Το έπος της λοιμικής

Το «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου είναι οι εκατό αφηγήσεις (δέκα σε δέκα μέρες) που επινοούν έγκλειστοι Ιταλοί σε απομονωμένο πύργο, ενώ έξω μαίνεται η χολέρα

Κώστας Γεωργουσόπουλος

Δύο κατακλυσμοί αναφέρονται στη μνήμη των λαών. Και ο κατακλυσμός δεν είναι μόνο μια πλημμύρα, είναι και τα επιπλέοντα πτώματα και η μόλυνση από τη σήψη των πτωμάτων και ως εκ τούτου μια λοιμική. Η μνήμη των λαών διασώζει την πλήρη ερήμωση από τη ζωή και τη σωτηρία και την αναγέννηση της ανθρωπότητας. Το ζεύγος Δευκαλίων – Πύρρα, φεύγοντας, έριχναν πίσω τους πέτρες που γεννούσαν τους «σπαρτούς». Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται στις επτά πληγές του Φαραώ και τη σωτηρία που προσέφερε ο αιχμάλωτος εβραίος Ιωσήφ. Αλλά και ο «μύθος» της Κιβωτού είναι η διάσωση αντιπροσωπευτικής «μαγιάς» της ανθρωπότητας, αφού ο Νώε, αμαρτωλός ο ίδιος, γύρισε την πλάτη στον αμαρτωλό λαό του και εγκαινίασε μια νέα ανθρωπότητα.

Στο ινδικό έπος Μαχαμπχαράτα περιγράφεται πανδημία, όπως και στο φινλανδικό Καχεβάλα. Λαϊκές αφηγήσεις και στην Αφρική (μια από αυτές αξιοποίησε ο Χεμινγουέι) και στη Νότιο Αμερική, στα απέραντα δάση της Βραζιλίας, όπου αποδεκατίστηκαν λαοί, είναι τραυματικές εμπειρίες του πολιτισμού και, συχνά, εξαιτίας του. Στον «Οιδίποδα Τύραννο», γραμμένο και παιγμένο μέσα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, απηχούνται υφολογικά το τρομερό θανατικό που έσπειρε ο Απόλλων στην Τροία και, συνάμα, πραγματολογικά τα γεγονότα με τον λοιμό της Αττικής που καταγράφει ο Θουκυδίδης που ασθένησε. Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία, με τρόπο συγκλονιστικό, αφηγήθηκε πανδημίες, χολέρες, πανώλες, λέπρες, ελονοσίες, φυματιώσεις, τύφους και γρίπες (η ασιατική ξεκλήρισε γενιές γενιές – η μητέρα της μητέρας μου γέννησε δώδεκα παιδιά και της πήρε η γρίπη τα έξι) και, πρόσφατα, το AIDS ερήμωσε χωριά στην Αφρική. Ολες αυτές τις εμπειρίες των λαών κατέγραψαν οι αυτόπτες μάρτυρες, καλόγεροι (στις περίφημες «θύμησες», ημερολόγια γραμμένα στα ψαλτήρια), οι ιστορικοί, οι χρονογράφοι και, βέβαια, οι πεζογράφοι και οι ποιητές, οι ζωγράφοι (ένας αριστουργηματικός πίνακας του Λούκας Γκράναχ) και τα λαϊκά τραγούδια των λαών. Ενα από τα αριστουργήματα της ελληνικής δημοτικής παράδοσης είναι του «Νεκρού αδελφού», όπου η μητέρα έχασε τους «εννιά της γιους» και ο νεκρός γιος φέρνει την ξενιτεμένη αδελφή στην έρημη μάνα.

Βιβλιοπαρουσίαση: "Τα νέα από την αποικία|" στην ΕΣΗΕΑ στις 16 Δεκεμβρίου 2024.

ΠΗΓΗ - Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Οι δωσίλογοι: Η χρήση της Ιστορίας ως παυσίπονο για το παρόν

Μενέλαου Χαραλαμπίδη, Οι δωσίλογοι
Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2023

του Γιάννη Ξένου από το Άρδην τ. 132 που κυκλοφορεί

Το βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, Οι δωσίλογοι (Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής) είναι η εκδοτική επιτυχία της χρονιάς. Ξεκίνησε το εκδοτικό του ταξίδι τον προηγούμενο Δεκέμβριο και μέχρι τον Σεπτέμβριο έφτασε την έκτη έκδοση και τα 27.000 αντίτυπα! (σ.Ά. πια στην έβδομη και στις 36.000 αντίτυπα). Το γεγονός ότι είναι ιστορικό βιβλίο και μάλιστα για ένα θέμα που, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία, κάνει ακόμα πιο μεγάλο το εκδοτικό του επίτευγμα.
Τι είναι αυτό που συγκίνησε και οδήγησε στα βιβλιοπωλεία δεκάδες χιλιάδες αναγνώστες να το προμηθευτούν; Τα ιστορικά αναγνώσματα συνήθως δεν ξεπερνούν τις μερικές χιλιάδες πωλήσεις και συχνότερα ούτε που φτάνουν τα χίλια αντίτυπα. Ούτε εξηγείται η εκδοτική επιτυχία από το γεγονός ότι ο συγγραφέας του έγινε ευρύτερα γνωστός τα προηγούμενα χρόνια από τους ιστορικούς περιπάτους που διοργανώνει στην Αττική ή από το ότι ήταν ο εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των δράσεων με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», οι οποίες υλοποιήθηκαν το διάστημα 2015 ως το 2019.
Το κλειδί της ερμηνείας πιστεύουμε βρίσκεται στην εισαγωγή του βιβλίου, που ο συγγραφέας περιγράφει τι θέλει να αποδείξει η μελέτη του. Δηλώνει από τις πρώτες σελίδες ότι το επίσημο αφήγημα της Αντίστασης στην Κατοχή, «το οποίο κάνει λόγο για μια μικρή μειοψηφία Ελλήνων που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα» [σ. 16]. Ο Χαραλαμπίδης αναποδογυρίζει αυτό το σχήμα και πάει στο άλλο άκρο ισχυριζόμενος ότι «μέχρι τα μέσα του 1943, αυτοί που εμπλέκονταν στα δίκτυα συνεργασίας με τον κατακτητή ήταν περισσότεροι από όσες και όσους είχαν ενταχθεί στο ελληνικό αντιστασιακό κίνημα» [σ. 18]. Αυτά που ξέραμε και περηφανευόμαστε, εν πολλοίς η εαμική αφήγηση, ότι στην Ελλάδα αναπτύχθηκε το δεύτερο ισχυρότερο αντιστασιακό κίνημα της Ευρώπης, δεν ισχύουν κατά τον Χαραλαμπίδη, είναι ένας ακόμα «μύθος», γιατί τα δίκτυα της συνεργασίας με τον κατακτητή ήταν μεγαλύτερα, αλλά η λήθη που επέβαλε το μετεμφυλιακό κράτος το απέκρυψαν. Έτσι, το αφήγημα των περασμένων χρόνων ότι ο εμφύλιος ξεκίνησε ήδη από το 1943 και συνεχίστηκε μέχρι το 1949, o Χαραλαμπίδης το πάει ένα βήμα παραπέρα: η Αντίσταση συρρικνώνεται έτι περαιτέρω όχι μόνο χρονικά, αλλά και ποσοτικά, αφού, κατά τον συγγραφέα, οι δωσίλογοι ήταν περισσότεροι από τους αντιστασιακούς.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΩΝ "ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ" ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ,

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΩΝ "ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ"  ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ,

με την έκδοση διπλού τεύχους 

 των «Τετραδίων 88-89», αφιερωμένου στα 50 χρόνια από την πτώση της Χούντας το 1974 και την εγκαθίδρυση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας

 

  Το αφιέρωμα στέκεται με προσήλωση και σεβασμό στα γεγονότα, παρουσιάζει με επιτυχία τα χρόνια της μεταπολίτευσης,

αποφεύγοντας την ιδεολογική χρήση της ιστορίας, στο πεδίο των πραγματικών διαστάσεών τους.

Το διπλό τεύχος πλούσιο σε ύλη (380 σελίδες) και συνεργάτες (25), 

αποτελεί συνέχεια εκείνων που είχαν προηγηθεί 

για τα 200 χρόνια από το 1821, 

για τα 100 από την Μικρασιατική Καταστροφή, 

για τα 50 από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Παρουσίαση του Βασίλη Ασημακόπουλου "Πρώτη φορά Αριστερά" (ΕΣΗΕΑ, 25/12/2024)

Το video της εκδήλωσης 

Στις 25/11/2024 πραγματοποιήθηκε στην ΕΣΗΕΑ  η εκδήλωση-παρουσίαση του βιβλίου του Βασίλη Ασημακόπουλου, "Πρώτη Φορά Αριστερά. Αντιθέσεις, αντιφάσεις, εσωτερικές συγκρούσεις στο ΠΑΣΟΚ την περίοδο 1974-1990 και οι βάσεις του πολιτικού μεταμορφισμού του" (Gutenberg 2024). 

Ομιλητές κατά σειρά ήταν οι : 

Νίκος Ανδρουλάκης, Νίνα Κασιμάτη, Κώστας Ελευθερίου, Γιάννης Μαυρής και ο υποφαινόμενος.

 Τη συζήτηση συντόνισε ο Χριστόφορος Σκαμνάκης. 

Την εκδήλωση άνοιξε εκ μέρους των εκδόσεων Gutenberg ο Κώστας Δαρδανός. 

"ΤΟΝ ΒΛΕΠΩ, ΕΥΕΙΔΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΠΕΤΡΑ"

Του Κώστα Χατζηαντωνίου 

«ΤΟΝ ΒΛΕΠΩ, ΕΥΕΙΔΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΠΕΤΡΑ 

τυλιγμένο σε σάβανο. Τον μεταφέρουν δυο λύκοι. Ένα μικρό πουλί πάνω από το κεφάλι του, η ψυχή του. Στεκόμουν μέσα στον συγκινημένο λαό, ενώ το σκήνωμά του κατέβαινε στον λάκκο. Πόσες αγωνίες και λαχτάρες, πόσοι θησαυροί σκεπάζονταν. Τώρα η θερμή του παρουσία είναι μονάχα λέξεις. Μπορούμε ωστόσο να σκύψουμε πάνω από αυτό το μνήμα και να στοχαστούμε. 

Κατεβαίνοντας από το κοιμητήριο, αντίκρυ στον Σίπυλο, στεφανωμένο από τη ριγηλή θαλπωρή μιας χειμωνιάτικης προσδοκίας, αναρωτιέμαι τι θα έρθει, μέχρι ο άγγελος να κατέβει και τρεις φορές στο αυτί του να μιλήσει, πιάνοντας τη δεξιά του χείρα, μέχρι να καλέσει τους θρηνούντες να ζητήσουν τον φτωχό οικέτη που οι άνθρωποι θεωρούν ουδέν όντα και εις ουδέν χρησιμεύοντα. Σε αυτόν θα επιθήσει ο Κύριος χείρα στην κεφαλή του, αυτόν θα χρίσει με έλαιον ειρήνης.

 Αυτός είναι ο ειρηνικός βασιλέας, άνθρωπος εκ πρώτου γένους που αφού κρύφτηκε τρισαναρίθμους κύκλους, θα αφυπνισθεί και τα ράκη απεκδυόμενος, θα ενδυθεί λαμπρό ποδήρες ένδυμα χειριδωτό, με λώρο πεποικιλμένο για να αναλάβει το σκήπτρο του δευτέρου βίου».

[4 Νοεμβρίου. «O άγιος και ευσεβέστατος βασιλεύς Iωάννης δουξ ο Bατάτζης και ελεήμων, ο εν Mαγνησία, εν ειρήνη τελειούται»]

Εκατό χρόνια «Το μαγικό βουνό»!

Του Βασίλη Στοϊλόπουλου 

Εκατό χρόνια «Το μαγικό βουνό»!

Πριν από 100 χρόνια, Νοέμβριο του 1924, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα σταθμός στην παγκόσμια λογοτεχνία: «Το μαγικό βουνό» του Γερμανού νομπελίστα συγγραφέα Τόμας Μαν. 

Πρόκειται, πανθομολογουμένως, για ένα σπάνιο «λογοτεχνικό θαύμα» στο οποίο περιγράφονται αριστοτεχνικά οι διαχρονικές παθολογίες της νεωτερικότητας: «ένας χαλαρός κόσμος της κατάπτωσης και μια απελπισμένη δίψα για ζωή μιας κοινωνίας που περιστρέφεται με αυτολύπηση γύρω από τον εαυτό της». 

Πίσω από τους συναρπαστικούς στοχασμούς, τις συζητήσεις βάθους, τα άφθονα αποφθέγματα, τις ευθύβολες αναφορές, τις μοναδικές συνομιλίες, τους δεικτικούς υπαινιγμούς και τις μακροσκελείς διαλέξεις που παραθέτει ο Τόμας Μαν στο «βιβλίο του αιώνα», «αναδύεται το άσχημο πρόσωπο ενός τυφλωμένου, απερίσκεπτου, ηδονιστικού και κυρίως υποχονδριακού κόσμου». 

Ένα αριστούργημα που ακουμπά στο σήμερα του δυτικού κόσμου! Γιατί - μεταξύ πολλών άλλων - ο αναγνώστης διαπιστώνει στο «μαγικό βουνό» κι ένα αλληγορικό «παραμύθι» για τη νεωτερικότητα, που «ξεκίνησε στα πεδία των μαχών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τώρα πλησιάζει σπασμωδικά στο φινάλε». Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που «Το μαγικό βουνό» είναι συγχρόνως και «μια τραγωδία, μια κωμωδία, ένα σατυρικό έργο και μια άρνηση του κλασικού εξελικτικού μυθιστορήματος». 

Το έργο διαδραματίζεται στον διακριτικά δυσοίωνο κόσμο ενός πνευμονολογικού σανατόριου, στο Berghof του Νταβός της Ελβετίας, που συγχρόνως είναι και ένα απόκοσμο, απόμακρο και άτονο καταφύγιο για πλούσιους και εύπορους. Μιας υποτιθέμενης ελίτ που «πανηγυρίζει την ανικανότητά της να ζήσει και απολαμβάνει με λαγνεία την πτώση της».

Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Ποντίων και Κώων Βίος

Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Ποντίων και Κώων Βίος

Έκδοση της Αστικής Εταιρείας «Ιπποκράτης». Κέντρου πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας.

ISBN: 978-960-9714-19-8. Κως 2024.

Μαλκίδης Θεοφάνης 

Η παρούσα έκδοση, με εισαγωγή και επιμέλεια του Θεοφάνη Μαλκίδη, περιλαμβάνει την αποτύπωση των πεπραγμένων του αείμνηστου Μιχάλη Χαραλαμπίδη για τον Πόντο και την Κω, τους δύο ελληνικούς τόπους με τους οποίους συνδέθηκε ποικιλοτρόπως ο σπουδαίος διανοούμενος, προβάλλοντας την ιστορία, τον πολιτισμό, τη γαστρονομία, το βίο των Ποντίων και των Κώων.

Όπως επισημαίνει στο εισαγωγικό της σημείωμα η πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κω και της Ἀστικῆς Ἑταιρείας «Ιπποκράτης» Διονυσία Τελλή-Τσιμισίρη, «ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης της Αστικής Εταιρείας ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ. Οι σκέψεις και το έργο του επηρέασαν και διαμόρφωσαν, εν πολλοίς, τον χαρακτήρα της. Διανοητής που συνδύαζε την σκέψη, την φιλοσοφία με την δράση. Οραματιστής που άνοιγε δρόμους σκέψης. Αγαπούσε την Ελλάδα και αφιέρωσε την ζωή του στον σκοπό αυτό».

Με τη σειρά του ο Χαράλαμπος Ναβροζίδης, Αντιπεριφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου και πρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων Κω ο «Ξενιτέας, γράφει σχετικά ότι «ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης (1951-2024) υπήρξε ένας βαθιά στοχαστικός Έλληνας. Αντιλήφθηκε νωρίς ότι τα γεγονότα που οδήγησαν στη συρρίκνωση του Ελληνισμού, όχι μόνο του Ποντιακού, αλλά και του Μικρασιατικού γενικότερα και του Κυπριακού αργότερα, είχαν μία κοινή αιτία, που ονομαζόταν τουρκικός εθνικισμός. Για τον λόγο αυτό έκανε τα προβλήματα του Ποντιακού Ελληνισμού προβλήματα του Ελληνισμού συνολικά: έφερε το θέμα της Γενοκτονίας στο προσκήνιο, πρότεινε λύσεις για τα προβλήματα που βασάνισαν τον Ελληνισμό συνολικά, από την εξωτερική πολιτική και την αποκέντρωση μέχρι τη γεωργία και την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Για αυτά και για τόσα άλλα ακόμη, νοερά υποκλινόμαστε σε ένα μεγάλο Έλληνα Πόντιο, που δεν δίστασε ποτέ να δει την αλήθεια, να πει την αλήθεια και να φροντίσει με τον λόγο και το έργο να μην επαναληφθούν ξανά τα λάθη του παρελθόντος».

Ενώ ο Δημήτριος Γερούκαλης Ἐπιστημονικός Διευθυντής τῆς Ἀστικῆς Ἑταιρείας «Ιπποκράτης», στο πρόλογό του, τονίζει ότι «ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ὑπῆρξε μία μεγάλη μορφή τῆς συγχρόνου Ἑλλάδος. Πολιτικό ὄν, ἀσυμβίβαστος, μέ δημιουργική καί παραγωγική σκέψι, μέ ὄραμα διά τήν Ἑλλάδα, εἰς τήν ὁποίαν ἀφιέρωσε τήν ζωήν του, ἡ ὁποία ὑπῆρξε συνεπής μέ τήν φιλοσοφία του καί τά πιστεύω του. Ἀσκητικός, λάτρης τοῦ κάλλους καί τῆς αἰσθητικῆς. Ἡ Ἀστική Ἑταιρεία ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ὑπῆρξε συνέκδημος, ἐπί μακράν σειρά ἐτῶν καί ὠφελήθη τά μάλα. Στόχος του ἦτο ἡ ἀνάκτησις τοῦ Ἑλληνικοῦ τρόπου τοῦ βίου, τόν ὁποῖον μεταλαμπάδευσε εἰς τήν Ἀστικήν Ἑταιρείαν ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ καί διά τοῦτο τοῦ ὀφείλομεν χάριτας πολλάς. Γνήσιος Πόντιος, ἀγωνιστής, πρωτεργάτης τῆς ἀναγνωρίσεως τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων. Ἡγωνίσθη διά τό ὄραμα τῆς Ρωμανίας, τό ὁποῖον τό μικρόψυχον πολιτικό σύστημα, ἐγκατέλειψε. Ἡ παροῦσα ἔκδοσις ἀποτελεῖ ἐλάχιστον φόρον τιμῆς πρός Αὐτόν».

Οι απαρχές της νεώτερης ευρωπαϊκής φιλοσοφία σύμφωνα με τον Χρήστο Γιανναρά

από Δημήτρης Γ. Ιωάννου

Ο Χρήστος Γιανναράς υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες στοχαστές του 20ου αιώνα. Ένα από τα καλύτερά του βιβλία, περιεκτικό και άκρως διαφωτιστικό, υπήρξε κατά τη γνώμη μου το «Σχεδίασμα Εισαγωγής στη Φιλοσοφία». Εκεί ο Γιανναράς περιγράφει όλη την φιλοσοφική εξέλιξη, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθώ αποκλειστικά με ένα κομμάτι της όλης φιλοσοφικής πορείας, αυτό που αφορά την απαρχή της νεώτερης ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την μετέπειτα εξέλιξη της ευρωπαϊκής σκεψης.

Κατά τον φιλόσοφο, νεώτερη φιλοσοφία αρχίζει στην πραγματικότητα με τον σχολαστικισμό, οι ρίζες του οποίου πρέπει να αναζητηθούν στον άγιο Αυγουστίνο (Χρ. Γιανναρά, Σχεδίασμα Εισαγωγής στη Φιλοσοφία, Εκδ. Δόμος, β έκδοση, Αθήνα 1994, σ. 112 κ.ε.). Στον Αυγουστίνο απαντάται η πρώτη χρησιμοθηρική εκδοχή της γνώσης και δη της πίστεως. Ο ιερός Πατήρ έγραψε ένα έργο, με τίτλο De utilitate credendi (=Περί της χρησιμότητας της πίστεως). Ο Γιανναράς γράφει: «Και μόνο ο τίτλος αυτού του έργου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ενδεικτικό ορόσημο στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Η ίδια η θρησκευτική πίστη, η κατεξοχήν αναζήτηση της μετα-φυσικής γνώσης (που για να είναι μετα-φυσική πρέπει κατά τεκμήριο να είναι ελεύθερη από σκοπιμότητες υπηρετικές της φύσης), υποτάσσεται από τον Αυγουστίνο στις ωφελιμιστικές απαιτήσεις αυτοκατοχύρωσης του ατόμου» (ό.π. σ. 118). Ο Λατίνος πατέρας λέγεται ότι κληρονόμησε με την σειρά του αυτή την τάση προς αναζήτηση της χρησιμοθηρίας από το ρωμαϊκό δίκαιο- αλλά δεν θα αναλύσουμε τώρα την σχέση αυτή.

Στο συγκεκριμένο του έργο λοιπόν ο Άγιος Αυγουστίνος αναλύει γιατί είναι «χρήσιμο» να πιστεύει κάνεις. Στους Έλληνες Πατέρες μια τέτοια διερώτηση θα ήταν αδιανόητη. Δεν πιστεύει κανείς γιατί η πίστη είναι «ωφέλιμη» σε κάτι, αλλά γιατί ο ζων Θεός, αίτιο και αρχή και σκοπός όλων των όντων, έλκει αυτά διά του έρωτος προς τον Εαυτό Του. Πιο απλά, ο πιστός, που είναι εικόνα Θεού, αναζητεί την πηγή και το αρχέτυπο του εαυτού του, ψάχνει να βρει τον κρουνό της αγάπης και του κάλλους, και έτσι στρέφεται στον Δημιουργό Του. Η θρησκευτική πίστη δεν είναι «χρήσιμη» σε κάτι, αφού δεν υπάρχει κάτι παραπάνω από αυτήν- η υπαρξιακή αυτή στροφή του πλάσματος προς τον Κύριό του είναι όλη η ουσία της πίστεως. Το ίδιο, μας λέγει ο Γιανναράς πολύ σωστά, ισχύει για όλη την λεγόμενη «μεταφυσική» γνώση. Ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης κ.λπ. καλλιέργησαν την φιλοσοφία από έρωτα για την αλήθεια – και αυτό είναι όλο.

Χρήστος Γιανναράς - ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Πρόλογος

Εισαγωγή

Η ένωση των εκκλησιών και η ενότητα της Εκκλησίας

1. Η αλήθεια της ενότητας

-Η θεολογία της ενότητας

-Η δυναμική της ενότητας

-Το χάρισμα της ενότητας

2. Η ενότητα της αλήθειας

-Η αίρεση-αναίρεση της ενότητας

-Το μονοειδές των αιρέσεων

-Εκκλησία και αίρεση / δυο ασύμπτωτες οντολογίες

3. Η ιστορική δοκιμασία της ενότητας

-Θεσμοποίηση και εκκοσμίκευση της Εκκλησίας

-Η θεσμοποίηση της εκκοσμίκευσης στη Δύση

-Το τίμημα της θεσμοποιημένης εκκοσμίκευσης

4. Το πρόβλημα της ενότητας σήμερα

-Η ομοσπονδιακή ενότητα

-Κρίση και δυνατότητες της οικουμενικής κίνησης

-Ο θεσμός της πενταρχίας σήμερα

Απόσπασμα από τον πρόλογο του συγγραφέα

[...] Οι σελίδες που ακολουθούν επιχειρούν μια «συστηματική» προσέγγιση στο μεγάλο θέμα της ενότητας της Εκκλησίας. Η ενότητα της Εκκλησίας δεν είναι οργανωτικό ή διανοητικό επίτευγμα, αλλά καταρχήν ένα υπαρκτικό γεγονός, ένας τρόπος υπάρξεως που συνιστά την Εκκλησία. Ταυτίζεται η ενότητα με την αλήθεια της Εκκλησίας, δηλαδή με αυτό που είναι η Εκκλησία ως υπαρκτική δυνατότητα και χάρισμα ζωής.

Αλλά η «συστηματική» αυτή προσέγγιση της ενότητας της Εκκλησίας δεν είναι δυνατό να αγνοήση τις ιστορικές φανερώσεις ή τις ιστορικές δοκιμασίες της εκκλησιαστικής ενότητας. Έξω από τη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα, η σύνδεση της ενότητας με την αλήθεια της Εκκλησίας κινδυνεύει να μεταβληθή σε αφηρημένη νοητική σύλληψη, άσχετη με τη ζωή των ανθρώπων.

Ταυτόχρονα όμως η σύνδεση της αλήθειας της Εκκλησίας με την ιστορική φανέρωση και πραγμάτωση ή την αποτυχία της εκκλησιαστικής ενότητας προσκρούει στην «ακρίβεια» της ιστορικής φαινομενολογίας. Με τα κριτήρια της ιστορικής φαινομενολογίας η ενότητα της Εκκλησίας και οι ιστορικές της δοκιμασίες είναι ένα επιφαινόμενο κοινωνικών και πολιτιστικών διαφοροποιήσεων, και όχι καταρχήν ένα υπαρκτικό κατόρθωμα ή υπαρκτική αποτυχία των ανθρώπων. Όχι πως οι κοινωνικές και πολιτιστικές διαφοροποιήσεις είναι άσχετες με την υπαρκτική περιπέτεια του ανθρώπου. Αλλά η σχέση ανάμεσα στους δυο αυτούς παράγοντες είναι οπωσδήποτε από τα οξύτερα προβλήματα διάκρισης των ορίων ανάμεσα σε μιαν αυθαίρετη ερμηνεία της ιστορίας και στην κριτική - αφαιρετική θεώρησητης Ιστορίας που υπερβαίνει τη συμβατική «αντικειμενικότητα» της φαινομενολογίας των συμπτωμάτων.

Μέσα στη σύγχυση που δημιουργούν ο ιστορικός θετικισμός από τη μια μεριά, και ο εννοιολογικός φορμαλισμός από την άλλη, η επανασύνδεση της αλήθειας της Εκκλησίας με τα συγκεκριμένα ιστορικά και κοινωνικά φανερώματα αυτής της αλήθειας, αλλά και με το υπαρκτικό της περιεχόμενο, δεν μπορεί να πραγματοποιηθή παρά μόνο με την προϋπόθεση μιας ανανεωμένης θεολογικής γλώσσας -μιας γλώσσας που θα κατορθώση να θεολογήση στα συγκεκριμένα όρια της ιστορικής εμπειρίας.

Αν οι σελίδες που ακολουθούν πετυχαίνουν σε ένα ελάχιστο ποσοστό τους «δίκοπους» αυτούς στόχους, θα το κρίνη ο αναγνώστης. Θα είναι μέγιστο κέρδος αν οι στόχοι επισημαίνονται έστω και μέσα από την αποτυχία της αντιμετώπισής τους.

Εἰσαγωγὴ

Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Μὲ τὰ κριτήρια ποὺ ἐπιβάλλει ὁ τρόπος τῆς ζωῆς μας σήμερα, δηλαδὴ ὁ πολιτισμός μας, μιλᾶμε καὶ προσπαθοῦμε περισσότερο γιὰ τὴν ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν καὶ λιγώτερο γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν εἶναι ἕνας στόχος ποὺ μοιάζει συγκεκριμένος καὶ ἐφικτός, μπορεῖ νὰ μεθοδευτῆ καὶ νὰ ἐπιδιωχθῆ μὲ ὀρθολογικὴ ἀντικειμενικότητα: μὲ ἰδεολογικὲς διευκρινίσεις καὶ ἀμοιβαῖες παραχωρήσεις ἢ σὰν ἠθικὸ κατόρθωμα ἀλληλοκατανόησης καὶ καλῶν διαθέσεων.

Στὴν πραγματικότητα ὅμως ἡ ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν, ἔστω καὶ ἠθικὰ δικαιωμένη ἢ ὀρθολογικὰ ἐφικτή, δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὰ οὐσιώδη προβλήματα τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι πρόβλημα στενὰ «ἐνδοεκκλησιαστικό», πρόβλημα ποὺ ἐνδιαφέρει κυρίως τοὺς θεσμοποιημένους ἐκκλησιαστικούς ὀργανισμοὺς καὶ τὶς μεταξύ τους σχέσεις, πρόβλημα ποὺ ὑπηρετεῖται ἀπὸ τὴ θεολογική γραφειοκρατία. Ἡ εὐρύτατη δημοσιότητα ποὺ δίνεται κάποτε στὶς προσπάθειες γιὰ τὴν ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν δὲν σημαίνει ὁπωσδήποτε ἕνα οὐσιαστικώτερο καθολικὸ ἐνδιαφέρον – ἀπευθύνεται μᾶλλον στὸ συναισθηματισμὸ τῶν μαζῶν, ὅταν δὲν ἐξυπηρετεῖ πολιτικὲς σκοπιμότητες.

Μνήμη Μιχάλη Χαραλαμπίδη

Μιχάλης Χαραλαμπίδης

 1951-2024

Έκδοση Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Κέντρου Θράκης, Ξάνθη 2024, σελ. 306. ISBN:978-618-5056-06-3

Βιβλιοπαρουσίαση 

Το βιβλίο, με την επιμέλεια του Βασίλη Αϊβαλιώτη και του Θεοφάνη Μαλκίδη, για τον πολιτικό, συγγραφέα, διανοούμενο και άνθρωπο Μιχάλη Χαραλαμπίδη αποτελεί την πρώτη συμβολή αποτίμησης της προσωπικότητάς του και ένας από τους στόχους του είναι να αποτελέσει την απαρχή αντίστοιχων εκδόσεων καθώς και συζητήσεων, εκδηλώσεων και πρωτοβουλιών, όπως είναι το Ίδρυμα που θα φέρει το όνομά του και γενικώς η ανάδειξη του έργου ενός ξεχωριστού Έλληνα, ενός μοναδικού φίλου, ενός εξαιρετικού ανθρώπου.

Στο συλλογικό αυτό τόμο περιλαμβάνονται πάνω από διακόσια κείμενα, τα οποία ήταν οι επικήδειοι αλλά και άρθρα σε έντυπα και το διαδίκτυο και συνιστούν ένα (μικρό μόνο) δείγμα της απήχησης που είχε ο εκλιπών στον εθνικό, δημόσιο, συλλογικό βίο.

__________***__________

O Μιχάλης Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1951, από γονείς πρόσφυγες από τη Σάντα του Πόντου, οι οποίοι κατέφυγαν στη Θράκη, μετά από τη Γενοκτονία που υπέστη ο Ελληνισμός.

Σπούδασε πολιτικές και οικονομικές επιστήμες και κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Στην Ιταλία θα έρθει σε επαφή με καθηγητές και πνευματικούς ανθρώπους, με εκπροσώπους πολιτικών και απελευθερωτικών κινημάτων από όλον τον κόσμο, καθώς και με Έλληνες που σπουδάζουν και έχουν καταφύγει εκεί διωκόμενοι από το στρατιωτικό καθεστώς.

Ο κύκλος των Ελλήνων της Ιταλίας, μαζί με άλλους από την Ελλάδα οι οποίοι συμμετέχουν στο Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα και το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, με επικεφαλής τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη θα ονομαστούν στη συνέχεια «Ιταλοί» και θα αποτελέσουν μία διακριτή πολιτική και μορφωτική ομάδα στην περίοδο της μεταπολίτευσης.

Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης συμμετέχει στην επταμελή ομάδα η οποία συνέγραψε την ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ (Μόναχο, Αύγουστος 1974) και αναπτύσσει πλούσια δραστηριότητα για τα εθνικά, διεθνή, κοινωνικά, αναπτυξιακά ζητήματα (Κύπρο, Γενοκτονία, Ίμβρο και Τένεδο, Κωνσταντινούπολη, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Αιγαίο, Κάτω Ιταλία, Κούρδοι, Αρμένιοι, Ασσύριοι, ανάπτυξη, αγροτική παραγωγή, τουρισμός κ.ά.) .

Το 1988 προτείνει την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας, πρόταση η οποία υιοθετήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το 1994 και τη δημιουργία της πόλης «Ρωμανία» στη Θράκη, η οποία στηρίχθηκε από 204 βουλευτές όλων των κομμάτων, αλλά δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε. Η ιδέα του Μιχάλη Χαραλαμπίδη για την πόλη μας συγκινεί και θα είναι πάντα επίκαιρη. Ο Ελληνισμός χρειάζεται μία νέα πόλη που θα συνεχίζει τις αξίες και τις αρχές που οικοδόμησαν τον πολιτισμό μας και θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Καθοριστική είναι η (ιστορική όμως ονομάστηκε) ομιλία του στο 6ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το 1996, ομιλία στην οποία αναφέρθηκε, προέβλεψε, αρκετοί έγραψαν ότι προφήτεψε, την οικονομική κρίση στην Ελλάδα:

«Στο τέλος του κύκλου το 2004 ή το 2010 η Ελλάδα, αυτό που ονομάζω Τουρκομπαρόκ»,

 θα γίνει «Βιλαέτι ή Γερμανικό Λάντερ».

Εκτός από το Ποντιακό ζήτημα και τη διεθνοποίηση της Γενοκτονίας, δραστηριοποιείται για την Κύπρο και για το ζήτημα των αγνοουμένων, αγωνίζεται για την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας στη Θράκη, στο Αιγαίο, τη Μακεδονία, στη Βόρειο Ήπειρο, αναδεικνύει τους Ελληνόφωνους της Κάτω Ιταλίας. Γράφει για την ανάπτυξη, τον αγροτικό και τον τουριστικό τομέα, για τη γαστρονομία, για τις οδικές, λιμενικές, σιδηροδρομικές υποδομές, (ο ρόλος του στην κατασκευή της Εγνατίας οδού καθοριστικός), ενώ στο διεθνές περιβάλλον συνεχίζει να αναπτύσσει πρωτοβουλίες για τους Κούρδους, τους Αρμενίους, τους Ασσυρίους, τους καταπιεσμένους λαούς στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική, στην Ασία. 

Όλα αυτά μέχρι το απόγευμα της 27ης Μαρτίου του 2024, όταν φεύγει αιφνιδίως από αυτή τη ζωή.

Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν ένας ενεργός διανοούμενος ακόμη και λίγες ώρες πριν περάσει στην αιωνιότητα. Ήταν πολυγραφότατος και τα πάνω από τριάντα βιβλία του, τα οποία μεταφράστηκαν σε διάφορες γλώσσες, κοσμούν σήμερα δημόσιες βιβλιοθήκες και ιδιωτικές συλλογές.

Οργάνωνε εκδηλώσεις, συζητήσεις, ομιλίες, εντός και εκτός Ελλάδος και έθετε τα ζητήματα του Ελληνισμού, των λαών της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Μεσογείου με θάρρος και παρρησία, γνώση και σκέψη, ανάλυση και βαθιά πολιτική συγκρότηση, με ευγένεια και εντιμότητα, δημιουργικό και παραγωγικό λόγο. Χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του τα οποία ήταν αναγνωρισμένα, όπως μπορεί να διαπιστωθεί από την αποδοχή που είχε (και θα έχει) στον Ελληνισμό και σε πολλούς λαούς.

Η συλλογική αυτή έκδοση είναι μια προσπάθεια για να γίνει (και μ΄ αυτόν τον τρόπο) γνωστό το έργο του, να επικοινωνηθεί ευρύτερα ο πρωτοποριακός λόγος του, η ιδιαίτερη γραφή του, η συνεχής πράξη του, η πολιτική του δράση, ο επιδραστικός του βίος, καθώς και στοιχεία της προσωπικότητάς του, όσα δηλαδή προσέφερε απλόχερα ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης: 

Ιδέες, Κάλλος, Προσφορά, Επιμονή, Εντιμότητα, Ήθος, Ανιδιοτέλεια, Φιλία, Αξιοπρέπεια, Θάρρος, Ανδρεία, Πολιτική, Ελληνισμός.

___________________

Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης

Επικοινωνία e-mail: pakethra@gmail.com τηλ. 6908555547

ΠΗΓΗ:http://malkidis.blogspot.com/2024/09/blog-post_74.html?m=1
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Ένας φιλόσοφος και ένας αστροφυσικός συζητούν - Γιανναράς/Δημόπουλος - Επιστήμη και θρησκεία

Πρόκειται για μέρος από την εκδήλωση "Ανακρίνοντας τον συγγραφέα"

Εξετάστηκε το βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά Μετα-Νεωτερική Μετα-Φυσική και με αφορμή αυτό έγιναν ερωτήσεις "ανακριτικού τύπου" στον συγγραφέα.

ΠΗΓΗ: https://youtu.be/bEkNhUBmlh8?si=x442qg1FSVo_XvRL

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Έφυγε ο Χρήστος Γιανναράς

Ο Δάσκαλος έφυγε σήμερα από κοντά μας. Αφήνει πιο φτωχό τον ελληνισμό, θα λείψει από τα γράμματα του τόπου. 

Ο Χρήστος Γιανναράς ήταν μια πυξίδα, σηματωρός στα δύσκολα και έφυγε την πιο δύσκολη ώρα....

Αιωνία η μνήμη του!

Παλιότερες αναρτήσεις στο Γερομοριά και κείμενα του Χρήστου Γιανναρά ή κριτική στο έργο του ΕΔΩ

«Το μεγαλύτερο δώρο στη ζωή είναι ν’ αγαπήσεις και ν’ αγαπηθείς»

_________****________

Χρῆστος Γιανναρᾶς: Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα [ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΟ!]

[Ἀκολουθεῖ βιβλιοκριτικὴ καὶ ὁλόκληρο τὸ πρῶτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου.]

Βιβλιοκριτική τοῦ Ἀνδρέα Φαρμάκη [*], 20-8-2002

Θυμᾶμαι μιὰ κριτικὴ γιὰ τὸ βιβλίο «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα» τοῦ Χρήστου Γιανναρᾶ -ποῦ τὴν διάβασα; Ἔλεγε κάποιος ἐνθουσιασμένος κριτικὸς πὼς τὸ βιβλίο αὐτὸ τοῦ Γιανναρᾶ εἶναι μιὰ βραδυφλεγὴς βόμβα στὰ θεμέλια τῶν ἐκσυγχρονισμένων σημερινῶν ἐπιλογῶν μας -καὶ δὲν μπορεῖ, ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ σκάση (ἦταν πρὸ ἑξαρθρώσεως καὶ μποροῦσες ἀκόμα νὰ μιλᾶς ἔτσι). Διάβασα ἀλλοῦ ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ «πρέπει νὰ ἔχει συμβάλλει στὸ δημόσιο διάλογο τὰ τελευταία χρόνια».

Ὄχι, δὲν συζητᾶνε στοὺς τάφους οἱ νεκροί. Τρῶνε βροῦβες κι αὐτὲς μεταλλαγμένες.

Δὲν ὑπάρχει δημόσιος διάλογος. Καμμία βόμβα δὲν ἔσκασε -καὶ τότε ἔσκασε ὁ πυροκροτητὴς στὰ χέρια τοῦ Γιανναρᾶ. (Αὐτὴ εἶναι ἡ βασικὴ αἰτία τῆς ἀπάνθρωπης ἀπαγοήτευσίς του. Ἐργάστηκε χρόνια πολλὰ καὶ εἰσέπραξε σιωπὴ καὶ χυδαία συκοφαντία. Ἔφτασε νὰ ζητᾶ τὴν ἀναγνώρισι τοῦ… Πρετεντέρη. Δυστυχῶς, ζῶ σὲ μιὰ χώρα ποὺ κανεὶς καὶ τίποτα δὲν μπορεῖ νὰ πείση τὸν Γιανναρὰ γιὰ τὴν σπουδαιότητα -καὶ τὴν ὀμορφιά!- τοῦ ἔργου του. Αὐτὸ -κυρίως αὐτὸ- λέγεται παρακμή.)

(Ὅπως ἔχει πεῖ ὁ ἴδιος -ὅταν πῆρε τὴν ἕδρα στὸ Πάντειο-, διαδήλωσε ἐναντίον του -μὲ πανώ!- ἡ ΚΝΕ. Κι ἔλεγε ἔκπληκτος ὁ Γιανναρᾶς: μὰ δὲν πρόκειται γιὰ ἕναν δημόσιο διάλογο, γιατί τί ἄλλο εἶναι ἕνα Πανεπιστήμιο; Θέλουν νὰ μὲ ἀποκλείσουν; Ὕστερα, ἢ πρίν, δὲν θυμᾶμαι, μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, τὸν ἐξεδίωξε ἀπὸ τὸ ΒΗΜΑ ὁ Μαρωνίτης. Ἔγραψε δημοσίως, στὴν ἴδια σελίδα τῆς ἐφημερίδος, πὼς δὲν μπορεῖ αὐτὸς ὁ μέγας, συγκάτοικο τὸν Γιανναρᾶ -ἢ αὐτὸς ἢ ὁ Γιανναρᾶς, νὰ διαλέξουν. Καὶ κράτησαν -φυσικὰ- τὸν Μαρωνίτη. Πρόσθεσε σ᾿ αὐτὰ τὴν ἐχθρότητα τῶν συναδέλφων του, τὴν σιωπὴ μὲ τὴν ὁποία φάσκιωσαν τὸ ἔργο του, τὶς συκοφαντίες -τὶς ὁποῖες ἀκολούθησαν οἱ γνωστὲς δίκες. Μιὰ φορά, σὲ ἐκπομπὴ τῆς ΕΤ2, ὅπου μεταξὺ ἄλλων καὶ ὁ Γιανναρᾶς, ἔπεσε τηλέφωνο κυβερνητικὸ νὰ τὸν ἐξαφανίσουν. Αὐτὸς εἶναι ὁ δημόσιος διάλογος.

Εἶναι ἀσφαλῶς καὶ ὁ χαρακτήρας του. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἀπὸ δῶ περίπου τὰ ἴδια. Ὡς καὶ καλόγερος ἐξ Ἁγίου Ὅρους γυρνοῦσε σὲ ραδιόφωνα, συλλόγους καὶ ἐνορίες, πὼς τάχα ὁ Γιανναρᾶς εἶναι αἱρετικὸς -περίπου Νεογνωστικὸς ἂς ποῦμε- ποὺ πιστεύει πὼς μὲ τὸ θεῖο ἡ ἕνωσι συμβαίνει μὲ τὸν ἔρωτα. Δημόσιος διάλογος! Ὡραῖο τὸ καλαμπούρι. Ὅμως τὸ ἔργο του ὑπάρχει κι ἂν εἴμαστε τυχεροὶ καὶ προλάβουμε -μακάρι!- θ᾿ ἀνθίση μιὰ ἡμέρα. Ὅταν ξαναβγῆ ὁ ἥλιος. (Θὰ σκάση ἤθελα νὰ πῶ.)

[* Διατηρήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ συγγραφέως.]

==============================================================================

[Ἀκολουθεῖ τὸ πρῶτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου.]

Ὁ Ἱστορικὸς Ὁρίζοντας

Σπουδάζουμε τὴν ἱστορία τοῦ «νεώτερου» Ἑλληνισμοῦ μὲ ἀφετηρία, συνήθως, τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινούπολης (1453). Ἦταν ἡ τελικὴ πράξη στὴν κατάρρευση τοῦ «βυζαντινοῦ» -ὅπως λεμὲ σήμερα- Ἑλληνισμοῦ, τὸ τέλος τῶν «μέσων» καὶ ἡ ἀρχὴ τῶν «νεώτερων» χρόνων τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. 

Όταν φεύγει ένας σοφός: Ένα μνημόσυνο για τον Ελληνοαμερικανό ιστορικό Σπύρο Βρυώνη

Του Μάριου Ευρυβιάδη από το hellasjournal.com

Είχα την μεγάλη τιμή και ευχαρίστηση να γνωρίσω τον Ελληνοαμερικανό ιστορικό Σπύρο Βρυώνη (Speros Vryonis Jr.) που έφυγε στα 90 του στις 11 Μαρτίου 2019 (1928-2019).

Δεν γνωρίζω αν κατάφερε να ολοκλήρωσει τη τελευταία μεγάλη του μελέτη – και από εκεί που ουσιαστικά άρχισε το εμβληματικό ιστορικό του έργο- για την Μάχη του Μαζικέρτ (1071) που άνοιξε τη Μικρά Ασία στην τελική κατάκτηση και τον εξισλαμισμό της (σήμερα που γράφω το κείμενο είναι η αποφράδα μέρα της 29ης Μαΐου). Γνωρίζω όμως πως ολοκλήρωνε τον έλεγχο των πηγών του έργου και πιστεύω πως η μελέτη θα εκδοθεί σε εύλογο χρόνο από τη οικογένειά του.

Τα τελευταία τρία χρόνια έχασα επαφή μαζί του- δεν χρησιμοποιούσε τα ηλεκτρονικά μέσα για επικοινωνία κσι σταμάτησε να ταξιδεύει. Παρόλο που τον ταλαιπωρούσε η υγεία του και είχε χάσει την ικανότητα να γράφει, συνέχισε να παράγει έργο χρησιμοποιώντας μια απαρχαιωμένη γραφομηχανή- εκείνη με τη μπλε μελανοταινία.

Ο Σπύρος Βρυώνης ήταν ένας πράος άνθρωπος με πηγαίο χιούμορ, λάτρης της μουσικής (πιανίστας), εξαιρετικός αθλητής, ασυμβίβαστος, πιστός στις φιλίες του και πάντοτε βοηθητικός στους φοιτητές του και στους ερευνητές. Σιχαινόταν την υποκρισία και το ψέμα και, ειδικά στο χώρο του, τη επιδερμική και ιδεοληπτική “επιστημοσύνη”, και τις “επιστημονικές” λαθροχειρίες.

Ήταν ευρυμαθέστατος. Μιλούσε τουλάχιστον οκτώ γλώσσες (σλαβικές, περσικά/οθωμανικά, αραβικά, τουρκικά, αγγλικά, ελληνικά, αλλά μπορούσε να κάνει έρευνα σε πολύ περισσότερες. Ίσως και να ήταν ο τελευταίος των “φιλοσόφων” του 20ου αιώνα, με επισταμένες γνώσεις στον ευρύτερο επιστημονικό του χώρο.

Ταξίδι στη Μέση Ανατολή και το Άγιον Όρος (Γιώργος Θεοτοκάς): μια άποψη

Γράφει ο Γιώργος – Νεκτάριος Παναγιωτίδης, συγγραφέας

Θέρος, Aύγουστος, καρδιά του καλοκαιριού –που λένε- αυτές τις μέρες και μέσα στο αποκάρωμα, την ακραία νωχέλεια που φέρνει η ζέστη (θυμηθείτε εδώ τους Μεξικάνους που κάάάθονται, με κατεβασμένα τα καπέλα, ολημερίς), κάποιοι, μάλλον… προνομιούχοι στις μέρες μας, ετοιμαζόμαστε να εκδράμουμε για ολιγοήμερες διακοπές, σε κάποιον προορισμό βουνίσιο ή παραθαλάσσιο. Επιπλέον, σε μια εβδομάδα, έχουμε και τη μεγάλη εκκλησιαστική γιορτή της Θεοτόκου Μαρίας, που επηρεάζει κάπως και σήμερα τους ρυθμούς της συλλογικής και εθνικής μας ζωής.

Τι βιβλία μπορεί κανείς να διαβάσει σε μια τέτοια περίσταση; Αυτό μάλλον απόκειται στη θέληση και την ιδιοσυγκρασία του. Πάντως, τα οδοιπορικά ή οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις είναι, ως λογοτεχνικό είδος, αν και όχι το δημοφιλέστερο, πάντως, θεματικά, το πιο σχετικό.

Αυτό το είδος κάνει ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο μεγάλος Έλληνας λογοτέχνης (πεζογράφος και δοκιμιογράφος) του 20ου αιώνα γράφοντας το βιβλίο του για την επίσκεψη στο Σινά και το Αγιονόρος. Ο Θεοτοκάς, στα 55 του, θα λέγαμε στην ακμή της ηλικίας ή σε ηλικία ύψιστης δημιουργικής ακμής, βρίσκεται να έχει χάσει τη σύζυγό του πριν ένα έτος μετά από ολιγοετή ασθένεια. Το γεγονός τον έχει συντρίψει. Αλλά και η «συντετριμμένη καρδιά», στο μέτρο που την αποκτάς, είναι πνευματική αρετή.

Μια τέτοια εμπειρία, όπως μπορεί κανείς σχετικά εύκολα να δει, τείνει να σε κάνει πιο ειλικρινή, πιο βαθυστόχαστο. Δεν έχουν θέση οι σκοπιμότητες ή οι ματαιοδοξίες ή οι μικρές κι οι μεγάλες κακίες που επινοούμε καθημερινά σκοτώνοντας το χρόνο μας- ή και τους γύρω μας. Βιάζεται θα λέγαμε κανείς τότε να βρει ό,τι είναι αληθινό στη ζωή, εν όψει του επικείμενου τέλους της, που έχει δει από πολύ κοντά, και να το ζήσει. Αυτό λέει κάπου κι ο Θεοτοκάς: «…δεν ξεκίνησα από το ζόφο και τα ξεφωνητά του 20ου αιώνα, από το κενό της σύγχρονης σκέψης κι από τη μαύρη απόγνωση των ποιητών και των φιλοσόφων, και δεν ήρθα να πλανηθώ και να ξεχαστώ στο μεγάλον ήλιο της Ανατολής και στη γοητεία της Ιερουσαλήμ, για να βρω τα μυστικά της αστρολογίας. Από άλλο είδος στηρίγματα έχουμε ανάγκη, κι εγώ και πολλοί όμοιοί μου. Δεν με γέλασες σήμερα, πειρασμέ…» (σελ. 92)

«Ποιητών Κατάλογος» από το βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη «Τα Ελληνικά»

Ένα πραγματικά παιδαγωγικό μήνυμα που πρέπει να μελετήσουν, κυρίως, δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και φιλόλογοι

«Ποιητών Κατάλογος» από το βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη «Τα Ελληνικά». Ο συγγραφέας στέλνει ένα πραγματικά παιδαγωγικό μήνυμα που πρέπει να μελετήσουν, κυρίως, δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και φιλόλογοι.

«Υπήρχε το 19ο αιώνα ένας ποιητής στην Αθήνα, που από καιρό σε καιρό τον καλούσαν να διαβάσει ποιήματά του στο βήμα του Παρνασσού. Ωσάν ετελείωνε η απαγγελία και κατέβαινε να φύγει, ο κόσμος χύνουνταν στο δρόμο και πέφτανε στη γης να φιλήσουν το χώμα, όπου επάτησε. Ντελίριο τους είχε όλους κυριέψει, και ιερό τρεμέντο. Ήταν ο ποιητής Αχιλλέας Παράσχος. […]

Σήμερα ποιος τον ξέρει πια, και ποιος τον θυμάται τον Αχιλλέα Παράσχο, και την προτομή του στον Κήπο. Πολύ περισσότερο ποιος ανοίγει να τον διαβάσει. Και ακόμη χειρότερα, κανείς σαν κοιτάξει μια σελίδα του, δεν αντέχει να προχωρήσει στη δεύτερη.

Το πράγμα δεν είναι χωρίς σπουδαιότητα. Γιατί καθώς το κοιτάζεις μπροστά σου και το υπολογίζεις ακίνητο και νεκρό, ξαφνικά ζωντανεύει. Σαν το ραβδί του Μωυσή γίνεται φίδι και αρχίζει να σείεται. Τότε, λες, και σου ρίξανε αθάλη στα μάτια, η πίεσή τους γίνεται σαράντα, Το βάζεις πια στα πόδια και όπου φύγει φύγει.

Θέλω να ειπώ πως με τον ίδιο τρόπο κι απάνου στο ίδιο μοντέλο της εφήμερης δόξας του Αχιλλέα Παράσχου, πέρυσι, 1989, πουλήθηκαν εκατό χιλιάδες αντίτυπα από Το φοβερό βήμα του Ταχτσή. Και πρόπερσι άλλα τόσα από το Τρίτο στεφάνι.

Ο κοσμάκης διαβάζοντας Ταχτσή χόρτασε να διαβάζει άχρηστα πράγματα. Όσα δε φαντάζεται κανείς φληναφήματα, καπνούς και υλικό εφημερίδας που παλιά αγόραζαν με την οκά οι μπακάληδες και διπλώνανε τη σαρδέλλα. Εμ, αν ήτανε να ̓ναι τέτοια η τέχνη, τότε και οι όνοι το Μάη θα κελαηδούσανε νότες.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ!

Τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ και οι εκδ. ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ θυμούνται αυτό που κάποιοι θέλουν να ξεχαστεί...

50 χρόνια από την τουρκική εισβολή και κατοχή της Κύπρου

Μισός αιώνας κατοχής της Κερύνειας, της Αμμοχώστου, της Μόρφου και της Καρπασίας. 

50 ολόκληρα χρόνια προσφυγιάς, 50 χρόνια οι μαυροφορεμένες με τη φωτογραφία των αγνοουμένων,

50 χρόνια παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,

50 χρόνια παραγνώρισης των ψηφισμάτων του Ο.Η.Ε., 

50 χρόνια βανδαλισμών στις εκκλησιές, στους τάφους των προγόνων μας, και καταστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού.

50 χρόνια έποικοι στα σπίτια μας.

50 χρόνια και η κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα σιωπούν, καμία πρωτοβουλία, αμνήμονες για την εισβολή και κατοχή στη Κύπρο.  Λες και επιθυμούν ο λαός της Ελλάδος και ο υπόλοιπος κόσμος διεθνώς να βυθιστεί στην άγνοια του συγκλονιστικού γεγονότος της κατοχής του 40 % του κυπριακού εδάφους, της προσφυγοποίησης 250.000 μόνιμων κατοίκων του νησιού, τη δημιουργία χιλιάδων αγνοουμένων, των νεκρών και των απάνθρωπων βασανιστηρίων αθώων πολιτών, το ξεριζωμό από τις πατρογονικές εστίες, την αποκοπή τους από τη γη την ιστορία και τον πολιτισμό του έθνους τους.

Ο Τσίρκας και η τομή του 1956

Γιάννης Παπαθεοδώρου «Άγραφες Ιστορίες για τις “Ακυβέρνητες Πολιτείες”», εκδόσεις Άγρα, 2024

Η θέση των Ακυβέρνητων Πολιτειών στη νεοελληνική γραμματεία υπήρξε και παραμένει σημαντική. Η τριλογία του Τσίρκα είναι έργο εμβληματικό που, πέρα από τη λογοτεχνική του αξία, υπήρξε καθοριστικό για την πολιτική και την αισθηματική αγωγή πολλών γενιών από τη δεκαετία του ’60 και τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. 

Ένα έργο που στην εποχή του ξεσήκωσε θυελλώδεις κριτικές και πολιτικές αντιδράσεις για τον τρόπο που έθεσε το ζήτημα της σχέσης της λογοτεχνίας με την ιστορία και την ιδεολογία, για τις αφηγηματικές καινοτομίες και τις μοντερνιστικές τεχνικές του, αλλά και για τις τολμηρές σεξουαλικές αναπαραστάσεις.

Ειδικά για όσους πέρασαν από τον χώρο της ιστορικής ανανεωτικής Αριστεράς, οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» απέκτησαν μυθική και συμβολική σημασία που ίσως μόνο με το «Κιβώτιο» του Αλεξάνδρου μπορούν να συγκριθούν. Η τριλογία υπήρξε προπάντων, στην πρόσληψή της, μια έντονη, οριακή και απαράβλεπτη ιδεολογική αναμέτρηση στο εσωτερικό της Αριστεράς. Η διαχείριση της μνήμης του αντιφασιστικού αγώνα, η σφοδρή κριτική στον σταλινικό δογματισμό και τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και η διατύπωση ενός αιτήματος πολιτικού ανθρωπισμού με όρους ελευθερίας είναι στοιχεία που ανέδειξαν οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» και μας επιτρέπουν να σκεφτούμε κριτικά τη διαμόρφωση των ιδεών, των ηθών, των νοοτροπιών και των συλλογικών συνειδήσεων της Αριστεράς.

Στις «Άγραφες Ιστορίες για τις “Ακυβέρνητες Πολιτείες”» ο αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Γιάννης Παπαθεοδώρου, «χρεωμένος» τον Τσίρκα ήδη από τη διδακτορική του διατριβή (2001), χειρίζεται με ερμηνευτικά πρωτότυπο, αφηγηματικά γοητευτικό και πολιτικά ερεθιστικό τρόπο ακριβώς αυτό το πλαίσιο. Φέρνοντας στο φως άγνωστο αρχειακό υλικό και αξιοποιώντας θεωρητικά εργαλεία της πολιτισμικής κριτικής, ανασύρει με διεισδυτικό και πολιτικά οξυδερκή τρόπο «άγραφες» ιστορίες της τριλογίας και ουσιαστικά μας ξανασυστήνει τον συγγραφέα της.

Είκοσι πέντε μαθήματα ελληνικής Ιστορίας του Γιώργου Καραμπελιά

Σειρά κειμένων του Γιώργου Καραμπελιά για την ελληνική Ιστορία

Τα 25 μαθήματα ελληνικής ιστορίας κυκλοφορούν και σε βιβλίο:

Η συνέχεια στον σύνδεσμο

1. Τα τρία στάδια της συνέχειας του ελληνικού έθνους

2. Αρχαία Ελλάδα: Η φυλετική-πολεοκρατική περίοδος και οι Μακεδόνες

3. Η εξάντληση της πόλης-κράτους: ο Ισοκράτης από την Αθήνα στους Μακεδόνες

Μενέλαος Χαραλαμπίδης:Οι προεκτάσεις στο "σήμερα" της Δωσιλογικής κατοχής