Πρόκειται εἰσαγωγὴ στὴν ἔννοια τῆς «μετακένωσης» μὲ νήφωνα σχολιασμὸ τῆς γερμανόφωνης διδακτορικῆς μελέτης τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδεροῦ γιὰ αὐτήν, τὴν περίφημη θεωρία τοῦ Ἀδαμάντιου Κοραῆ γιὰ τὸν μοναδικό, κατ’ αὐτόν, τρόπο φωτισμοῦ καὶ διαφωτισμοῦ τῶν Ἑλλήνων.
Μά, ποιός εἶναι ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδερός;[1] Πρόκειται γιὰ τὸν μετέπειτα ἱδρυτὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἀκαδημίας Κρήτης στὸ Κολυμπάρι Χανίων. Τὸ 1962 τοῦ ἀπενεμήθη ὁ τίτλος τοῦ διδάκτορος ἀπὸ τὸ πανεπιστήμιο τοῦ Mainz γιὰ τὴν διατριβή του, Metakenosis: Griechenlands kulturelle Herausforderung durch die Aufklärung in der Sicht des Korais und des Oikonomos[2] (Μετακένωσις: Ἡ πολιτισμικὴ πρόκληση τῆς Ἑλλάδας κατὰ τὸν Διαφωτισμὸ σύμφωνα μὲ τὸν Κοραῆ καὶ τὸν Οἰκονόμο). Ἡ διατριβὴ δὲν ἔχει κυκλοφορήσει στὰ ἑλληνικά.[3]
Καλά, ἀνάλυση γιὰ τὴν Μετακένωση στὰ ἑλληνικὰ δὲν ὑπάρχει; Δηλαδὴ πρέπει νὰ ἀνατρέξουμε στὰ γερμανόφωνα διδακτορικὰ τῶν γερμανικῶν πανεπιστημίων, ἀκόμα καὶ τὰ ἐκπονηθέντα ἀπὸ Ἕλληνες, γιὰ ζητήματα ἀμιγῶς σχετιζόμενα μὲ τὸν νεώτερο Ἑλληνισμό;
Βεβαίως καὶ δὲν ὑπάρχει. Ἂν ἀναζητήσετε βιβλίο μὲ τὴ λέξη «Μετακένωσις» ἢ «Μετακένωση» στὸν κατάλογο βιβλίων τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Βιβλίου (προσεχῶς… «Κέντρο Βιβλίου») ἢ στὴν βιβλιοθήκη τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, δὲν θὰ βρεῖτε παρὰ ἕνα σχετικὸ ἄρθρο σὲ ἐπιστημονικὸ περιοδικὸ (κι ἕνα ἄσχετο). Κανένα σύγγραμμα, κανένα βιβλίο.[4]
Τὸ ἄρθρο, λοιπόν, δὲν φιλοδοξεῖ νὰ ἀποτελέσει περίληψη τῆς διδακτορικῆς διατριβῆς τοῦ Παπαδεροῦ ἀλλὰ μᾶλλον σχολιασμό της μετ’ εἰσαγωγῆς καὶ παραπεμπτικῆς τριβῆς. Γι’ αὐτὸ παρατίθενται κατ’ ἀρχὰς καὶ κάποια σπαράγματα τοῦ ἴδιου τοῦ ἐμπνευστῆ τῆς θεωρίας ποὺ σημάδεψε τὴν προσπάθεια τῶν Ἑλλήνων νὰ συστήσουν κράτος, τοῦ Ἀδαμάντιου Κοραῆ, σὲ μιὰ προσπάθεια νὰ δοῦμε ἔστω γιὰ λίγο τὴν θεωρία αὐτὴ χωρὶς τὸ πρῖσμα τοῦ Παπαδεροῦ, ἀλλὰ μὲ ἐπίγνωση τοῦ τί ἐπέφερε ἡ ἐμμονὴ σ’ αὐτὴν στὸν σχεδιασμὸ τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ κράτους.
Ἡ μετακένωση καὶ ἡ σημασία της.
Ἀπὸ τὶς διάφορες ἀντιλήψεις γιὰ τὸ τί -εἶναι- τὸ ἑλλαδικὸ κράτος, ἄρα καὶ γιὰ τὸ πῶς πρέπει νὰ πορεύεται στὴν Ἱστορία, φαίνεται νὰ ἐπικράτησε στὸ ἑλλαδικὸ κράτος ἡ τάση τοῦ Κοραϊσμοῦ[5]: «Μετὰ τὴ δολοφονία τοῦ Καποδίστρια, ὁ Κοραϊσμός, χάρη στὶς λόγχες τῶν Βαυαρῶν, ἐπιβλήθηκε κυριαρχικὰ σὰν ἐπίσημη κρατικὴ ἰδεολογία».[6]
