Ένα μοναδικό ντοκιμαντέρ του BBC που εξηγεί την πρόσφατη οικονομική κρίση
και τη σημερινή κατάσταση στο κόσμο.
Το ντοκιμαντέρ περιγράφει την επίδραση των θεωριών του Φρόιντ σχετικά με την αντίληψη του ανθρώπινου νου, και τους τρόπους με τους οποίους οργανισμοί δημοσίων σχέσεων και πολιτικοί έχουν χρησιμοποιήσει.
Πώς οι θεωρίες του Σίγκμουντ Φρόιντ χρησιμοποιήθηκαν για τον έλεγχο των λαών.. τα δάνεια.. και την κατανάλωση. Τα στοιχεία είναι ανατριχιαστικά.. τρομακτικά..
Αποκαλύπτει την κρυμμένη ιστορία του 20ου αιώνα,μεταξύ των πρωταγωνιστών είναι ο ίδιος ο Φρόιντ και ο ανιψιός του Edward Bernays, ο οποίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε ψυχολογικές τεχνικές στη διαφήμιση και του οποίου τα βιβλία έχουν απολύτως εύγλωττους και ειλικρινείς κατά μία έννοια τίτλους:
Προσπάθησα να το ανεβάσω στο youtube ανεπιτυχώς όμως λόγω πνευματικών δικαιωμάτων αλλά μπορείτε να το δείτε εδώ.
Μια νέα θεωρία σχετικά με την ανθρώπινη φύση.διατυπώθηκε από τον Ζίγκμουντ Φρόιντ.
Ο Φρόιντ αποκάλυψε ότι σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα κρύβονται στο μυαλό όλων των ανθρώπων.
Δυνάμεις που δεν ελέγχονται και φέρνουν τα άτομα..και τις κοινωνίες στο χάος και την καταστροφή.
Η σειρά αυτή αφορά τη χρήση αυτών των θεωριών για τον έλεγχο..του επικίνδυνου όχλου, σε μια εποχή δημοκρατίας της μάζας.
Στο κέντρο της ιστορίας δεν βρίσκεται μόνο ο Φρόιντ,αλλά κι άλλα μέλη της οικογένειάς του.
Το επεισόδιο αυτό έχει πρωταγωνιστή τον Αμερικανό ανιψιό του Φρόιντ, Έντουαρντ Μπερνέζ.
Αν και είναι σχεδόν άγνωστος σήμερα,η επιρροή του στην ιστορία του 20ού αιώνα υπήρξε τόσο μεγάλη όσο και του διάσημου θείου του.
Γιατί ο Μπερνέζ χρησιμοποίησε πρώτος τις ιδέες του Φρόιντ σχετικά με τον ανθρώπινο νου για τη χειραγώγηση της μάζας.
Έμαθε στις αμερικανικές εταιρείες, για πρώτη φορά,πώς να πείσουν τον κόσμο
να επιθυμεί πράγματα που δεν χρειάζεται,συνδέοντας τα προϊόντα μαζικής παραγωγής με τις υποσυνείδητες επιθυμίες.
Έτσι, γεννήθηκε μια νέα πολιτική ιδέα, για τον έλεγχο των μαζών.
Όταν ικανοποιούνται οι υποσυνείδητες επιθυμίες τους, οι άνθρωποι γίνονται ευτυχισμένοι και πειθήνιοι.
Ξεκινούσε η εποχή του καταναλωτικού εαυτού,ο οποίος επρόκειτο να κυριαρχήσει στο σύγχρονο κόσμο.
Ο αιώνας του ατομικισμού
ΜΗΧΑΝΕΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ
Οι ιδέες του Φρόιντ σχετικά με τη λειτουργία του ανθρώπινου νου έφτασαν να γίνουν αποδεκτές στην κοινωνία.
Οι ψυχαναλυτές συγκεντρώνονται ετησίως σε ανάκτορο της Βιέννης.
Είμαστε στο χορό των ψυχαναλυτών, στον οποίο συμμετέχουν επιστήμονες ασθενείς, αλλά και φίλοι και κόσμος της υψηλής κοινωνίας, που θέλει να παραστεί σε μια κομψή συγκέντρωση.
Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι.
Πριν από έναν αιώνα, η βιεννέζικη κοινωνία μισούσε τις ιδέες του Φρόιντ.
Τότε, η Βιέννη ήταν το κέντρο τεράστιας αυτοκρατορίας.
Και, στην αριστοκρατία της εποχής, οι ιδέες αυτές προκαλούσαν ντροπή.
Η επιθυμία ανάλυσης των ενδόμυχων σκέψεων των ανθρώπων απειλούσε τον απόλυτο έλεγχο του λαού.
Αυτοί είχαν τον απόλυτο έλεγχο εκείνο τον καιρό.
Δεν είχες δικαίωμα να εκφράσεις τις ενδόμυχες επιθυμίες σου.
Θέλω να πω, αν ήσουν δυστυχισμένη, κι έβλεπες κάποιον, δεν μπορούσες να κλάψεις στον ώμο του.. ή να παραπονεθείς στο χωριό.
Ήταν σαν να πουλούσες τα συναισθήματά σου.
Δεν μπορούσες γιατί δεν σε σέβονταν.
Ο Φρόιντ αμφισβήτησε αυτές τις συμπεριφορές με το έργο του.
Για να μάθεις τον εαυτό σου, έπρεπε να αναρωτηθείς πράγματα σχετικά με την κοινωνία και ό,τι σε περιβάλλει.
Κι εκείνες τις εποχές, αυτό δεν ήταν αποδεκτό.
Γιατί;
Καθώς η αυτοδημιούργητη αυτοκρατορία, θα κατέρρεε ως ένα βαθμό.
Αυτό που φοβούνταν οι ηγεμόνες της αυτοκρατορίας, ακόμα περισσότερο,
ήταν η άποψη του Φρόιντ ότι κάθε άνθρωπος κρύβει επικίνδυνα ένστικτα.
Ο Φρόιντ ανέπτυξε τη μέθοδο που ονόμασε "ψυχανάλυση".
Μέσω της ανάλυσης των ονείρων και των ελεύθερων συνειρμών, ξέθαβε ισχυρές σεξουαλικές και επιθετικές ορμές, απομεινάρια του ζωικού παρελθόντος μας.
Συναισθήματα που καταπιέζονταν γιατί ήταν πολύ επικίνδυνα.
Ο Φρόιντ επινόησε μια μέθοδο εξερεύνησης του κρυφού νου, τον οποίο σήμερα
αποκαλούμε "υποσυνείδητο".. και είναι εντελώς άγνωστος στο συνειδητό.
Και μίλησε για ένα όριο στο μυαλό που εμποδίζει την εκδήλωση των επιθετικών δυνάμεων που κρύβονται στο υποσυνείδητο.
Το 1914, η Αυστροουγγαρία κήρυξε πόλεμο στην Ευρώπη.
Η φρίκη επαλήθευσε τα συμπεράσματα του Φρόιντ.
Έγραψε: αυτό μόνο μπορούσαμε να περιμένουμε από τον κόσμο σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ψυχανάλυσης.
Οι κυβερνήσεις ελευθέρωσαν τα πρωτόγονα ένστικτα του ανθρώπου, και κανείς δεν ήξερε πώς να τα σταματήσει.
Εκείνη την εποχή, ο ανιψιός του Φρόιντ, Έντουαρντ Μπερνέζ, εργαζόταν σαν ατζέντης στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σημαντικότερος πελάτης του ήταν ο τραγουδιστής της όπερας, Καρούζο, που περιόδευε τότε στις ΗΠΑ.
Οι γονείς του Μπερνέζ ήταν μετανάστατες στις ΗΠΑ 20 χρόνια, αλλά ο ίδιος διατηρούσε επαφή με τον θείο του και τον συναντούσε σε διακοπές στις Άλπεις.
Αυτή τη φορά, όμως, θα επέστρεφε στην Ευρώπη για άλλο λόγο.
Το βράδυ που ο Καρούζο παρουσίαζε το έργο του στο Τολέδο του Οχάιο, η Αμερική ανακοίνωσε ότι έμπαινε στον πόλεμο.
Στο πλαίσιο των επιχειρήσεων,η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε τη δημιουργία δημόσιας επιτροπής πληροφόρησης.
Ο Μπερνέζ κλήθηκε να προωθήσει τις στρατιωτικές ενέργειες στον Τύπο.
Ο πρόεδρος, Γούντροου Γουίλσον, ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ θα πολεμούσαν, όχι για παλιές αυτοκρατορίες, αλλά για δημοκρατία σε όλη την Ευρώπη.
Ο Μπερνέζ απέδειξε το ταλέντο του στην προώθηση της ιδέας αυτής, τόσο στη χώρα του όσο και στο εξωτερικό.
Και στο τέλος του πολέμου, ο πρόεδρος του ζήτησε να τον συνοδεύσει
στο ειρηνευτικό συνέδριο στο Παρίσι.
Με μεγάλη μου έκπληξη, με προσκάλεσαν να συνοδεύσω τον Γουίλσον στο συνέδριο.
Βρέθηκα στο συνέδριο, σε προάστιο του Παρισιού για να γίνει ο κόσμος ασφαλέστερος και δημοκρατικότερος.
Αυτό ήταν το κύριο θέμα συζήτησης.
Η υποδοχή του Γουίλσον στο Παρίσι εξλεπληξε τον Μπερνέζ κι άλλους προπαγανδιστές.
Η προπαγάνδα τον είχε παρουσιάσει ως απελευθερωτή των λαών, κάποιον που ήθελε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ήταν ελεύθεροι.
Τον έκαναν είδωλο για τις μάζες.
Βλέποντας το πλήθος γύρω του, ο Μπερνέζ αναρωτήθηκε αν μπορούσε
να κάνει το ίδιο, αλλά σε περίοδο ειρήνης.
Όταν επέστρεψα στις ΗΠΑ, κατάλαβα ότι αν μπορείς να χρησιμοποιήσεις την προπαγάνδα στον πόλεμο, μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις και σε καιρό ειρήνης.
Και καθώς ο όρος "προπαγάνδα" είχε αποκτήσει αρνητικό νόημα, λόγω της χρήσης της στη Γερμανία, επινόησε τον όρο "δημόσιες σχέσεις".
Ο Μπερνέζ επέστρεψε στη Νέα Υόρκη και άνοιξε γραφείο δημοσίων σχέσεων στο Μπρόντγουεϊ.
Ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνταν αυτός ο όρος.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα, η Αμερική είχε μετατραπεί σε βιομηχανική κοινωνία, με εκατομμύρια ανθρώπους συγκεντρωμένους στις πόλεις.
Ο Μπερνέζ ήθελε να βρει τρόπo να χειραγωγήσει τις μάζες.
Γι αυτό και προσέφυγε στα γραπτά του θείου του.
Από το Παρίσι, του έστειλε, σαν δώρο, πούρα Αβάνας και ο Φρόιντ του έστειλε έναν τόμο του έργου του.
Ο Μπερνέζ το διάβασε και εντυπωσιάστηκε από τα όσα έλεγε για τις εσωτερικές δυνάμεις που ορίζουν τις μάζες.
Διερωτήθηκε αν μπορεί να πλουτίσει, κατευθύνοντας τον ανθρώπινο νου.
Αυτό που έμαθε ο Έντουαρντ από τον Φρόιντ είναι ότι πολλοί περισσότεροι παράγοντες, από όσους βλέπουμε, επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων.
Όχι μόνο στην περίπτωση του ατόμου αλλά και στην περίπτωση των ομάδων.
Και δεν χειραγωγεί η πληροφορία τις μάζες, αλλά το υποσυνείδητο.
Ο Μπερνέζ πρότεινε τη μελέτη των παράλογων συναισθημάτων.
Το γεγονός τον τοποθέτησε σε διαφορετική κατηγορία από κάθε πολιτικό ή ιμπρεσάριο της εποχής, που υποστήριζε ότι "Με την πληροφορία κατευθύνονται οι μάζες".
Ο Έντι είπε: "δεν λειτουργεί έτσι ο κόσμος".
Ο Μπερνέζ άρχισε να πειραματίζεται με το μυαλό των λαϊκών τάξεων.
Το πιο φιλόδοξο πείραμά του ήταν να πείσει τις γυναίκες να καπνίσουν.
Εκείνο τον καιρό, θεωρούνταν άκομψο να καπνίζει μια γυναίκα.
Ένας από τους πρώτους πελάτες του, ο πρόεδρος καπνοβιομηχανίας, Τζορτζ Χιλ, του ζήτησε να βρει τρόπο να σπάσει αυτό το ταμπού.
"Χάνουμε τη μισή αγορά εξαιτίας αυτού του ταμπού που απαγορεύει στις γυναίκες να καπνίζουν δημόσια", μου είπε. "Μπορείς να κάνεις κάτι γι αυτό;"
Του είπα να το σκεφτώ.Τότε, του ζήτησα άδεια να πάω σε ψυχαναλυτή, να ρωτήσω τι σήμαινε το κάπνισμα για τις γυναίκες.
"Πόσο θα μου κοστίσει;", με ρώτησε ο καπνέμπορος.
Κάλεσα έναν ψυχαναλυτή από τη Νέα Υόρκη.
-Γιατί δεν πήρατε τον θείο σας;
-Γιατί ήταν στη Βιέννη.
Ο Ε. Έιπριλ ήταν από τους πρώτους ψυχαναλυτές στην Αμερική.
Είπε στον Μπερνέζ ότι το τσιγάρο είναι σύμβολο του φαλλού και της ανδρικής σεξουαλικής δύναμης.
Του είπε ότι αν μπορούσε να συνδέσει το τσιγάρο με την αμφισβήτηση της ανδρικής εξουσίας, οι γυναίκες θα κάπνιζαν, γιατί έτσι θα αποκτούσαν δικό τους φαλλό.
Κάθε χρόνο, στη Νέα Υόρκη γίνεται γιορτή για το Πάσχα την οποία παρακολουθούν χιλιάδες άτομα.
Ο Μπερνέζ αποφάσισε να διοργανώσει ένα event κατά την παρέλαση.
Έπεισε μια ομάδα γυναικών να έχουν μαζί τους τσιγάρα και, με δικό του σήμα, να τα ανάψουν επιδεικτικά.
Είχε ειδοποιήσει τον Τύπο ότι ομάδα από σουφραζέτες θα προέβαιναν σε πράξη διαμαρτυρίας για να διεκδικήσουν τις ελευθερίες τους, με το σύνθημα "πυρσοί της ελευθερίας".
Ήξερε ότι θα ήταν εκεί όλοι οι φωτογράφοι κι ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε αντιδράσεις.
Και είχε έτοιμη τη φράση-κλειδί: "Πυρσοί της ελευθερίας".
Έχουμε λοιπόν εδώ ένα σύμβολο, γυναίκες, νέες γυναίκες, που καπνίζουν, με ένα σύνθημα.
Όλοι όσοι συμφωνούν με αυτό το σύνθημα, δηλαδή την ελευθερία, θα έπρεπε να το στηρίξουν.
Ποιο είναι το σύμβολο της Αμερικής;
Το άγαλμα της ελευθερίας, με τον πυρσό στο χέρι.
Υπάρχει συναίσθημα, μνήμη, μια λογική φράση...
Μια λογική φράση, αν και ξυπνά ένστικτα, είναι μια λογική φράση.
Όλα αυτά πάνε μαζί.
Την επόμενη μέρα, η είδηση δεν ήταν μόνο στις νεοϋορκέζικες εφημερίδες,
αλλά.. σε όλες τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο.
Στο εξής, ξεκίνησε η πώληση τσιγάρων στις γυναίκες.
Ο Μπερνέζ έκανε το κάπνισμα κοινωνικά αποδεκτό, με μια συμβολική κίνηση.
Αυτό που ήθελε ήταν να κάνει τις γυναίκες που κάπνιζαν να.. αισθανθούν πιο ανεξάρτητες, ελεύθερες και δυνατές..
Μια ιδέα που ισχύει μέχρι και σήμερα..
Έδειξε ότι μπορείς να πείσεις κάποιον να κάνει κάτι, συνδέοντας το προϊόν με τις ενδόμυχες επιθυμίες.
Η ιδέα ότι το κάπνισμα παρέχει ελευθερία είναι τελείως παράλογη, αλλά έκανε τις γυναίκες να αισθάνονται ανεξάρτητες..
Αυτό σημαίνει ότι ένα ασήμαντο αντικείμενο μπορούσε να μετατραπεί σε ισχυρό σύμβολο.. ανάλογα με το πώς ήθελες να σε βλέπουν οι άλλοι..
Ο Έντι Μπερνέζ βρήκε τρόπο να πουλά προϊόντα όχι με τη λογική, όπως συνέβαινε μέχρι πρότινος.
Για να νιώσεις καλύτερα αγοράζεις αυτοκίνητο.
Πιστεύω ότι πέρασε την ιδέα ότι δεν αγοράζεις απλά κάτι, αλλά συνδέεσαι συναισθηματικά με αυτό.
Δεν είναι ότι χρειάζεσαι καινούργια ρούχα, αλλά ότι θα αισθανθείς καλύτερα με αυτά.
Αυτή ήταν η συμβολή του.
Το βλέπουμε σήμερα παντού, αλλά πιστεύω πως ήταν δική του ιδέα.
Αυτό που έκανε ο Μπερνέζ, εντυπωσίασε τις επιχειρήσεις.
Βγήκαν από τον πόλεμο πλούσιες, αλλά είχαν ένα πρόβλημα.
Το σύστημα μαζικής παραγωγής λειτούργησε.. δίνοντας εκατομμύρια προϊόντα.
Έτσι υπήρχε φόβος πλεονάσματος.
Έπρεπε να πειστεί ο κόσμος πως έπρεπε να αγοράσει αυτά τα προϊόντα.
Μέχρι τότε, οι πωλήσεις γίνονταν με βάση την ανάγκη.
Ενώ οι πλούσιοι ήταν ήδη συνηθισμένοι στα είδη πολυτελείας,στους εκατομμύρια πολίτες της αμερικανικής εργατικής τάξης, τα περισσότερα αγαθά διαφημίζονταν.. ως αναγκαία.
Προϊόντα, όπως παπούτσια ή κάλτσες, προωθούνταν για τον πρακτικό χαρακτήρα τους.
Στόχος της διαφήμισης ήταν η προβολή.. της πρακτικότητας των προϊόντων.
Οι επιχειρήσεις, λοιπόν, ήθελαν να αλλάξουν τον τρόπο που έβλεπαν οι Αμερικανοί τα προϊόντα τους.
Ο τραπεζίτης Πολ Μέιζερ της Lehman Brothers, ήξερε καλά τι χρειαζόταν.
Η Αμερική πρέπει να περάσει από το αναγκαίο στο επιθυμητό.
Ο κόσμος πρέπει να εκπαιδευτεί να επιθυμεί νέα πράγματα προτού ακόμα χαλάσουν τα παλιά.
Πρέπει να δημιουργήσουμε μια νέα αμερικανική νοοτροπία: οι επιθυμίες πρέπει να ξεπερνούν τις ανάγκες.
Μέχρι τότε, δεν υπήρχε ο Αμερικανός καταναλωτής.
Υπήρχαν ο εργάτης και ο ιδιοκτήτης που κατασκεύαζαν ή αγόραζαν αυτά που είχαν ανάγκη.
Ενώ οι πλούσιοι αγόραζαν πράγματα που δεν χρειάζονταν, ο κοινός θνητός δεν μπορούσε.
Ο Μέιζερ το κατάργησε αυτό: σημασία έχει να αγοράζεις πράγματα που δεν χρειάζεσαι, αλλά θέλεις.
Και ο άνθρωπος που θα άλλαζε αυτή τη νοοτροπία, ήταν ο Μπερνέζ.
Ο Μπερνέζ είναι που, περισσότερο από κάθε άλλον στις ΗΠΑ, εφάρμοσε στην πράξη την ψυχολογική θεωρία.
Το πώς, από την πλευρά των επιχειρήσεων, η βιομηχανία θα παρουσιαζόταν, μέσω του μάρκετινγκ και των πωλήσεων, προετοιμάστηκε από τις ιδέες του Ζίγκμουντ Φρόιντ.
Οι επιχειρήσεις ήταν ήδη έτοιμες να καταλάβουν πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος νους.
Κι έτσι ήταν ανοιχτές στις ιδέες που πρότεινε ο Μπερνέζ σχετικά με την πώληση προϊόντων στις μάζες.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι τράπεζες άρχισαν να χρηματοδοτούν τη δημιουργία αλυσίδων μεγάλων καταστημάτων.
Θα ήταν οι βιτρίνες των νέων καταναλωτικών προϊόντων.
Δουλειά του Μπερνέζ ήταν να δημιουργήσει ένα νέο τύπο πελάτη.
Ανέπτυξε διάφορες τεχνικές ώθησης οι οποίες εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα.
Προσλήφθηκε από τον Γ. Ρ. Χερστ, για να προωθήσει τα γυναικεία περιοδικά του.
Ζήτησε άρθρα και διαφημίσεις που συνέδεαν τα προϊόντα με σταρ, όπως η Κλάρα Μπόου, η οποία ήταν επίσης πελάτης του!
Ξεκίνησε το "product placement"στις ταινίες τοποθετώντας κοσμήματα και ρούχα των εταιρειών που εκπροσωπούσε στις ταινίες.. του Χόλιγουντ.
Πρώτος έπεισε τους κατασκευαστές αυτοκινήτων να τα προωθήσουν σαν σύμβολα αρρενωπότητας.
Πλήρωνε ψυχολόγους να συντάσσουν αναφορές που επιβεβαιώναν ότι τα προϊόντα ήταν καλά για τον άνθρωπο, και τις παρουσίαζε σαν ανεξάρτητες μελέτες.
Οργάνωσε επιδείξεις στα μεγάλα καταστήματα και πλήρωνε διασημότητες να δηλώνουν: "Μην αγοράζετε πράγματα από ανάγκη, αλλά για να εκφραστείτε".
"Έχετε σκεφτεί ποτέ την ψυχολογία του ρούχου; Δείξτε την προσωπικότητά σας.
Όλοι έχουμε ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, αλλά κάποιοι τις κρύβουν.
Γιατί ντύνεστε ίδια κάθε μέρα, με το ίδιο καπέλο;
Όλες είστε ενδιαφέρουσες και έχετε κάτι να πείτε, αλλά στους δρόμους, φαίνεστε όλες ίδιες.
Γι αυτό κι εγώ σας μιλάω tο ρούχο εκφράζει την προσωπικότητά σας.
Βγάλτε προς τα έξω πράγματα που κρύβετε.
Θα ήθελα να δείξετε αυτή την πλευρά της προσωπικότητάς σας".
Θα ήθελα να σου κάνω μια ερώτηση:
-Γιατί σου αρέσουν οι κοντές φούστες;
-Γιατί φαίνονται περισσότερα...
-Και πώς σε ωφελεί αυτό;
-Με κάνει πιο ελκυστική.
Το 1927, ένας δημοσιογράφος έγραψε: "η δημοκρατία μας άλλαξε και ονομάζεται πια καταναλωτισμός".
Το καθήκον του Αμερικανού είναι να γίνει πολίτης που καταναλώνει.
Το κύμα καταναλωτισμού οδήγησε στην έκρηξη του χρηματιστηρίου.
Και πάλι, ενεπλάκη ο Έντουαρντ Μπερνέζ, προωθώντας την ιδέα ότι και ο απλός κόσμος μπορούσε να αγοράσει μετοχές, δανειζόμενος χρήματα των τραπεζών, που ο ίδιος εκπροσωπούσε.
Και πάλι, εκατομμύρια ακολούθησαν τη συμβουλή του.
Ήταν μοναδικός στην πρόβλεψη του πώς οι μάζες θα αντιδρούσαν σε προϊόντα και ιδέες.
Σε πολιτικά ζητήματα, όμως, δεν τον άκουγε κανείς.
Δεν ήταν επικοινωνιακός,δεν είχε "λέγειν".. και δεν ήταν καλός στη διαπροσωπική επικοινωνία.
Δεν σκεφτόταν τον άνθρωπο ως άτομο, αλλά ως ομάδα.
Ο Μπερνέζ έγινε διάσημος ως ο άνθρωπος που καταλάβαινε την ψυχολογία του όχλου.
Και το 1924, ο πρόεδρος τον κάλεσε.
Ο πρόεδρος Κούλιτζ ήταν λιγομίλητος άνθρωπος και γι αυτό τον κορόιδευαν.
Τον παρουσίαζαν σαν έναν βαρετό τύπο.
Η λύση του Μπερνέζ ήταν η ίδια που εφάρμοσε και για τα προϊόντα.
Κανόνισε ο Κούλιτζ να καλέσει, στο Λευκό Οίκο, 34 διασημότητες.
Και, πρώτη φορά, οι πολιτικοί ήρθαν σε επαφή με τις δημόσιες σχέσεις.
Έβαλα στη σειρά τους 34 ανθρώπους και τους παρουσίασα στον πρόεδρο έναν-έναν.
Την επόμενη μέρα, τα εξώφυλλα των εφημερίδων έγραφαν:
"Ο πρόεδρος συναντά αστέρες στο Λευκό Οίκο".
Οι Times έγραψαν: "Ο πρόεδρος σχεδόν γελούσε".
Και όλος ο κόσμος ευχαριστήθηκε.
Ενώ, όμως, ο Μπερνέζ αποκτούσε πλούτο και εξουσία στις ΗΠΑ, στη Βιέννη, ο θείος του βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής.
Όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, έτσι και η Βιέννη υπέφερε από την οικονομική κρίση και ο Φρόιντ έχασε την περιουσία του.
Μπροστά στη χρεωκοπία, ζήτησε βοήθεια από τον ανιψιό του.
Ο Μπερνέζ του προσέφερε συμβόλαιο για την έκδοση του έργου του για πρώτη φορά στις ΗΠΑ.
Και άρχισε να του στέλνει πολύτιμα δολάρια, τα οποία ο Φρόιντ φύλαγε σε μυστικό λογαριασμό.
Ήταν ο ατζέντης του Φρόιντ, αν μπορούμε να το πούμε έτσι.
Μετά την έκδοση, δεν μπορούσε, φυσικά, να αποφύγει την προώθηση, ώστε ο κόσμος να διαβάσει τα έργα.
Να προκαλέσει. Να τονίσει τα όσα έλεγαν για το σεξ και το φαλλικό συμβολισμό των τσιγάρων.
Δεν έγινε διάσημος χάρη στους ακαδημαϊκούς, αλλά στον Μπερνέζ.
Αφού έγινε αποδεκτός ο Φρόιντ, άρχισε να κερδίζει χρήματα, αλλά όλα αυτά έγιναν αφού ο Μπερνέζ έκανε διάσημο το θείο του.
Πρώτα τον πίστεψε, μετά τον έκανε αποδεκτό κι έπειτα πλούτισε.
Ο κλασικός Μπερνέζ.
Ο Μπερνέζ πρότεινε στον Φρόιντ να διαφημιστεί στις ΗΠΑ, γράφοντας άρθρο στο Cosmopolitan...που θα είχε σαν τίτλο: "Η νοητική θέση της γυναίκας στο σπίτι".
Ο Φρόιντ έγινε έξαλλος: η ιδέα του ήταν αδιανόητη.
Το θέμα ήταν φαιδρό και, επιπλέον, ο ίδιος μισούσε τις ΗΠΑ.
Άρχισε να απογοητεύεται από τους ανθρώπους.
Τη δεκαετία του 1920, απομονωνόταν τα καλοκαίρια στις Άλπεις.
Άρχισε να γράφει σχετικά με τη συμπεριφορά της μάζας, σχετικά με το πόσο εύκολα μπορούν τα ένστικτα του ανθρώπου να χειραγωγηθούν όταν αυτός ενεργεί στο πλαίσιο της ομάδας.
Πίστευε πως είχε υποτιμήσει τα επιθετικά ένστικτα του ανθρώπου.
Ήταν πολύ πιο επικίνδυνα από ό,τι πίστευε στην αρχή.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, είχε γίνει πολύ απαισιόδοξος.
Πίστευε ότι δεν υπήρχε σωτηρία για τον άνθρωπο, κι ότι δεν μπορούσε να βελτιωθεί.
Ο άνθρωπος βασανίζει
Δεν του άρεσαν οι άνθρωποι.
Η κυκλοφορία του έργου του Φρόιντ στην Αμερική είχε μεγάλο αντίκτυπο σε δημοσιογράφους και διανοούμενους.
Αυτό που τους προσέλκυε και τους τρόμαζε ήταν ότι οι σκοτεινές δυνάμεις του ανθρώπου παραμονεύουν κάτω από την επιφάνεια της σύγχρονης κοινωνίας.
Δυνάμεις που μπορούσαν να ξυπνήσουν εύκολα, προκαλώντας μαζική υστερία και ρίχνοντας ακόμα και κυβερνήσεις.
Αυτό, πίστευαν, ότι συνέβη στη Ρωσία.
Για πολλούς, ήταν απόδειξη ότι οι δημοκρατικές αρχές ήταν λανθασμένες:
η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να πάρουν λογικές αποφάσεις.
Ο κορυφαίος πολιτικός αναλυτής, Γουόλτερ Λίπμαν, έγραψε ότι αν, πράγματι, οι άνθρωποι οδηγούνται από παράλογα ένστικτα, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τη δημοκρατία”.
Αυτό που χρειαζόταν ήταν μια νέα ελίτ.. που θα σχολούνταν με τα "απολωλότα πρόβατα".
Αυτό θα γινόταν με μέσα που θα έλεγχαν τα ανεξέλεγκτα ένστικτα των μαζών.
Έτσι, βρέθηκε ο Γουόλτερ Λίπμαν, πιθανώς ο πολιτικός στοχαστής με τη μεγαλύτερη επιρροή, να λέει ότι ο βασικός μηχανισμός της ψυχολογίας της μάζας είναι το ζωώδες ένστικτο.
Πίστευε ότι οι άνθρωποι στους δρόμους δεν καθοδηγούνταν από το μυαλό,
αλλά από το νευρικό τους σύστημα.
Η βασική ιδέα ήταν ότι ένστικτα και υποσυνείδητες επιθυμίες κρύβονται κάτω από τον πολιτισμό.
Άρχισε η μελέτη της ψυχολογίας με τρόπο τέτοιο ώστε να γίνει κατανοητή η λειτουργία αυτών των μηχανισμών, με απώτερο στόχο τη χειραγώγηση της κοινωνίας.
Ο Μπερνέζ είχε εντυπωσιαστεί από τα επιχειρήματα του Λίπμαν.
Τα είδε επίσης σαν ένα μέσο για την προσωπική του προβολή.
Τη δεκαετία του 1920, έγραψε βιβλία που επισήμαιναν ότι είχε επινοήσει τις τεχνικές που αναζητούσε ο Λίπμαν.
Ξυπνώντας τις κρυφές επιθυμίες του κόσμου και συνδέοντάς τις με προϊόντα, είχε επινοήσει έναν νέο τρόπο χειραγώγησης των μαζών.
Τον αποκαλούσε "η μηχανική της συγκατάθεσης".
Η δημοκρατία, για τον πατέρα μου, ήταν μια εξαιρετική έννοια, αλλά δεν νομίζω ότι πίστευε πως όλος ο κόσμος είχε την ικανότητα να επιλέγει σωστά.
Ο κόσμος μπορούσε να μην ψηφίσει τον κατάλληλο άνθρωπο.
Γι αυτό χρειάζεται καθοδήγηση.
Μιλάμε, λίγο ως πολύ, για "πεφωτισμένη δεσποτεία".
Επικαλείσαι τις επιθυμίες και τις ανησυχίες τους.
Αγγίζεις τις βαθύτερες επιθυμίες και τους φόβους τους και τους χρησιμοποιείς προς όφελός σου.
Και τότε, το 1928, μπήκε στο Λευκό Οίκο ένας πρόεδρος που συμφωνούσε με τον Μπερνέζ.
Ο πρόεδρος Χούβερ ήταν ο πρώτος που πίστεψε ότι η κατανάλωση θα ήταν η κινητήρια δύναμη των ΗΠΑ.
Μετά την εκλογή του, είπε σε μια ομάδα ανθρώπων επί των δημοσίων σχέσεων:
"Καθήκον σας είναι να δημιουργήσετε επιθυμίες και να μετατρέψετε τον κόσμο
σε διαρκώς κινούμενες μηχανές ευτυχίας, μηχανές-κλειδιά για την οικονομική πρόοδο".
Αυτό που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1920, ήταν ένας νέος τρόπος κατεύθυνσης της δημοκρατίας της μάζας.
Το μυστικό βρισκόταν στην ικανοποίηση του εγώ, που όχι μόνο έθετε σε κίνηση
την οικονομία, αλλά και έκανε το άτομο "ευτυχισμένο και πειθήνιο".
Έτσι δημιουργείται μια σταθερή κοινωνία.
Οι ιδέες των Μπερνέζ και Λίπμαν, σχετικά με τη χειραγώγηση των μαζών,
μόλυναν τη δημοκρατία και τη μετέτρεψαν σε ηρεμιστικό.
Δινόταν στον κόσμο ένα φάρμακο για να αισθάνεται καλά και να μπορεί να αντιδρά στον πόνο χωρίς να προσπαθεί να αλλάξει τις συνθήκες που τον προκάλεσαν.
Θέλω να πω, η δημοκρατία, στη ρίζα της, είχε σαν στόχο να αλλάξει τις σχέσεις εξουσίας, αλλά ο Μπερνέζ πρότεινε τη διατήρηση αυτών των σχέσεων ακόμα και σε σημείο διαχείρισης της ψυχολογίας του κοινού, αν χρειάζεται.
Αν μπορείς να χειραγωγείς το υποσυνείδητο εγώ, η ελίτ που κυβερνά μπορεί
να συνεχίσει να κάνει ό,τι κάνει.
Ο Μπερνέζ πρωταγωνίστησε στις ελίτ.. που είχαν την εξουσία τη δεκαετία του 1920.
Έγινε πάμπλουτος.
Είχε δικό του έναν ολόκληρο όροφο ξενοδοχείου, όπου διοργάνωνε συχνά γιορτές.
Έκανε σπίτι του μια σουίτα ξενοδοχείου με πανοραμική θέα στο Central Park.
Και χρησιμοποιούσε αυτό το μέρος σαν τόπο συνάθροισης δημάρχων, πολιτικών ηγετών, δημοσιογράφων, τραπεζιτών.
Όλοι έρχονταν εδώ.
Ήταν ένας κι ένας.
Όλος ο κόσμος ήθελε να γνωρίσει τον Έντι Μπερνέζ.
Είχε μετατραπεί σε ένα είδος μάγου που έκανε τα πράγματα να συμβούν,
μπορούσε να κάνει το οτιδήποτε.
Γνώριζε τους πάντες: το δήμαρχο, τον γερουσιαστή, του τηλεφωνούσαν πολιτικοί.
Ήταν "δυναμίτης" κι αυτό για κάποιους ήταν καλό.
Ορισμένοι, όμως, τον έβρισκαν υπερβολικά υπερόπτη όταν διακήρυττε ότι ο κόσμος είναι χαζός.
Ο κόσμος που εργαζόταν γι αυτόν ήταν χαζός. Τα παιδιά ήταν χαζά.
Αν ο κόσμος δεν έκανε τα πράγματα όπως ήθελε εκείνος, ήταν χαζός.
Ήταν μια λέξη που χρησιμοποιούσε συνέχεια: "ηλίθιος", "χαζός".
Και τα πλήθη;
Ανόητα.
Ο Μπερνέζ, όμως, επρόκειτο να χάσει την εξουσία του από ένα είδος παραλογισμού που ο ίδιος δεν μπορούσε να ελέγξει.
Στα τέλη Οκτωβρίου του 1929, διοργάνωσε γιορτή για τα 50 χρόνια από την εφεύρεση του λαμπτήρα.
Ο πρόεδρος Χούβερ, επιχειρηματίες και τραπεζίτες, όπως ο Τζον Ροκφέλερ, συγκεντρώθηκαν για να γιορτάσουν τη δύναμη του εμπορικού κόσμου.
Την ώρα που έρχονταν, όμως, στη γιορτή, έφθασε η είδηση της κατάρρευσης του χρηματιστηρίου.
Όλη τη δεκαετία του 1920, τυχοδιώκτες είχαν δανειστεί πολλά εκατομμύρια δολάρια.
Οι τραπεζίτες είχαν προωθήσει την ιδέα ότι.. άρχιζε μια νέα εποχή κι ότι η οικονομική κρίση ανήκε στο παρελθόν.
Έκαναν λάθος: αυτό που θα συνέβαινε θα ήταν το μεγαλύτερο κραχ στην ιστορία του χρηματιστηρίου.
Τους κατέλαβε όλους πανικός και άρχισαν να πουλούν και δεν υπήχε τραπεζίτης
που μπορούσε να ελέγξει την κατάσταση.
Στις 29 Οκτωβρίου 1929, η αγορά κατέρρευσε.
Το κραχ της αμερικανικής οικονομίας ήταν καταστροφικό.
Αντιμετωπίζοντας την ανεργία και την ύφεση, χιλιάδες Αμερικανοί έπαψαν να αγοράζουν πράγματα που δεν χρειάζονταν.
Η καταναλωτική έξαρση που είχε δημιουργήσει ο Μπερνέζ, διακόπηκε.
Και ο ίδιος και όλοι όσοι ασχολούνταν με τις δημόσιες σχέσεις έχασαν την εύνοια.
Η σύντομη παραμονή του στην εξουσία φαινόταν να φτάνει στο τέλος της.
Το κραχ της Wall Street ήταν καταστροφικό και για την Ευρώπη.
Ενέτεινε την οικονομική και πολιτική κρίση στις νέες δημοκρατίες.
Στη Γερμανία και την Αυστρία, άρχισαν συγκρούσεις μεταξύ οπαδών διαφορετικών πολιτικών κομμάτων.
Σε αυτό το κλίμα, ο Φρόιντ, που είχε καρκίνο, απομονώθηκε στις Άλπεις.
Έγραψε το βιβλίο "Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας", στο οποίο απέρριπτε την άποψη ότι ο πολιτισμός είναι έκφραση της ανθρώπινης προόδου.
Αντιπρότεινε ότι ο πολιτισμός κατασκευάστηκε για να ελεγχθεί το υποσυνείδητο του ανθρώπου.
Αυτό που υπονοούσε με αυτό το επιχείρημα είναι ότι η ιδέα της ανθρώπινης ελευθερίας, που βρίσκεται στη βάση της δημοκρατίας, είναι αδύνατη.
Δεν έπρεπε να επιτρέπεται στους ανθρώπους να εκφράζονται ελεύθερα, καθώς ήταν πολύ επικίνδυνο.
Πρέπει πάντα να ελέγχονται και, κατά συνέπεια, να είναι δυστυχισμένοι..
Ο άνθρωπος δεν θέλει να είναι πολιτισμένος, αλλά είναι απαραίτητο για την επιβίωσή του.
Πρέπει να είναι δυστυχισμένος για να μένει εντός ελεγχόμενων ορίων.
Τι πίστευε ο Φρόιντ σχετικά με την ιδέα της ισότητας των ανθρώπων;
Δεν πίστευε σε αυτήν.
Τότε υπήρχαν 32 κόμματα και ο Χίτλερ δήλωσε ότι, όσο δεν υπάρχει μόνο ένα,
δεν υπάρχει Γερμανία.
Και τότε αυτός ο ένας έβαλε τέρμα σε αυτή την κωμωδία.
Ο Φρόιντ δεν ήταν ο μόνος απαισιόδοξος: πολιτικοί όπως ο Χίτλερ έκαναν την εμφάνισή τους στις δημοκρατίες της δεκαετίας του 1920.
Οι ναζί είχαν πειστεί ότι η δημοκρατία ήταν επικίνδυνη γιατί ελευθέρωνε τον εγωισμό, αλλά δεν είχε τρόπο να τον ελέγξει.
Οι ναζί εμφανίστηκαν στις εκλογές με την υπόσχεση ότι θα εγκατέλειπαν τη δημοκρατία λόγω του χάους και της ανεργίας που είχε δημιουργήσει.
Τα δημοκρατικά κόμματα υποσχέθηκαν έναν επίγειο παράδεισο 6 εκατομμύρια άνεργοι.
Το Μάρτιο του 1933, οι ναζί κέρδισαν τις εκλογές στη Γερμανία και άρχισαν να συστήνουν μια κοινωνία στην οποία τα άτομα θα ελέγχονταν με διαφορετικό τρόπο.
Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήραν ήταν η κρατκοποίηση των επιχειρήσεων.
Το πρόγραμμα παραγωγής θα σχεδιαζόταν από το κράτος, καθώς η ελεύθερη αγορά ήταν πολύ ασταθής, όπως έδειξε το κραχ στην Αμερική.
Ακόμα και ο ελεύθερος χρόνος του εργάτη, θα οργανωνόταν από το κράτος.
Δημιουργήθηκε μια νέα οργάνωση που λεγόταν "η δύναμη μέσω της ευτυχίας".
Ένα από τα σλόγκαν της ήταν "προσφορά, όχι εγωισμός".
Οι ναζί δεν θεωρούσαν ότι επρόκειτο για επιστροφή σε ένα είδος αυταρχικού ελέγχου.
Ήταν μια νέα εναλλακτική της δημοκρατίας, στην οποία οι επιθυμίες και τα συναισθήματα της μάζας εξομοιώνονταν.
Διαμορφώνονταν με τρόπο τέτοιο ώστε το έθνος να μένει ενωμένο.
Επικεφαλής όλου αυτού θα ήταν ο Γκέμπελς, υπουργός Προπαγάνδας.
"Μπορεί να είναι καλή ιδέα, η διατήρηση της εξουσίας με τα όπλα, αλλά είναι καλύτερο να κερδίσεις τη συμπάθεια του έθνους".
Ο Γκέμπελς οργάνωσε εκδηλώσεις, που είχαν σαν στόχο να επηρεάσουν τις μάζες και να εξομοιώσουν τις σκέψεις και τις επιθυμίες των ανθρώπων.
Εμπνευστής του, σύμφωνα με Αμερικανό δημοσιογράφο, ήταν ο ανιψιός του Φρόιντ, Έντουαρντ Μπερνέζ.
Στο κύριο έργο του για την ψυχολογία της μάζας, ο Φρόιντ μιλούσε για το πώς το υποσυνείδητο του ανθρώπου μπορεί να ξυπνήσει στην ομάδα βαθιές και απωθημένες επιθυμίες κι ότι ήταν στο χέρι του ηγέτη να ξεριζώσει την επιθετικότητα από την ομάδα.
Ο Φρόιντ προειδοποιούσε.
Οι ναζί, όμως, εσκεμμένα, τροφοδοτούσαν αυτές τις δυνάμεις γιατί πίστευαν ότι έτσι θα μπορούσαν να ελέγξουν και να κυβερνήσουν τις μάζες.
Οι μάζες ελέγχονται από τις δυνάμεις της λίμπιντο φιλτράρουν τις ιδέες τους μέσω του ατομικισμού.
Ποιες είναι οι δυνάμεις της λίμπιντο;
Ο έρωτας.
Όχι το μίσος;
Όχι, το μίσος οφείλεται σε εξωτερικές δυνάμεις.
Κοίταξα από ψηλά και είδα χιλιάδες ανθρώπους, στο πέρασμα του Χίτλερ, να παθαίνουν υστερία.
Αρχίζουν να φωνάζουν "αρχηγέ μου".
Δεν θα το ξεχάσω ποτέ.
Επιβεβαιώνεται ο τρόπος με τον οποίο οι ανεξέλεγκτες δυνάμεις του υποσυνείδητου στη Γερμανία, αναμοχλέφθηκαν και αφέθηκαν ελεύθερες.
Ο ΦΥΡΕΡ ΔΙΑΤΑΖΕ ΕΜΕΙΣ ΥΠΑΚΟΥΜΕ
Η ΜΑΖΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΣ
Στις ΗΠΑ, η δημοκρατία απειλούνταν, επίσης, από τα μαινόμενα πλήθη.
Το κραχ του χρηματιστήριου ήταν καταστροφικό και εξέγειρε τις μάζες ενάντια στις επιχειρήσεις οι οποίες θεωρούνταν υπεύθυνες για την εκατόμβη.
Τότε, το 1932, ένας νέος πρόεδρος εκλέχθηκε, που θα χρησιμοποιούσε επίσης
τη δύναμη του κράτους για να ελεγξει την ελεύθερη αγορά.
Δεν ήθελε, όμως, να καταστρέψει τη δημοκρατία, αλλά να την ενισχύσει.
Και για να το κάνει αυτό, έπρεπε να αναπτύξει μια νέα μέθοδο χειραγώγησης των μαζών.
"Έχω συνταγματικό καθήκον να προτείνω μέτρα για μια χώρα σε κρίση μέσα
σε έναν κόσμο σε κρίση.
Σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεν θα προσπαθήσω να αποφύγω το καθήκον.
Θα ζητήσω από το Κογκρέσο το μόνο μέσο που μένει για να λυθεί η κρίση:
την εκτελεστική εξουσία".
Ξεκινούσε έτσι η πολιτική που θα γινόταν γνωστή ως "New Deal" (νέα συμφωνία).
Ο Ρούζβελτ συγκέντρωσε μια ομάδα τεχνοκρατών και σχεδιαστών στην Ουάσινγκτον.
Τους είπε ότι αποστολή τους ήταν να σχεδιάσουν και να φέρουν σε πέρας τεράστια βιομηχανικά προγράμματα για το καλό του έθνους.
Ο Ρούζβελτ ήταν πεπεισμένος ότι το κραχ είχε δείξει ότι η σύγχρονη ελεύθερη αγορά δεν μπορούσε να διαχειριστεί τη βιομηχανική οικονομία.
Αυτό ήταν δουλειά της κυβέρνησης.
Οι μεγάλες επιχειρήσεις τρομοκρατήθηκαν.
Το "new deal" προκάλεσε το θαυμασμό των ναζί και ειδικά του Γιόζεφ Γκέμπελς.
"Ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα για την κοινωνική εξέλιξη στην Αμερική.
Πιστεύω ότι ο πρόεδρος Ρούζβελτ επέλεξε το σωστό δρόμο.
Παλεύουμε με τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα που έχουμε γνωρίσει.
Εκατομμύρια άνεργοι πρέπει να ξαναβρούν δουλειά.
Κι αυτό δεν μπορεί να αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία.
Η κυβέρνηση είναι αυτή που πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα".
Ενώ όμως ο Ρούζβελτ, όπως και οι ναζί, προσπαθούσε να οργανώσει την κοινωνία με έναν διαφορετικό τρόπο, σε αντίθεση με αυτούς, πίστευε ότι ο άνθρωπος ήταν λογικός και ότι μπορούν να τον εμπιστευθούν να συμμετάσχει στη διακυβέρνηση.
Ο Ρούζβελτ πίστευε ότι μπορεί να εξηγήσει την πολιτική στο μέσο Αμερικανό και να λάβει υπόψη τη γνώμη του.
Γι αυτό, ζήτησε τη στήριξη του Αμερικανού κοινωνιολόγου Τζορτζ Γκάλοπ.
Εξετάζοντας τα αποτελέσματα έρευνας, ο Τζορτζ Γκάλοπ θα αναφέρει στο Λευκό Οίκο κάθε εβδομάδα τις απόψεις του έθνους.
Στη Νέα Υόρκη, ο αναλυτής Έλμο Ρόπερ, του περιοδικού "Fortune", συγκεντρώνει τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την έγκριση ή απόρριψη από το αμερικανικό έθνος της πορείας της χώρας.
Οι Γκάλοπ και Ρόπερ απέρριπταν την ιδέα του Μπερνέζ ότι ο άνθρωπος παρασυρόταν από υποσυνείδητες δυνάμεις και, κατά συνέπεια, έπρεπε να ελέγχεται.
Το σύστημα έρευνάς τους έδειχνε εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και ζητούσε να μάθει τις επιθυμίες του.
Υποστήριζαν ότι μπορούσαν να μετρήσουν και να προβλέψουν τη γνώμη του κοινού.
Θα τους έθεταν ερωτήσεις και θα απέφευγαν τη χειραγώγηση των συναισθημάτων τους.
"Πώς σας φαίνεται αυτό;
Πιστεύετε ότι το "new deal" δεν ωφελεί τη χώρα;"
"Η ερώτηση αυτή φαίνεται να προδικάζει την απάντηση".
Ωραία. Τα συναισθήματά σας προς τον πρόεδρο Ρούζβελτ είναι επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας;"
Αυτή είναι καλύτερη.
Πριν από τις επιστημονικές έρευνες, η γνώμη πολλών ήταν ότι δεν μπορούσες να εμπιστεύεσαι την κοινή γνώμη γιατί ήταν παράλογη, ανενημέρωτη, χαοτική.
Αυτή η άποψη, όμως, έπρεπε να καταργηθεί.
Οι σφυγμομετρήσεις έδειξαν ότι ο κόσμος σκέφτεται λογικά και λαμβάνει σωστές αποφάσεις.
Οι σφυγμομετρήσεις δίνουν στη δημοκρατία την ευκαιρία να διαμορφωθεί ουσιαστικά από τον λαό.
Καθένας αποκτά φωνή σχετικά με την πορεία της χώρας.
Δεν νομίζω πως ο πατέρας μου πίστευε στο "φωνή λαού, φωνή Θεού".
Πίστευε, όμως, πως η φωνή αυτή είναι λογική και πρέπει να ακουστεί.
Ο Ρούζβελτ δημιουργούσε μια νέα σχέση πολιτικών και όχλου.
Οι πολίτες δεν ήταν πια καταναλωτές που ικανοποιούσαν τις επιθυμίες τους,
αλλά λογικοί πολίτες που μπορούσαν να συμμετάσχουν στη διακυβέρνηση της χώρας.
Το 1936, ο Ρούζβελτ κατέβηκε ξανά στις εκλογές, υποσχόμενος καλύτερο έλεγχο των μεγάλων εταιρειών.
Γι αυτές, ξεκινούσε μια δικτατορία.
Ο Ρούζβελτ παρεμβαίνει στην ιδιωτική πρωτοβουλία και οδηγεί τη χώρα σε
ένα χρέος που θα βαραίνει γενιές.
Η μόνη λύση είναι να αφεθούν οι εταιρείες ήσυχες.
Ο Ρούζβελτ όμως επανεξελέγη.
Μου φαίνεται, φίλοι μου, πως ήταν μια συντριπτική νίκη.
Σας ευχαριστώ όλους και ελπίζω να σας δω σύντομα. Καληνύχτα.
Μπροστά σε αυτό, οι επιχειρήσεις αποφάσισαν αντεπίθεση για να ανακτήσουν
τη δύναμή τους στην Αμερική.
Στην καριδά της μάχης βρέθηκαν ο Έντουαρντ Μπερνέζ και το επάγγελμα που ο ίδιος επινόησε: οι δημόσιες σχέσεις.
Ο κόσμος των επιχειρήσεων άρχισε να συνασπίζεται και να συζητά κρυφά πώς θα οργανώσει ιδεολογικό πόλεμο με το "new deal" και θα συνδέσει την έννοια της δημοκρατίας με την ιδιωτική πρωτοβουλία..
Έτσι, υπό την αιγίδα οργάνωσης που υπάρχει ακόμα, λέγεται "εθνική ομοσπονδία κατασκευαστών" και περιλάμβανε όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις
των ΗΠΑ, ξεκίνησε εκστρατεία που διέδιδε, εσκεμμένα, τη συναισθηματική σχέση του πολίτη με την ιδιωτική επιχείρηση.
Οι τεχνικές του Μπερνέζ εφαρμόστηκαν σε μεγάλη κλίμακα.
Η παρέλαση της προόδου της General Motors οργώνει τους δρόμους της Αμερικής και φέρνει σε εκατομμύρια Αμερικανούς την ιστορία της σύγχρονης βιομηχανίας.
Η εκστρατεία προωθούσε, δραστικά, την ιδέα ότι οι επιχειρήσεις, και όχι οι πολιτικοί, ήταν που δημιούργησαν τη σύγχρονη Αμερική.
Ο Μπερνέζ ήταν ακόμα εκπρόσωπος της General Motors, αλλά όχι ο μόνος.
Η βιομηχανία συμφώνησε με χιλιάδες δημοσιοσχετίστες για να οργανώσει γιγάντια εκστρατεία.
Δεν πλήρωσε μόνο την καταχώριση διαφημίσεων στα περιοδικά, αλλά επηρέασε και τους αρχισυντάκτες των μεγάλων εφημερίδων να διαδόσουν το μήνυμά της.
Η μάχη έγινε πολύ σκληρή.
Σε απάντηση στα δημοσιεύματα, ο Λευκός Οίκος γύρισε σποτ στα οποία κατέκρινε τη χειραγώγηση του Τύπου από τους καπιταλιστές.
Πρωταγωνιστές σε αυτή την αναταραχή ήταν οι υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων.
Αυτοί προσπάθησαν να πετύχουν το στόχο τους εργαζόμενοι εντελώς παρασκηνιακά, διαφθείροντας και παραπλανώντας το κοινό.
Ο στόχος τους μπορεί να είναι καλός ή κακός, αλλά οι μέθοδοί τους είναι επικίνδυνες για τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Τα σποτ έδειχναν πώς οι πολίτες μπορούσαν να ελέγχουν τον Τύπο μόνοι τους.
Μπορούσαν να καταρτίσουν διάγραμμα με τις λέξεις που υποδήλωναν εύνοια.
Ακόμα κι αυτά τα τεχνάσματα, όμως, ωχριούσαν μπροστά στη φαντασία του Έντουαρντ Μπερνέζ.
Επρόκειτο να δημιουργήσει μια ουτοπία την οποία θα διαμόρφωνε ο καπιταλισμός.
Το 1939, η Νέα Υόρκη φιλοξένησε τη Διεθνή Έκθεση στην οποία ο Μπερνέζ ήταν ειδικός σύμβουλος.
Επέμεινε το κεντρικό θέμα να είναι η σύνδεση των αμερικανικών επιχειρήσεων με τη δημοκρατία.
Πλησιάζουμε στο Futurama.
Στην καρδιά της έκθεσης, υπήρχε μια μεγάλη λευκή σφαίρα την οποία ο Μπερνέζ ονόμασε "Democracity".
Κεντρικό έκθεμα ήταν μινιατούρα που συμβόλιζε το μέλλον της Αμερικής, κατασκευασμένη από την General Motors.
Για τον πατέρα μου, η Έκθεση ήταν μια ευκαιρία να διατηρήσει το status quo,
δηλαδή καπιταλισμό στη δημοκρατία δημοκρατία στον καπιταλισμό, αυτό το πάντρεμα.
Το κατάφερε χειραγωγώντας τον κόσμο και κάνοντάς τον να πιστέψει ότι δεν θα είχε πραγματική δημοκρατία χωρίς καπιταλισμό και ελεύθερη αγορά..
Ότι μπορούσε να κάνει τα πάντα, να δημιουργήσει εκπληκτικούς αυτοκινητόδρομους και να φέρει ταινίες σε κάθε σπίτι.
Ασύρματα τηλέφωνα, πολυτελή αυτοκίνητα, καταναλωτισμό δηλαδή.
Υπαινισσόταν ότι δημοκρατία και καπιταλισμός ήταν ενωμένα.
Η Έκθεση στέφθηκε με επιτυχία, καθώς κατάφερε να εξάψει τη φαντασία των Αμερικανών.
Το όραμα ήταν μια νέα μορφή δημοκρατίας στην οποία οι επιχειρήσεις ανταποκρίνονται στις επιθυμίες του κόσμου, μια μορφή στην οποία οι πολιτικοί δεν μπορούν να καταφέρουν τίποτα.
Ήταν, όμως, μια μορφή δημοκρατία, που αντιμετώπιζε τους ανθρώπους όχι ως ενεργούς πολίτες, αλλά ως παθητικούς καταναλωτές..
Γιατί αυτό, κατά τον Μπερνέζ, είναι το μυστικό του ελέγχου της μάζας στη δημοκρατία.
Δεν προστάζει ο λαός, αλλά οι επιθυμίες του..
Ο λαός δεν προστάζει, ο λαός δεν συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων..
Έτσι, η δημοκρατία περιορίζεται από την ενεργό συμμετοχή στην παθητική κατανάλωση που κατευθύνεται από ένστικτα και υποσυνείδητες επιθυμίες.
Κι αν μπορείς να έχεις πρόσβαση σε αυτές τις επιθυμίες, θα κάνεις το λαό ό,τι θέλεις..
Αυτή η σύγκρουση των δύο εικόνων του ανθρώπου, όμως, λογική ή παράλογη, επρόκειτο να επηρεαστεί από γεγονότα στην Ευρώπη.
Γεγονότα που άλλαξαν και τη μοίρα της οικογένειας Φρόιντ.
Το Μάρτιο του 1938, οι ναζί προσάρτησαν την Αυστρία.
Ο Χίτλερ έγινε δεκτός στη Βιέννη από συγκινημένο πλήθος.
Καθώς έμπαινε στην πόλη, οι ναζί άρχισαν να σκορπίζουν μίσος και θυμό ενάντια στους εχθρούς της νέας μεγάλης Γερμανίας.
Η προσάρτηση ήταν μια έκρηξη μίσους ενάντια στους αποκαλούμενους εχθρούς: τους Εβραίους και τους Αυστριακούς που αντιστάθηκαν.
Τώρα που το μίσος ήταν αποδεκτό, μπορούσες να κάνεις ό,τι θέλεις: να κλέψεις, να σκοτώσεις.
Η εξαχρείωση του ανθρώπου, λοιπόν, δεν απέχει πολύ από το φυσιολογικό.
Η συμπεριφορά αλλάζει πολύ γρήγορα.
Καθώς η βία και οι δολοφονίες αυξάνονταν στη Βιέννη, ο Φρόιντ αποφάσισε ότι έπρεπε να φύγει.
Σκέφτηκε να πάει στην Αγγλία, αλλά ήξερε ότι απαγορευόταν η παροχή ασύλου στους Εβραίους πρόσφυγες.
Η βοήθεια ήρθε από τον κορυφαίο Άγγλο ψυχαναλυτή, Έρνεστ Τζόουνς,που ανήκε στην ίδια λέσχη πατινάζ με τον Υπουργό Εσωτερικών, Σάμιουελ Χολ, και τον έπεισε να εκχωρήσει άδεια εργασίας.
Το Μάιο του 1938, ο Φρόιντ, η κόρη του, Άννα, και άλλα μέλη της οικογένειας πήγαν στην Αγγλία.
Ο Φρόιντ έφτασε στο Λονδίνο τη στιγμή ακριβώς που η Βρετανία ετοιμαζόταν για τον πόλεμο και εγκαταστάθηκε σε ένα σπίτι με την κόρη του, Άννα.
Ο καρκίνος του όμως είχε προχωρήσει πολύ και, το Σεπτέμβριο του 1939, τρεις εβδομάδες μετά το ξέσπασμα του πολέμου, πέθανε.
Ο Β΄Παγκόσμιος πόλεμος επρόκειτο να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις έβλεπαν τη δημοκρατία και τον κόσμο που κυβερνούν.
Στο επόμενο επεισόδιο, θα δούμε πώς η αμερικανική κυβέρνηση, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, πείστηκε ότι υπάρχουν δαίμονες κρυμμένοι μέσα σε κάθε άνθρωπο.
Δυνάμεις που πρέπει να ελεγχθούν.
Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ξύπνησαν αυτές τις δυνάμεις.
Πολιτικοί στην Αμερική πίστεψαν πως ο λαός έκρυβε τις ίδιες δυνάμεις και στράφηκαν στην οικογένεια Φρόιντ για να ελεγχθεί ο εσωτερικός εχθρός.
Ο Μπερνέζ δεν εργαζόταν μόνο για την κυβέρνηση, αλλά και για τη CIA.
Και η κόρη του Φρόιντ, Άννα, απέκτησε επιρροή στις ΗΠΑ.
Πίστευε ότι ο άνθρωπος διδασκόταν πώς να ελέγχει τα ένστικτά του.
Προγράμματα μπορούσαν, λοιπόν, να διαχειριστούν την ψυχολογία της μάζας.
Αναδημοσίευση από: http://themorfeas.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.