O Γκυ Ντεμπόρ των ημερών μας και το… «οξυγόνο»!

από Δημήτρης Γιαννάτος

Ίσως, ο Έρνεστ Γκυ Ντεμπόρ, να είναι ένας από τους λίγους διανοητές, η σκέψη των οποίων επιβεβαιώνεται στις μέρες μας, τόσο δραματικά. Τα βασικά στοιχεία των κειμένων του, μας βοηθάνε να αναλύσουμε και να φωτίσουμε τη συγκυρία που ζούμε. Ιδιαίτερα, οι δυο κορυφαίες έννοιες της θεωρίας του, το Θέαμα και το Εμπόρευμα, (η Εικόνα και η Αγορά θα λέγαμε λίγο πιο απλοϊκά), τα οποία είναι πρωταρχικά στοιχεία του νεωτερικού τρόπου οργάνωσης των κοινωνιών και της πολιτικής κυριαρχίας, διευκολύνουν την κατανόηση της πολύπλοκης πραγματικότητας που ζούμε.

 Το Κεφάλαιο και το Εμπόρευμα ως Θέαμα πια, ακολουθούν τη διαδρομή που όρισε ο Μάρξ για τη νεκρή εργασία, σε σχέση με τη ζωντανή εργασία που είναι οι εργαζόμενοι. Το Θέαμα είναι μια νεκρή επικοινωνία, μια αναπαράσταση που γίνεται πτώμα, ένας ψευδοκόσμος. Είναι επίσης μια κοσμοθέωρηση, μια αντίληψη του κόσμου που ζούμε μέσα από την θεώρηση του, ως αντι-κείμενο, με τη μορφή της Εικόνας και των συμβολισμών της. Το Θέαμα γίνεται το συνολικό Νόημα, «είναι ο Ήλιος που δε δύει ποτέ στην αυτοκρατορία της σύγχρονης παθητικότητας. Καλύπτει όλη την επιφάνεια του κόσμου και κολυμπά απεριόριστα μέσα στην ίδια του τη δόξα«, όπως λέει ο Ντεμπόρ. Και ας μην ξεχνάμε, ότι ο Ήλιος, είναι ένα πανάρχαιο συμβολικό αρχέτυπο, που εκφράζει την Βασιλεία-Εξουσία.

O Γκυ Ντεμπόρ των ημερών μας και το… «οξυγόνο»!

«Το θέαμα είναι το κεφάλαιο σε τέτοιο βαθμό συσσώρευσης ώστε μετατρέπεται σε εικόνα».

του Δημήτρη Γιαννάτου

Ίσως, ο Έρνεστ Γκυ Ντεμπόρ, να είναι ένας από τους λίγους διανοητές, η σκέψη των οποίων επιβεβαιώνεται στις μέρες μας, τόσο δραματικά. Τα βασικά στοιχεία των κειμένων του, μας βοηθάνε να αναλύσουμε και να φωτίσουμε τη συγκυρία που ζούμε. Ιδιαίτερα, οι δυο κορυφαίες έννοιες της θεωρίας του, το Θέαμα και το Εμπόρευμα, (η Εικόνα και η Αγορά θα λέγαμε λίγο πιο απλοϊκά), τα οποία είναι πρωταρχικά στοιχεία του νεωτερικού τρόπου οργάνωσης των κοινωνιών και της πολιτικής κυριαρχίας, διευκολύνουν την κατανόηση της πολύπλοκης πραγματικότητας που ζούμε. 

Το Κεφάλαιο και το Εμπόρευμα ως Θέαμα πια, ακολουθούν τη διαδρομή που όρισε ο Μάρξ για τη νεκρή εργασία, σε σχέση με τη ζωντανή εργασία που είναι οι εργαζόμενοι. Το Θέαμα είναι μια νεκρή επικοινωνία, μια αναπαράσταση που γίνεται πτώμα, ένας ψευδοκόσμος. Είναι επίσης μια κοσμοθέωρηση, μια αντίληψη του κόσμου που ζούμε μέσα από την θεώρηση του, ως αντι-κείμενο, με τη μορφή της Εικόνας και των συμβολισμών της.

 Το Θέαμα γίνεται το συνολικό Νόημα, «είναι ο Ήλιος που δε δύει ποτέ στην αυτοκρατορία της σύγχρονης παθητικότητας. Καλύπτει όλη την επιφάνεια του κόσμου και κολυμπά απεριόριστα μέσα στην ίδια του τη δόξα«, όπωός λέει ο Ντεμπόρ. Και ας μην ξεχνάμε, ότι ο Ήλιος, είναι ένα πανάρχαιο συμβολικό αρχέτυπο, που εκφράζει την Βασιλεία-Εξουσία.

ΓΚΥ ΝΤΕΜΠΟΡ

ΓΚΥ ΝΤΕΜΠΟΡ

του Κώστα Χατζηαντωνίου

Μίλησε για τον τρόπο που το οικονομικό σύστημα, το οποίο θεμελιώνεται πάνω στην απομόνωση, είναι μια κυκλική αναπαραγωγή της απομόνωσης μέσω του θεάματος. Για το πώς η απομόνωση θεμελιώνει την τεχνική και η διαδικασία της τεχνικής αντιπροσφέρει την απομόνωση. 

Για τα αγαθά που προσφέρει το σύστημα του θεάματος ως όπλα για την σταθερή ενίσχυση των συνθηκών απομόνωσης του μοναχικού πλήθους. 

Για το πώς έχουμε αμερικανοποιηθεί και πώς αποικιοποιήθηκε η ψυχή μας. 

Πώς η συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου, δέσμια πια ενός ισοπεδωμένου σύμπαντος, οριοθετείται πίσω από την οθόνη του θεάματος, πίσω από την οποία απελάθηκε η ίδια του η ζωή και όπου δεν γνωρίζει πια παρά μόνο πλασματικούς συνομιλητές. 

Για την σκηνογραφία της ψεύτικης απελευθέρωσης ενός γενικευμένου αυτισμού. 

Με δύο λόγια για την γενική παρακμή που δεν είναι «παρά ένα μέσον στην υπηρεσία της αυτοκρατορίας της σκλαβιάς, όπως κι αυτή είναι το μέσον που της επιτρέπει να ονομάζεται πρόοδος». 

Guy Debord. Γεννήθηκε σαν σήμερα 28/12 το 1931.

Στον Σκοτεινό Καθρέφτη της Πανδημίας.

Του Gabriel Zacarias

[Μετάφραση του σημειώματος του Gabriel Zacarias το οποίο δημοσιεύτηκε στις 23 Μαρτίου στον ιστότοπο Revista Cult, Πηγή: https://poetrymustbedonebyeachandeveryone.blogspot.com]

Αυτή η κοινωνία που καταργεί τις γεωγραφικές αποστάσεις, εμπερικλείει την απόσταση, ως θεαματικό διαχωρισμό.

Γκυ Ντεμπόρ, Η Κοινωνία του Θεάματος, §167

Μιλούσα μ’ ένα φίλο που ζει στο Μπέργκαμο, πόλη στον Βορά της Ιταλίας όπου σπούδασα και η οποία επί του παρόντος είναι μία από τις πλέον πληγείσες λόγω της επιδημίας του κορονοϊού. Μου περιέγραψε την κατάσταση σαν «ένα ατελείωτο επεισόδιο του Black Mirror» (Μαύρος Καθρέφτης). Όντως, είναι δύσκολο να αγνοήσεις την αίσθηση πως βιώνουμε μια δυστοπία, όπως αυτές που αναπαριστώνται σε τόσες σειρές του είδους. Δεν είναι σύμπτωση ότι ο Μαύρος Καθρέφτης, ίσως η πλέον διάσημη σ’ αυτές τις σειρές, εμπεριέχει τη λέξη «καθρέφτης» στον τίτλο τής. Τα επεισόδια της δεν αναπαριστούν έναν μακρινό κόσμο –μια μακρινή εποχή, απόμακρους γαλαξίες, παράλληλα σύμπαντα– αλλά ένα κοντινό μέλλον μιας απροσδιόριστης χρονολόγησης. Παράδοξο και οικείο μαζί, το μυστήριό του μας επιτρέπει να φανταστούμε τι θα οδηγήσει στην ενδυνάμωση τάσεων που είναι ήδη παρούσες στους καθημερινούς μας βίους. Ίσως αυτό που βιώνουμε αυτή τη στιγμή μπορεί να γίνει κατανοητό με τον ίδιο τρόπο. Ο εκτροχιασμός της κανονικότητας μας φαίνεται να αναγγέλλει ένα εγγύς μέλλον (ήδη ξεκίνησε) τόσο παράξενο και οικείο. Μπορούμε να μάθουμε κάτι για τον κόσμο στον οποίο ζούμε από τούτο το «ατελείωτο επεισόδιο»; Ασυνήθιστες στιγμές ή καιροί κρίσεων μπορούν τουλάχιστον να χρησιμέψουν καλύτερα στην κριτική αντίληψη της συνηθισμένης κανονικότητας μας. Έχω προτείνει αλλού ότι εξετάζουμε τον «καθρέφτη της τρομοκρατίας» ως ένα τρόπο να κατανοήσουμε καλύτερα την κοινωνία του ύστερου καπιταλισμού που έχει σπείρει νέες μορφές τρομοκρατίας.[1] Παρομοίως, θεωρώ ότι είναι συναφές να αναλογιστούμε επί του παρόντος από το είδωλο που σχηματίζεται επάνω στο μαύρο καθρέφτη της πανδημίας.

Όταν το να είσαι απολύτως μοντέρνος...

«Όταν το να είσαι απολύτως μοντέρνος επιβληθεί με ειδικό νόμο και διακηρυχθεί από τον τύραννο, αυτό που θα φοβάται κάθε έντιμος σκλάβος, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι ότι μπορεί να κατηγορηθεί για παραδοσιοκρατία».

Γκυ Ντεμπόρ!

Από την Επιβολή στην Υποβολή

Από την Επιβολή στην Υποβολή

Η Χειραγώγηση της Συνείδησης

Ο φόβος αποτελεί διαχρονικά το εργαλείο που χρησιμοποιεί κάθε είδους πολιτική, θρησκευτική και οικονομική εξουσία, όχι μόνο για να εδραιώσει και να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και την κυριαρχία της, αλλά και σαν απαραίτητο και αναγκαίο μέσο για την έκφρασή της. Είναι ζωτικής σημασίας για την εκάστοτε εξουσία να μπορεί να επιβάλλει τον φόβο των συνεπειών και της τιμωρίας για αυτούς που δεν αναγνωρίζουν την κυριότητα της, αντιστέκονται σε αυτήν ή εκπροσωπούν μια ανταγωνιστική δύναμη.

«Η καλή διακυβέρνηση μπορεί να πουληθεί προς μια κοινωνία, ακριβώς όπως και κάθε άλλο αγαθό» «Κατασκευάζοντας την Συναίνεση» -Edward Bernays.

Για να μπορέσει η εκάστοτε εξουσία να επιβάλλει την κυριαρχία της, όταν δεν έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα με την δύναμη της πειθούς, είναι αναγκασμένη να δείξει το πραγματικό της πρόσωπο και να εδραιώσει την εξουσία της με την δύναμη της ισχύος. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και εμφανές: «Αν δεν είσαι μαζί μου, θα υποστείς τις συνέπειες. Δεν με ενδιαφέρει αν συμφωνείς μαζί μου ή όχι, αρκεί να κάνεις αυτό που εγώ επιτάσσω. Δεν με ενδιαφέρει να συναινείς, αλλά να υπακούς»

Η διαχείριση του φόβου

Τα εγγενή χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν την Νέα Τάξη Πραγμάτων από οποιαδήποτε άλλη μορφή εξουσίας είναι το γεγονός ότι αυτή καθαυτή είναι αόρατη και απροσδιόριστη και έχει την ικανότητα να χειραγωγεί την συνείδηση της μάζας μέσα από την δύναμη των media. Αυτή ακριβώς η ικανότητα, δηλαδή να χειρίζεται τις παραμέτρους της Κοινωνίας του Θεάματος, είναι που της επιτρέπει να κρύβει το πρόσωπό της. Σε ένα κόσμο που κυριαρχεί η επιφάνεια και όχι η ουσία, η εικόνα και όχι το περιεχόμενο, αυτοί που κατασκευάζουν και διακινούν την εικόνα έχουν την πραγματική, αόρατη δύναμη στα χέρια τους.

Η Νέα Τάξη Πραγμάτων, χρησιμοποιώντας τους μηχανισμούς της Κοινωνίας του Θεάματος που προγραμματίζουν τον υποσυνείδητο νου, αποτελεί ουσιαστικά έναν χειραγωγό της ατομικής και της συλλογικής συνείδησης. Δεν χρειάζεται πλέον να επιβάλλει τον εαυτό της, προγραμματίζει το άτομο να λειτουργεί όπως θέλει εκείνη.

Ο Erich Fromm, ο μεγάλος αυτός ψυχοθεραπευτής, αναλύοντας την αλλοτρίωση της ανθρώπινης εμπειρίας στο σύγχρονο Δυτικό πολιτισμό, περιέγραψε τα δύο θεμέλια της χειραγώγησης του ατόμου – καταναλωτή. Το ένα θεμέλιο είναι δημιουργία μιας επιθυμίας και το άλλο η δημιουργία του φόβου, αν αυτή δεν ικανοποιηθεί ή σταματήσει να ικανοποιείται.

Οι σύγχρονοι εξουσιαστές δεν επικεντρώνονται στον φόβο, αλλά σε κάτι που είναι πολύ πιο αποτελεσματικό, ακριβώς διότι δεν το αντιλαμβάνεσαι: εστιάζει στον υποσυνείδητο προγραμματισμό του ατόμου, ώστε να συναινεί. Σου δημιουργεί την επιθυμία να κάνεις αυτό που θέλει εκείνη, αντί να αναλώνει τις δυνάμεις της στο να σε φοβίσει αν δεν το κάνεις. Ο φόβος, βέβαια, πάντα παραμένει ένας απαραίτητος πόλος, αλλά δεν είναι πλέον ο πιο σημαντικός.

Καπιταλισμός και «δημοκρατία»…

Του Δημήτρη Ναπ. Γ.

Μια αιρετική (;), ακραία (;) αλλά απαραίτητη άποψη, για να καταλάβουμε την μικροφυσική της εξουσίας και της «δημοκρατίας» είναι αυτή που θεωρητικοποίησε ο Γκύ Ντεμπόρ. Αναφερόμενος στη κυριαρχία της «ανταλλαγής» εμπορευματικών αξιών και θεάματος, μιλούσε για το «ενσωματωμένο θέαμα». Μια λειτουργία του εμπορευματικού καπιταλισμού που ενσωμάτωνε στο σύστημα τις πολιτικές μορφές δράσεις, τις κοινωνικές στάσεις και τους θεσμούς. Αντίστοιχα, με την «θεαματική κοινωνία» υπάρχει η «θεαματική δημοκρατία», πολιτικό ισοδύναμο της ολοκληρωτικής εμπορευματικής οικονομίας.

Για τον Γκύ Ντεμπόρ, η διεκδίκηση της «δημοκρατίας» από την Αριστερά, δεν έχει νόημα αν δεν παλεύει ενάντια στην «θεαματική δημοκρατία». Η «θεαματική δημοκρατία» αποτελεί τον πιο μοντέρνο ολοκληρωτισμό το καιρό της νεωτερικότητας και της ατομικιστικής διαστρέβλωσης του Διαφωτισμού. Το ζήτημα, βέβαια για τον καταστασιακό «φιλόσοφο» ήταν ότι η Αριστερά, ως ο «άτακτος δίδυμος» του νεοφιλευθερισμού, δεν είχε ή δεν μπορούσε να έχει πια τέτοιο στόχο, καθώς ενδιαφέρεται για «πολιτικές μεταρρυθμίσεις» και όχι για την αμφισβήτηση του φαντασιακού του καπιταλισμού, όπως αυτό συμπυκνώνεται στο χρήμα, το «Κράτος», το εμπόρευμα και το θέαμα. Ακόμα πιο «αιρετικά», διατεινόταν ότι η Αριστερά μιλώντας για «αληθινή δημοκρατία», εξαντλεί ουσιαστικά το πρόγραμμά της σε συνθήματα «εκδημοκρατισμού» και «ανθρωπίνων-ατομικών δικαιωμάτων». Με τον τρόπο αυτό πέφτει στις παγίδες της «θεαματικής-εμπορευματικής δημοκρατίας», «προσφέροντας τον εαυτό της ως γαρνιτούρα της διαχείρισης του εμπορευματικού κόσμου». Άλλωστε όπως, έδειχναν τα επαναστατικά και αντικαπιταλιστικά κινήματα, δημοκρατία και καπιταλισμός είναι ασύμβατες έννοιες και γι’αυτό πίστευαν ότι εξαπλώνοντας τα «δημοκρατικά δικαιώματα» θα κατέρρεε ο καπιταλισμός. Κατ’αυτό τον τρόπο όμως, άθελά τους, ώθησαν το καπιταλιστικό σύστημα να πάρει την εκσυγχρονισμένη μορφή του, η οποία προβλέπει μια «αφηρημένη» ισότητα και μια α-πολιτική «ελευθερία», που ταυτίζεται με την «ελευθερία» των καταναλωτών μιας κοινωνίας της αγοράς.