Ο ΑΡΤΟΣ ΗΜΩΝ Ο ΕΠΙΟΥΣΙΟΣ

Του Ανδρέα Μοράτου 

Η Κυριακή Προσευχή (το “Πάτερ ἡμῶν”) υπάρχει σε δύο από τα τέσσερα Ευαγγέλια: 

το Κατά Ματθαίον (Ματθ. 6:9-13) και το Κατά Λουκάν (Λουκ. 11:2-4). (Στις εκκλησιαστικές ακολουθίες έχει υιοθετηθεί η εκδοχή τού Κατά Ματθαίον). Οι δύο εκδοχές έχουν μικρές διαφορές. Μία από αυτές έχει να κάνει με το αίτημα “τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον” (Ματθ. 6:11), το οποίο στο Κατά Λουκάν έχει “τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δίδου ἡμῖν τὸ καθ᾿ ἡμέραν” (Λουκ. 11:3). Παρατηρούμε ότι η Προστακτική Αορίστου “δὸς” ( = “δώσε”) τού Κατά Ματθαίον έχει δώσει τη θέση της στο Κατά Λουκάν σε Προστακτική Ενεστώτα: “δίδου” ( =  “δίνε”). Η εξακολουθητικότητα/επαναληπτικότητα του Ενεστώτα μετέβαλε εκ των πραγμάτων και το “σήμερον” τού Κατά Ματθαίον σε “τὸ καθ᾿ ἡμέραν” ( = “καθημερινά” / “κάθε μέρα”) στο Κατά Λουκάν.

Κεντρική θέση στο συγκεκριμένο αίτημα (αλλά και σε όλη την Κυριακή Προσευχή) έχει η λέξη “ἐπιούσιος” (το μοναδικό επίθετο που υπάρχει στην Κυριακή Προσευχή!).

Κυριακή προσευχή

Του Γεωργίου Μπαμπινιώτη 

"Καλά Χριστούγεννα" φίλες και φίλοι.

Δίνω σήμερα ένα κείμενό μου για την "Κυριακή προσευχή", που μού ζητούν εκλεκτοί φίλοι μου, όπως το έχω αναλύσει γλωσσολογικά και περιλαμβάνεται στο βιβλίο μου "Η γλώσσα μας:  180 κείμενα για την γλώσσα" (Κέντρο Λεξικολογίας, 2020, σελ. 670). 

Κατά το κείμενο τού Ευαγγελίου, την παραδίδει ο ίδιος ο Κύριος στους ανθρώπους (εξ ου και «κυριακή» προσευχή), λέγοντας «οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς» και συνοδεύοντάς την με ένα πολύ διδακτικό ηθικό αλλά και γλωσσικό σχόλιο:

«Προσευχόμενοι δὲ μὴ βαττολογήσητε, ὥσπερ οἱ ἐθνικοί. Δοκοῦσι γὰρ ὅτι ἐν τῇ πολυλογίᾳ αὐτῶν εἰσακουσθήσονται. Μὴ οὖν ὁμοιωθῆτε αὐτοῖς· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὧν χρείαν ἔχετε πρὸ τοῦ ὑμᾶς αἰτῆσαι αὐτόν» (Ματθ. 6, 7-9).

Εξ ορισμού ως προσευχή, ως κείμενο ευχών και αιτημάτων / παρακλήσεων, το κείμενο τής κυριακής προσευχής (γνωστό και ως «Πάτερ ἡμῶν») λειτουργεί με έναν κεντρικό μηχανισμό τής γλώσσας, την τροπικότητα. Είναι ο μηχανισμός τής γλώσσας που, άλλοτε γραμματικοποιημένος (με τη μορφή των εγκλίσεων τής προστακτικής, τής υποτακτικής και τής ευκτικής, όπως συμβαίνει στην Αρχαία Ελληνική) και άλλοτε λεξικοποιημένος (με «δείκτες τροπικότητας», όπως τα ας, να και θα στη Νέα Ελληνική), χρησιμοποιείται από τον ομιλητή τής Ελληνικής για επικοινωνιακές ανάγκες όπως η έκφραση επιθυμίας, ευχής, παράκλησης, προτροπής, προσταγής, απαγόρευσης, απειλής κ.τ.ό.

Το κείμενο τής κυριακής προσευχής είναι υπόδειγμα λιτότητας, περιεκτικότητας και ευθυβολίας. Περιλαμβάνει