Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 31 Ιουλίου 2020

Ενσώματη Συνείδηση

0
60
Στον αδερφό μου Δημήτρη
H συνείδηση δεν προέρχεται αποκλειστικά από τον εγκέφαλο: Όλο το σώμα συμμετέχει στην σχηματοποίηση του εαυτού μας.
Ηλεκτρικά σήματα από την καρδιά και άλλα όργανα  επηρεάζουν την πρόσληψη του κόσμου, τις αποφάσεις, την αίσθηση του εαυτού και την συνείδηση.
Η δημιουργία της συνείδησης αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα ανοικτά  προβλήματα της επιστήμης γενικώς –και όχι απλά της ιατρικής. Στην επετειακή έκδοση για το ξεκίνημα της νέα χιλιετίας το γνωστό περιοδικό New Scientist (αλλά και άλλα περιοδικά όπως πχ το Nature) συμπεριέλαβε το πρόβλημα της συνείδησης στις 10 μεγαλύτερες επιστημονικές προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Με απλά λόγια το πρόβλημα περιγράφεται ως εξής: Γνωρίζουμε από τα μέχρι στιγμής επιστημονικά δεδομένα ότι η συνήθης-βαρυονική- ύλη αποτελείται από 12 στοιχειώδη σωμάτια που δρουν ως «δομικοί λίθοι»: 6 κουάρκ (up, down, charm, strange, top & bottom) και 6 λεπτόνια (ηλεκτρόνιο, μιόνιο, ταυ, ηλεκτρονικό νετρίνο, μιονικό νετρίνο και ταυ νετρίνο). Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της επιστήμης η γνώση ότι αυτό που διαφοροποιεί τα αντικείμενα γύρω μας είναι ο διαφορετικός τρόπος που οργανώνονται αυτοί οι 12 δομικοί λίθοι. Ποιος (ή ποιοι) είναι ο τρόπος (οι τρόποι) που οργανώνονται αυτοί οι «άψυχοι» από μόνοι τους δομικοί λίθοι ώστε ο άνθρωπος να έχει συνείδηση, δηλαδή αίσθηση του εαυτού του ενώ πχ ένα ξύλινο τραπέζι όχι;
[Σημείωση: Για να συμπληρωθεί η κρατούσα λίστα των στοιχειωδών (δηλαδή που δεν αποτελούνται από απλούστερα) σωματιδίων του λεγόμενου στάνταρ μοντέλου αναφέρουμε τα φωτόνια που είναι οι φορείς των ηλεκτρομαγνητικών δυνάμεων-ηλεκτρικών σημάτων, τα μποζόνια W & Z που είναι οι φορείς των ασθενών πυρηνικών δυνάμεων, τα γκλουόνια που είναι οι φορείς των ισχυρών πυρηνικών δυνάμεων, τα βαρυτόνια (υποθετικά σωμάτια, φορείς της βαρυτικής δύναμης) και φυσικά ο βασιλιάς, το μποζόνιο Χιγκς που δίδει μάζα σε όλα τα υπόλοιπα, σύνολο 18 (για να είμαστε απόλυτα ακριβείς πρέπει να συμπεριλάβουμε και την αντιύλη, δηλαδή και τα αντισωμάτια των παραπάνω).

Πέμπτη 28 Ιουνίου 2018

«Πώς εξοντώνεται ένας λαός»: Ένα κείμενο του Αριστοτέλη τόσο επίκαιρο

Δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά που ο Αριστοτέλης έγραψε τα «Πολιτικά» αποδείχθηκε όχι μόνο επίκαιρος και σοφός αλλά φάνηκε να ήξερε τον σχεδιασμό όσων ήθελαν να εξοντώσουν το λαό ο οποίος είναι ο ίδιος από τότε μέχρι σήμερα.


Αλλά και ο Πλάτωνας είχε σκιαγραφήσει πλήρως το αποτέλεσμα όσων ήταν άβουλοι και αμέτοχοι στα κοινά με αποτέλεσμα να φέρνουν πάνω από τα κεφάλια τους επικίνδυνους και καταστροφικούς κυβερνήτες. Το ίδιο όμως φαίνεται να συμβαίνει μέχρι και σήμερα.

Διαβάστε στο παρακάτω απόσπασμα την σημασία των λόγων τους:


Επιδίωξη της τυραννίας είναι να πτωχεύσουν οι πολίτες, αφενός για να συντηρείται με τα χρήματά τους η φρουρά του καθεστώτος και αφ' ετέρου για να είναι απασχολημένοι οι πολίτες και να μην τους μένει χρόνος για επιβουλές.


Σε αυτό το αποτέλεσμα αποβλέπει τόσο η επιβολή μεγάλων φόρων, η απορρόφηση των περιουσιών των πολιτών, όσο και η κατασκευή μεγάλων έργων που εξαντλούν τα δημόσια οικονομικά.

– ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Αλλά και ο Πλάτωνας είχε γράψει για τον λαό:


Κάθε λαός είναι άξιος των ανθρώπων που τον κυβερνούν. Κανείς δεν είναι πιο υποδουλωμένος από εκείνους που εσφαλμένα πιστεύουν πως είναι ελεύθεροι. Όσοι αδιαφορούν για τα κοινά είναι καταδικασμένοι να εξουσιάζονται πάντα από ανθρώπους κατώτερούς τους


– Πλάτωνας 427-347 π.Χ.

Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2014

Σκεπτόμαστε έξω από το κεφάλι μας


Thomas Lepeltier

«Πού βρίσκονται οι σκέψεις μας και οι νοητικές δραστηριότητες μας; Μέσα στο κεφάλι μας, και πιο συγκεκριμένα στον εγκέφαλό μας, απαντούν οι οπαδοί των γνωσιακών (cognitive) επιστημών. Πιστεύοντας ακράδαντα σε αυτή την ιδέα κι έχοντας γι’ αέρα στα πανιά τους τις μεγάλες προόδους που έχουν συντελεστεί πρόσφατα στις γνώσεις μας για τον εγκέφαλο, οι άνθρωποι αυτοί είναι πλέον βέβαιοι ότι σε κάποιο όχι και τόσο μακρυνό μέλλον θα φτάσουν να καταλάβουν πλήρως πώς παράγεται η σκέψη. Γιατί αν η σκέψη “εκκρίνεται” από τον εγκέφαλο όπως η χολή από το συκώτι, τότε αρκεί πράγματι να εξετάσουμε εξονυχιστικά αυτή την εγκεφαλική ύλη για να καταλάβουμε τη γένεση και τη λειτουργία της νοητικής δραστηριότητας. Το σκέπτεσθαι, το πιστεύειν, το δοκείν, το βούλεσθαι … όλα αυτά είναι φαινόμενα που σύντομα θα εξηγηθούν με όρους φυσικής και χημείας.

Ασφαλώς δεν είναι η πρώτη φορά που αναγγέλλεται η δυνατότητα μιας τέτοιας φυσικοποίησης του πνεύματος. Η ιδέα αυτή είναι πολύ συνηθισμένη στους κύκλους των υλιστών από πολύ παλιά. Ωστόσο, απ’ ό,τι ισχυρίζονται οι πρωταγωνιστές τους, οι προσπάθειες που έχουν γίνει σήμερα προς αυτή την κατεύθυνση πρόκειται από στιγμή σε στιγμή να ευοδωθούν.

Μόνο που … υπάρχει η περίπτωση να περιμένουμε λιγάκι ακόμα. Ή μάλλον όχι λιγάκι, αλλά πάρα πολύ. Κι αυτό, όχι επειδή υπάρχει περίπτωση οι γνωσιακοί να έρθουν αντιμέτωποι με τεχνικά προβλήματα που δεν έχουν ακόμα υποψιαστεί (πράγμα που διόλου δεν αποκλείεται), αλλά πολύ απλά επειδή το αντικείμενο της μελέτης τους, το ανθρώπινο πνεύμα, μάλλον δεν είναι εκεί που το ψάχνουν!

Ι. Π. Ζώης: Περί συνείδησης


Ιωάννης Π. Ζώης


Υπάρχουν πολλά δύσκολα προβλήματα στον χώρο της Ιατρικής επιστήμης αλλά μόνο ένα από αυτά αποκαλείται "το δύσκολο πρόβλημα". Και αυτό είναι το πρόβλημα της συνείδησης - πώς ένα περίπου κιλό νευρικών κυττάρων δημιουργεί στον άνθρωπο το «άραφο» καλειδοσκόπιο τωναισθήσεων, τις σκέψεις, την συνείδηση του εαυτού του, την αίσθηση του χώρου και του χρόνου, της γύρω πραγματικότητας, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα που καταλαμβάνουν τον άνθρωπο τηνκάθε στιγμή της ζωής του.

Το δυσεπίλυτο αυτό πρόβλημα οδήγησε το 1989 στην διαβόητη παρατήρηση του Βρετανού ψυχολόγου Stuart Sutherland: "Η συνείδηση είναι ένα συναρπαστικό, αλλά φευγαλέο φαινόμενο ...Τίποτα που να αξίζει να διαβαστεί δεν έχει γραφτεί ακόμη για αυτή."

Το δύσκολο αυτό πρόβλημα παραμένει άλυτο. Ωστόσο, οι νευροεπιστήμονες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην κατανόηση της συνείδησης: από τους λόγους που υπάρχει μέχρι τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν δεν λειτουργεί σωστά.

Είναι η συνείδηση ακόμα συναρπαστική; Ναι. Ασύλληπτη; Απολύτως. Αλλά η παρατήρηση του Sutherland μάλλον δεν ισχύει πλέον.

Όσοι έχουν εμπειρία κάποιου γνωστού προσώπου που υπέστη εγκεφαλικό θα έχουν δει πως ένας δυνατός και με αυτοπεποίθηση άνθρωπος μετατρέπεται σε ένα άτομο με σύγχυση και παιδική συμπεριφορά. Πέρα από το θέμα της πιθανής ανάρρωσης δεν μπορεί κανείς να αποφύγει τα βαθειά ερωτήματα που εγείρονται.

Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου 2013

Το αίνιγμα της συνείδησης

Το αίνιγμα της συνείδησης απασχολεί τους ανθρώπους από την αρχαιότητα. Μια οριστική και πειστική απάντηση για το τι ακριβώς είναι η συνείδηση δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα. Πριν από 2.500 χρόνια, ο μεγάλος φιλόσοφος Δημόκριτος είχε ασχοληθεί με τη σχέση ανάμεσα στις αισθητηριακές εντυπώσεις και τον τρόπο που το λογικό μας τις αντιλαμβάνεται.

Αργότερα ο επίσκοπος Αυγουστίνος διατύπωσε γύρω στο έτος 400 μ.X. τον εξής προβληματισμό: «Όταν ένα υλικό πράγμα ιδωθεί με τα μάτια του νου, δεν είναι πια υλικό πράγμα αλλά ένα καθρέφτισμα αυτού του πράγματος, και η μονάδα που αντιλαμβάνεται αυτό το καθρέφτισμα στο νου δεν είναι ούτε υλικό σώμα ούτε το καθρέφτισμα του φυσικού αντικειμένου». Αυτή η διάκριση ανάμεσα σε ένα υλικό σώμα, που μπορεί να αντιλαμβάνεται τον περιβάλλοντα κόσμο, και έναν άυλο νου – ή μια άυλη ψυχή – που μπορεί να έχει συνειδητή επίγνωση του κόσμου ονομάζεται στη φιλοσοφία δυϊσμός. Πρόκειται, με δυο λόγια, για ένα διαχωρισμό ανάμεσα στο κόσμο των αισθήσεων και τον κόσμο της συνείδησης, ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή/ νου ως δύο εντελώς διαφορετικών ουσιών.

Καρτέσιος: H ψυχή εδρεύει στην επίφυση

0 Γάλλος φιλόσοφος και μαθηματικός Καρτέσιος (Rene Descartes) ανέπτυξε περισσότερο αυτή την άποψη για τη συνείδηση στο έργο του “Στοχασμοί περί της Πρώτης Φιλοσοφίας” (Meditationes de prima philosophia) το 1641. Περιγράφει την ψυχή σαν «άυλο, σκεπτόμενο πράγμα», που αποτελεί την ουσία του ανθρώπου και εμπεριέχει όλες τις σκέψεις, ελπίδες και αμφιβολίες του, καθώς και την πίστη του. Κατά τον Καρτέσιο, σώμα και ψυχή βρίσκονται σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους, η ψυχή όμως μπορεί να υπάρξει και ανεξάρτητα από το σώμα.

O Καρτέσιος προσπάθησε να εντοπίσει πού εδρεύει η ψυχή και την τοποθέτησε στον εγκέφαλο, σε αντίθεση με άλλους φιλοσόφους, που υποστήριζαν ότι η ψυχή αιωρείται ελεύθερα ή βρίσκεται παντού. O Καρτέσιος γνώριζε ότι η δομή του εγκεφάλου είναι συμμετρική, ότι δηλαδή οι περισσότερες δομές είναι διπλές και βρίσκονται και στα δύο ημισφαίρια. Επειδή η ψυχή αποτελεί την ουσία του ανθρώπου, δεν μπορεί παρά να έχουμε μόνο μία, συλλογίστηκε ο Καρτέσιος· γι’ αυτό και θα πρέπει να εδρεύει σε μια δομή του εγκεφάλου που είναι μοναδική. Υπέθεσε λοιπόν ότι η ψυχή βρίσκεται στην επίφυση, μια δομή του μεσεγκεφάλου. Σήμερα ξέρουμε ότι η επίφυση είναι υπεύθυνη για την παραγωγή της ορμόνης σεροτονίνη, η οποία ελέγχει τον ημερονύκτιο βιορυθμό μας. Υπάρχουν και σήμερα θεωρίες που υποστηρίζουν ότι ο αδένας αυτός παίζει σημαντικό ρόλο στη συνείδηση μας – κάτι που, ωστόσο, δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά.

O Θεός σύνδεσμος σώματος-ψυχής

Από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τον Καρτέσιο και τον καρτεσιανό δυϊσμό ήταν ότι έπρεπε να εξηγήσει πώς η άυλη ψυχή μπορούσε να ενσωματωθεί στο υλικό τμήμα της επίφυσης και κατά συνέπεια στο σώμα, αφού σώμα και ψυχή αποτελούνταν από δύο τελείως διαφορετικές ουσίες. O Γάλλος φιλόσοφος δε βρήκε ικανοποιητική απάντηση, οπαδοί του όμως υποστήριξαν ότι μόνο ο Θεός μπορούσε να είναι ο σύνδεσμος μεταξύ σώματος και ψυχής.

Οι υποστηρικτές του δυϊσμού δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να εξηγήσουν με σαφήνεια τη σχέση ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή.

Στο άλλο στρατόπεδο βρίσκεται ο υλισμός, το φιλοσοφικό σύστημα που διδάσκει ότι η ψυχή που έχει συνείδηση και ο υλικός εγκέφαλος είναι το ίδιο και το αυτό και ότι ο άνθρωπος δε διαθέτει κάτι άυλο. Η νόηση είναι λειτουργία της ύλης, η συνείδηση είναι απόρροια των διεργασιών του εγκεφάλου – επομένως παύει να υπάρχει αμέσως μόλις πάψει να λειτουργεί ο εγκέφαλος . Σε ορισμένες υλιστικές θεωρίες, κεντρικό ρόλο παίζει ο όρος “νευρωνικό αντίστοιχο”: Για κάθε επιμέρους λειτουργία της συνείδησης υπάρχει μια νευρωνική δραστηριότητα που μπορεί να την εξηγήσει. Οι περισσότεροι νευροφυσιολόγοι υιοθετούν την άποψη ότι η συνείδηση και όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα προέρχονται από βιοχημικές αντιδράσεις στον εγκέφαλο.

Τετάρτη 28 Αυγούστου 2013

Χαρτογραφώντας τη Συνείδηση του Α. Φωκά



Πού κρύβεται η συνείδηση; Έχουν οι φάλαινες πιο ανεπτυγμένη συνείδηση από τους ανθρώπους; Είναι η γλώσσα απαραίτητη για τα μαθηματικά; Φταίνε τα μαθηματικά για το άγχος της αιωνιότητας; Τι είναι η μεταβίβαση της «βιολογικής μνήμης». Σ' αυτά και σε άλλα ερωτήματα δίνουν απαντήσεις οι τελευταίες έρευνες για τη λειτουργία του εγκεφάλου.


«Η ανάπτυξη της συνείδησης εξαρτάται από την ανάπτυξη των νευρώνων» δήλωσε ο πολυβραβευμένος πανεπιστήμων Αθ. Φωκάς κατά τη διάλεξή του στη δημόσια συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών Την Τρίτη 23 Οκτωβρίου, άρχισε την ομιλία με θέμα «Μαθηματικά, ιατρικές απεικονίσεις και η αναζήτηση της συνείδησης».
Σε αυτή την εντυπωσιακή επεξεργασία μαγνητογραφήματος φαίνεται η δράση των νευροδιαβιβαστών στις συνάψεις Τα εντυπωσιακά επιτεύγματα των επιστημονικών ανακαλύψεων στηρίζονται στην αντίληψη, στη φαντασία, στη διαίσθηση, στην ενόραση, στη γλώσσα, στην ύπαρξη πολύπλοκων μαθηματικών δομών. Από την άλλη μεριά, αυτές οι έννοιες αποτελούν στοιχεία αυτού που ονομάζουμε συνείδηση, για την οποία δεν υπάρχει ως σήμερα ολοκληρωμένη επιστημονική θεωρία. Υπάρχει έμφυτη γνώση, όπως πίστευε ο Πλάτωνας, ή ο εγκέφαλος είναι ένα λευκό πινάκιο το οποίο γεμίζει μόνο ως αποτέλεσμα εμπειριών, όπως πίστευε ο Αριστοτέλης; Στην εποχή μας εκπληκτικές ανακαλύψεις στη νευροφυσιολογία, στη μοριακή βιολογία και σε απεικονιστικές τεχνικές έχουν επιτέλους δημιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο για τη διαλεύκανση αυτών των ερωτημάτων και την επιστημονική προσέγγιση της συνείδησης.