Ο κοινωνικός Φρόυντ και οι ατομιστές της «κοινότητας

Πάνω από 50 χρόνια, «μάθαμε» να «μαθαίνουμε» ότι η φρουδική ψυχανάλυση, εστίαζε στο άτομο και όχι στην κοινότητα και την κοινωνία. Τα χρόνια της αμφισβήτησης του ’60, παράλληλα με την ανάδυση του φρουδισμού ως αντίβαρο στον αφόρητο αστικό θετικισμό και στον μονοκόματο κανονιστικό μαρξισμό, εξαπλώνονται και οι μετα-φρουδικές σχολές ψυχοθεραπείας και ανάλυσης.

Κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων που ορθώς συνυπολόγιζαν το ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα ως βασική παράμετρο μελέτης και θεραπευτικής ανακούφισης του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, εστίαζαν στην «ανθρωπιστική» ματιά του …ανθρώπου και στην εξεύρεση της έμφυτης «επαναστατικής» καλοσύνης που μπορούσαν να την εντοπίσουν παντού, σε έναν κόσμο που κατά βάση, βέβαια δεν άλλαζε την οικονομική δομή και τις ταξικές αναδιπλώσεις του.

Το νέο θεραπευτικό ρεύμα της «κοινωνικής ψυχοθεραπείας», στην καλύτερη έκανε εποικοδομητική κριτική στον Φρουντ και στην χειρότερη λοιδωρούσε τις «ανακαλύψεις» του ως αυστηρές, συντηρητικές και ακραία εξειδικευμένες. Άλλωστε το κοινωνικά γόνιμο ρεύμα της αντιψυχιατρικής, μπόλιασε και τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, που έτσι θα μετείχαν στον κοινωνικό αναβρασμό της εποχής, αναιρώντας τον … «εξουσιαστικό» πρώην εαυτό τους αλλά όχι το επάγγελμά τους!

«Οι επισκευαστές του νου»: Το μεγάλο σχίσμα νευροβιολογίας-ψυχανάλυσης στην ιστορία της Ψυχιατρικής

από

 Αν Χάρινγκτον

 

Ο κεντρικός πυλώνας της Ιατρικής του 21ου αιώνα συνίσταται στην αναζήτηση της παθογένειας κάθε διαταραχής, δηλαδή της βιολογικής αιτίας της. Ενώ στο επίπεδο των καθαρά σωματικών νόσων αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό (π.χ. AIDS, στομαχικά έλκη κλπ), δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο με τις ψυχικές διαταραχές.

Στο νέο σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Mind Fixers» («Οι επισκευαστές του Νου») και υπότιτλο «Η προβληματική αναζήτηση της Ψυχιατρικής για τη βιολογία της ψυχικής νόσου» (εκδόσεις W.W.Norton, 2019), η Αν Χάρινγκτον, καθηγήτρια Ιστορίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και κορυφαία ιστορικός της νευροεπιστήμης παγκοσμίως, επισημαίνει ότι παρότι έχουν ξοδευθεί υπέρογκα ποσά για τη διερεύνηση των αιτιών των ψυχικών διαταραχών, η επιστήμη δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και στην ψυχοφαρμακολογία οι εξελίξεις δεν είναι τόσο καίριες, ενώ οι προτεινόμενες για τις ψυχικές νόσους θεραπείες διαφέρουν σε αποτελεσματικότητα μεταξύ των ασθενών.

Το βιβλίο κάνει μια ανασκόπηση τής μέχρι τώρα ιστορίας της ψυχιατρικής και εντοπίζει την εξέλιξη των πολυποίκιλων παραδειγμάτων (μοντέλων) που υιοθέτησαν κατά καιρούς οι νευρολόγοι, οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι, όσοι βιώνουν ψυχικές νόσους και οι υπερασπιστές τους.

Η αφήγηση ξεκινά από το τέλος του 19ου αιώνα, όταν ορισμένοι επιστήμονες, διερευνώντας την ανατομία του εγκεφάλου, επιχείρησαν να προσδιορίσουν την αιτιοπαθογένεια των ψυχικών νόσων. Οι προσπάθειες τους ωστόσο αποδείχτηκαν άκαρπες. Έκτοτε ένα μέρος των ψυχιάτρων, συμπεριλαμβανομένων των ψυχαναλυτών, στράφηκαν σε μη βιολογικές εξηγήσεις. Ένα άλλο τμήμα -με πρωτεργάτη τον Γερμανό ψυχίατρο Έμιλ Κρέπελιν- πρότεινε νέες βιολογικές αιτίες, που ωστόσο φαίνονται πια σε μεγάλο βαθμό μη εμπεριστατωμένες, σύμφωνα με τη συγγραφέα.  Το σχίσμα στην Ψυχιατρική είναι εμφανές μέχρι σήμερα.

Τι συνέβη στο Φρόιντ τη μοναδική φορά που πήγε στην Ακρόπολη

Ο Φρόιντ ήρθε μια και μοναδική φορά στην Ελλάδα, το φθινόπωρο του 1904.  

Συγκεκριμένα έφτασε στην χώρα μας στις 3 του Σεπτέμβρη, με δρομολόγιο της εταιρείας Lloyd, συνοδευόμενος από τον μικρό του αδερφό Alexander (ο οποίος ονομάστηκε έτσι μετά από επιμονή του ίδιου του Φρόιντ, που έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα).

Οι δυό τους ήταν προηγουμένως διακοπές στην Ιταλία και σκόπευαν έτσι κι αλλιώς να έρθουν στην χώρα μας, με την διαφορά ότι ο πρώτος τους σταθμός, σχεδίαζαν να είναι η Κέρκυρα. Άλλαξαν όμως τα σχέδια τους, όταν κάποιος φίλος του Αλέξανδρου, τους υπέδειξε ως καταλληλότερο προορισμό την Αθήνα, λόγω του καύσωνα που είχε η Κέρκυρα τότε, αλλά και των πολύ βολικών δρομολογών της εταιρείαςLloyd.

Έφτασαν λοιπόν στην Αθήνα, κατέλυσαν στο δωμάτιο 31 του ξενοδοχείου «Αθηνά», κι αφού ο Φρόιντ έβαλε το καλύτερο του πουκάμισο, επισκέφτηκαν το Θησείο, ήπιαν καφέ κι ανέβηκαν στην Ακρόπολη. Έμειναν εκεί για 2 ώρες και την επόμενη μέρα ξαναπήγαν και ξόδεψαν όλο σχεδόν τον χρόνο τους εκεί. Η βροχή τους έκανε να καταφύγουν στο υπόστεγο του Μουσείου, το οποίο όμως ήταν κλειστό κι έτσι έμειναν να θαυμάζουν την θέα της πόλης από ψηλά.

Φωτογραφίες από αυτό το ταξίδι, δεν σώζονται. Σώζονται όμως επιστολικά δελτάρια που ο Φρόιντ έστειλε στην γυναίκα του, την Μάρθα. Έτσι, γνωρίζουμε πως μετά την Αθήνα, τα δύο αδέρφια πήγαν με το τρένο στην Κόρινθο, την πόλη της παιδικής ηλικίας του Οιδίποδα, κι ακολούθως επισκέφτηκαν την Πάτρα, απ' όπου κι αναχώρησαν στις 10 το βράδυ, της 6ης Σεπτεμβρίου, με προορισμό την Τεργέστη.

Για τον Φρόιντ αυτές οι ώρες στην Ακρόπολη, ήταν εξαιρετικά σημαντικές και τις θυμόταν ως το θάνατό του, επειδή έπαθε κάτι εκεί που ο ίδιος ονόμασε «σύγχυση της μνήμης» και το περιέγραψε εκτενώς σε γράμμα που έστειλε στον φίλο του Romain Rolllan. Ήταν σαν να μην πίστευε ότι το μνημείο αυτό, για το οποίο τόσα είχε μάθει και διαβάσει, υπήρχε όντως.

H συνάντηση του Freud με τον κινηματογράφο

Σάββας Μπακιρτζόγλου

O Freud δεν περιόρισε την ψυχανάλυση -ως ψυχολογία του βάθους- μόνο στη θεραπεία των νευρώσεων αλλά την συνέδεσε επίσης με την κατανόηση τού πολιτισμού, της διανόησης και την τέχνης γενικότερα. Έκανε λόγο για δημιουργική φαντασία, φαντασιώσεις και ονειροπολήσεις οι οποίες επεξεργαζόμενες εσωτερικά (δημιουργική ενόρμηση κατά Winnicot) μπορεί να οδηγούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, στην παραγωγή του έργου τέχνης. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς αν, πώς και σε ποιο βαθμό ωφελήθηκε (ή και ζημιώθηκε) η τέχνη από την ψυχανάλυση, αντίθετα υποστηρίζουμε ότι η ψυχανάλυση και οι μελετητές της απόλαυσαν τον συγχρωτισμό μαζί της, φωτίστηκαν και επιμορφώθηκαν από τον φαντασμαγορικό και σαγηνευτικό της μεγαλείο. Η τέχνη έγινε η μούσα των ψυχαναλυτών η οποία τους γονιμοποίησε, τους άρδευσε ενορμητικά και άμβλυνε τις γωνίες τους διευρύνοντας παράλληλα το κλινικό και ερευνητικό τους πεδίο.

Μ. Saussure και Lacan: Απο τη γλωσσολογία στην ψυχανάλυση

Μαρία Θεοδωροπούλου 

Αν και ο Φρόυντ σε όλη τη διάρκεια της ερευνητικής και συγγραφικής του πορείας παρουσιάζει ένα μόνιμο ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τη συνδέει με την προβληματική του ασυνειδήτου -είναι γνωστή η παρομοίωση που κάνει σχετικά με τα όνειρα, ότι δηλαδή είναι γρίφοι που πρέπει να αποκρυπτογραφηθούν-, εκείνος ο οποίος θέτει τη γλώσσα σε πρωταρχική σύνδεση με το ασυνείδητο και τη δόμηση του υποκειμένου είναι ο Ζακ Λακάν. Ο Λακάν προγραμματικά διατυπώνει τη θεωρία του ως "επιστροφή στον Φρόυντ", μια επιστροφή που κατά τα φαινόμενα κινήθηκε προς δύο κατευθύνσεις: η μία με την κυριολεξία της λέξης -επιστρέφουμε από κάπου που έχουμε φύγει· και όντως η ψυχανάλυση τον καιρό της εναρκτήριας ομιλίας του Λακάν

("Ο λόγος της Ρώμης" 26-27/9/1953) παρουσιάζει συμπτώματα αν όχι φυγής, τουλάχιστον απομάκρυνσης, από το πνεύμα του Φρόυντ -απόδειξη ο αμερικάνικος νεοφροϋδισμός και η ένταξη της ψυχανάλυσης στους κλάδους της πειραματικής ψυχολογίας. Το άλλο πνεύμα της επιστροφής είναι "συνδηλωτικό": επιστρέφουμε σε κάτι, αφού πρώτα έχουμε πάει αλλού, και γυρνούμε εμπλουτισμένοι από την εμπειρία του καινούριου τόπου. Αυτός ο καινούριος τόπος είναι για τον Λακάν η γλωσσολογία, και πιο συγκεκριμένα η γλωσσολογία όπως αναπτύχθηκε από τον θεμελιωτή της F. deSaussure.

Σε μια εποχή που ο στρουκτουραλισμός, παιδί της σωσσυριανής σκέψης, έχει εμπνεύσει νέες θεωρήσεις στη γλωσσολογία και την ανθρωπολογία, σε μια εποχή που σφραγίζεται από "επαναναγνώσεις" (ο Αλτουσέρ ξαναδιαβάζει τον Μαρξ και ο Φουκώ την ψυχιατρική), ο Λακάν στρέφεται στη γλωσσολογία μέσα από δύο βασικά σημεία:

Το πρόβλημα με την ψυχανάλυση

Κατά τη γνώμη μου υπάρχει μόνο μία μέθοδος παραγωγής γνώσης που έχει αποδείξει – και καθημερινά αποδεικνύει – την αξία και την εγκυρότητά της: Η επιστημονική.

Βασίζεται στην σαφή και ακριβή διατύπωση θεωριών ή υποθέσεων, στον συνεχή πειραματικό τους έλεγχο, που οδηγεί στη επιβεβαίωση ή την διάψευσή τους.

Και βέβαια η εφαρμογή των επιστημονικών θεωριών στην τεχνολογία, είναι η τελική καταξίωσή τους.

Παράλληλα με την επιστημονική μέθοδο υπάρχουν και άλλοι τρόποι να προσεγγίζει κανείς τη ζωή και το σύμπαν: η τέχνη, η θρησκεία, το συναίσθμα, η διαίσθηση, η φαντασία. Όλες αυτές είναι σημαντικές και πλουτίζουν τη ζωή μας, αλλά μένουν μέσα στον χώρο της ατομικής «επαλήθευσης» και γνώση δεν παράγουν.

Αγαπώ πολύ την επιστήμη (και το παιδί της την τεχνολογία). Ακόμα περισσότερο αγαπώ την τέχνη – που έρχεται από τον άλλο, τον υποκειμενικό, τον αντίθετο χώρο. Κι επειδή ακριβώς τις αγαπώ, προσπαθώ να τις κρατήσω χώρια. Να μην μπλέκουμε την φαντασία με την γνώση.

Το πρόβλημα με τις ψυχαναλυτικές θεωρίες είναι απλό: δεν έχουν ποτέ εκτεθεί με επιστημονικό τρόπο ούτε έχουν ελεγχθεί ανάλογα. Πρόκειται και μία σειρά από υποθέσεις που εκλαμβάνονται ως αληθείς, ενώ παραμένουν στον χώρο του έξω- (ή ψεύδο-) επιστημονικού.

The Century Of The Self : Happiness Machines

Ένα μοναδικό ντοκιμαντέρ του BBC που εξηγεί την πρόσφατη οικονομική κρίση

και τη σημερινή κατάσταση στο κόσμο.

Το ντοκιμαντέρ περιγράφει την επίδραση των θεωριών του Φρόιντ σχετικά με την αντίληψη του ανθρώπινου νου, και τους τρόπους με τους οποίους οργανισμοί δημοσίων σχέσεων και πολιτικοί έχουν χρησιμοποιήσει.

Πώς οι θεωρίες του Σίγκμουντ Φρόιντ χρησιμοποιήθηκαν για τον έλεγχο των λαών.. τα δάνεια.. και την κατανάλωση. Τα στοιχεία είναι ανατριχιαστικά.. τρομακτικά..

Αποκαλύπτει την κρυμμένη ιστορία του 20ου αιώνα,μεταξύ των πρωταγωνιστών είναι ο ίδιος ο Φρόιντ και ο ανιψιός του Edward Bernays, ο οποίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε ψυχολογικές τεχνικές στη διαφήμιση και του οποίου τα βιβλία έχουν απολύτως εύγλωττους και ειλικρινείς κατά μία έννοια τίτλους:

"Προπαγάνδα", "Κατασκευάζοντας τη Συναίνεση", "Αποκρυσταλλώνοντας την Κοινή Γνώμη"

Προσπάθησα να το ανεβάσω στο youtube ανεπιτυχώς όμως λόγω πνευματικών δικαιωμάτων αλλά μπορείτε να το δείτε εδώ. 

Μια νέα θεωρία σχετικά με την ανθρώπινη φύση.διατυπώθηκε από τον Ζίγκμουντ Φρόιντ.

Ο Φρόιντ αποκάλυψε ότι σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα κρύβονται στο μυαλό όλων των ανθρώπων.

Δυνάμεις που δεν ελέγχονται και φέρνουν τα άτομα..και τις κοινωνίες στο χάος και την καταστροφή.

Η σειρά αυτή αφορά τη χρήση αυτών των θεωριών για τον έλεγχο..του επικίνδυνου όχλου, σε μια εποχή δημοκρατίας της μάζας.

Στο κέντρο της ιστορίας δεν βρίσκεται μόνο ο Φρόιντ,αλλά κι άλλα μέλη της οικογένειάς του.

Το επεισόδιο αυτό έχει πρωταγωνιστή τον Αμερικανό ανιψιό του Φρόιντ, Έντουαρντ Μπερνέζ.

Αν και είναι σχεδόν άγνωστος σήμερα,η επιρροή του στην ιστορία του 20ού αιώνα υπήρξε τόσο μεγάλη όσο και του διάσημου θείου του.