Β. Σχολεία και ευεργέτες στην Tουρκοκρατία
Προδημοσίευση από υπό έκδοση βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά
Οι αρχικοί πόλοι της εκπαίδευσης, από όπου θα αρχίσει να επεκτείνεται ο «φωτισμός του γένους» για να φθάσει, κατά τον αρχόμενο 19ο αιώνα μέχρι την τελευταία κωμόπολη, θα είναι η Κωνσταντινούπολη, τα Γιάννινα, η Χίος, η Φλαγγίνειος Ακαδημία στη Βενετία και το Βουκουρέστι. Παράλληλα και άλλες σημαντικές σχολές, θα αναπτυχθούν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του ελληνικού κόσμου, στο Ιάσιο, στη Σμύρνη, στις Κυδωνίες, η Αθωνιάς, η Πατμιάς, οι σχολές των Αθηνών, του Μεσολογγίου, της Καστοριάς, της Κοζάνης, της Δημητσάνας, των Αγράφων, του Πηλίου κ.λπ. Έως τον 19ο αιώνα η εγγραμματοσύνη θα έχει γενικευτεί, ενώ, αντίθετα, ήταν σπάνιο να βρεθεί Τούρκος, πέραν των αξιωματούχων, που να ήταν εγγράματος[1].
Η σύσταση και η χρηματοδότηση των σχολείων
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα σχολεία της τουρκοκρατίας, περιλαμβάνουν μια τεράστια γκάμα εκπαιδευτικών ιδρυμάτων: Από το «κρυφό σχολειό» και τα κολυβογράμματα, στα πιο απομονωμένα χωριά της Αυτοκρατορίας, κατ’ εξοχήν στα μοναστήρια, με τους ελάχιστους μαθητές, την «ιδιωτική εκπαίδευση» των γόνων των Φαναριωτών ή των «ευγενών» της Κρήτης και των Επτανήσων, έως τις «Ακαδημίες», με τους εκατοντάδες σπουδαστές στη Χίο, το Βουκουρέστι, τις Κυδωνίες, την Αθωνιάδα.
Τόσο στενά συνδεδεμένη ήταν η λειτουργία των σχολείων με τους κληρικούς, ώστε εθεωρείτο αδόκιμη η φοίτηση «κοσμικών» σε αυτές. Χαρακτηριστικά, οΠαχώμιος Ρουσάνος καταγγέλλει τον Επίσκοπο Λέσβου, Ιγνάτιο Αγαλλιανό, πως στη Μονή της Μυρσινιώτισσας, στα 1530, είχε επιτρέψει την εκπαίδευση νεαρών αγοριών, «ἄκοσμον τῷ μοναχῷ μανθάνειν κοσμικά παιδία»[2].
Το ίδιο συνέβαινε και με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Τα μικρότερα σχολεία δίδασκαν τα πιο απλά κολλυβογράμματα και στεγάζονταν σε εκκλησίες, μοναστήρια και κατοικίες. Ενώ τα μεγαλύτερα, ιδιαίτερα κατά τον φθίνοντα 18ο αι. και τον αρχόμενο 19ο αποκτούν διαστάσεις σύγχρονων εκπαιδευτηρίων όπου διδάσκονται οι πλέον σύγχρονες κατακτήσεις των φυσικών επιστημών και της φιλοσοφίας και τα έτη των σπουδών φθάνουν τα εννέα, ακόμα και δώδεκα.
Για την ίδρυση των σχολείων ήταν υποχρεωτική η συναίνεση της Εκκλησίας η οποία παρείχε και το μεγαλύτερο μέρος τόσο των χώρων εκπαίδευσης, όσο και των διδασκάλων και των λογίων. Γράφει ο Άλκης Αγγέλου:
«Τέτοια οικήματα προσφέρονται κατάλληλα για την εποχή: οι χώροι ενός μοναστηριού, ένα μετόχι, μια εκκλησία ή ο περίβολός της… Ο Μ. Γεδεών είναι κατηγορηματικός: «Πᾶσαι αἱ σχολαὶ ἔζων καὶ ἐλειτούργουν πλησίονἢ ἐντὸς τῆς περιοχῆς τῶν ναῶν καὶ τότε καὶ μέχρι τοῦδε». (Εκκλησιαστική Αλήθεια 8, 1887-88, σ. 306.) Το 1820 ακόμη ο ιδρυτής ενός σχολείου εκφράζεται με τον ακόλουθο τρόπο: «Σχολείου δὲ οἰκοδομής δὲν εἶναι χρεία…, εἰς ἐμὲ φαίνεται ἁρμόδιον τὸ μοναστήριον …» ( Ερμής ο Λόγιος, 10, 1820, σ. 307.) Προσθέτουμε μερικά ακόμη (πλεονεκτήματα): το προσωπικό που ανήκει κατά κανόνα στον κλήρο εξυπηρετείται άμεσα· η σχολή επιβοηθείται από την ενδεχόμενη ύπαρξη βιβλιοθήκης, υπάρχει πάντοτε η ανάγκη να βοηθηθεί ο σπουδαστής στις βιοτικές του ανάγκες. (…) Το 1759 στο Μέτσοβο, ύστερα από μια πρόχειρη εγκατάσταση του σχολείου στα κελιά του περιβόλου του μητροπολιτικού ναού (1744), δίνεται άδεια να οικοδομηθεί ιδιαίτερο κτήριο στον ίδιο χώρο. Το 1764 στη Δημητσάνα ανοικοδομείται στον περίβολο του ναού της Αγίας Κυριακής «οἰκία πολύδομος καὶ λίαν εὐρύχωρος πρὸς διδασκαλίαν 300 μαθητῶν καὶ κατοικίαν τῶν διδασκάλων καὶ ὑπηρετῶν». (Βλ. Γριτσόπουλος, Πατριαρχική Ακαδημία…, 1, σ. 124.) Το 1776, ο ηγεμόνας της Βλαχίας ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, στο Βουκουρέστι, «ἀνήγειρε ἐκ βάθρων τιτανόκτιστον (με ασβέστη) οἰκοδόμημα πολυέξοδον καὶ εὐρυχωρότατον…, διά τε τὴν παράδοσιν μαθημάτων καὶ διὰ κατοικίαν τῶν τε διδασκάλων καὶ πολλῶν μαθητῶν, παρὰ τοὺς 75, καὶ μὲ τραπεζαρεῖον καὶ μαγειρεῖον καὶ ἀρτοποιεῖον ἐν τῷ μοναστηρίῳ τοῦ Ἁγίου Σάββα». (Γεδεών, Χρονικά…έ.α. σ. 149.) Το 1777, στη Ζαγορά, με χρήματα, κυρίως, του ξενιτεμένου Ζαγοριανού εμπόρου Ιωάννη Πρίγκου…, κατεδαφίζεται στον περίβολο του μοναστηριού του Προδρόμου το παλαιό άθλιο σχολικό κτήριο και ανοικοδομείται καινούριο, που θα εναρμονιστεί με την ανάλογη βιβλιοθήκη που είχε κτιστεί δέκα χρόνια πριν με έξοδα του ίδιου του Πρίγκου (Κούμας, Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων, τ. 12, Βιέννη, 1832, σ. 568)[3].
Και μόνο σε νέες και μεγάλες σχολές, όπως της Χίου ή των Κυδωνιών, που αποτελούν πραγματικά «πανεπιστημιακά κολέγια», τα κτήρια που κατασκευάζονται στις αρχές του 19ου αιώνα είναι πλέον ανεξάρτητα από εκκλησιαστικά ιδρύματα, τα οποία δεν επαρκούν πλέον για να στεγάσουν τόσο μεγάλες και σύγχρονες σχολές.
....................................................
Η συνέχεια στην ιστοσελίδα του Άρδην ΕΔΩ...
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.