλα των Παπύρων» του Herculaneum στην Πομπηία έρχεται να ρίξει φως στη δημοφιλέστατη, κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, Επικούρεια φιλοσοφία.

Αν και ακόμη δεν έχουν διαβαστεί όλοι οι πάπυροι (που περιλαμβάνουν και τις υπόλοιπες φιλοσοφικές σχολές της εποχής του 1ου μ.Χ. αιώνα), ο πάπυρος 1050 (P.Herc. 1050) του «Περί θανάτου» αναμφισβήτητα αποτελεί την κορωνίδα των έως τώρα ευρημάτων. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος (Περί θανάτου) ο συγγραφέας θα μιλήσει για το προσφιλές φιλοσοφικό ζήτημα του θανάτου, ενός από τα κεντρικά θέματα της επικούρειας φιλοσοφίας.

Η βασική επικούρεια αρχή ότι «ο θάνατος δεν είναι τίποτε για εμάς» είναι γνωστή, και η πραγματεία του Φιλόπονου θα την εκλάβει ως αφετηρία για να την ενισχύσει. Την ίδια εποχή, εξάλλου, κυκλοφορεί και το αριστούργημα De rerum natura του Λουκρήτιου, στο τρίτο κεφάλαιο του οποίου ο συγγραφέας με ποιητική μαεστρία πραγματεύεται τον ανυπόστατο, κατά τον Επίκουρο, φόβο του θανάτου. Ο Φιλόδημος όμως θα ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο. Δεν θα επαναλάβει όσα γνωρίζουμε ήδη για την επικούρεια φιλοσοφία του θανάτου, αλλά θα μας προσφέρει νέες πληροφορίες. Θα αναφερθεί παρεμπιπτόντως στην έλλειψη των αισθήσεων που ακολουθεί τον θάνατο και θα ασχοληθεί κυρίως με την ψυχολογία του πόνου. Του πόνου της ψυχής που στέκεται εμπόδιο στην αταραξία και, επομένως, στην ηδονή ως σκοπό της ζωής:

«Όταν λοιπόν λέμε ότι η ηδονή είναι ο σκοπός, δεν εννοούμε τις ηδονές των ασώτων και αυτές που βρίσκονται στις απολαύσεις, όπως νομίζουν κάποιοι που αγνοούν και δεν συμφωνούν ή εκλαμβάνουν κακώς όσα λέμε, αλλά το να μην πονάει το σώμα και να είναι η ψυχή ατάραχη.» Επίκουρος, Επιστολή προς Μενοικέα, 131-132

Ο φιλοσοφικός λόγος του Φιλόδημου σκοπό έχει (κατά την επικούρεια επιταγή) να θεραπεύσει την ψυχή και απευθύνεται σε όλους -γνώστες και μη της φιλοσοφίας. Ο ερχομός του δικού μας θανάτου είναι κάτι το φυσιολογικό, που δεν πρέπει να φοβόμαστε. Πώς μπορούμε όμως να ξεπεράσουμε την ανασφάλειά μας, τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουμε, για το μέλλον των αγαπημένων μας; Πρόκειται για ένα τελείως διαφορετικό συναίσθημα που δεν έχει να κάνει με τον δικό μας θάνατο, αλλά με τη φροντίδα των άλλων. Εκείνη που δεν θα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε όταν δεν θα είμαστε εν ζωή.

Συγκλονιστική μεταθανάτια εμπειρία του Αργύρη Μήτση.

Συγκλονιστική μεταθανάτια εμπειρία του Αργύρη Μήτση.

Κατά την διάρκεια επέμβασης στην καρδιά, έπαθε ανακοπή...

Ποιο ρόλο έπαιξε στην "επιστροφή" του Αργύρη ο Άγιος Παϊσιος...;;;

|Δεν θα πρέπει να υπάρχει Χριστιανός που δεν θα το΄χει δει, έστω μια φορά...|

Φραντς Κάφκα

Το νόημα της ζωής είναι ότι σταματά.

Φραντς Κάφκα

Γεννήθηκε το 1883.