Το ντοκιμαντέρ για τους Πέντε Νεομάρτυρες, την Επανάσταση και το Ολοκαύτωμα το 1821 στη Σαμοθράκη. (Βίντεο)

Το Πολιτιστικό Σωματείο Εκκίνηση σας παρουσιάζει το ιστορικό ντοκιμαντέρ "οι Πέντε Νεομάρτυρες της Σαμοθράκης" .

Μέσα από την καταγραφή και έρευνα των γεγονότων, αλλά και με συνεντεύξεις, ρίχνεται "φως" στον βίο και στο μαρτύριο των Πέντε Αγίων μας αλλά και στο ιστορικό πλαίσιο των συμβάντων που προηγήθηκαν (σφαγή/ολοκαύτωμα Σαμοθράκης).

Στο ντοκιμαντέρ μιλούν οι

-Μητροπολίτης Αλεξ/πόλεως Άνθιμος
-Δήμαρχος Αλεξανδρουπόλεως Ι.Ζαμπούκης
-Δήμαρχος Σαμοθράκης Αθ. Βίτσας
-καθηγητής ΔΠΘ Κων/νος Χατζόπουλος
-π. Δημήτριος Χατέλος
-π. Εμμανουήλ Καμπούρης
-π. Ιωάννης Θεοδώρου
-π. Ματθαίος Λενούδιας
-π. Χρήστος Στεργίου
-π. Ιωάννης Καμπούρης
-π. Απόστολος Οικονομίδης
- Θεόδωρος Αγγελώνιας (πρόεδρος σωματείου)

-Δρ. Θεοφάνης Μαλκίδης.

Παραδίδουμε στο ελληνικό κοινό το ντοκιμαντέρ, το οποίο προβλήθηκε την 27η Νοεμβρίου, με χαρά και συγκίνηση, ως ελάχιστο φόρο τιμής στους Αγίους μας, στους Ήρωές μας, στους προγόνους μας. Ένα ντοκιμαντέρ το οποίο αναδεικνύει την προσφορά του τόπου μας στην εθνική παλιγγενεσία και στην ορθόδοξη πίστη.

Μία δύσκολη πορεία 7,5 ετών, η οποία ξεκίνησε με την παραγωγή της ιστορικής κινηματογραφικής ταινίας "ΠΕΝΤΕ. Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης" , κλείνει τον "κύκλο" της με την παραγωγή του παρακάτω ιστορικού ντοκιμαντέρ "ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ".

Ο Φωτισμός του Γένους.

Β. Σχολεία και ευεργέτες στην Tουρκοκρατία

Προδημοσίευση από υπό έκδοση βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά 

Οι αρχικοί πόλοι της εκπαίδευσης, από όπου θα αρχίσει να επεκτείνεται ο «φωτισμός του γένους» για να φθάσει, κατά τον αρχόμενο 19ο αιώνα μέχρι την τελευταία κωμόπολη, θα είναι η Κωνσταντινούπολη, τα Γιάννινα, η Χίος, η Φλαγγίνειος Ακαδημία στη Βενετία και το Βουκουρέστι. Παράλληλα και άλλες σημαντικές σχολές, θα αναπτυχθούν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του ελληνικού  κόσμου, στο Ιάσιο, στη Σμύρνη, στις Κυδωνίες, η Αθωνιάς, η Πατμιάς, οι σχολές των Αθηνών, του Μεσολογγίου, της Καστοριάς, της Κοζάνης, της Δημητσάνας, των Αγράφων, του Πηλίου κ.λπ. Έως τον 19ο αιώνα η εγγραμματοσύνη θα έχει γενικευτεί, ενώ, αντίθετα, ήταν σπάνιο να βρεθεί Τούρκος, πέραν των αξιωματούχων, που να ήταν εγγράματος[1].

Η σύσταση και η χρηματοδότηση των σχολείων

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα σχολεία της τουρκοκρατίας, περιλαμβάνουν μια τεράστια γκάμα εκπαιδευτικών ιδρυμάτων: Από το «κρυφό σχολειό» και τα κολυβογράμματα, στα πιο απομονωμένα χωριά της Αυτοκρατορίας, κατ’ εξοχήν στα μοναστήρια, με τους ελάχιστους μαθητές, την «ιδιωτική εκπαίδευση» των γόνων των Φαναριωτών ή των «ευγενών» της Κρήτης και των Επτανήσων, έως τις «Ακαδημίες», με τους εκατοντάδες σπουδαστές στη Χίο, το Βουκουρέστι, τις Κυδωνίες, την Αθωνιάδα.

Τόσο  στενά συνδεδεμένη ήταν η λειτουργία των σχολείων με τους κληρικούς, ώστε εθεωρείτο αδόκιμη η φοίτηση «κοσμικών» σε αυτές. Χαρακτηριστικά, οΠαχώμιος Ρουσάνος  καταγγέλλει τον Επίσκοπο Λέσβου, Ιγνάτιο Αγαλλιανό,  πως στη Μονή της Μυρσινιώτισσας, στα 1530, είχε  επιτρέψει την εκπαίδευση νεαρών αγοριών, «ἄκοσμον τῷ μοναχῷ μανθάνειν κοσμικά παιδία»[2].

Η αντίσταση των Ελλήνων μετά το 1453 ήταν εξίσου σημαντική ήταν και στο πνευματικό πεδίο (Ορθοδοξία, γλώσσα, ιστορική συνείδηση και λαϊκή παράδοση).

Του Γιώργου Καραμπελιά

Η αντίσταση στους έξι αιώνες της ξένης κατοχής δεν περιορίστηκε μόνο στο στρατιωτικό πεδίο (όπως είδαμε στο προηγούμενο αφιέρωμα μας, Η αντίσταση των Ελλήνων μετά το 1453), αλλά εξίσου σημαντική ήταν και στο πνευματικό πεδίο (Ορθοδοξία, γλώσσα, ιστορική συνείδηση και λαϊκή παράδοση).

Αν, για τους λογίους και τους πεπαιδευμένους Έλληνες, συστατικό και ενισχυτικό της ταυτότητάς τους, εκτός από τη θρησκεία, ήταν η γλώσσα και η ιστορία, για τον λαό, ιδιαίτερα για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, η ορθόδοξη πίστη αποτελούσε το μοναδικό ανάχωμα στην απώλεια της ταυτότητας και τους εξισλαμισμούς. Εξ ου και η τεράστια σημασία των νεομαρτύρων και η ευρύτατη διάδοση των «Μαρτυρολογίων» και των «Συναξαριστών». Ο Νεκτάριος Τέρπος, προς παραδειγματισμό των λιποψυχούντων, αναφέρεται ιδιαίτερα στην περίπτωση του «νεομάρτυρα» της Β. Ηπείρου, άγιου Νικόδημου του Ελβασάν, που μαρτύρησε το 1722 και η μνήμη του τιμάται στις 11 Ιουλίου:

«Καὶ ἀ­κού­σα­τε. Ἐ­τοῦ­τος ὁ ἅ­γιος ἦ­τον ἀ­πὸ τὰ Βε­λά­γρα­δα [ ] φθό­νῳ τοῦ δι­α­βό­λου, ἀρ­νή­θη τὸν Χρι­στὸν παῤ­ῥη­σί­α, καὶ ἔ­γι­νεν Ἀ­γα­ρη­νός[ ]. Ἡ δὲ γυ­νὴ αὐ­τοῦ ἐ­λυ­πᾶ­το πολ­λὰ δι’ αὐ­τόν, καὶ ἐ­πα­ρα­κά­λει… διὰ νὰ ἐ­πι­στρέ­ψῃ πά­λιν πρὸς Κύ­ριον. Τέ­λος ὑ­πῆ­γε εἰς τὸ Ἅ­γιον Ὅ­ρος καὶ ἐ­ξο­μο­λο­γή­θη, [ ] ἔ­λα­βε τὸ Ἅ­γιον Σχῆ­μα καὶ ἔ­γι­νε κα­λό­γε­ρος. (Τρία χρόνια μετά) ἐ­βου­λή­θη νὰ ἐ­πι­στρέ­ψῃ εἰς τὰ Βε­λά­γρα­δα, νὰ μαρ­τυ­ρή­σῃ διὰ τὸ ὄ­νο­μα τοῦ Χρι­στοῦ. [ ] … ἐ­παῤ­ῥη­σιά­σθη εἰς τοὺς ἀ­σε­βεῖς. …τὸν ἐ­πῆγαν εἰς τὸν ἡ­γε­μό­να λε­γό­με­νον Χου­σὲν πα­σιᾶς. Ὁ δὲ ἅ­γιος τοῦ ἀ­πη­λο­γή­θη· μὴ γέ­νοι­το, ὦ ἡ­γε­μὼν νὰ ἀρ­νη­θῶ πο­τὲ τὸν (Μωάμεθ) πι­στεύ­ω πῶς εἶ­ναι προ­φή­της τοῦ σα­τα­νᾶ, καὶ κά­θε­ται μέ­σα εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰ­ώ­νιον, αὐ­τὸς καὶ ὅ­σοι τὸν πι­στεύ­ουν διὰ προ­φή­την. Ταῦ­τα εἰ­πὼν ὁ ἅ­γιος, ὁ ἡ­γε­μὼν ἐ­θυ­μώ­θη καὶ ἐν τῷ ἅ­μα τὸν ἀ­πο­φά­σι­σε νὰ τὸν ἀ­πο­κε­φα­λί­σουν. Καὶ ἡ μὲν ἁ­γί­α του ψυ­χὴ ἀ­νέ­βη στε­φη­φό­ρος εἰς τὸν χο­ρὸν τῶν ἁ­γί­ων μαρ­τύ­ρων, τὸ δὲ ἅ­γιον αὐ­τοῦ λεί­ψα­νον, λα­βόν­τες οἱ χρι­στια­νοὶ κα­τέ­θε­σαν αὐ­τὸ εἰς τὸν να­ὸν τῆς Θε­ο­τό­κου λε­γό­με­νον Σου­ρούμ­που­λη, εἰς δό­ξαν Θε­οῦ[1].»

Ο Νικόδημος Αγιορείτης πρώτος εξέδωσε, το 1799, μαρτυρίες με τους βίους και ορισμένες ακολουθίες νεομαρτύρων, καταγράφει δε 86 τον αριθμό. Ο Κ. Σάθας τους ανεβάζει σε 101, ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος σε 124, ο δε Ιωάννης Περαν­τώ­νης, βιογραφεί 162[2]. Για τους νεομάρτυρες διατηρείται ακόμα και σήμερα μια προφορική παράδοση, χαμένη σε θρύλους και μύθους πολλών τοπικών κοινωνιών, και μια γραπτή παράδοση μαρτυρολογίων και λειτουργιών.

«… τα Μαρτύρια των αιώνων 15ου-17ου, είναι της λόγιας βυζαντινής παράδοσης, ενώ αυτά που γράφηκαν κατά τους 18ο-19ο αι., είναι της δημοτικής παράδοσης. Της λόγιας παράδοσης, ανήκουν σε συγγραφείς, όπως ο Ανώνυμος του 15ου αι., συγγραφέας του μαρτυρίου του νεομάρτυρα αγίου Γεωργίου, που άθλησε στην Αδριανούπολη (+1437, Μαρτίου 26), οι Ιωάννης Μόσχος, Παχώμιος Ρουσάνος, Νικόλαος Μαλαξός, Δαμασκηνός Στουδίτης, Μελέτιος Συρίγος και Ιωάννης Καρυοφύλλης, κ.ά. Τα Μαρτύρια της δεύτερης περιόδου, ήτοι της δημοτικής παράδοσης, προέρχονται από συγγραφείς, όπως οι Ιωνάς Καυσοκαλυβίτης, Νικόδημος Αγιορείτης, Μακάριος Νοταράς, Νικηφόρος Χίος, Αθανάσιος Πάριος κ.α».[3]

ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΠΟΥ ΔΙΔΑΞΕ Ο ΠΑΤΡΟΚΟΣΜΑΣ

Ζωντανή μαρτυρία και καταγεγραμμένη παράδοση για την παρουσία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στον τόπο μας, όπου δίδαξε τους προγόνους μας, αποτελεί το έως σήμερα αγέρωχο Ιερό Παρεκκλήσιο που βρίσκεται στις βόρειες παρυφές της κοιλάδας του Ερυθροποτάμου, μεταξύ των χωριών Χελιδόνας και Μικρής Δοξιπάρας.

Κείμενο: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)

Στις 24 Αυγούστου η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Κοσμά του Αιτωλού (1714 – 1779) του “Πατροκοσμά”, του εθνοϊερομάρτυρα και Άγιου της Εκκλησίας μας, που με το κήρυγμά του έδωσε δύναμη στους υπόδουλους Έλληνες στα χρόνια της σκλαβιάς και κράτησε άσβεστη τη φλόγα της Πίστης, της Ελπίδας και της Ελευθερίας.

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός σε φορητή εικόνα στο παρεκκλήσιο στη Χελιδόνα Έβρου

Πολυσχιδής προσωπικότητα, λόγιος, ιεροκήρυκας, κοινωνικός μεταρρυθμιστής και διαφωτιστής, γνωστός και ως «Πατροκοσμάς».
Όπως μαρτυρεί όμως και το προσωνύμιο «Αιτωλός», ο Άγιος γεννήθηκε στην Αιτωλοακαρνανία (πιθανότατα το 1714) και ως τόπος γέννησής του, αναφέρεται το Μέγα Δένδρο Αιτωλίας. Ο πατέρας του ήταν Ηπειρώτης, κατά πάσα πιθανότητα από τα Ζαγόρια.

Γύρω στο 1750 ο Κοσμάς αποφάσισε να μεταβεί στην Αθωνιάδα Σχολή, στο Άγιο Όρος. Εκεί, είχε δασκάλους τον Ευγένιο Βούλγαρη, τον Παναγιώτη Παλαμά, τον Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη και το Νικόλαο Τζαρτζούλη. Το 1759, ο Κοσμάς πήγε στη Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους, όπου έγινε Μοναχός και πήρε το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός, αλλάζοντας το αρχικό του όνομα, Κώνστας (Κωνσταντίνος).

Εκκλησία και Γένος εν αιχμαλωσία: Α. Ο Γεννάδιος Σχολάριος και οι Έλληνες

Εγκαινιάζουμε σήμερα ένα νέο αφιέρωμα με κείμενα του Γιώργου Καραμπελιά από το βιβλίο του Εκκλησία και Γένος εν αιχμαλωσία, Εναλλακτικές Εκδόσεις.

Η αντίσταση στους έξι αιώνες της ξένης κατοχής δεν περιορίστηκε μόνο στο στρατιωτικό πεδίο (όπως είδαμε στο προηγούμενο αφιέρωμα μας, Η αντίσταση των Ελλήνων μετά το 1453), αλλά εξίσου σημαντική ήταν και στο πνευματικό πεδίο (Ορθοδοξία, γλώσσα, ιστορική συνείδηση και λαϊκή παράδοση).

«Δύναμη εθνικής συνοχής»

του Γιώργου Καραμπελιά

Στους έξι αιώνες της ξένης κατοχής, από το 1204 έως το 1821, παράλληλα με τη διαρκή αντίστασή του στα μέτωπα αδιάκοπων πολεμικών συγκρούσεων, στα όρη και τις θάλασσες, ο ελληνισμός θα διασωθεί ακουμπώντας στις μείζονες πνευματικές παρακαταθήκες του, την ορθόδοξη θρησκεία, τη γλώσσα, τη συνείδηση της ιστορικής του διαχρονίας και, τέλος, τη λαϊκή παράδοση (δημοτικό τραγούδι, παραμύθια και διηγήσεις κ.λπ.). Κατά συνέπεια, ο δια-«φωτισμός» του ελληνικού λαού, που θα λειτουρ­γήσει ως πνευματικό υπόβαθρο της «παλιγγενεσίας», δεν εμφανίζεται –πρωτίστως– ως αντίθεση με την παράδοση, αλλά μάλλον ως εμβάθυνση και αποκάλυψή της, ενώ τα νεωτερικά και επήλυδα στοιχεία είτε συσσωματώνονται γύρω από τον πυρήνα αυτής της παραδόσεως, είτε έρχονται σε μερική, μόνο, αντίθεση μαζί της, ιδιαίτερα μετά τα μέσα του 18ου αι.

Στη Δύση, η καθολική θρησκεία αποτέλεσε για πολλούς αιώνες τον αντίπαλο της εθνικής συγκρότησης των ευρωπαϊκών λαών. Γι’ αυτό και ο διαφω­τισμός θα στραφεί κατ’ εξοχήν εναντίον του Πάπα και της καθολικής Εκ­κλη­σίας. Αντιθέτως, η «μεταρρύθμι­ση» της θρησκείας συμβάδισε με την επέκταση των διαφωτιστικών ιδεών και του εθνικισμού· ο Τζων Λοκ, πρωτοπόρος του διαφωτισμού, ήταν βαθιά θρησκευόμενος ενώ, στη Γερμανία, μεγάλος αριθμός των φιλοσόφων του 18ου αιώνα είχαν χρηματίσει ιερείς και θεολόγοι. Στις καθολικές χώρες όμως –Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία–, ο υπερεθνικός και, ενίοτε, «αντεθνικός» και αντιδραστικός ρόλος της καθολικής Εκκλησίας θα στρέψει τον «διαφωτισμό» σε ευθεία αντιπαράθεση με αυτήν. Εξάλλου, η αναγέννηση και ο διαφωτισμός θα διεκδικήσουν τη χρήση των εθνικών γλωσσών απέναντι στην κυριαρχία των λατινικών.

Το δουλεμπόριο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

Γράφει ο Ιωάννης Παγουλάτος από την ιστοσελίδα cognoscoteam.gr

Το εμπόριο σκλάβων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση. Στις αρχές του 17ου αιώνα, το 1/5 των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης ήταν δούλοι. Το 1637 υπήρχαν στο Αλγέρι 25.000 χριστιανοί αιχμάλωτοι, ανάμεσά στους οποίους και πολλοί Έλληνες. Υπολογίζεται δε ότι την περίοδο 1450-1700, μόνο από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, αιχμαλωτίστηκαν περίπου 2.500.000 άτομα, καταλήγοντας στα σκλαβοπάζαρα της οθωμανικής πρωτεύουσας.

Πολλές ήταν οι δραστηριότητες οι οποίες τροφοδοτούσαν το εμπόριο των δούλων. Οι πειρατές που λυμαίνονταν την Μεσόγειο, αιχμαλώτιζαν πληρώματα πλοίων και κατοίκους νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών και στην συνέχεια τους πωλούσαν στα σκλαβοπάζαρα. Οι δε επαγγελματίες δουλέμποροι είχαν γίνει μάστιγα για τις φυλές της Αφρικής, συλλαμβάνοντας κάθε χρόνο εκατοντάδες άτομα, από τα ανατολικά και κεντροδυτικά τμήματα της μαύρης ηπείρου.

.

Παράλληλα, οι συνεχείς εκστρατείες του οθωμανικού στρατού σε Ευρώπη και Ασία είχαν ως αποτέλεσμα τον εξανδραποδισμό στρατιωτών και αμάχων, οι οποίοι πωλούνταν αργότερα ως δούλοι.

Τα μαρτύρια των αιχμαλώτων ξεκινούσαν από την πρώτη στιγμή, καθώς σύρονταν βίαια στα πλοία, με βρισιές και χτυπήματα. Στην συνέχεια στοιβάζονταν μέσα στα σκοτεινά αμπάρια, σε κλειστοφοβικές συνθήκες, εκτεθειμένοι στην ακαθαρσία και τα μικρόβια. Κάθε καράβι διέθετε και κάποιον γραμματικό, ο οποίος έγραφε σε έναν κατάλογο τα ονοματεπώνυμα των σκλάβων που θα μεταφέρονταν. Πολλοί αιχμάλωτοι δεν άντεχαν τις κακουχίες και πέθαιναν στα πλοία, κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Τα νεκρά τους σώματα ρίχνονταν στην θάλασσα, αφού προηγουμένως τους έκοβαν το δεξί αυτί, ως απόδειξη του θανάτου τους. Τέλος, ο γραμματικός του πλοίου έσβηνε από τον κατάλογό του τα ονόματα όσων είχαν πεθάνει εν πλω. Με αυτόν τον τρόπο εξάλλου υπολογιζόταν και η «ζημιά» που είχε υποστεί το «εμπόρευμα» κατά την μεταφορά του.

Ο Γάλλος ευγενής και διπλωμάτης Φιλίπ Κανάιγ περιγράφει το πώς λειτουργούσε το σκλαβοπάζαρο της Κωνσταντινούπολης, στα 1573. Όποιος ήθελε να αγοράσει κάποια σκλάβα, την πλησίαζε και σήκωνε το πέπλο που κάλυπτε το κεφάλι της. Στη συνέχεια την έφτυνε στο πρόσωπο, έτσι ώστε αν ήταν μακιγιαρισμένη από τον δουλέμπορο, να της φύγει το βάψιμο και να φανούν τα αληθινά της χαρακτηριστικά. Κατόπιν, ο πελάτης κοιτούσε την σκλάβα στο στόμα, μετρώντας και ψηλαφώντας τα δόντια της, προκειμένου να διαπιστώσει αν είναι ψεύτικα, χαλασμένα ή αν κουνιούνται. Στην περίπτωση που έμενε ικανοποιημένος από την επιθεώρηση, ο υποψήφιος αγοραστής άρχιζε να παζαρεύει την τιμή της κοπέλας με τον δουλέμπορο.

Θ. . Οι αυτόνομες πολεμικές δυνάμεις και το Σούλι

Το Σούλι, χαλκογραφία του Χ. Χόλαντ.

Η αντίσταση των Ελλήνων μετά το 1453

του Γιώργου Καραμπελιά από το βιβλίο του 1821, Η Δυναμική της Παλιγγενεσίας

Η ένοπλη αντίσταση των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς, μετά μία περίοδο σκληρών συγκρούσεων, κατά τον 15ο και τον αρχόμενο 16ο αι., αλλάζει χαρακτήρα. Οι κατακτημένοι Έλληνες καταφεύγουν μαζικά στις ορεινές περιοχές και αναπτύσσεται ένα νέο είδος ενόπλων, οι «κλέφτες», σύντομα δε, από τα μέσα του 17ου αι., οι αρματολοί. Ορισμένες περιοχές, ορεινές και ναυτικές, καθίστανται εν τοις πράγμασι ιδιαίτερες «επικράτειες» ή μικροεπικράτειες, όπως θα υπαινιχθεί ο Κανταρτζής. Η Μάνη, η Χιμάρα, τα Ψαρά, το Σούλι, τα Σφακιά, τα Άγραφα, ο Ταΰ­γετος, ο Όλυμπος[1], αποτελούν μερικές από αυτές τις εστίες μιας ένοπλης «δυαδικής εξουσίας», οι οποίες ενισχύονται καθ’ όλον τον 18ο αι. και σταδιακώς επιχειρούν να ενταχθούν σε ένα ενιαίο επαναστατικό σώμα, όπως θα κάνουν ήδη στη διάρκεια των Ορλωφικών και κατ’ εξοχήν στη διάρκεια της Επανάστασης.

Σταδιακώς, μέσα από τη διαδικασία της σύγκρουσης με τους Οθωμανούς, και τη διαμόρφωση μιας ισχυρής λαϊκής παράδοσης –το πλήθος των δημοτικών τραγουδιών που εξυμνούν τα ανδραγαθήματα των Ελλήνων ενόπλων–, μέσα από την ισχυρή θρησκευτική συνείδηση των ορεινών ή νησιωτικών πληθυσμών, τέλος μέσα από τη συμμετοχή σε κοινούς επαναστατικούς αγώνες, από το 1770 και μετά, οι ένοπλοι Έλληνες μεταβάλλονται, από κλέφτες και αρματολούς[2], σε επαναστατικές δυνάμεις με εθνική συνείδηση, σε αυτές που προσβλέπει ο Ρήγας στον Θούριο και τα επαναστατικά άσματά του.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αποτελεί ίσως το αρχέτυπο αυτού του μετασχηματισμού. Γεννήθηκε το 1770, μέσα στην επανάσταση, «εἰς ἕνα βουνό, εἰς ἕνα δένδρο ἀποκάτω»[3].

Ἐ­γεν­νή­θη­κα στα 1770. Ὅ­ταν ἐ­γλύ­τω­σα ἀ­πὸ τὴν Κα­στά­νιτ­ζα εἴ­μουν χρό­νων 10. Δι­α­μο­νὴ Μά­νης χρό­νι­α 2. Εἰς τὴν Ἁ­λω­νί­σθε­να χρό­νι­α 3. Εἰς τὰ Σαμ­πά­σι­κα χρό­νι­α 12. Ἐ­πο­χὴ τῆς νε­ό­τη­τος, 5 χρό­νι­α ἀ­νύ­παν­δρος καὶ ἄλ­λους 7 χρό­νους ὑ­παν­δρευ­μέ­νος· 27 χρό­νους εἴ­χα ὅ­ταν μὲ ἐ­πρω­το­κυ­νή­γη­σαν. Ἀρ­μα­τω­λὸς καὶ κλέφ­της ἀλ­λη­λο­δι­α­δό­χως χρό­νι­α 5. Φερ­μά­νι Βα­σι­λι­κὸ δι­ὰ ἐμένα καὶ τὸν Πε­τι­με­ζὰ στὰ 1802. Τὸ δεύ­τε­ρο φερ­μά­νι τὸν Ἰ­α­νου­ά­ρι­ον 1806, καὶ τὸ Πα­τρι­αρ­χι­κὸ Συ­νο­δι­κό. 36 χρό­νων ἤ­μουν ὅ­ταν ἐ­πή­γα εἰς τὴν Ζά­κυν­θο. 50 χρό­νους εἴ­χα ὅ­ταν ἐβ­γῆ­κα εἰς τὴν ἐ­πα­νά­στα­σι.

Ο Μακρυγιάννης, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Νικηταράς, ο Καραϊσκάκης, έχουν μια ανάλογη διαδρομή. Προφανώς, ο Κολοκοτρώνης χρημάτισε και «κλέφτης», δηλαδή λήστευε και Έλληνες – όχι μόνο τους Τούρκους. Προφανώς χρημάτισε και «κάπος», ερχόταν σε συνδιαλλαγή με τους Οθωμανούς και επέβαλλε την τάξη. Πολλοί άλλοι ήταν ενταγμένοι στις στρατιωτικές δυνάμεις του Αλή, όπως ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, ο Αθανάσιος Διάκος. Πολλοί έρχονταν σε ανταγωνισμό μεταξύ τους για την κατάληψη των αρματολικιών ενώ, συχνά-πυκνά, υπέγραφαν «καπάκια»[4] (συμφωνίες) με τους κατακτητές.

Ζ. Λάμπρος Κατσώνης – Η αντίσταση των Ελλήνων από το 1453 έως το 1821

του Γιώργου Καραμπελιά από το βιβλίο του 1821, Η Δυναμική της Παλιγγενεσίας

Mετά τον πρώτο ρωσο-τουρκικό πόλεμο, που κλόνισε βαθύτατα την οθωμανική Αυτοκρατορία, η Αικατερίνη ετοιμάστηκε για έναν «δεύ­τερο γύρο», συνάπτοντας συμμαχία με τους Αψβούργους, γύρω από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαμελισμού της ευρωπαϊκής Τουρκίας, προσπα­θώντας να χρησιμοποιήσει συστηματικότερα τους Έλληνες και τους λοιπούς ορθοδόξους.

Όπως, παλαιότερα, η Βενετία και η Ισπανία, η Ρωσία επιδιώκει την κινητο­ποίηση των χριστιανικών πληθυσμών, κατ’ εξοχήν των Ελλήνων της Πελοποννήσου, της Ρούμελης, της Ηπείρου και των νησιών του Αιγαίου. Δημιουργεί μάλιστα σχέσεις πολύ πιο στενές και συστηματικές από τους Ενετούς. Κατ’ αρχάς, οι Ρώσοι, καθώς δεν διέθεταν άμεση πρόσβαση στο ελληνικό θέατρο και την Ανατολική Μεσόγειο, είχαν μεγαλύτερη ανάγκη τους Έλληνες· κατά δεύτερο λόγο, οι Ενετοί, όντας ταυτόχρονα και εξουσιαστές των Ελλήνων, δεν ήθελαν να τους εξοπλίζουν συστηματικά· οι Ρώσοι ως ομόδοξοι με τους Έλληνες, θεωρούσαν τον εαυτό τους κληρονόμο του Βυζαντίου, σε αντίθεση με τους Ενετούς, που υπήρξαν οι μεγάλοι εχθροί του Βυζαντίου· τέλος, οι Έλληνες δεν ανταγωνίζονταν τους Ρώσους στο εμπορικό πεδίο, αντίθετα ήταν σύμμαχοι που κάλυπταν τις ελλείψεις των Ρώσων. Γι’ αυτό και οι τελευταίοι όχι μόνο είχαν παραχωρήσει πολλά προνόμια στους Έλληνες της Ρωσίας αλλά και τους χρησιμοποιούσαν στον στρατό και τη διπλωματία τους – όπως συνέβαινε με την πλειοψηφία των προξένων της Ρωσίας στην οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Αικατερίνη θα χρησιμοποιήσει και τους ελληνικούς πληθυσμούς που κατοικούσαν στα βόρεια παράλια της Μαύρης Θάλασσας,

Έτσι, όταν η Υψηλή Πύλη κήρυξε τον πόλεμο στη Ρωσία, τον Αύγουστο του 1787, η Αικατερίνη έθεσε σε κυκλοφορία, στις 9 Σεπτεμβρίου, ένα φυλλάδιο στα ελληνικά, υπογραφόμενο «Αἰτιολογία τοῦ παρόντος πολέμου μεταξὺ Ρωσσίας καὶ Τουρκίας», ενώ, στις 17 Φεβρουαρίου 1788, κυκλοφόρησε προκήρυξη που προανήγγελλε την κίνηση των χερσαίων στρατευμάτων και του στόλου που έμελλε να κατέλθει στη Μεσόγειο, υπό τον ναύαρχο Γρέιγ, ώστε μαζί με τους Έλληνες να εκδιώξουν τους Τούρκους. Η αδυναμία καθόδου του ρωσικού στόλου που εμποδίστηκε από τους Άγγλους και τους Πρώσους αναβάθμισε τον ρόλο των Ελλήνων στην διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων. Ο Αντώνιος Ψαρός, πρώην πρόξενος της Ρωσίας στη Μάλτα, θα αναλάβει τον γενικό συντονισμό των θαλασσίων επιχειρήσεων, η δε Τεργέστη θα γίνει κέντρο στρατολόγησης και συντονισμού των επαναστατικών δυνάμεων, καθώς το 1788 εισήλθε στον πόλεμο και η Αυστρία.

Οι δυτικές δυνάμεις διασώζουν τους Οθωμανούς

Οι συνασπισμένες δυνάμεις της Σουηδίας, της Πρωσίας, της Αγγλίας, της Ολλανδίας και της Ισπανίας –με τη συνεπικουρία των Γάλλων– θα διασώσουν για μια ακόμα φορά τον μεγάλο ασθενή της Ευρώπης. Το 1788, παρεμπόδισαν την έλευση του ρωσικού στόλου στη Μεσόγειο· η Σουηδία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας, ενώ η Ισπανία απειλούσε πως δεν θα αφήσει τα ρωσικά πλοία να διέλθουν από το Γιβραλτάρ. Γράφει σχετικά ο Αδαμάντιος Κοραής: «Τὰ πολεμικὰ πλοῖα τῆς Ῥωσσίας δὲν ἐκίνησαν ἀκόμα ἀπὸ τὸ Κρονστάδ· εἶναι ὅμως μεγάλη ἡ ὑποψία ὅτι ἡ Ἰσπανία μελετᾶ νὰ τὰ ἐμποδίσῃ»… «Ἠξεύρης ὅτι ἡ Σουηκία ἐκήρυξεν ἀνελπίστως τὸν πόλεμον κατὰ τῆς Ρωσίας· ἡ Προυσία ἀπειλεῖ καὶ αὐτὴ νὰ ἐγερθῇ κατὰ τῶν δύο αὐτοκρατόρων, ἄν αὐτοὶ δὲν ἀφήσωσι τὸν καλόν σου Τοῦρκον εἰς ἡσυχίαν»[1]. Επειδή οι ρωσικές δυνάμεις έδειχναν να υπερτερούν, την ηγεσία των αντιρωσικών δυνάμεων θα αναλάβουν η Πρωσία και η Αγγλία:

Οι αρνητές του Κρυφού Σχολειού και ο εξωραϊσμός της Τουρκοκρατίας

από Γιώργος Καραμπελιάς 

Μια σειρά κειμένων του Γιώργου Καραμπελιά για την ελληνική ιστορία.

Είναι γνωστές οι δυσκολίες που συναντούσαν οι Έλληνες για να δημιουργήσουν και να στερεώσουν τα σχολεία τους κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των Οθωμανών. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση των Ελλήνων αποτελούσε ένα διαρκές άθλημα. Εξ ου και η σύνδεσή της, συμβολικά, με το «κρυφό σχολειό».

Βέβαια, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, λειτουργούσαν σχολεία και με αυτή την έννοια δεν υπήρχε, για ολόκληρη την ιστορική περίοδο και όλες τις περιοχές, κάποια γενικευμένη και μόνιμη «απαγόρευση». Ταυτόχρονα, όμως, οι Τούρκοι κατεδίωκαν, για πολλές δεκαετίες μετά την Άλωση, την εκπαίδευση των Ελλήνων, έκλειναν σχολεία, απαγόρευαν ακόμα και τη χρήση της ελληνικής γλώσσας και δεν επέτρεπαν επί αιώνες την ίδρυση σχολείων στη Μ. Ασία. Άλλωστε, τον μεγάλο ιδρυτή σχολείων, τον Κοσμά Αιτωλό, εν τέλει τον απαγχόνισαν.

Κατά συνέπεια, η αναφορά στο «κρυφό σχολειό» ενέχει τη μορφή συμβόλου για τις διώξεις που αντιμετώπιζε η παιδεία στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Άλλωστε, αυτό θέλουν εν τέλει να αμφισβητήσουν οι αποδομητές, ιστορικοί και μη, αρνούμενοι την ύπαρξη του κρυφού σχολειού: τον καταπιεστικό και «φωτοσβεστικό» χαρακτήρα της οθωμανικής εξουσίας.

Από τον Κωνσταντίνο Κούμα στον Αδαμάντιο Κοραή

Οι Οθωμανοί με δυσκολία έδιναν άδειες για την ίδρυση σχολείων, ακόμα και κατά τον 18ο αι. –σχεδόν πάντοτε κατόπιν δωροδοκίας–, ή τα έκλειναν σε πολλές περιοχές, όπως συνέβη μετά τα Ορλωφικά, το 1770.

Διαθέτουμε μάλιστα τη σχετική μαρτυρία του Κούμα. Ο Κωνσταντίνος Κούμας, γεννημένος στη Λάρισα το 1777, κοραϊστής, εχθρικά διακείμενος προς τη Φιλική Εταιρεία, αναφέρει πως έγινε «δεκαετὴς χωρὶς νὰ ἴδῃ οὔτε ἐκκλησίαν (διότι τὴν εἶχαν κρημνίσει οἱ Τοῦρκοι ), οὔτε κοινὸν σχολεῖον, διότι ἐφυλάττετο ἔγκλειστος, διὰ τὸν φόβον τῶν Γιανιτσάρων», ως συνέπεια του κλίματος των διώξεων που επικρατούσε μετά τα Ορλωφικά: «Ἕνα μόνον ναὸν εἶχαν, τιμώμενον εἰς ὄ­νο­μα τοῦ ἁ­γί­ου Ἀ­χιλ­λί­ου­­­­­, καὶ τοῦ­τον τὸν ἐ­κρή­μνι­σαν. Με­τὰ πα­ρέ­λευ­σιν εἰ­κο­σι­τεσ­σά­ρων ἐ­τῶν, [ ] ἀ­νε­κτί­σθη ὁ να­ὸς οὗ­τος … διὰ φρον­τί­δος τοῦ ἀ­ξι­ε­παί­νου μη­τρο­πο­λί­του Λα­ρίσ­σης Διονυσίου Καλλιάρχου κα­τὰ τὸ 1794 ἔ­τος, ὁ­πό­τε ὁ κα­λὸς οὗ­τος ποι­μὴν ἀ­νή­γει­ρε καὶ τὸ πα­λαι­ὸν Ἑλ­λη­νι­κὸν σχο­λεῖ­ον»[1].

Το παιδομάζωμα στο δημοτικό τραγούδι

Γράφει ο Γιώργος Καραμπελιάς – ΑΡΗΔΝ

«Ανάθεμά σε βασιλιᾶ»

Ορισμένοι ιστορικοί και δημοσιογράφοι, στα πλαίσια της γενικευμένης «απομυθοποίησης των εθνικών μύθων», θέλησαν να παρουσιάσουν και το παιδομάζωμα ως μια μορφή εν πολλοίς «εθελοντικής στρατολογίας» των ραγιάδων ώστε να ξεφύγουν από τη φτώχια[1]!

Γνωρίζουμε, ωστόσο, από πολλές πηγές, πως, πέρα από ορισμένες περιπτώσεις εθελούσιας αποδοχής του παιδομαζώματος, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι γονείς προσπαθούσαν να προφυλάξουν τα παιδιά τους, τα έκρυβαν, τα μεταμφίεζαν σε κορίτσια ή πλήρωναν μεγάλα ποσά για να τα πάρουν πίσω· εξάλλου, η άρνησή τους να συμμορφωθούν τιμωρούνταν με θάνατο, ενώ μαρτυρούνται και αρκετές εξεγέρσεις.

Ακόμα και στην Πελοπόννησο, όπου το παιδομάζωμα είχε πολύ μικρότερη έκταση, δεδομένου ότι η Τουρκοκρατία θα ολοκληρωθεί μόλις το 1715, ο Ράνσιμαν αναφέρεται σε εξέγερση ενάντια στη διεξαγωγή παιδομαζώματος η οποία «οργανώθηκε από τους χριστιανούς Αλβανούς το 1565»[2].

Στον αρχόμενο 18ο αιώνα, οι τελευταίες μαρτυρίες που διαθέτουμε αφορούν την εξέγερση των Nαουσαίων σε απόπειρα διενέργειας παιδομαζώματος, το 1705. Τότε, σύμφωνα με έγγραφα του ιεροδικείου της Βέροιας, οι κάτοικοι αρνήθηκαν να παραδώσουν τα παιδιά τους και πάνω από εκατό άνδρες, με επικεφαλής τον Zήση Kαραδήμο και τους γιους του, ύψωσαν τη σημαία της ανταρσίας η οποία και καταπνίγηκε μετά την άφιξη τουρκικού ιππικού. Πάντως, το δημοτικό τραγούδι θα «απαντήσει» σε αυτή την ιστοριογραφική διαμάχη με… τους στίχους του.

Ἀ­νά­θε­μά σε, βα­σι­λιᾶ, καὶ τρὶς ἀ­νά­θε­μά σε,

μὲ τὸ κα­κὸν ὁπό­κα­μες, καὶ τὸ κα­κὸ ποὺ κά­νεις.

Στέλ­νεις, δέ­νεις τοὺς γέ­ρον­τας, τοὺς πρώ­τους τοὺς πα­πᾶδες

νὰ μά­σῃς παι­δο­μά­ζω­μα, νὰ κά­μῃς γε­νι­τσά­ρους.

Κλαῖν’ οἱ γο­ναῖ­οι τὰ παι­διά, κ’ οἱ ἀ­δερ­φὲς τ’ ἀ­δέρ­φια,

Κλαί­γω κ’ ἐ­γὼ καὶ καί­γο­μαι καὶ ὅ­σο θὰ ζῶ θὰ κλαί­γω.

Πέρ­σι πῆ­ραν τὸν γιό­κα μου, φέ­το τὸν ἀ­δελ­φό μου.

(ΑΑ, «Ιστορικά Άσματα», Θ΄-Β΄, σ. 133)

Και αν το ηπειρωτικό τραγούδι στρέφεται ανοικτά ενάντια στον βασιλιά, για «τὸ κακό ποὺ κάνει», το θεσσαλικό ανάλογο δεν δείχνει μεν την ίδια αποκοτιά, αλλά συγκεντρώνει, θαρρείς σε ένα τραγούδι, ολόκληρη την κλίμακα της καταπίεσης («γουργὰ ψουμὶ, γουργὰ κρασὶ, γουργὰ καλὸ προσφάι»), με αποκορύφωμα την πράξη του παιδομαζώματος.

Ἕ­νας πα­σι­ᾶς κα­τέ­βι­νι ἀ­ποὺ μέ­σα ’ποὺ τήμ-Πό­λη,

μή­δι σὶ χά­νι πέ­ζι­ψι, μη­δὲ σὶ γι­ρουν­τά­δι­ο,

μόν’ πῆ­γε κι ξι­πέ­ζι­ψι στῆς χή­ρας τοὺ πα­λά­τι.

Χάρτης που δείχνει πόσα χρόνια έμεινε η κάθε περιοχή της Ελλάδος υπό οθωμανικό ζυγό

Ένας ενδιαφέροντας χάρτης που δείχνει πόσα χρόνια έμεινε η κάθε περιοχή της Ελλάδος υπό οθωμανικό ζυγό. Ευτυχώς στα Ιόνια Νησιά (δυστυχώς για τον ηπειρωτικό μας κορμό) με εξαίρεση ίσως την Λευκάδα υπήρξε μηδενική ώσμωση με τους εξ ανατολων βαρβάρους πράγμα που αντανακλάται στον πολιτισμό, την αρχιτεκτονική, τα τοπωνύμια κλπ.

Η Κέρκυρα, η αδούλωτη Μάνη και τα Σφακιά οι μόνες περιοχές που δεν πάρθηκαν ποτέ από τους Οθωμανούς.

«Τα άθεα γράμματα»: Ένα συγκλονιστικό κείμενο

 

Αναρτήθηκε την 25η Μαρτίου 2010 στο resaltomag
Από:
http://radiofloga.blogspot.com/2010/03/blog-post_24.html



Το παρακάτω κείμενο του Παπουλάκου είναι ένα πηγαίο αγωνιστικό σάλπισμα μεγάλης επαναστατικής πνοής και οξύτατης διορατικότητας. Είναι η ζωντανή φωνή ενός μαχόμενου αγωνιστή, σταθερά τοποθετημένου από την πλευρά των καταπιεζόμενων και δίχως ποτέ να χάνει την «πυξίδα»: Αγώνας εναντίον των αφεντάδων, των δυναστών, των σφετεριστών και των ποικίλων και πολύμορφων εξουσιών τους.
Τα «άθεα γράμματα» είναι τα «γράμματα» του χρήματος, τα «γράμματα» των υπηρετών του χρήματος και των παρασίτων τους: Οι Ακαδημαϊκοί, οι μανδαρίνοι της διανόησης, οι «έμμισθοι» που αφυδατώνουν το μυαλό και τις ψυχές των ανθρώπων, τα πολυπλόκαμα Μαντεία της καπιταλιστικής ειδωλολατρίας.
Τα «άθεα γράμματα» είναι η «παιδεία» ΧΩΡΙΣ ΑΞΙΕΣ, ΧΩΡΙΣ ΗΘΙΚΗ, η οποία εξοντώνει και χειραγωγεί τους ανθρώπους, η «παιδεία» που τους «μολύνει» και τους φυλακίζει μέσα στις ορειχάλκινες πλάκες του συστήματος, η βιομηχανοποιημένη «παιδεία» του χρήματος και των εξουσιών του: Η «παιδεία» της νεοταξικής βαρβαρότητας σήμερα.

---------------------------------------------------------------

Ο Παπουλάκος για τα άθεα γράμματα…

“Τα άθεα γράμματα παραμέρισαν τους αγίους και τους αγωνιστές και βάλανε στο κεφάλι του Έθνους ξένους και άπιστους γραμματισμένους, που πάνε να νοθέψουνε τη ζωή μας. Τ’ άθεα γράμματα κόψανε το δρόμο του έθνους και τ’ αμποδάνε να χαρεί τη λευτεριά του.

Είναι ντροπή μας, ένα γένος που με το αίμα του πύργωσε τη λευτεριά του, που περπάτησε τη δύσκολη ανηφοριά, να παραδεχτή πώς δεν μπορεί να περπατήσει στον ίσιο δρόμο άμα ειρήνεψε, κι ότι δεν ξέρουμε εμείς να συγυρίσουμε το σπίτι, που με το αίμα μας λευτερώσαμε, άλλά ξέρουν να το συγυρίσουν εκείνοι που δεν πολέμησαν, εκείνοι που δεν πίστευαν στον αγώνα, εκείνοι που πάνε να μας αποκόψουνε από τον Χριστό, και πασχίζουνε να μας ρίξουνε στη σκλαβιά άλλων αφεντικών, που’ ναι πιο δαιμονισμένοι από τους Τούρκους.

Γιατί κι εκείνα που εσεβάστηκεν ο Τούρκος, τ’ άθεα γράμματα τα πετάνε και πάνε να τα ξερριζώσουνε. Αφανίζουνε τα μοναστήρια, πομπεύουνε τους καλογέρους και τις καλόγριες, κλέβουνε τ’ άγια δισκοπότηρα και τα πουλούνε γι’ ασήμι που θα στολίσει τις βρωμογυναίκες. Αρπάζουνε τ’ άγια των αγίων και τα βάζουνε κάτω από τα πόδια της εξουσίας τους, που τα ορίζει κατά τα νιτερέσια της.

Το ήθος αλληλεγγύης στις κοινότητες της Τουρκοκρατίας

από

 Διονύσης Σκλήρης

 

Βασικό χαρακτηριστικό των κοινοτήτων της Τουρκοκρατίας ήταν ότι οι κοινοτικοί άρχοντες αποτελούσαν μεταιχμιακά υποκείμενα, που εκπροσωπούσαν τους Έλληνες προς τους Τούρκους, αλλά ενίοτε και αντιστρόφως δρούσαν για συμφέροντα των Τούρκων, κυρίως τη λήψη των φόρων μεταξύ των Ελλήνων. Ήταν υπόλογοι και είχαν ευθύνη έναντι και των δύο και μπορούσαν συχνά να χάσουν τη ζωή τους από τους Τούρκους. Η ονομασία των κοινοτικών αρχόντων ποικίλλει: «Επίτροποι», κυρίως στα νησιά, αλλά και «πρόκριτοι», «προεστοί», «προεστώτες», «καπετάνιοι», «καπετάνοι», «καστελλάνοι», «γουβερναδόροι», «πρωτόγεροι», «γέροντες», «δημογέροντες», «κοτσαμπάσηδες», «μοραγιάνηδες» στην Πελοπόννησο, «τσορμπατζήδες» στη Μακεδονία, «βιλαετλήδες» στα βιλαέτια. Γύρω τους υπάρχουν και άνθρωποι που έχουν αναλάβει τη γραμματειακή υποστήριξη και την οικονομική διαχείριση, όπως στην Πελοπόννησο οι καψιμάληδες ή στη Σύρο οι καντζιλλιέρηδες. Και επίσης σημαντικό ρόλο διαδραμάτιζαν οι εκπρόσωποι στην Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη ή σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, λ.χ. στα Ιωάννινα, που ονομάζονταν «βεκίληδες». 

Πώς σμιλευόταν το κοινοτικό ήθος στους Ρωμιούς; Η όλη λογική των κοινοτικών θεσμών ήταν η σπουδή να επιλυθούν τα προβλήματα σε τοπικό επίπεδο προτού να χρειαστεί να παραπεμφθούν ή να τα αναλάβει το κράτος του Οθωμανού κατακτητή. Αυτό σήμανε οπωσδήποτε την καλλιέργεια ενός πνεύματος δυσπιστίας έναντι του κράτους, με έμφαση στην εμπιστοσύνη στους κοινοτικούς θεσμούς και την αποφυγή να εκθέσει κάποιος την κοινότητα προς τα έξω. Μετά το 1821 η νέα Ελλάδα κλήθηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο να παλέψει με δύο αντίπαλες ροπές: Αφενός τις απαιτήσεις ενός νέου συγκεντρωτικού έθνους- κράτους και αφετέρου τους εθισμούς μακραίωνης δυσπιστίας προς το κράτος και τη μόρφωση ήθους προτεραιότητας της τοπικής διευθέτησης. Ταυτοχρόνως, οι κοινότητες συνασπίζονταν για να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά και αυθαιρεσία των μεσαζόντων της οθωμανικής κρατικής μηχανής, κατ’ εξοχήν σε φορολογικά ζητήματα, χρησιμοποιώντας άλλοτε επιδέξιο δόλο και άλλοτε ευθεία διεκδίκηση να επεκταθεί η εκλογική ικανότητα των τοπικών κοινοτήτων και στους ανώτερους ομόκεντρους κύκλους του κράτους. Ωστόσο, παράλληλα με το αναγκαίο εκκρεμές μεταξύ αμφιπροσωπίας ή και διπροσωπίας και αντιστασιακού αγώνα, ένα σημαντικό στοιχείο των κοινοτήτων είναι η συνεχής λογοδοσία, ιδιαίτερα στις τελετές παράδοσης και παραλαβής των κοινοτικών αρχόντων, η οποία συνέχιζε το αρχαίο ελληνικό «λόγον διδόναι». Δίπλα, όμως, στο αρχαίο ελληνικό στοιχείο της λογοδοσίας υπήρχε και το χριστιανικό της ευθύνης της Εκκλησίας να συμφιλιώνει και να λύνει τις διαφορές, προωθώντας την ομογνωμοσύνη. 

"CARA...ΒΕΡΟΙΑ!" του Δημήτρη Μάρτου

CARA...ΒΕΡΟΙΑ!

Δημήτρης Μάρτος

Η τάση κάποιων Ελλήνων πανεπιστημιακών να ευθυγραμμίζονται με νεοθωμανικές παραχαράξεις της ιστορίας και η αφέλεια της ενδοξολογίας μας, όπως αποτυπώνεται σε σχόλιο τοπικού σάιτ, σχετικά με το όνομα της Βέροιας: «Η πόλη της Βέροιας κατά το ένδοξο παρελθόν της είχε πολλά και διαφορετικά ονόματα», προκάλεσαν τη συγγραφή αυτού του άρθρου.

Ως προς το πρώτο: Ένας υποβόσκων νεοθωμανισμός προσπαθεί να διαβρώσει την εθνική πνευματικότητα των Ελλήνων. Μέσα από συνέδρια, ερευνητικά προγράμματα και κοινές ανακοινώσεις, παγιδεύει Έλληνες και Δυτικοευρωπαίους επιστήμονες σε νεοθωμανικές αναγνώσεις της ιστορίας, όπως ότι «οι κοινωνίες στα χρόνια των Οθωμανών ήταν δυναμικές», ότι οι λαοί «ζούσαν ειρηνικά», με «συνεργασία», ακόμη και με «ισονομία». Προσπαθώντας να εξωραΐσουν τη μνήμη της τουρκοκρατίας συσκοτίζουν τις ρατσιστικές, φοβικές και άκρως καταπιεστικές διακοινοτικές σχέσεις και γελοιοποιούν την ιστορική επιστήμη, με το να βαφτίζουν την οθωμανική αυτοκρατορία «πολυπολιτισμικό παράδεισο». Υιοθετούν ονομασίες του κατακτητικού-οθωμανικού λεξιλογίου, όπως, πχ, για τη Βέροια, το ψευδωνύμιο «Karaferye», που προέρχεται από τις αλώσεις της (1386-1448).

Ως προς το δεύτερο: Η Βέροια δεν είχε «πολλά και διαφορετικά ονόματα»· είχε και έχει ένα και μόνο όνομα. Από την πρώτη γραπτή αναφορά που έχουμε γι’ αυτήν από τον Θουκυδίδη (432πΧ), μέχρι σήμερα, λεγόταν Βέροια και γύρω από αυτό το αιώνιο όνομα αναπτύχθηκαν διάφορες ηχητικές, γραμματολογικές και μεταφραστικές παραφθορές. Εκτός από μία: αυτή του Karaferye. Με βάση αυτό το ψευδωνύμιο προσπαθεί να επεκτείνει στο χρόνο και το χώρο την ασχήμια του το Τουρκικό κράτος.

Είναι γνωστό ότι από πάθη συμφώνων, όπως από β σε φ ή μπ και φωνηέντων, όπως από οι σε ι και οε, δημιουργούνται μετεξελίξεις στην προφορά λέξεων. Ακόμη και από μεταφραστικές μεταγραφές, όπως του ελληνικού ι ή οι, σε λατινικό e ή οe, δημιουργούνται νέες αποδόσεις, όπως συμβαίνει με το Berea ή Beroea. Ακόμη δημιουργούνται και γραμματολογικές ασυμφωνίες, όπως του ελληνικού β, με το λατινικό b ή v κλπ.

Έτσι, οι γραμματολογικές, φωνολογικές και μεταφραστικές αποδόσεις της Βέροιας, όπως: Βέργια, Φέροια, Beria, Beroea, Beroia, Berroia, Berea, Boor, Veria, Veroia, Verria, Veriya κλπ, ή οι επιτιμητικές προθηματικές παραφθορές: Karaveria, Karaferia, Karaferye, Karaferiya κλπ, ή και οι εγκωμιαστικές επιθετικές παραφθορές: Cara Veria, Cara Fheria κλπ, επιβεβαιώνουν ότι το όνομά της άντεξε στο χρόνο απέναντι στις αλλοιώσεις που προκάλεσαν διάφοροι κατακτητές και ταξιδιώτες.

Το τουρκικό kara (καρά)

Το Karaferia έχει διαφορετική προέλευση από το Karaferye. Παράγεται από την προσθήκη στο Βέρια ή Φέρια (μεταγραφή του Β σε Φ) του προθηματικού επιθέτου kara, που, στην περίπτωσή μας, χαρακτηρίζει την πόλη ως μαύρη-σκοτεινή. Το kara προκαλείται είτε ως αρνητικός χαρακτηρισμός του αντιστασιακού πνεύματος της πόλης, η οποία αντιστάθηκε σθεναρά στις τουρκικές ορδές και μόνο με προδοσία κατακτήθηκε, είτε ως περιβαλλοντική επιτίμηση: βροχερή, ομιχλώδης, με πολλά δάση πέριξ, που της προσέδιδαν μια σκοτεινότητα. Πιο πιθανό να είναι ενισχυτικό μιας αρνητικότητας, λόγω της αντίστασής της στους Τούρκους. Ίσως, έτσι ερμηνεύεται το ότι οι Χριστιανοί ενίοτε το αναπαρήγαγαν ως θετικότητα.

Το Karaferye προέρχεται από το όνομα του Τούρκου αξιωματούχου Kara Ferye, που πρώτος αναρριχήθηκε στα τείχη της πόλης κατά την πρώτη άλωσή της (1386) και έγινε διοικητής της. Η αναφορά σ’ αυτόν γίνεται από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή (1668) και ενδεχομένως να είναι υπαρκτό πρόσωπο. Το Karaferye, όμως, δεν αποτελεί μια ηχητική ή γραμματολογική παραφθορά τoυ ονόματος της Βέροιας· πρόκειται για άλλο όνομα, που δεν επικαλούνταν ούτε και οι Οθωμανοί. Χρησιμοποιείται μετά τη δημιουργία του τουρκικού κράτους, το 1923, στα πλαίσια μια ιμπεριαλιστικής πνευματικότητας· ότι η πραγματική ιστορία της πόλης αρχίζει από την ημέρα της κατάκτησής της από τους Οθωμανούς.

Οι πηγές για το Κρυφό Σχολείο 1460-1913!

Εδώ θα βρείτε μία επιγραμματική συλλογή των πηγών από το βιβλίο του Γιώργου Κεκαυμένου για το Κρυφό Σχολειό από το 1460 ως το 1913.

Η παράθεση απαντάει στο κυρίως ερώτημα που χρησιμοποιούν οι αποδομητές, ότι δηλαδή η παιδεία των Ελλήνων δεν εδιώκετο. Επίσης, υπάρχουν πηγές που παραπέμπουν ευθέως στην ύπαρξη κρυφών σχολειών.

Οι εικόνες με τις πηγές παρουσιάζονται και μία-μία εδώ, από όπου μπορείτε να τις αναπαράγετε και ως εικόνες. Ακολούθως, θα τις δείτε όλες μαζί.

Σε μορφή βίντεο

Την Αγία Φιλοθέη τιμούμε σήμερα, 19 Φεβρουαρίου

Την Αγία Φιλοθέη τιμούμε σήμερα, 19 Φεβρουαρίου

ΤΗΝ ΕΥΧΗ ΤΗΣ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ!

Θεωρείται προδρομική μορφή για την Επανάσταση του 1821.

Το πρωτοπόρο εκπαιδευτικό έργο της, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, συνεχίστηκε από άλλους και άνοιξε το δρόμο για την Ελληνική Επανάσταση.

Η δράση της Φιλοθέης αποτελεί έμπνευση και ο αγώνας της για ν’ αλλάξει ο κόσμος είναι αυτό που τη συνδέει με το σήμερα.

Τον 16ο αιώνα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μια γυναίκα υψώνει το ανάστημά της στον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Ελευθερώνει άντρες

και γυναίκες από τα σκλαβοπάζαρα, ιδρύει το πρώτο στην Ελλάδα και

την Ευρώπη σχολείο γυναικών, χτίζει νοσοκομείο όπου νοσηλεύονται δωρεάν Έλληνες, Τούρκοι και Φράγκοι, προσφέρει καταφύγιο σε

κακοποιημένες ή έγκυες γυναίκες, έκθετες σε λιθοβολισμό. Οι κατακτητές και το κατεστημένο θα τη φυλακίσουν, και θα βρει μαρτυρικό

θάνατο το 1589

Η ΑΓΙΑ ΦΙΛΟΘΕΗ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΛΑΓΝΟΥΣ!

Ο Κωνσταντίνος Χολέβας γράφει:

"Καθώς προετοιμαζόμαστε για τον εορτασμό των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση θα αρχίσουν να εμφανίζονται οι γνωστοί απολογητές της Τουρκοκρατίας, οι οποίοι ωραιοποιούν την Οθωμανική κατάκτηση, αρνούνται την καταπίεση και ομιλούν για μία «συνύπαρξη θρησκευτικών κοινοτήτων» στο πλαίσιο της Οθωμανικής διοίκησης.

Αρνούνται το Κρυφό Σχολειό, λησμονούν σκοπίμως τα βασανιστήρια και τους εξισλαμισμούς, αγνοούν τους Νεομάρτυρες.

Σ’ όλους αυτούς απαντούν τα ιστορικά ντοκουμέντα, οι γραπτές πηγές της εποχής εκείνης.

Μία αποστομωτική απάντηση δίνουν ο βίος, οι επιστολές και το μαρτύριο της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας, την οποία τιμά η Εκκλησία μας στις 19 Φεβρουαρίου.

Γεννήθηκε ως Ρεβούλα Μπενιζέλου το 1522 στην Αθήνα και πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 1589, λόγω των βαρυτάτων τραυμάτων από τον ξυλοδαρμό της.

Είχε χτυπηθεί αλύπητα από τους Τούρκους, δεμένη σε ένα στύλο, στις 3 Οκτωβρίου 1588, στο σημερινό μετόχι του Αγίου Ανδρέου, στην πλατεία Αμερικής.

Η Αγία Φιλοθέη βασανίσθηκε δύο φορές από τους Τούρκους, κυρίως λόγω της εθνικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητάς της.

Είχε ανοίξει σχολείο για κορίτσια 150 χρόνια πριν γίνει αυτή η συζήτηση στη Βρετανική Βουλή.

Είχε δημιουργήσει μοναστήρι, στο οποίο προστάτευε Χριστιανές γυναίκες για να μην τις αρπάξουν οι Τούρκοι για τα χαρέμια.

Οι μουσουλμάνες Νουριέ και Εσμέ που ήθελαν να βαφτιστούν χριστιανές

ΧΑΚ 

«Το όνομά μου είναι Νουριέ, είμαι χήρα εικοσιεννιά (29) χρονών, παιδιά δεν έχω. Τώρα μένω στο σπίτι του πατέρα μου, του Χατζημεμέτ Τζαναβάρ, στο χωριό Γκόριανη, δίπλα στη Νικησιάνη. Αύριο θα κατέβω στο Πράβι, θα πάω στο Δεσπότη και θα του ζητήσω να με βαφτίσει. Θα του πω ότι η γιαγιά μου ήταν χριστιανή από τα μέρη της Ζηλιάχοβας, της Ζίχνης, που αλλαξοπίστησε με το ζόρι.

»Στις φλέβες μου, θα του πω, κυλάει χριστιανικό αίμα. Από μικρή αγαπούσα τη χριστιανική θρησκεία και τους Έλληνες. Γι’ αυτό δεν έφυγα μαζί με τους συγχωριανούς μου.

»Μ’ όλα τα παρακάλια και τις απειλές τους, δεν τους ακολούθησα στην Τουρκία, αλλά έμεινα εδώ, με κίνδυνο της ζωής μου. Εδώ είναι η πατρίδα μου, εδώ ανάπνευσα τον πρώτο αέρα της ζωής, εδώ θέλω να ζήσω!».

ΠΗΓΗ:https://infognomonpolitics.gr/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

O εξισλαμισμένος Έλληνας πασάς και η μάχη του Λασιθίου

ΧΑΚ 

Τον Φεβρουάριο του 2018, όλοι οι Τούρκοι πολίτες ενημερώθηκαν από επίσημη κυβερνητική ιστοσελίδα, για τις πραγματικές γενεαλογικές τους καταβολές. Πολλοί για πρώτη φορά αντιλήφθηκαν ότι οι οικογένειές τους ήταν θύματα του οθωμανικού πολιτισμικού απανθρωπισμού, δηλαδή του εξισλαμισμού και της τουρκοποίησης. Αυτό είχε ξεκινήσει αιώνες πριν και είχε δημιουργήσει μυριάδες θυμάτων και ενδοοικογενειακών συγκρούσεων, όπως αυτή που κορυφώθηκε κατά τη Μάχη του Λασιθίου και θα περιγραφεί στη συνέχεια.

του Ιωάννη Αναστασάκη,

Η Μάχη του Λασιθίου έλαβε χώρα από 20 έως 30 Μαΐου του 1867 με το παλαιό Ιουλιανό ημερολόγιο που ίσχυε τότε, ενώ αντιστοιχεί από 03 έως 13 Ιουνίου με το νέο Γρηγοριανό που καθιερώθηκε στην Ελλάδα το έτος 1923. Η επέτειος της μάχης εορτάζεται την τελευταία Κυριακή του Μαΐου. Στη μάχη αυτή, το επιτιθέμενο στράτευμα ήταν μικτό, αποτελούμενο αφενός από το τουρκικό ασκέρι με αρχηγό και έχοντα το γενικό πρόσταγμα Ομέρ Πασά, αφετέρου από το αιγυπτιακό ασκέρι με αρχηγό τον Ισμαήλ Φερίκ Πασά. Ο τίτλος Φερίκ σημαίνει Υποστράτηγος ή Μέραρχος.

Σημαντικό γεγονός ήταν ότι και οι δύο αρχηγοί δεν ήταν ούτε Τούρκοι, ούτε Οθωμανοί εκ καταγωγής. Ο μεν Ομέρ Πασάς ήταν εξισλαμισμένος και εκτουρκισμένος Σερβο-Κροάτης που ως χριστιανός είχε το όνομα Μιχάλης, ο δε Ισμαήλ Φερίκ Πασάς ήταν εκτουρκισμένος και εξισλαμισμένος Έλληνας που είχε το όνομα Μανώλης, με καταγωγή από το Οροπέδιο Λασιθίου της ανατολικής Κρήτης.

Το μικτό αυτό τουρκο-αιγυπτιακό στράτευμα αριθμούσε περίπου 25.000 εκ των οποίων οι 3.000 ήταν ιππείς. Ήταν έμπειρο, ετοιμοπόλεμο και ήταν το ίδιο που είχε πολεμήσει στο Αρκάδι έξι μήνες νωρίτερα. Είχε δε ενισχυθεί από τις φρουρές άλλων περιοχών της κεντρικής και δυτικής Κρήτης όπου ήδη είχε καταπνιγεί η επανάσταση.

Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στο οροπέδιο Λασιθίου και συγκεκριμένα στις 23 Μαΐου 1867 έχασε τη ζωή του ο αρχηγός του αιγυπτιακού στρατεύματος ο Ισμαήλ Φερίκ Πασάς. Επισήμως, σύμφωνα με την «έκθεση πεπραγμένων» του αρχιστράτηγου Ομέρ Πασά, πέθανε λίγες μέρες αργότερα από μόλυνση που του προξένησε εχθρικό βόλι.

Κηδεύτηκε με τιμές, έχοντας τον τίτλο του υπουργού Στρατιωτικών της Αιγύπτου. Η προτομή του υπάρχει σήμερα στο Στρατιωτικό Μουσείο του Καΐρου και είχε ανεγερθεί κενοτάφιο προς τιμή του στο μουσουλμανικό νεκροταφείο επισήμων προσώπων στο Χιουνκιάρ Τζαμί του Ηρακλείου της Κρήτης, εκεί που σήμερα είναι το αρχαιολογικό Μουσείο.

Υπάρχουν βέβαια και δύο άλλες πιθανές εκδοχές για το θάνατο του Ισμαήλ Φερίκ Πασά. Αυτές έχουν σχέση με την καταγωγή του που ήταν, όπως προαναφέρθηκε, το χωριό Ψυχρό του οροπεδίου Λασιθίου. Κατά τη μία εκδοχή, αυτοκτόνησε όταν είδε το χωριό που γεννήθηκε και μεγάλωσε μέχρι 13 χρονών, να καίγεται και οι κάτοικοι να σφαγιάζονται.

Η άλλη εκδοχή είναι ότι δολοφονήθηκε με εντολή του αρχιστρατήγου Ομέρ Πασά, επειδή δεν φερόταν αρκετά σκληρά στους ντόπιους κατοίκους και ο Τούρκος αρχιστράτηγος φοβήθηκε ότι πιθανόν θα επηρεαστεί το ηθικό του στρατεύματος και η εξέλιξη της όλης επιχείρησης στο Οροπέδιο Λασιθίου και στην Κρήτη γενικότερα.

Ο εξισλαμισμένος αδελφός

Ο Ισμαήλ Φερίκ Πασάς είχε αιχμαλωτιστεί στην ηλικία των 13 ετών το 1823 μαζί με τους δύο μικρότερους αδελφούς του Αντώνιο και Ανδρέα. Οι Τούρκοι τους είχαν πουλήσει στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου. Ήταν ο Μανώλης, ο εξισλαμισμένος αδελφός του Αντώνιου Παπαδάκη, μεγάλου ευεργέτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Ο Αντώνιος Παπαδάκης, σε ηλικία 10 ετών, είχε και αυτός πουληθεί σκλάβος στην Αίγυπτο. Η οικογένεια που τον αγόρασε, μετοίκησε αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, από όπου ο Αντώνιος δραπέτευσε με την βοήθεια πιθανόν του Ρώσου Προξένου και διέφυγε στη Ρωσία. Εκεί τον «υιοθέτησε» ο Στούρτζα, μυστικοσύμβουλος του Τσάρου. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, υποστήριζε εμπράκτως την Κρητική Επανάσταση με χρήματα και όπλα. Όταν έμαθε για το θάνατο του Ισμαήλ, φέρεται να δήλωσε με θλίψη: «με τα όπλα που έστειλα στην Κρήτη, σκοτώθηκε ο αδελφός μου».

Οι Φαναριώτες

Γράφει ο Μανόλης Πλούσος

Μετά την κατάκτηση της Βασιλεύουσας από τους Οθωμανούς, ένα μεγάλο μέρος της βυζαντινής αριστοκρατίας διέφυγε στο εξωτερικό, ενώ όσοι παρέμειναν είδαν τους αρχικούς τους φόβους για την ζωή και την περιουσία τους να διασκεδάζονται από την πολιτική πρακτική των Οθωμανών. Πράγματι, οι νέοι κατακτητές αφού τοποθέτησαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο θρόνο του, αξιοποίησαν τα απομεινάρια της βυζαντινής αριστοκρατίας στην διακυβέρνηση των νέων τόπων, όπου υπερείχαν συντριπτικά οι χριστιανοί. Πολλοί από τους παλιούς άρχοντες, προκειμένου να διατηρήσουν τον πλούτο και τα προνόμια τους, αλλαξοπίστησαν, ενώ όσοι αποφάσισαν να διατηρήσουν την θρησκεία τους αξιοποιήθηκαν στην διοίκηση των χριστιανικών περιοχών, αφού προηγουμένως ορκίστηκαν υποτέλεια στους Οθωμανούς. Ο Κ. Παπαρηγόπουλος αναφέρει σχετικά: «Αλλά η ανάγκη υποχρέωσε τον Μωάμεθ Β΄ να χρησιμοποιήσει πολλούς Έλληνες στη διαχείριση των πραγμάτων του κράτους. Εκτός από την οργάνωση του στρατού που ήταν δικό τους έργο, οι οσμανίδες αναγκάστηκαν, επειδή ήταν αδέξιοι στην πολιτική διοίκηση, να συνεχίσουν την προηγούμενη διοίκηση, και γι’ αυτό χρειάστηκε να καταφύγουν στην πείρα και την ικανότητα των κατακτημένων».

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (Κωνσταντινούπολη, 3 Φεβρουαρίου 1791 – Αίγινα, 6 Αυγούστου 1865). Σχεδιαγράφημα εκ του φυσικού από τον Γάλλο συνταγματάρχη Βουτιέ.

Στην Πόλη μετά την άλωση παρέμειναν μόλις τέσσερις βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες, αυτές των Παλαιολόγων, των Καντακουζηνών, των Ασάνων και των Ράλληδων. Ο Μωάμεθ Β΄ αμέσως έφερε στην πρωτεύουσα χριστιανούς άρχοντες από την Τραπεζούντα, την Χίο, την Κρήτη, την Πελοπόννησο κ.α. και τους παραχώρησε την περιοχή του Φαναρίου για εγκατάσταση. Έτσι σταδιακά μέχρι και τις αρχές του 17ου αιώνα πάνω από τριάντα οικογένειες θα αποτελέσουν τον πυρήνα μιας αριστοκρατικής ελίτ, που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Φαναριώτες». Οι περισσότεροι εξ αυτών ασχολήθηκαν με το εμπόριο, αντικαθιστώντας τις ιταλικές ναυτικές δυνάμεις της Βενετίας και της Γένοβας, που απολάμβαναν πλήθος προνομίων επί των Βυζαντινών. Παράλληλα, μετά την εγκατάσταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι στα 1601, οι Φαναριώτες θα επανδρώσουν τις διοικητικές υπηρεσίες της εκκλησίας, ενώ σταδιακά από τα μέσα του 17ου αιώνα θα προσληφθούν πολλοί εξ αυτών σε διοικητικές θέσεις στον πολυπλόκαμο οθωμανικό γραφειοκρατικό μηχανισμό. Λόγω της μόρφωσης τους γρήγορα θα γίνουν απαραίτητοι στη λειτουργία του αυτοκρατορικού μηχανισμού, ιδιαίτερα σε θέσεις διπλωματών και διερμηνέων. Ο οθωμανικός νόμος απαγόρευε στους Μωαμεθανούς την εκμάθηση οποιασδήποτε γλώσσας των απίστων, οπότε για τις διπλωματικές επαφές με τους Δυτικούς ήταν απαραίτητη η ύπαρξη ικανών διερμηνέων. Αρχικά η Υψηλή Πύλη χρησιμοποίησε στις θέσεις αυτές Εβραίους ή χριστιανούς εξωμότες Πολωνούς ή Ούγγρους, που τους αποκαλούσε απλώς «γραμματικούς», αλλά φαίνεται ότι οι Σουλτάνοι δεν έμειναν ευχαριστημένοι από τις επιδόσεις τους. Η γνώση ξένων γλωσσών καθώς και η δυτικού τύπου μόρφωση των Φαναριωτών τους έκανε απαραίτητους στο διπλωματικό σώμα. Παράλληλα, η διακυβέρνηση των ελληνόφωνων περιοχών των Βαλκανίων απαιτούσε ανθρώπους με άριστη γνώση της ελληνικής.

Η Επαναστατημένη Τριφυλία κατά την τουρκοκρατία και το 1821

Θεόδωρου Γρηγορίου Κανελόπουλου: 

Ιωάννης Δ. Μπουγάστος-Φιλόλογος- Θεολόγος

Ο Θεόδωρος Γρηγορίου Κανελόπουλος1 γεννήθηκε στην Σπηλιά Τριφυλίας, τον Ιούλιο του 1907. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στην Σπηλιά, και το Γυμνάσιο στην Κυπαρισσία. Σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή (Κλασσικό τμήμα) του Πανεπιστημίου Αθηνών, λαβών το πτυχίο με βαθμό «Άριστα». Υπηρέτησε στο ιππικό, ώς έφεδρος αξιωματικός. Στον Β ́ Παγκόσμιο πόλεμο, ώς υπίλαρχος, συνελήφθη αιχμάλωτος στη Δράμα από τους Γερμανούς. Απέδρασε όμως και πίσω από τις γραμμές τών εισβολέων κατέγραφε σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα. Πρωτοδιωρίσθηκε καθηγητής στο Γυμνάσιο Φιλιατρών, όπου υπηρέτησε τα περισσότερα χρόνια της σταδιοδρομίας του, ώς Γυμνασιάρχης και Λυκειάρχης. Επίσης υπηρέτησε στα Γυμνάσια Κοπανακίου, Γαργαλιάνων και Νέων Λιοσίων Αθηνών, απ' όπου συνταξιοδοτήθηκε μετά από 36 χρόνια υπηρεσίας.

Παντρεύτηκε την δασκάλα Μαρία Κ. Οικονομοπούλου, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά, την Πασχαλία, τον Γρηγόριο, τον Κωνσταντίνο και την Αναστασία, η οποία πέθανε σε ηλικία 4 ετών.

Επί σειράν ετών πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στην Βόρεια Ελλάδα, από χωριό σε χωριό, καθώς και στην Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία και Τουρκία. Συναντήθηκε με πολλούς Έλληνες της διασποράς και συνέλεξε πολύτιμα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία, τα οποία και κατέγραφε. Η απόκτησις αυτών τών στοιχείων πραγματοποιήθηκε με μεγάλες πεζοπορίες και πολλούς κινδύνους. Τα στοιχεία αυτά, παροιμίες, λέξεις, παρωνύμια, τοπωνύμια, ανέκδοτα, απετέλεσαν δική του συλλογή. Πίστευε ότι το έδαφος της Τριφυλίας είναι κατάσπαρτο από μύθους, θρύλους, παραδόσεις κ.τ.λ., «τα οποία άφωνα λαλούν διά την ιστορικήν ζωήν της γενέτειράς μας». Εξέφρασε δε την λύπη του, γιατί δεν μπόρεσε να εκδώση την συλλογή του.

Η επιτυχία της συλλογής αυτής οφείλεται σε σημαντικό βαθμό, στο γεγονός ότι ήταν γνώστης πολλών ξένων γλωσσών, Γαλλικά, Γερμανικά, Αγγλικά. Πλην τούτων μπορούσε να συννενοήται με όσους ωμιλούσαν την Ιταλική, Ρωσσική και Τουρκική γλώσσα. Μέρος της προσπάθειάς του, δηλ. της συλλογής ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων, συνδέονται με την ζωή και το έργο του Καπετάν Άγρα, εκδίδοντας υπέρ αυτού του εθνομάρτυρος το ομότιτλο βιβλίο2. Τούτο το βιβλίο χαρακτηρίστηκε «κιβωτός της φιλοπατρίας», το δε άλλο βιβλίο «Παναγιά η Γοργοπηγή Πρώτης Τριφυλίας»3, «κιβωτός της Ορθοδοξίας»4.

Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται και πολλά άρθρα και επιστολές σε εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και στο μηνιαίο μαθητικό περιοδικό του Γυμνασίου Φιλιατρών, με τον τίτλο «Λουλούδια»5, του οπoίoυ την επιμέλεια είχε ο Κανελόπουλος. Απέθανε στις 6 Ιανουαρίου του 2004, ημέρα των Αγίων Θεοφανείων.

H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ