«Αντιγόνη» του Σοφοκλή Αναζητώντας τις ρίζες- Κώστας Γεωργουσόπουλος

Ο μέγας εν ζωή σήμερα ευρωπαίος διανοούμενος Τζορτζ Στάινερ στο εξαντλητικό σε πλάτος και έξοχο σε βάθος πολυσέλιδο δοκίμιό του με τον τίτλο «Οι Αντιγόνες» (στα ελληνικά εκδόσεις Καλέντης) επιβεβαιώνει όσα μας εξέθεσε στους Δελφούς, στα πολύτιμα εκείνα συμπόσια για το αρχαίο δράμα που τα «έφαγε» η κρίση: πως ο ίδιος ως δυτικοευρωπαίος διανοούμενος ιδεολογικά ήταν με το μέρος του Κρέοντα, δεδομένου ότι η Δύση δημιούργησε και συντηρεί, όσο μπορεί, το Κράτος Δικαίου. Ελεγε λοιπόν ο Στάινερ πως, βεβαίως, θαύμαζε (και ζήλευε) την Αντιγόνη, αλλά δεν την καταλάβαινε. Πίσω από τη σκέψη του Στάινερ ορθώνεται η διαπίστωση του μεγάλου φιλοσόφου της Δύσης, του Εγελου, που στη «Φιλοσοφία της Ιστορίας του» και στο πρώτο κιόλας κεφάλαιο στηρίζει τη θεωρία του πως στο έργο του Σοφοκλή συγκρούονται δύο Δίκαια. Και, βεβαίως, αυτό χαρακτηρίζει το τραγικό, διότι αλλιώς θα είχαμε να κάνουμε με κάποιο αστυνομικό ή δικαστικό δράμα!! Με έναν από τους δύο αθώο ή ένοχο! Μ' αυτές και παραπλήσιες απόψεις η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή έγινε καταγωγικό κείμενο Παιδείας σ' όλη τη δυτική κουλτούρα του Διαφωτισμού. Συχνά έφτασε να χαρακτηριστεί η ηρωίδα σχεδόν χριστιανικής ηθικής πρότυπο, παραπέμποντας στους μάρτυρες και τους αγίους που θυσιάζονταν στις αρένες με τα λιοντάρια υπερασπιζόμενοι το δίκαιο του Θεού εναντίον του Ρωμαϊκού Δικαίου. Ιστορικό δυτικό ανάλογο η Ζαν Ντ' Αρκ! Πάνω σ' αυτά τα μονοπάτια το θέατρο έχει να παρατάξει δεκάδες Αντιγόνες, από τον Ανούιγ έως τον Νότη Περγιάλη, τον Μπρεχτ και τον Χέντερλιν.

Le Corbusier και Παρθενώνας…!

«Το να δεις την Ακρόπολη είναι ένας ευσεβής πόθος που τρέφεις δίχως καν να διανοείσαι ότι θα τον πραγματοποιήσεις…. Δεν ξέρω γιατί αυτός ο λόφος κλείνει μέσα του την ουσία της καλλιτεχνικής σκέψης. Ξέρω να εκτιμώ την τελειότητα αυτών των ναών και να αναγνωρίζω τον απαράμιλλο χαρακτήρα τους. Έχω προ πολλού αποδεχθεί ότι εδώ βρίσκεται ο χρυσός κανόνας, βάση κάθε καλλιτεχνικής μέτρησης. Γιατί, αυτή η αρχιτεκτονική και όχι κάποια άλλη… Αυτό είναι για μένα ένα πρόβλημα ανεξήγητο. Πόσο συναρπάζεται όλο μου το είναι από έναν απόλυτο ήδη ενθουσιασμό για τα έργα άλλων φυλών, άλλων περιόδων, άλλων γεωγραφικών πλατών! Όμως γιατί, ύστερα από τόσους άλλους, πρέπει να ορίζω τον Παρθενώνα – έτσι καθώς ξεπροβάλλει από το πέτρινο πιάτο του- ως τον αδιαμφισβήτητο Άρχοντα και, έστω και οργισμένος, να υποκλίνομαι μπροστά στην υπεροχή του;»

(…)

«Δεν υπάρχει τίποτα ισοδύναμο στην αρχιτεκτονική της οικουμένης και όλων των εποχών. Είναι η πιο κρίσιμη στιγμή που ο άνθρωπος, διαπνεόμενος από τις ευγενέστερες σκέψεις, τις αποκρυσταλλώνει σε μια πλαστική φωτός και σκιάς. Η modenature του Παρθενώνα είναι αλάθητη, αμείλικτη. Η αυστηρότητά του ξεπερνά τις συνήθειές μας και τις φυσιολογικές δυνατότητες του ανθρώπου. Εδώ εδραιώνεται η καθαρότερη μαρτυρία της φυσιολογίας των αισθήσεων και της μαθηματικής θεώρησης που μπορεί να συνδέεται με αυτήν, καθηλώνεται κανείς στις αισθήσεις του, καθηλώνεται στο νου του, αγγίζει τον άξονα αρμονίας«

Πυθαγόρας-Πλάτων- Ηράκλειτος& Πολύντροπος Αρμονία (ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ!

Συνέντευξη του καθηγητή του τμήματος Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χαράλαμπου Χ. Σπυρίδη

Γαλλική ένωση ζητά να περιληφθούν τα αρχαία ελληνικά στην πολιτιστική κληρονομιά της Unesco

• Εικόνα από το συνέδριο «Β΄ Διεθνούς Συνάντησης των Αρχαίων Γλωσσών» (φωτ.: Facebook / Human-Hist

Την εγγραφή των αρχαίων γλωσσών στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco ζήτησε σήμερα μια γαλλική ένωση, κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου στο οποίο συμμετείχε και ο υπουργός Παιδείας της Γαλλίας. «Θεωρήσαμε απαραίτητο να διαφυλάξουμε τη διδασκαλία των λατινικών και των (αρχαίων) ελληνικών, που είναι οι βάσεις της γαλλικής γλώσσας και της ευρωπαϊκής ιστορίας», εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο καθηγητής αρχαιολογίας Βενσάν Μερκενμπρέκ, πρόεδρος της ένωσης Human-Hist.

Η ένωση αυτή υπέβαλε το αίτημα με ένα μανιφέστο που παρουσιάστηκε σήμερα, με την ευκαιρία της έναρξης της «Β΄ Διεθνούς Συνάντησης των Αρχαίων Γλωσσών», ενός διήμερου συνεδρίου που διεξάγεται στο Οτέν. Στη συνάντηση αυτή συμμετέχουν 80 ερευνητές και πανεπιστημιακοί από τη Γαλλία και άλλες χώρες. Οι συζητήσεις σε κάποια από τα στρογγυλά τραπέζια γίνονται στα λατινικά ή τα αρχαία ελληνικά. «Είναι επίσης μια ευκαιρία να δείξουμε στο κοινό τη σπουδαιότητα και την ικμάδα των αρχαίων γλωσσών», πρόσθεσε ο Μερκενμπρέκ.

Στο συνέδριο έδωσε το παρών, σήμερα το πρωί, και ο υπουργός Εθνικής Παιδείας Ζαν-Μισέλ Μπλανκέ ο οποίος χαρακτήρισε το μανιφέστο της Human-Hist «εμβληματικό και ουσιώδες» για την υπεράσπιση των αρχαίων γλωσσών που είναι «το ζωντανό σφρίγος της δικής μας γλώσσας». «Τα ελληνικά και τα λατινικά δεν είναι ούτε απαρχαιωμένες, ούτε ελιτιστικές (γλώσσες) και πρέπει να τις προωθήσουμε», πρόσθεσε ο υπουργός, εκφράζοντας την υποστήριξή του στους διδάσκοντες οι οποίοι «μεταλαμπαδεύουν αξίες».

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

Αν­τί­στοι­χο κε­φά­λαι­ο στο έρ­γο του K. J. Dover

«Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ»

ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Ὁ ἀ­ριθ­μός τῶν ἔρ­γων πού μπο­ροῦ­σαν νά πα­ρα­στα­θοῦν σέ κά­θε θε­α­τρι­κό δι­α­γω­νι­σμό ἦ­ταν προ­κα­θο­ρι­σμέ­νος, καί ἔ­τσι ἔ­πρε­πε νά γί­νει ἐ­πι­λο­γή ἀ­νά­με­σα στούς ποι­η­τές πού εἶ­χαν νά πα­ρου­σιά­σουν ἔρ­γα τους. Ἡ εὐ­θύ­νη γιά τήν ἐ­πι­λο­γή αὐ­τή εἶ­χε ἀ­να­τε­θε­ῖ σέ ἀ­ξι­ω­μα­τού­χους πού δι­ο­ρί­ζον­ταν κά­θε χρό­νο μέ κλῆ­ρο. Εἶ­ναι ἀ­πί­θα­νο οἱ ἄ­ξι­ω­μα­τοῦ­χοι αὐ­τοί νά εἶ­χαν εἰ­δι­κά προ­σόν­τα γιά νά κρί­νουν θε­α­τρι­κά ἔρ­γα - εἶ­χαν ἄλ­λω­στε τό­σα πολ­λά καί ποι­κί­λα κα­θή­κον­τα, ὥ­στε - ἐ­κτός ἄν συμ­βου­λεύ­ον­ταν γνω­στούς τους, εἰ­δι­κούς στά θε­α­τρι­κά (ἀ­να­λαμ­βά­νον­τας φυ­σι­κά οἱ ἴ­διοι τήν εὐ­θύ­νη τῆς τε­λι­κῆς ἀ­πό­φα­σης) - τό πι­θα­νό­τε­ρο εἶ­ναι νά δι­ά­λε­γαν τό σί­γου­ρο δρό­μο, δί­νον­τας με­γά­λη προ­τε­ραι­ό­τη­τα στούς δρα­μα­τι­κούς συγ­γρα­φεῖς, ὅ­σους εἶ­χαν ἡ­δη πο­λύ γε­ρά ἑ­δραι­ω­μέ­νη φή­μη. Οἱ ἀ­ξι­ω­μα­τοῦ­χοι ἄρ­χι­ζαν τήν ἐ­τή­σια θη­τεί­α τους λί­γο με­τά τά μέ­σα τοῦ κα­λο­και­ριοῦ, ἕ­ξι ἡ ἑ­πτά μῆ­νες πρίν ἀ­πό τά Λή­ναι­α - στό δι­ά­στη­μα αὐ­τό ὁ­ποι­ος δρα­μα­τι­κός ποι­η­τής δέν ἦ­ταν σέ θέ­ση νά ὑ­πο­σχε­θεῖ ρη­τά ὅ­τι θά ὑ­πο­βά­λει ἔρ­γο, ἴ­σως μά­λι­στα καί νά πε­ρι­γρά­ψει μέ ἀρ­κε­τές λε­πτο­μέ­ρει­ες τό πε­ρι­ε­χό­με­νό του, κιν­δύ­νευ­ε νά χά­σει τήν εὐ­και­ρί­α. Βέ­βαι­α κά­θε συγ­γρα­φέ­ας εἶ­χε τή δυ­να­τό­τη­τα ὡς τήν τε­λευ­ταί­α στιγ­μή νά προ­σθέ­τει στό κεί­με­νο του ἐ­πί­και­ρους ὑ­παι­νιγ­μούς (στόν Ἀ­ρι­στο­φά­νη ἐν­το­πί­ζου­με ὁ­ρι­σμέ­να τέ­τοι­α χω­ρί­α) - ὑ­πάρ­χουν ὅ­μως ἐκ τῶν πραγ­μά­των ὁ­ρια σέ τέ­τοι­ες ἀλ­λα­γές καί προ­σθῆ­κες, ὅ­ταν ἔ­χουν ἀρ­χί­σει οἱ δο­κι­μές: ἐ­ξε­τά­ζον­τας τή σχέ­ση ἀ­νά­με­σα στό θέ­μα ἑ­νός ἀ­ρι­στο­φα­νι­κοῦ ἔρ­γου καί στήν πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση τήν ἐ­πο­χή της πα­ρά­στα­σης δέν ἐ­πι­τρέ­πε­ται νά ξε­χνοῦ­με ὅ­τι ἡ κα­τά­στα­ση αὐ­τή ἦ­ταν κα­μιά φο­ρά ἀρ­κε­τά δι­α­φο­ρε­τι­κή ἀ­πό ὁ,τι τήν ἐ­πο­χή πού γρα­φό­ταν τό ἔρ­γο.

Jacqueline De Romilly: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΕΝΑ ΕΙΔΟΣ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ

Το ομώνυμο κεφάλαιο από το βιβλίο της Jacqueline De Romilly

«ΓΙΑΤΙ Η ΕΛΛΑΔΑ;»

(σελ. 217-241)

Ο μύθος, όσο και αν το ξαναδούμε και το καλοσκεφτούμε, δεν αποτελεί το παν στην ελληνική τραγωδία, κάθε άλλο μάλιστα. Αποτελεί μόνο, στο θέατρο της εποχής, εκείνο που θα επιβίωνε καλύτερα και θα διαιωνιζόταν σε άλλες λογοτεχνίες. Αντίθετα, η ί­δια η μορφή της τραγωδίας δεν επέζησε.

Έχουν γραφτεί επίσης και σε άλλες χώρες «τραγωδίες», οι οποίες διατήρησαν την ελληνική ονομασία και, ακόμα, σε σημαντικό βαθμό, το πνεύμα του αρχαίου θεάτρου, στο μέτρο που πρόκειται πάντα για μεγάλες συμφορές οι οποίες πλήττουν ξεχωριστά άτομα και συμβολίζουν εκείνη την πλευρά της ανθρώπινης κατάστασης που εξακολουθούμε να αποκαλούμε «το τραγικό». Ποτέ όμως τα έργα αυτά δεν απέκτησαν τους εκφραστικούς τρό­πους της ελληνικής τραγωδίας και ιδιαίτερα την ιδιότυπη δομή της, όπου συνδυάζονται σε ένα σύνολο δύο ετερογενή στοιχεία: ο χορός και τα δραματικά πρόσωπα.

Ύστερα από αυτά, πρέπει να εκπλαγούμε; Από το Θουκυδίδη επίσης διατηρήθηκε η φιλοδοξία για μια πολιτική ιστορία που να είναι συνολικά αντικειμενική και ουσιώδης. Εγκαταλείφθηκε όμως για πάντα η μορφή της ιστορίας που είχε θεμελιώσει, στην οποία συνδυάζονταν σε ένα σύνολο αυτά τα δύο τόσο διαφορετικά στοιχεία, όπως είναι η αφήγηση και οι δημηγορίες.

The Greeks -3- National Geographic

Ντοκιμαντέρ Στα Ελληνικά- -Documentaries In Greek

Αναζητώντας το Μεγαλείο. Ανακαλύψτε πώς οι αρχαίοι 'Eλληνες έφθασαν στην ακμή του πολιτισμού τους και έφεραν την επανάσταση στους τομείς της τέχνης, της αρχιτεκτονικής, της φιλοσοφίας και της πολιτικής, αφήνοντας μια πολύτιμη κληρονομιά η οποία αποτελεί οδηγό ακόμα και σήμερα.

Ἡ τέχνη καί τό πρόσωπο

Φώτης Σχοινᾶς 

Ὁ Φιλίπ Νεμό ἰσχυρίζεται πώς ἡ ρωμαϊκή λογοτεχνία καί τέχνη μαζί βέβαια μέ τό ρωμαϊκό ἰδιωτικό δίκαιο ὑπῆρξαν ἡ μήτρα πού κυοφόρησε τό ἀνθρώπινο πρόσωπο (Βλ. τό ἄρθρο μας Τό ρωμαϊκό ἰδιωτικό δίκαιο καί τό ἀνθρώπινο πρόσωπο πού ἀναρτήθηκε στό Ἀντίφωνο στίς 5 Ἀπριλίου 2016). Ἐμεῖς στό παρόν ἄρθρο θά δείξουμε ὅτι καθοριστική γιά τήν γέννηση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου ἦταν ἡ ἑλληνική λογοτεχνία καί τέχνη. Τό ἀνθρώπινο πρόσωπο ἀναδύθηκε ἀπό τήν ἑλληνική ἐπική ποίηση, τήν ἑλληνική λυρική ποίηση, τήν ἑλληνική τραγική ποίηση καί γενικώτερα ἀπό τό τραγικό πνεῦμα, βέβαια καί ἀπό τήν χριστιανική ἀποστολική καί πατερική σκέψη.Ὁ Χρῆστος Μαλεβίτσης ἐπισημαίνει συναφῶς: «Ἡ σημασία τοῦ τραγικοῦ ἀνθρώπου ὑπερβαίνει τήν τραγωδία ὡς εἶδος ἔντεχνου λόγου, διότι μέ τόν τραγικό ἄνθρωπο ἄρχισε νά ἀποκαθαρίζεται ἡ παρουσία τοῦ προσώπου, πού ἀποτελεῖ κορυφαῖο ἐπίτευγμα τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ. Ἡ πορεία πρός τήν φανέρωση τοῦ προσώπου ἄρχισε ἀπό τά ὁμηρικά ἔπη, πέρασε ἀπό τίς μυστηριακές λατρεῖες, ἀπό τή λυρική ποίηση, ἀπό τήν κλασική Τραγωδία, ὥσπου ὁλοκληρώθηκε μέσα στό ἀποκαλυπτικό φῶς τῆς Καινῆς Διαθήκης. Τότε εἶναι πού διεκδίκησε τήν αἰωνιότητά του, ὡς στοιχεῖο καθαρῶς πνευματικό, ἐκεῖθεν τῆς ἐμπλοκῆς του στόν κόσμο». 

   Στήν Τραγωδία, ἀπολειστικό δημιούργημα τῆς ἐλληνικῆς ψυχῆς καί οὐσιαστικά ξένο, ἀλλότριο τῆς ρωμαϊκῆς ψυχῆς (Βλ. Τό ἄρθρο μας “Τό τραγικό θέατρο στήν Ἀθήνα καί τή Ρώμη” πού ἀναρτήθηκε στό Ἀντίφωνο στίς 24 Ἰουλίου 2014), τό πρόσωπο εἶναι παρόν καί δεσπόζον στήν καθ’ὅλου ἐκτύλιξη τῆς τραγικότητος.Ἡ τραγική ἐνοχή,ὕβρις καί νέμεσις εἶναι ἀποκλειστικά προσωπικές. Ὁ Κώστας Γεωργουσόπουλος γράφει ἐπ’αὐτοῦ: «Στήν τραγωδία, ὅταν ἀκόμη ἐπικρατεῖ ὁ διονυσιακός μύθος, ἡ Ὕβρις φαίνεται νά ἐντοπίζεται στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ὁ θριαμβευτής νέος θεός σύντριβε τήν ἀντίδραση καί τήν ἀμφισβήτηση ὅλων ἐκείνων πού ἀντιστέκονταν στό νέο ρίγος καί στό νέο ἦθος τῆς καινούργιας θρησκείας.

Πάμε για περίπατο στην κλασσική Αθήνα (…τότε Ελλάδα) Απίθανο!!!