Αυτές οι μικρές τελετές ευσέβειας με ακολουθούν έως σήμερα και με παρηγορούν...

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, συγγραφέας καί κριτικός θεάτρου αναφερόμενος στην γιαγiά του λέει: 

«Η προς μητρός μάμμη μου, κάθε φθινόπωρο μετά τη συγκομιδή, άνοιγε το μυστικό προσωπικό της σεντούκι, έβγαζε το νυφικό της και το σιδέρωνε. Ήταν αυτό που κατ’ επιθυμίαν της θα την κάλυπτε και νεκρή. Μέσα στο σεντούκι είχε και δύο μικρά μπουκαλάκια. Το ένα με λάδι, το άλλο με κρασί. Τα άδειαζε στο νεροχύτη και τα γέμιζε με προϊόντα της νέας σοδειάς. Ήταν οι μέλλουσες χοές της. Οι προσφορές κατά την ώρα της ταφής. 

Αυτή η ίδια μακάρια γριούλα μάς είχε μάθει να μην πετάμε τη φέτα, το ψωμί με λάδι ή με ζάχαρη που μας έδινε, όταν βγαίναμε στο δρόμο για παιχνίδι. Έπρεπε, όταν χορταίναμε και δεν θέλαμε άλλο, να ανεβαίνουμε με προσοχή στη μάντρα ή στα κεραμίδια της αποθήκης και να αφήνουμε το κομμάτι το ψωμί για να το φάνε τα πετεινά του ουρανού. Πριν το ακουμπήσουμε στη μάντρα έπρεπε να το ασπαστούμε. 

Αυτές οι μικρές τελετές ευσέβειας με ακολουθούν έως σήμερα και με παρηγορούν μέσα στο χαώδη κόσμο, τον σκόρπιο, τον ανερμάτιστο που ζούμε. Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος ηδονής, χωρίς αγάπη. Ένας κόσμος λαγνείας, χωρίς έρωτα. Έλειψε το λειτουργικό ήθος, η εκκλησιαστική ενοριακή αγαπητική σχέση, η συγγνώμη και η μετάνοια. 

+ Κώστας Γεωργουσόπουλος - Αιωνία η μνήμη...

Σαλόνια όπως αλώνια

Τα συναισθήματα δεν είναι σαν τα νομίσματα, παλαιάς και νέας κοπής. Δεν διαφέρει το πένθος, ο ενθουσιασμός, η οργή και η επιείκεια είτε κατοικείς σε παλάτια ή καλύβια είτε βρίσκεσαι σε εποχές συρράξεων ή ημέρες συγκομιδής και περισυλλογής.

Ο πόνος είναι πόνος, η χαρά χαρά.

Ίσως να διαφέρουν τα μέσα, οι μόδες, ίσως οι εντάσεις να είναι διαφορετικές, ίσως να επιστρατεύονται, ανάλογα με τις συνθήκες, άλλα κουράγια. Ο πόνος, το πένθος, η απελπισία μπροστά στον θάνατο αγαπημένων προσώπων δεν άλλαξε ως βίωμα, ως τραύμα, ως εγκαυστική.

Απόδειξη οι θρήνοι, στον Όμηρο, στους τραγικούς, στους ρομαντικούς, στους ρεαλιστές, στους συμβολιστές ακόμη και στους υπερρεαλιστές δημιουργούς. Θα έλεγα μάλιστα πως όσο οι συνθήκες του βίου περιορίζουν τις δυνατότητες να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να σκιστεί το συναίσθημα, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ένταση.

Παλιότερα, κι όχι μόνο στην ύπαιθρο χώρα και στα μικρά μέρη, αλλά και στην πρωτεύουσα και έως πριν από λίγα χρόνια στις “επαρχίες” της Αθήνας, τον νεκρό μας τον ξενυχτούσαμε στο σπίτι, στο κεντρικό δωμάτιο, από εκεί τον κηδεύαμε και επιστρέφοντας από την ταφή επιστρέφαμε (ομηρικότατα) και στη ζωή δειπνώντας με κοινό δείπνο, όπου οι συγγενείς, γείτονες, φίλοι προσέφεραν σε έρανο τα φαγητά τους. Αυτός ο Νεκρόδειπνος (έχει μνημειωθεί από τον Σικελιανό και τον Σινόπουλο) λεγόταν κατά περιοχή “Μακαριά” ή “Παρηγοριά”. Τώρα ο νεκρός μας ξενυχτάει μόνος σ’ ένα ψυγείο νεκροτομείου και η “παρηγοριά” έχει συρρικνωθεί σε τυποποιημένο καφέ, παξιμαδάκι, κονιάκ που προσφέρεται στο κυλικείο του Νεκροταφείου και συνήθως οι πενθούντες διά του Τύπου δηλώνουν ότι δεν θα δεχτούν “συλλυπητηρίους επισκέψεις”.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Μήπως μειώθηκε το πένθος, η απελπισία για την απουσία των προσφιλών;

Ἐντυπώσεις ἀπὸ τὴν ἀρχιτεκτονικὴν τῶν Ἀθηνῶν

Το πρώτο -αθησαύριστο- κείμενο του Περικλή Γιαννόπουλου

Το παρόν κείμενο του Περικλή Γιαννόπουλου δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ἀκρόπολις», στις 21 Μαρτίου 1899. Παρέμεινε μέχρι σήμερα αθησαύριστο, αν και αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο κείμενό του, το οποίο υπογράφει με το ψευδώνυμο «Νεοέλλην», ένα από τα πολλά που χρησιμοποίησε στα πρώτα του συγγραφικά βήματα. Στο πρώιμο αυτό κείμενο, που πραγματεύεται την αρχιτεκτονική της συγχρόνου του Αθήνας, διαγράφεται καθαρά η σκέψη του Γιαννόπουλου, όπως τη γνωρίζουμε από τα μεταγενέστερά του κείμενα.

Αντιθέτως με τα «βλακώδη και τερατώδη μαρμάρινα μέγαρα», όπως το Ζάππειο, ο Γιαννόπουλος εντοπίζει την ελληνική αρμονία στις λαϊκές συνοικίες, τα απλά μικρά σπίτια, ακόμη και της «ρυπαροτάτης» Πλάκας, όπως επίσης και στις εκκλησίες. Ζητά την από κοινού μελέτη της αρχαίας και της βυζαντινής παράδοσης, ως προϋπόθεση για τη δημιουργία νεοελληνικού αρχιτεκτονικού ρυθμού, ενώ διαφαίνεται ήδη η επιμονή του στην απλή, καθαρή «ελληνική γραμμή» και η ελπίδα του να απαλλαγεί η Ελλάδα από τη μίμηση των ευρωπαϊκών προτύπων.
Ο Γιαννόπουλος είναι σήμερα αγνοημένος. Και όταν αναφέρεται, είναι για να παρουσιαστεί όχι η ουσία της σκέψης του τόσο, όσο το ύφος και οι λεκτικές ακρότητες των μεταγενέστερων κειμένων του, στις οποίες επανέρχονται διαρκώς, τόσο οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι, όσο και οι όψιμοι «οπαδοί» του. Το προδρομικό αυτό κείμενο, λοιπόν, γραμμένο πριν το γύρισμα του 20ού αιώνα, αποτελεί την καλύτερη «εισαγωγή» στη σκέψη του παρεξηγημένου αυτού διανοητή.

Άρδην

Εἶνε βέβαιον ὅτι ἡ ἐντύπωσις ἐκ τοῦ συνόλου τῶν οἰκοδομημάτων τῶν Ἀθηνῶν εἶνε καλλίστη. Χάρις εἰς τὴν λευκότητα, ἁπλότητα, οὐχὶ δὲ σπανίως καὶ σεμνότητα τῶν οἰκιῶν, κυρίως δὲ χάρις εἰς τὴν τάσιν πρὸς διατήρησιν ἐξωτερικῶς τοῦ ἀρχαίου ρυθμοῦ, δι’ ἀναλόγου πρὸς τὰς σημερινὰς ἀνάγκας μεταβολῆς, παράγεται μία ἐντύπωσις ἰσχυρά, τέχνης σχεδόν ἰδιορρύθμου, ἥτις λέγει ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ φυλὴ θέλει νὰ ἐκδηλώσῃ τὴν ψυχήν της καὶ εἰς τὴν ἐκδήλωσιν αὐτὴν δὲν ὁμοιάζει πρὸς οὐδεμίαν ἄλλην.

Πετρολούκας Χαλκιάς: H ζωή μου παίζοντας κλαρίνο

από

 Αντίφωνο

Ο άρχοντας του κλαρίνου, Πετρολούκας Χαλκιάς καλεσμένος της Σχολής Τέττιξ στο Γκύζη μας μάγεψε κυριολεκτικά με την ευγένεια του, το ήθος του και φυσικά την τέχνη του. Μοναδική ατμόσφαιρα μέσα από τις διηγήσεις και τις μουσικές παρεμβάσεις. Ιστορίες για μουσικούς, για τόπους, για διαδρομές....

00:00 Γιώργος Ναούμ 10:12 Πως ξεκίνησα 17:00 Αμερική 23:00 Σαλέας, Χαλκιάς 30:22 Bennie Goodman - Louis Armstrong 45:00 Επιστροφή στην Ελλάδα 1:04:00 Mυστικά του παιξίματος 1:06:00 Hπειρώτικο μοιρολόι 1:10:00 Nέοι Μουσικοί 1:14 :00 Το κλαρίνο είναι Ζωντανό! 1:19:00 Σκάρος 1:23:00 Με του Ινδούς 1:31:00 Βυζαντινή Μουσική 1:34:00 Iστορία του κλαρίνου 1:39:00 Ήλιος 1:48:00 Έχετε παίξει άλλο πνευστό;

Τα ελληνικά στον Καύκασο

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ - ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ

Κ02.Δ04. «Τα ελληνικά στον Καύκασο» 

Καθ. Σταύρος Σκοπετέας (Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, Γερμανία)

  --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, μέσα από 10 ετήσιες διαδικτυακές διαλέξεις, υλοποιεί πενταετές μνημόνιο συνεργασίας για την ελληνομάθεια το οποίο υπεγράφη ανάμεσα στα Υπουργεία Παιδείας της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

   Οι διαλέξεις εντάσσονται στη γενικότερη θεματική της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας και εξειδικεύονται στις επιμέρους υποθεματικές περιοχές: (α) Ιστορία της γλώσσας, (β) Λεξικογραφία και (γ) Κοινωνιογλωσσικές πτυχές της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας (π.χ. διάλεκτοι, επαφές με άλλες γλώσσες, η ελληνική γλώσσα της διασποράς κτλ.).

Νίκος Σβορώνος: Παράδοση και ελληνική ταυτότητα

Το κείμενο που παραθέτουμε είναι η εισήγηση του Νίκου Σβορώνου στο Β’ Συμπόσιο του Συνδέσμου Σύγχρονης Τέχνης με θέμα «Σύγχρονη Τέχνη και Παράδοση» που έγινε το Μάη του 1981 στην Αθήνα.

Όπως και οι περισσότεροι ιστορικοί, όσοι τουλάχιστον προσπάθησαν ν’ αντικρίσουν την ιστορική εξέλιξη κατάματα, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς εκ των προτέρων σχήματα, ξεκινώ κι εγώ από μια απλή διατύπωση, που πολλοί τη διατύπωσαν με διαφορετικούς τρόπους.

Ξαναθυμίζω τη διατύπωση του Rex Warner, όχι γι’ άλλο λόγο, αλλά γιατί τη βάση της σκέψης του ακολουθεί ένας από τους μεγαλύτερους και ουσιαστικά ελληνικότερους Νεοέλληνες δημιουργούς, ο ποιητής Σεφέρης (Δοκιμές 1, σ. 520 σημ. 2, «Κ. Καβάφης, Θ.Σ. Έλιοτ: Παράλληλοι», σ. 362):

 «Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητά του μας μολύνει, αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό και κινδυνεύουμε καταφρονώντας τη ζωντάνια του». 

Και ο Σεφέρης επιλέγει:

«Σε κάθε ανθρώπινο πρόβλημα δεν είναι εύκολο —και λίγοι το πετυχαίνουν— να ξεχωρίσεις το ζωντανό από το θνησιμαίο. Οι δρόμοι της ζωής και του θανάτου είναι μπερδεμένοι και σκοτεινοί, γι’ αυτό χρειαζόμαστε ολόκληρη την προσήλωσή μας. Εδώ κείται όλο το πρόβλημα της παράδοσης».

Μια τέτοια διαπίστωση συνεπάγεται μια σειρά από ερωτήματα, που βρίσκονται νομίζω στο κέντρο της συζήτησής μας που αφορά στο πρόβλημα της καλλιτεχνικής και πνευματικής μας ταυτότητας. Και τα ερωτήματα είναι πάνω κάτω τα ακόλουθα:

α. Υπάρχει ή είναι δυνατό να υπάρξει κάποια ταυτότητα ενός λαού, μία και αμετάβλητη, ή τουλάχιστον με ορισμένα κύρια καθοριστικά στοιχεία, σ’ όλη τη ροή της ιστορίας του;

Έφυγε ο Χρήστος Γιανναράς

Ο Δάσκαλος έφυγε σήμερα από κοντά μας. Αφήνει πιο φτωχό τον ελληνισμό, θα λείψει από τα γράμματα του τόπου. 

Ο Χρήστος Γιανναράς ήταν μια πυξίδα, σηματωρός στα δύσκολα και έφυγε την πιο δύσκολη ώρα....

Αιωνία η μνήμη του!

Παλιότερες αναρτήσεις στο Γερομοριά και κείμενα του Χρήστου Γιανναρά ή κριτική στο έργο του ΕΔΩ

«Το μεγαλύτερο δώρο στη ζωή είναι ν’ αγαπήσεις και ν’ αγαπηθείς»

_________****________

Χρῆστος Γιανναρᾶς: Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα [ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΟ!]

[Ἀκολουθεῖ βιβλιοκριτικὴ καὶ ὁλόκληρο τὸ πρῶτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου.]

Βιβλιοκριτική τοῦ Ἀνδρέα Φαρμάκη [*], 20-8-2002

Θυμᾶμαι μιὰ κριτικὴ γιὰ τὸ βιβλίο «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα» τοῦ Χρήστου Γιανναρᾶ -ποῦ τὴν διάβασα; Ἔλεγε κάποιος ἐνθουσιασμένος κριτικὸς πὼς τὸ βιβλίο αὐτὸ τοῦ Γιανναρᾶ εἶναι μιὰ βραδυφλεγὴς βόμβα στὰ θεμέλια τῶν ἐκσυγχρονισμένων σημερινῶν ἐπιλογῶν μας -καὶ δὲν μπορεῖ, ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ σκάση (ἦταν πρὸ ἑξαρθρώσεως καὶ μποροῦσες ἀκόμα νὰ μιλᾶς ἔτσι). Διάβασα ἀλλοῦ ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ «πρέπει νὰ ἔχει συμβάλλει στὸ δημόσιο διάλογο τὰ τελευταία χρόνια».

Ὄχι, δὲν συζητᾶνε στοὺς τάφους οἱ νεκροί. Τρῶνε βροῦβες κι αὐτὲς μεταλλαγμένες.

Δὲν ὑπάρχει δημόσιος διάλογος. Καμμία βόμβα δὲν ἔσκασε -καὶ τότε ἔσκασε ὁ πυροκροτητὴς στὰ χέρια τοῦ Γιανναρᾶ. (Αὐτὴ εἶναι ἡ βασικὴ αἰτία τῆς ἀπάνθρωπης ἀπαγοήτευσίς του. Ἐργάστηκε χρόνια πολλὰ καὶ εἰσέπραξε σιωπὴ καὶ χυδαία συκοφαντία. Ἔφτασε νὰ ζητᾶ τὴν ἀναγνώρισι τοῦ… Πρετεντέρη. Δυστυχῶς, ζῶ σὲ μιὰ χώρα ποὺ κανεὶς καὶ τίποτα δὲν μπορεῖ νὰ πείση τὸν Γιανναρὰ γιὰ τὴν σπουδαιότητα -καὶ τὴν ὀμορφιά!- τοῦ ἔργου του. Αὐτὸ -κυρίως αὐτὸ- λέγεται παρακμή.)

(Ὅπως ἔχει πεῖ ὁ ἴδιος -ὅταν πῆρε τὴν ἕδρα στὸ Πάντειο-, διαδήλωσε ἐναντίον του -μὲ πανώ!- ἡ ΚΝΕ. Κι ἔλεγε ἔκπληκτος ὁ Γιανναρᾶς: μὰ δὲν πρόκειται γιὰ ἕναν δημόσιο διάλογο, γιατί τί ἄλλο εἶναι ἕνα Πανεπιστήμιο; Θέλουν νὰ μὲ ἀποκλείσουν; Ὕστερα, ἢ πρίν, δὲν θυμᾶμαι, μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, τὸν ἐξεδίωξε ἀπὸ τὸ ΒΗΜΑ ὁ Μαρωνίτης. Ἔγραψε δημοσίως, στὴν ἴδια σελίδα τῆς ἐφημερίδος, πὼς δὲν μπορεῖ αὐτὸς ὁ μέγας, συγκάτοικο τὸν Γιανναρᾶ -ἢ αὐτὸς ἢ ὁ Γιανναρᾶς, νὰ διαλέξουν. Καὶ κράτησαν -φυσικὰ- τὸν Μαρωνίτη. Πρόσθεσε σ᾿ αὐτὰ τὴν ἐχθρότητα τῶν συναδέλφων του, τὴν σιωπὴ μὲ τὴν ὁποία φάσκιωσαν τὸ ἔργο του, τὶς συκοφαντίες -τὶς ὁποῖες ἀκολούθησαν οἱ γνωστὲς δίκες. Μιὰ φορά, σὲ ἐκπομπὴ τῆς ΕΤ2, ὅπου μεταξὺ ἄλλων καὶ ὁ Γιανναρᾶς, ἔπεσε τηλέφωνο κυβερνητικὸ νὰ τὸν ἐξαφανίσουν. Αὐτὸς εἶναι ὁ δημόσιος διάλογος.

Εἶναι ἀσφαλῶς καὶ ὁ χαρακτήρας του. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἀπὸ δῶ περίπου τὰ ἴδια. Ὡς καὶ καλόγερος ἐξ Ἁγίου Ὅρους γυρνοῦσε σὲ ραδιόφωνα, συλλόγους καὶ ἐνορίες, πὼς τάχα ὁ Γιανναρᾶς εἶναι αἱρετικὸς -περίπου Νεογνωστικὸς ἂς ποῦμε- ποὺ πιστεύει πὼς μὲ τὸ θεῖο ἡ ἕνωσι συμβαίνει μὲ τὸν ἔρωτα. Δημόσιος διάλογος! Ὡραῖο τὸ καλαμπούρι. Ὅμως τὸ ἔργο του ὑπάρχει κι ἂν εἴμαστε τυχεροὶ καὶ προλάβουμε -μακάρι!- θ᾿ ἀνθίση μιὰ ἡμέρα. Ὅταν ξαναβγῆ ὁ ἥλιος. (Θὰ σκάση ἤθελα νὰ πῶ.)

[* Διατηρήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ συγγραφέως.]

==============================================================================

[Ἀκολουθεῖ τὸ πρῶτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου.]

Ὁ Ἱστορικὸς Ὁρίζοντας

Σπουδάζουμε τὴν ἱστορία τοῦ «νεώτερου» Ἑλληνισμοῦ μὲ ἀφετηρία, συνήθως, τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινούπολης (1453). Ἦταν ἡ τελικὴ πράξη στὴν κατάρρευση τοῦ «βυζαντινοῦ» -ὅπως λεμὲ σήμερα- Ἑλληνισμοῦ, τὸ τέλος τῶν «μέσων» καὶ ἡ ἀρχὴ τῶν «νεώτερων» χρόνων τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. 

Περί Ελληνικότητας ο λόγος σε δίσεκτους χρόνους

ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Γεράσιμος Σκλάβος δικαιούται την υψηλή θέση του καλύτερου Έλληνα γλύπτη του 20ου αιώνα, έστω και μόνον για το έργο του “Το δελφικό φως”. Έργο που χαρακτηρίζεται, «η μετά τον Παρθενώνα δοκιμή της αλληλεπίδρασης Φωτός και Ύλης». Ίσως δεν αποτελεί ατύχημα της Ιστορίας η βαθιά σχέση των μεγάλων τέκνων της Επτανήσου με τους Δελφούς. Αναφέρομαι στον Ιωάννη Καποδίστρια, τον Άγγελο Σικελιανό, και τον Γεράσιμο Σκλάβο.


Έστω και αν οι τρεις τους στράφηκαν-προχώρησαν προς τους Δελφούς από διαφορετικές αφετηρίες, από διαφορετικά μονοπάτια. Δεν είναι καρπός της τύχης το όραμα του Καποδίστρια για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό ως Δελφούς της Οικουμένης, για μια Ελλάδα αφιερωμένη στον παγκόσμιο διάλογο για την Ειρήνη, τις επιστήμες τον πολιτισμό και τις τέχνες. Μια Ελλάδα διεθνώς αναγνωρισμένη ως ουδέτερη και ιερή (1830). Δεν είναι καρπός της τύχης το Δελφικό όραμα και το Δελφικό Έργο του Άγγελου Σικελιανού (Δελφικές Γιορτές 1927-1930) και ασφαλώς δεν είναι καρπός της τύχης το “Δελφικό Φως” του Γεράσιμου Σκλάβου (1965-1966).

Κατά πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία, που αποκαλύπτει την αντιφατικότατη πορεία της ιστορίας, η δημιουργία του ύψιστης αναγεννητικής και ζωοδότρας σημασίας αυτού έργου συμπίπτει χρονικά με μια ιστορική στιγμή πολιτικής και ηθικής παρακμής, της νεοελληνικής ιστορίας, την ιστορική στιγμή της αποστασίας του 1965 και της κατάλυσης της μεταπολεμικής δημοκρατικής άνοιξης στην Ελλάδα. Η “Ελληνικότητα”, το Δελφικό Ιδεώδες και το “Δελφικό Φως”, στο οποίο καταλήγει ως πηγή πολιτισμικής αναγέννησης και πολιτισμικής πρότασης ο Γεράσιμος Σκλάβος, δεν αποτελούν ξεπερασμένα ιδεολογήματα του χθες. Αποτελούν πολιτισμικές αείρροες πηγές, από τις οποίες άντλησε δυνάμεις (όσες μπόρεσε) και η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός.

Η σημασία της Ελληνικότητας

Με αυτήν την έννοια η Ελληνικότητα αποτελεί πηγή που μπορεί να εμπνέει να γονιμοποιεί “το άγονο σήμερα”, να ανοίγει δρόμους ελπίδας για το αύριο. Επιχειρώντας μια ιχνογράφηση του πολιτισμικού, αξϊακού, ηθικού και πολιτικού περιεχομένου της Ελληνικότητας καταλήγω στις ακόλουθες παραδοχές:

ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ. - ΛΟΓΟΣ, ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ.

ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ. Πάντα δι' Αυτού εγένετο λέει ο Ιωάννης ο Θεολόγος και Ευαγγελιστής. Εικόνες του δημιουργικού θεϊκού λόγου οι ανθρώπινοι λόγοι των επιστημών.

"Τι σχέση έχουμε εμείς με τους αρχαίους;"

Ρωτάνε συνεχώς: 

"Τι σχέση έχουμε εμείς με τους αρχαίους;" 

Πέρασαν 3.000 χρόνια το λιγότερο (και 4 μη σου πω)

 και ακόμα ομιλείται η ίδια γλώσσα χωρίς να το ξέρετε.

 Δεν συμβαίνει σε καμία άλλη γλώσσα αυτό παγκοσμίως.

☀️Στην καθημερινότητα σου λες :

 

🏛️1. Ένα χελιδόνι (ή ένας κούκος) δεν φέρνει την άνοιξη.

Μία χελιδὼν ἔαρ οὐ ποιεἶ - Ειπώθηκε απο τον Αίσωπο και έμεινε ως παροιμία που χρησιμοποιούσαν συχνά ο Αριστοτέλης, ο Στοβαίος και ο Αριστοφάνης. Επικράτησε η εκδοχή με τον κούκο.

🏛️2. Το ένα χέρι νίβει το άλλο

ἁ δὲ χεὶρ τὰν χεῖρα νίζει - στίχος του Πυθαγόρειου φιλόσοφου και ποιητή Επίχαρμου

🏛️3. Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις

Εί κακά τις σπείραι κακά κέρδια αμήσειν - Ησίοδος

🏛️4. Κάλλιο να σε ζηλεύουνε παρά να σε λυπούνται

κρέσσον γὰρ οἰκτιρμοῦ φθόνος- Πίνδαρος

🏛️5. Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει

Ἡ γλῶττα ἀνόστεος μὲν ὀστέα θραύει- Σόλων

🏛️6. Έπαθε και έμαθε

τὸν πάθει μάθος- Αισχύλος, Αγαμέμνων

🏛️7. Σηκώθηκαν οι τρίχες μου

τριχὸς δ᾽ ὀρθίας πλόκαμος ἵσταται - Αισχύλος, Επτά επί Θήβας

🏛️8. Ο άνδρας είναι η κολώνα του σπιτιού

Ανήρ, στέγης στῦλον - Αισχύλος, Αγαμέμνων

🏛️9. Χτύπα ξύλο

Ἅπτεσθαι ξύλου - Αριστοφάνης

🏛️10. Έπεσαν κάτω απο τα γέλια

ώστε υπτίους υπό του γέλωτος καταπεσείν - Αθήναιος

ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΕΤΟΚΟΥΝΜΠΟ... '' Εγώ ξέρω ποιος είμαι. Έλληνας είμαι."....

ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΕΤΟΚΟΥΝΜΠΟ... '' Εγώ ξέρω ποιος είμαι. Έλληνας είμαι."....

"Είμαι ο Θανάσης ( σημ. αδερφός του Γιάννη) Αντετοκούνμπο και 

γεννήθηκα στο Αρεταίειο. Το λέω για να μη νομίζει κανείς ότι από κάπου μας έφεραν ή ότι ήρθαμε από το φεγγάρι. Εδώ γεννήθηκα, εδώ πήγα νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο.

Δεν είχα πλούσιους γονείς. Αν κάτι άλλαξε στη ζωή μου, αυτό έγινε με τη σκληρή δουλειά. Βρήκα κάτι που αγάπησα και το ακολουθώ σαν θρησκεία, μέχρι να γίνω η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου. Όλοι ξεκινάμε από την ίδια αφετηρία.

Είχα δίπλα μου ανθρώπους που με βοήθησαν, όπως την κυρία Μαριέττα Σγουρδαίου, που την αποκαλώ “νονά”. Φιλόλογος στο Αρσάκειο και ηθοποιός.

 Μας πήγε, παιδιά 12-13 ετών, να ακούσουμε συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη. Μας σύστησε την κυρία Μαρία Χορς, που ντύνει τις ιέρειες.

 Μυήθηκα στην ελληνική κουλτούρα, στο αρχαίο δράμα. Διάβασα βιβλία. “Θανάση, θα πάθεις σοκ αν διαβάσεις τους Αδελφούς Καραμαζώφ”, μου είπαν κάποτε. “Θα σου ανοίξουν τα μάτια”. Αυτές οι εμπειρίες με άλλαξαν, χωρίς να το καταλαβαίνω. Με βοήθησαν και στον αθλητισμό, εμένα, που ήμουν ένα παιδί μεταναστών χωρίς χαρτιά, χωρίς τίποτε. Δεν χρειάζεται να έχει λεφτά κάποιος για να αισθανθεί πλούσιος. Ο πλούτος είναι στο μυαλό και στην ψυχή.

Αν δεν αγαπάς τον συνάνθρωπό σου, δεν είσαι άνθρωπος. Άσχετα με το χρώμα του δέρματος και με την εθνικότητά του. Κοίταξέ με λίγο, μόνο η αγάπη σε κάνει άνθρωπο. Και η σκέψη. 

Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο άνθρωπος είναι πολιτικό ζώον. Αν βγάλεις την πολιτική από μέσα του, μένει σκέτο ζώον! Νοιάζομαι για το κοινό συμφέρον, δεν είμαι απολιτίκ.

Πώς είναι δυνατόν να μη θεωρείται Έλληνας κάποιος που γεννήθηκε εδώ, πήγε παιδικό σταθμό, σχολείο, πανεπιστήμιο, έλαβε την ελληνική παιδεία; Βγαίνω εκτός εαυτού τώρα. Όπου πηγαίνω, λέω ότι είμαι Έλληνας με καταγωγή από τη Νιγηρία. Εγώ ξέρω ποιος είμαι. Έλληνας είμαι."

(Συνέντευξη: Γιάννης Παπαγιάννης δημοσιογράφος

2019)

ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/p/LYw3fFSVsVu4NV26/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Ἡ ἀμφισημία τοῦ βιώματος στὴν ἱστορία τοῦ ζεϊμπέκικου

 Εὐστράτιος Ψάλτου

 

Οἱ σύγχρονοι, μεταμοντέρνοι σχολιαστὲς τείνουν νὰ κατανοήσουν τὴν πολλαπλότητα τῶν μορφῶν ἑνὸς φαινομένου ἁπλῶς ὡς μία ἔκφραση πλουραλισμοῦ. Ἡ δική μου ματιὰ ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ ζήτημα διαφοροποιεῖται, καθὼς τοποθετεῖ αὐτὴν τὴν πολλαπλότητα σὲ μία δομή, στὴν ὁποία ὑπάρχει ρηχότητα καὶ βάθος τοῦ βιώματος. Καὶ στὸ σημεῖο αὐτὸ τίθεται τὸ ἐρώτημα γιὰ τὸ τὶ εἶναι ἐκεῖνο ποὺ δίνει βάθος στὸ βίωμα.

Χωρὶς νὰ χρησιμοποιοῦν τὴν ἴδια ὁρολογία, βάθος καὶ ρηχότητα στὴν ἐπιτέλεση τοῦ ζεϊμπέκικου ἔχουν διακρίνει κι ἄλλοι ἑρμηνευτές. Γιὰ παράδειγμα, ὁ Διονύσης Χαριτόπουλος μὲ τὸ κείμενό του «Ὁ μοναχικὸς θρῆνος - τὸ ζεϊμπέκικο» εἶναι ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἀναγνωρίζουν στὸ ζεϊμπέκικο βάθος καὶ ρηχότητα ἢ καλύτερα, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Χαριτόπουλος, βάρος καὶ ἐλαφρότητα.

Ὁ Χαριτόπουλος λέει ὅτι τὸ πραγματικὸ ζεϊμπέκικο εἶναι ἡ ἔκφραση τοῦ καημοῦ τοῦ ἀληθινοῦ ἄνδρα, τοῦ μάγκα. Καὶ συμπληρώνει: «Τὸ ζεϊμπέκικο δὲν εἶναι γυναικεῖος χορός. Ἀπαγορεύεται αὐστηρῶς σὲ γυναίκα νὰ ἐκδηλώσει καημοὺς ἐνώπιον τρίτων· εἶναι προσβολὴ γι’ αὐτὸν ποὺ τὴ συνοδεύει». Ἔτσι, σύμφωνα μὲ τὸν Χαριτόπουλο, τὸ βιωματικὸ βάρος τοῦ ζεϊμπέκικου μπορεῖ νὰ τὸ σηκώσει μόνο «ὁ ἀληθινὸς ἄνδρας», ὁ μάγκας. Οἱ γυναῖκες κι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν εἶναι ἀληθινοὶ ἄνδρες δὲν εἶναι ἱκανοί, ὁπότε ὅταν χορεύουν ζεϊμπέκικο εἶναι ἐκφραστὲς μιᾶς καρικαρούτας του (ἐφημερίδα Τὰ Νέα, 14/9/2002).

Ἡ προσέγγιση αὐτὴ τοῦ Χαριτόπουλου, ἀλλὰ καὶ πολλὲς ἄλλες παρόμοιες, ἀποτελοῦν μία ἀντανάκλαση τῆς ἰδεολογίας τοῦ ἀνταγωνιστικοῦ κόσμου τῆς πατριαρχίας. Βεβαίως, ἕνα μεγάλο μέρος τῶν ἐκφάνσεων τοῦ ζεϊμπέκικου ἀποτελεῖ ἔκφραση μιᾶς τέτοιας ἰδεολογίας. Ὡστόσο, ὄχι τὸ σύνολό του. Τὰ χαρακτηριστικά τῆς θρησκευτικῆς καταγωγῆς αὐτοῦ τοῦ χοροῦ ἔχουν ὁδηγήσει ἄλλους ἑρμηνευτές, ὅπως ὁ Γιάννης Τσαρούχης, νὰ δοῦν στὴν ἐπιτέλεση τοῦ χοροῦ τὴ δυνατότητα ἑνὸς βαθύτερου βιώματος, πέρα ἀπὸ τὴ ρηχότητα τοῦ ἀνταγωνισμοῦ.

Ὅταν τὸ 1982 ὁ Γιάννης Τσαρούχης ἔκανε μία ἔκθεση ἔργων ζωγραφικῆς μὲ θέμα τὸ ζεϊμπέκικο, στὸ λεύκωμα τῆς ἔκθεσης ἔγραψε ἕνα σημείωμα, τὸ ὁποῖο ἀργότερα συμπεριέλαβε καὶ στὸ βιβλίο του Ἀγαθόν τὸ ἐξομολογεῖσθαι (Τσαρούχης 1986). Στὸ σημείωμα αὐτὸ ὁ Τσαρούχης μιλάει γιὰ τὸ ζεϊμπέκικο ποὺ εἶδε, ὅταν ἦταν νέος, στὸ κατάστρωμα ἑνὸς πλοίου, καθὼς ταξίδευε τὸ 1934 ἀπὸ τὴ Σμύρνη πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολη. Μὲ τὸ ἴδιο πλοῖο ταξίδευε καὶ μία ὁμάδα ζεϊμπέκων, ἡ ὁποία, ὅταν ἔπεσε ὁ ἥλιος, ἄρχισε στὸ κατάστρωμα τὸ τραγούδι καὶ τὸν χορό.

Ὁ Τσαρούχης στρέφει τὴν προσοχή του στὸ βιωματικὸ περιεχόμενο τῆς ἐπιτέλεσης τοῦ χοροῦ τους. Βλέπει ὅτι ὁ χορὸς ἀποτελεῖ ἐπίδειξη τῆς ἀνδρείας τῶν χορευτῶν. Ὡστόσο, δὲν σταματᾶ ἐκεῖ. Βλέπει μία ἀμφισημία, καθὼς τὴν ἐπίδειξη ἀνδρείας τους τὴ «συνεπλήρωνε περίεργα ἕνα εἶδος ταπεινότητας καὶ ἕνα εἶδος εὐγνωμοσύνης... γιὰ τὸ θαῦμα τῆς ζωῆς» (Τσαρούχης 1986: 268-269).

Χρ. Γιανναράς: Υπάρχει Ελληνισμός χωρίς Μεγάλη Ιδέα;

ΠΗΓΗ: https://youtu.be/R4PEHMxt_eU?si=2_lpvElsfd9pKAL6

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Φώτης Κόντογλου: Θεία κι ασήμαντα πράγματα

«Τις εστίν ο πλούσιος; Ο εν ολίγω αναπαυόμενος»

Εύκολο να το λες. Δύσκολο να το κάνεις. Κι ακόμη δυσκολότερο να το θέλεις και να γυρεύεις εκεί την ευτυχία. «Νυν τα ανήκουστα ηκούσθη»!

Πηγή της ζωής είν’ η αγάπη των ανθρώπων. Κι όχι τα πλούτη και το αφεντηλίκι. Αυτή ήταν η ζωή του Φώτη Κόντογλου.

«Νέα Κοκκινιά- Αρμένικα», μολύβι σε χαρτί, 1939

Του Φώτη Κόντογλου

Από το «Ελληνικόν Ημερολόγιον – Ορίζοντες», 1944. Τόμος Γ’ – Διευθυντής Μάριος Βαϊάγος.

Ανακάλυψα ένα μέρος απόκρυφο που ζούνε άνθρωποι φτυχισμένοι. Βρίσκεται πίσω από τα δέντρα. Από κει πέρα δε φαίνουνται τα μεγάλα και τα ακριβά παλάτια που κάθουνται οι άρχοντες, κείνοι πώ’ χουνε πολλά πλούτη. Τούτοι είναι όλοι φτωχοί κι έρχουνται εδώ κάθε καλοκαίρι για να ξεκουραστούνε, να δούνε κι αυτοί του Θεού την ευλογία. Τα σπίτια τους είναι μικρά, το’ να κοντά στ’ άλλο, σαν τα μελισσοκόφινα που ‘ναι μαζεμένα στ’ απάγκειο, κάτω απ’ το βουνό. Αυτό το σπιτομάζωμα είναι κρυμμένο μέσα στα δέντρα και το χωρίζει απ’ τον άλλον κόσμο ένα ξεροπόταμο, στενό και βαθύ.

Φώτης Κόντογλου. «Γυναίκες της Καππαδοκίας», μολύβι και μελάνι σε χαρτί, 1935.

Φώτης Κόντογλου. «Παναγία Γλυκοφιλούσα», αυγοτέμπερα, φορητή εικόνα βρίσκεται σήμερα στην Αμερική.

Τα σπίτια είναι πολύ παράξενα στο σχέδιο γιατί είναι καμωμένα από τους ίδιους τους νοικοκυραίους.

Χρῆστος Γιανναρᾶς: Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα

Βιβλιοκριτική τοῦ Ἀνδρέα Φαρμάκη [*]

Θυμᾶμαι μιὰ κριτικὴ γιὰ τὸ βιβλίο «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα» τοῦ Χρήστου Γιανναρᾶ -ποῦ τὴν διάβασα; 

Ἔλεγε κάποιος ἐνθουσιασμένος κριτικὸς πὼς τὸ βιβλίο αὐτὸ τοῦ Γιανναρᾶ εἶναι μιὰ βραδυφλεγὴς βόμβα στὰ θεμέλια τῶν ἐκσυγχρονισμένων σημερινῶν ἐπιλογῶν μας -καὶ δὲν μπορεῖ, ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ σκάση (ἦταν πρὸ ἑξαρθρώσεως καὶ μποροῦσες ἀκόμα νὰ μιλᾶς ἔτσι). Διάβασα ἀλλοῦ ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ «πρέπει νὰ ἔχει συμβάλλει στὸ δημόσιο διάλογο τὰ τελευταία χρόνια».
Ὄχι, δὲν συζητᾶνε στοὺς τάφους οἱ νεκροί. Τρῶνε βροῦβες κι αὐτὲς μεταλλαγμένες.
Δὲν ὑπάρχει δημόσιος διάλογος. Καμμία βόμβα δὲν ἔσκασε -καὶ τότε ἔσκασε ὁ πυροκροτητὴς στὰ χέρια τοῦ Γιανναρᾶ. (Αὐτὴ εἶναι ἡ βασικὴ αἰτία τῆς ἀπάνθρωπης ἀπαγοήτευσίς του. Ἐργάστηκε χρόνια πολλὰ καὶ εἰσέπραξε σιωπὴ καὶ χυδαία συκοφαντία. Ἔφτασε νὰ ζητᾶ τὴν ἀναγνώρισι τοῦ…  Πρετεντέρη.

 Δυστυχῶς, ζῶ σὲ μιὰ χώρα ποὺ κανεὶς καὶ τίποτα δὲν μπορεῖ νὰ πείση τὸν Γιανναρὰ γιὰ τὴν σπουδαιότητα -καὶ τὴν ὀμορφιά!- τοῦ ἔργου του. Αὐτὸ -κυρίως αὐτὸ- λέγεται παρακμή.)

(Ὅπως ἔχει πεῖ ὁ ἴδιος -ὅταν πῆρε τὴν ἕδρα στὸ Πάντειο-, διαδήλωσε ἐναντίον του -μὲ πανώ!- ἡ ΚΝΕ. Κι ἔλεγε ἔκπληκτος ὁ Γιανναρᾶς: μὰ δὲν πρόκειται γιὰ ἕναν δημόσιο διάλογο, γιατί τί ἄλλο εἶναι ἕνα Πανεπιστήμιο; Θέλουν νὰ μὲ ἀποκλείσουν; 

Ὕστερα, ἢ πρίν, δὲν θυμᾶμαι, μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, τὸν ἐξεδίωξε ἀπὸ τὸ ΒΗΜΑ ὁ Μαρωνίτης. Ἔγραψε δημοσίως, στὴν ἴδια σελίδα τῆς ἐφημερίδος, πὼς δὲν μπορεῖ αὐτὸς ὁ μέγας, συγκάτοικο τὸν Γιανναρᾶ -ἢ αὐτὸς ἢ ὁ Γιανναρᾶς, νὰ διαλέξουν. Καὶ κράτησαν -φυσικὰ- τὸν Μαρωνίτη. 

“Εt in Arcadia ego”

Θόδωρος Μαραγκός - Σκηνοθέτης 

Τότε που έκανα το Μάθε παιδί μου γράμματα,  πάνω στα βουνά της Αρκαδίας υπήρχε ένας βοσκός, τον οποίον  ακολουθούσε όπου πήγαινε και όπου στεκόταν, ένας Ιταλός!. Ρώτησα γιατί τον ακολουθεί ο Ιταλός  και μου είπαν ότι είναι θαυμαστής του! Και τι είδους θαυμαστής είναι, ρώτησα, απορημένος. Του αρέσουν οι ιστορίες του βοσκού και όταν τον ακούει να τις αφηγείται, δακρύζει! μου είπαν. Η περιέργειά μου και το ενδιαφέρον μου φούντωσε. Επεδίωξα , τους γνώρισα και έπαθα την πλάκα μου..

Ο βοσκός που τον  έλεγαν Γιώργο Πετρίδη ήξερε του κόσμου τις ιστορίες, από την παράδοση, από την μυθολογία, από την ιστορία. Μεγάλες ιστορίες μια και δυο ώρες η κάθε μια. Τις είχε αποστηθίσει και τις έλεγε απ έξω. Είχε κι έναν μοναδικό τρόπο να τις αφηγείται. Ήταν πράγματι συγκλονιστικός

Ο Αλμπέρτο ο Ιταλός ήταν Ελληνολάτρης και ήξερε τα Ελληνικά καλλίτερα από εμένα. Τον ρώτησα πως ανακάλυψε τον Γιώργο Πετρίδη τον βοσκό και μου είπε:

 Τον ξέρεις τον περίφημο πίνακα του Νικολά Πουσσέν, Ο ΒΟΣΚΌΣ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΊΑΣ που είναι στο Λούβρο; Όχι, του είπα. 

Και τότε ο Ιταλός μου είπε την  "δική του Ιστορία"

"Στο σχολείο μας έμαθαν πως, όταν η Ελλάδα υποδουλώθηκε από τους Τούρκους τον 15ο αιώνα, ο Ελληνισμός απελευθέρωνε την Ευρώπη, με την αναγέννησή του, από την ιερά εξέταση και από τα σκοτάδια του μεσαίωνα. Αυτό είχε σαν επακόλουθο να φουντώσει το κίνημα του του ανθρωπισμού και του ρομαντισμού και τη γέννηση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Θ. Ι Ζιάκας, Ελλήνων Πάσχα: μεταξύ δύο Κόσμων

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος «Η Ανάσταση»

Του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα

Το βιβλίο αυτό (Ιλιάδα ο κόσμος μας) διαπιστώνει ότι το σύστημα κοσμοθεωρητικού προσανατολισμού, που προσφέρει το κείμενο της Ιλιάδας για τον κόσμο της Ιωνίας του 8ου π.Χ. αιώνα, παραμένει αξιόπιστο και για τον σύγχρονο δικό μας κόσμο. Το ίδιο διαπιστώνει και για το Ευαγγελικό κείμενο, ένα κείμενο τον 1ου και του 2ου αιώνα μ.Χ., όπως τουλάχιστον το προσέλαβαν οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας.
Αλλά πώς μπορούν οι κόσμοι των κειμένων αυτών να είναι και δικός μας κόσμος; Αυτό είναι το προκλητικό ερώτημα του βιβλίου.
Οι «κόσμοι» των δύο κειμένων είναι κοσμο-εικόνες, αντιλήψεις για τον κόσμο. Όχι ο ίδιος ο κόσμος. Οπότε, ή ο κόσμος είναι δεδομένος και ανεξάρτητος από τα κείμενα, ή είναι δημιούργημά τους.

Με άλλα λόγια: Ή υπάρχει μια στατική, αναλλοίωτη ανθρώπινη «φύση» και τα μεγάλα πολιτισμικά κείμενα μας λένε απλώς «τι είναι και πώς λειτουργεί», ή η εν λόγω «φύση μας» δεν είναι και τόσο «δεδομένη και αναλλοίωτη». Δηλαδή είναι κάτι που διαπλάθεται, με βάση ενυπάρχουσες ίσως δυνατότητες, οι οποίες όμως δεν ενεργοποιούνται από μόνες τους, αυτόματα, αλλά χρειάζονται ειδικές πολιτισμικές επεξεργασίες, κατευθυνόμενες από τη γνώση των δυνατοτήτων αυτών, δηλαδή από κάποια «μεγάλα κείμενα».

Αν υπάρχει ανθρώπινη φύση, που επιδέχεται «καλή αλλοίωση», τότε ο ρόλος των μεγάλων κειμένων εμφανίζεται πράγματι ουσιαστικός: Εφόσον αυτά μας «έφτιαξαν» είναι όντως ο «κόσμος μας». Περιέχουν τα «πρότυπα», τους «ελκυστές», τα «κέντρα έλξης», του κόσμου μας.

Εδώ μεσολαβεί όμως ένα δεύτερο παράδοξο: Πώς μπορεί το ιλιαδικό κείμενο να είναι «ο κόσμος μας» και το ευαγγελικό κείμενο να είναι επίσης «ο κόσμος μας», αφού τα πρότυπά τους είναι εντελώς διαφορετικά και εν πολλοίς ασυμβίβαστα; Αν ο κόσμος μας είναι «και των δύο», τότε πρέπει να βρισκόμαστε κάπου «ανάμεσα», σαν σε κάποιου είδους ελλειπτική τροχιά γύρω από δύο εστιακά κέντρα. Θα πρέπει να μιλάμε τότε για μια «ένταξη» στους διαφορετικούς κόσμους τους και συνάμα για «απόκλιση» απ’ αυτούς.

Μ’ αυτή την ελλειπτική έννοια -και με τα δύο νοήματα του όρου- η Ιλιάδα είναι όντως ο κόσμος μας. Θα διευκρινίσω την ιδιότυπη αυτή ιδέα του βιβλίου με δύο παραδείγματα, το ένα χριστιανικό και το άλλο ομηρικό.

α. Χριστιανικό παράδειγμα: «Χριστός ανέστη και χρόνια πολλά!»
Μια φορά (πρόκειται για αληθινή ιστορία) επιστρέφοντας από τη λειτουργία της Αναστάσεως, ο «προοδευτικός» (τότε) Τάσιος (Αναστάσιος), εύχεται στον πατέρα του «χρόνια πολλά».

– «Τον κακό σου τον καιρό», του αποκρίνεται ο γέρος!

Πέρασαν «χρόνια πολλά», για να κατανοήσει ο Τάσιος το νόημα της απάντησης: Εφόσον ο Χριστός αναστήθηκε, είναι φανερό ότι ο θάνατος πατήθηκε, ότι το κράτος του καταλύθηκε. Το να ζητάμε το λίγο, όταν έχουμε το παν, είναι τουλάχιστον ηλιθιότητα. Τον κακό μας τον καιρό λοιπόν.

ΑΝΤΩΝΗΣ Ή ΑΔΩΝΙΣ ; Ι Έθιμα των ημερών στην Αγία Παρασκευή Λέσβου

της Μάγδας Αναγνωστή

Μέχρι τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, στην Αγία Παρασκευή, οι γυναίκες ασκούσαν ένα ιδιόρρυθμο έθιμο. Μπαίνοντας η Μεγάλη Σαρακοστή φυτεύαν σε γλάστρες σπόρους από το φυτό γόγγολη (Agrostemma githago) που στη διάλεκτο λέγεται «κουκουρόβλους», ένα ζιζάνιο των σιτηρών με μαλακούς αναρριχώμενους βλαστούς. Τις γλάστρες αυτές τοποθετούσαν σε σκοτεινό χώρο (κατώγι), ανάποδα ώστε να εξαναγκάσουν το φυτό να αντιστρέψει τη φορά του, και τις πότιζαν με χλιαρό νερό για να επιταχύνουν τη βλάστηση. Λόγω της έλλειψης χλωροφύλλης οι βλαστοί ήταν κατάλευκοι και, όταν ξανατοποθετούσαν σωστά τις γλάστρες, κρέμονταν εντυπωσιακά. Με τις ωραιότερες στόλιζαν τον επιτάφιο, και βέβαια ο συναγωνισμός ανάμεσα στις νοικοκυρές ήταν τεράστιος.

Τι παράξενο! Τους ίδιους αυτούς κρεμαστούς κήπους συναντάμε στα πανάρχαια χρόνια με την ονομασία «κήποι του Αδώνιδος» ως μέρος των λατρευτικών του Άδωνι, κατά τις γιορτές προς τιμήν του, που λάβαιναν χώραν (για φαντάσου!) κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, με την ονομασία Αδώνια.

Ο Άδωνις, ο ωραιότερος νέος που είδε ποτέ ο Κόσμος, αγαπήθηκε τόσο από την Αφροδίτη όσο και από την Περσεφόνη, και χρειάστηκε η παρέμβαση του Δία για να βρεθεί λύση στη διεκδίκηση: 6 μήνες τον χρόνο παραμονή στον Άδη με την Περσεφόνη και 6 μήνες στη γη με την Αφροδίτη. Φυσικά η γη πενθούσε όταν έφευγε ο Άδωνις (φθινόπωρο – χειμώνας) και γιόρταζε όταν επέστρεφε (άνοιξη – καλοκαίρι). Για την επιστροφή του Άδωνι γιορτάζονταν τα Αδώνια που ξεκινούσαν πένθιμα με ένα είδος κηδείας, περιφοράς ομοιωμάτων του Άδωνι με πένθιμους θρηνητικούς ύμνους, και ολοκληρώνονταν θριαμβικά με την επιστροφή – Ανάστασή του με χορούς και αφθονία τροφής. Τα ομοιώματα δε του Άδωνι κατέληγαν είτε στη θάλασσα, είτε σε κάποια πηγή, ή ποταμό, πάντως σε νερό. Μια σημαντική λεπτομέρεια: τα Αδώνια ήταν αποκλειστικά γυναικεία γιορτή.

Μύθοι και ιστορίες γύρω από τη γέννησή του, τους έρωτές του με την Αφροδίτη και τη σύντομη ζωή του υπάρχουν άφθονοι, με διάφορες παραλλαγές. Θα άξιζε ίσως να αναφερθούμε κάποια στιγμή σ' αυτούς. Για την ώρα θα σταθούμε μόνο στον θάνατό του που συνέβη σε κυνήγι ενός μεγάλου κάπρου (αρσενικό αγριογούρουνο), σταλμένου από τον Άρη που τον τύφλωσε η ζήλια, αφού, ως γνωστόν υπήρξε ο μόνιμος εραστής της Αφροδίτης. Από το αίμα του Άδωνι βάφτηκαν κόκκινα τα τριαντάφυλλα, που μέχρι τότε ήταν μόνο λευκά. Από τα δάκρυα της Αφροδίτης πάλι φύτρωσαν οι ανεμώνες (Anemone coronaria) και από το αίμα της που στάλαξε, καθώς ξετρελαμένη γύρευε τον Άδωνι και τρυπήθηκε από ένα αγκάθι, φύτρωσαν οι παπαρούνες (Papaver rhoeas). Κοντά σ' αυτά θα πρέπει να βάλλουμε και το φυτό Μύρρα ή Σμύρνα (Commiphora myrrha), στο οποίο μεταμορφώθηκε η μητέρα του Άδωνι, προϊόν του οποίου είναι μια ρητίνη που αποδίδει ένα πανάκριβο άρωμα. Πρόκειται για τα σμύρνα που προσέφεραν στον νεογέννητο Ιησού οι Μάγοι μαζί με λιβάνι και χρυσό. Πολλά λοιπόν ανοιξιάτικα φυτά συνδέονται με τους μύθους του Αδώνιου κύκλου. Είναι απολύτως φυσικό, καθώς στον Άδωνι φαίνεται να προσωποποιούνται όλες οι ζωοποιές και αναζωογοννητικές δυνάμεις της φύσης και ο ίδιος καταλήγει μια ακόμη (όπως για παράδειγμα ο Διόνυσος), θνήσκουσα και αναγεννώμενη θεότητα, ακολουθώντας τον ετήσιο κύκλο της ζωής. Άλλωστε, καθώς φανερώνει και το με αριθμό 62 fragmento της Σαπφούς (περίπου 630 – 570 π.Χ.) «κατθνάσκει, Κυθέρη ̓, ἄβρος Ἄδωνις· τί κε θεῖμεν; καττύπτεσθε, κόραι, καὶ κατερείκεσθε χίτωνας» (πεθαίνει Αφροδίτη ο αβρός Άδωνις, γιατί καθόμαστε; στηθοκοπηθείτε κορίτσια και ξεσκίστε τα φορέματά σας), τα Αδώνια τελλούνταν ήδη στη Λέσβο από τον 7ο προχριστιανικό αιώνα, και τα μοιρολόγια για τον αδικοχαμένο νέο ήταν μέρος του τελλετουργικού.

Γιάννης Τσαρούχης

Απόσπασμα από Δημήτρης Γιαννάτος fb

» Το 1937 επιστρέφω στην Ελλάδα. Ο ελληνικός ήλιος, η παντοτινή μου αγάπη για τις ρεκλάμες του Καραγκιόζη, για τον Θεόφιλο, για την αγνότητα της μεσογειακής ζωγραφικής, με οδηγούν σε μια ζωγραφική σαν του Ματίς, ενώ θέλω να κάνω Κουρμπέ. » (…)

«Είναι φυσικό να θέλω να κάνω ελληνικό ό,τι μ’αρέσει στην Αναγέννηση. Αλλά ποτέ δεν θέλησα να γίνω Ιταλός. Τελικά, θέλω να αισθανθώ τη μεγάλη χαρά να κάνω εγώ ο ίδιος έργα τέλεια, σχεδόν, αχειροποίητα, όπως οι χρωμολιθογραφίες που θαύμαζα στις ταβέρνες και στις λατέρνες, ξεκινώντας από πρόσωπα υπαρκτά και σύγχρονα που με συγκινούν. Ο γραφισμός του Καραγκιόζη και της Κεραμικής, είναι κάτι το έμφυτο στη μεσογειακή ράτσα και το αγαλματώδες και φωτοσκιασμένο είναι η μεγάλη και επίσημη παράδοσή μας, από την αρχαιότητα ως τις εικόνες. Μου έρχεται να πω : Καλότυχοι όσοι είναι διχασμένοι...» (…)

«Τώρα που σκέφτομαι το τι έκανα εδώ και τόσα χρόνια, νομίζω ότι ακολούθησα αρχικώς κι εγώ την διεθνή αστική τάση ή μανία, θα έλεγα, ν’αλλοτριώσω καθετί που δεν είναι αστικό. Να μην αφήσω τίποτα που δεν είναι «δικό μας», που να μή διευθύνεται από την αχόρταγη αστική τάξη. Αργότερα όμως κατάλαβα πως ο ελληνικός λαός δεν ήταν μια αποθήκη μοτίβων αλλά η αυθεντική αριστοκρατία στην Ελλάδα, πεσμένη στην σκλαβιά και την περιφρόνηση.» (…).

«Πολύ πριν απ΄εκείνη την εποχή είχα καταλάβει πως δεν υπήρχαν μόνο δύο ζωγραφικές αλλά και δύο κόσμοι. Υπήρχαν δύο μουσικές, δύο τρόποι να ντύνονται οι άνθρωποι, δύο τρόποι να χορεύουν και να τραγουδούν, δύο τρόποι να φέρονται. Υπήρχε η Δύση και η Ανατολή. Η αστική τάξη είχε φέρει αυτό που ονομάζουμε «ευρωπαϊκό πολιτισμό» και ο φτωχός κόσμος, ο λαός, διατηρούσε όσο μπορούσε τις παλιές του συνήθειες. Πόσο ωραία πράγματα με περιτριγυρίζανε, φερμένα από τη Γαλλία, από τη μυθώδη πόλη που λεγόταν Παρίσι. Αλλά και πόσα μυστηριώδη πράγματα μ’αγγίζανε από το λαό, που είχε κρατήσει τα παλιά. Κάθε τόσο συγκλονιζόμουν από την ομορφιά του λαού, σαν από μια σουβλιά ή νυγμό…Εξαθλιωμένοι και περιφρονημένοι οι άνθρωποι του λαού είχαν μια αριστοκρατικότητα που δεν μπορούσες να συναντήσεις στον χυδαίο αστικό κόσμο, αλλά ούτε σε αυτούς που απομιμούνταν ευρωπαϊκούς καλούς τρόπους για να ξεχωρίσουν και από τους αστούς και από το λαό«.(…)

ΚΑΜΠΥΛΗ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ

(Μνήμη Περικλή Γιαννόπουλου, μνήμη 8ης Απριλίου 1910)

Του Κώστα Χατζηαντωνίου

Στις αρχές του εικοστού αιώνα ο Περικλής Γιαννόπουλος καλούσε τους Έλληνες να ανεβούν στην Ακρόπολη για να αντιληφθούν, παρατηρώντας το αττικό τοπίο τριγύρω, την σαφήνεια, την δύναμη του φωτός, την διαφάνεια του αέρα, την διαυγέστατη ελληνική γραμμή. 

« Ἡ φυσικὴ αὐτή, διαυγεστάτη Γραφὴ τῆς Γραμμῆς -έγραφε-, δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ εἶναι ἡ θεμελιώδης ἰδέα, ἡ θεμελιώδης βάσις, ἡ ἀναπότρεπτος Ἀνάγκη, πρὸς τὴν ὁποίαν θέλουσαι καὶ μὴ θέλουσαι θὰ συμμορφωθοῦν αἱ Τέχναι ὅλαι (...) Πουθενὰ μαυρίλα, πουθενὰ θηριωδία, πουθενὰ πάλη, πουθενὰ μῖσος, πουθενὰ κτηνωδία, πουθενὰ ὀξύτης, πουθενὰ χολή, πουθενὰ ἀπαισιοδοξία, πουθενὰ τεραστιότης, πουθενὰ ὄγκος, πουθενὰ κόμπος, πουθενὰ βάρος, πουθενὰ πλῆθος, πουθενὰ ἀνάμιξις, πουθενὰ σύγχυσις, πουθενὰ θεομανία, πουθενὰ βαρυσοφία, πουθενὰ ἀπελπισία, πουθενὰ βαρυθυμία, πουθενὰ καρηβαρία, πουθενὰ συλλογισμός.

Παντοῦ φῶς, παντοῦ ἡμέρα, παντοῦ τερπνότης, παντοῦ ὀλιγότης, ἄνεσις, ἀραιότης· παντοῦ εὐταξία, συμμετρία, εὐρυθμία· παντοῦ εὐγραμμία, εὐστροφία Ὀδυσσέως, λιγυρότης παλληκαριοῦ· παντοῦ ἡμερότης, χάρις, ἱλαρότης· παντοῦ παίγνιον ἑλληνικῆς σοφίας, διάθεσις γελαστική, εἰρωνεία Σωκρατική· παντοῦ φιλανθρωπία, συμπάθεια, ἀγάπη· παντοῦ ἵμερος, πόθος ᾄσματος, φιλήματος· παντοῦ πόθος ὕλης, ὕλης, ὕλης· παντοῦ ἡδονὴ Διονύσου, πόθος φωτομέθης, δίψα ὡραιότητος, λίκνισμα μακαριότητος· παντοῦ πέρασμα ἀέρος θουρίου, ἀέρος ὁρμῆς, ἀέρος ἀλκιμότητος, σφριγηλότητος καὶ παντοῦ μαζὺ πέρασμα ἀέρος μελαγχολίας καλλονῆς, λύπης καλλονῆς, θρήνου θνήσκοντος Ἀδώνιδος.