Γερμανική αποικιοκρατία: Από το Βερολίνο ως τις γενοκτονίες της ΑφρικήςΔιαβάζεται σε 5'

Αφίσα για την έκθεση "Γερμανικός αποικιοκρατισμός" που έλαβε χώρα στο Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο στο Βερολίνο, τον Ιανουάριο 2017 Markus Schreiber/AP Photo

Αφρική, Ωκεανία, Ασία: η σύντομη αλλά αιματηρή παρουσία της Γερμανίας

.EΛΕΝΗ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ

Η Γερμανική αποικιοκρατία (1884–1919) υπήρξε σύντομη αλλά αιματηρή: γενοκτονίες, καταναγκαστικά έργα, βίαιη καταστολή εξεγέρσεων. Ήταν η όψιμη είσοδος μιας νεοσύστατης αυτοκρατορίας στον αποικιακό ανταγωνισμό, με στόχο το κύρος και την οικονομική εκμετάλλευση. Στο πλαίσιο του “Scramble for Africa“*, η Γερμανία διεκδίκησε μια “θέση στον ήλιο”, βυθίζοντας λαούς της Αφρικής, της Ωκεανίας και της Ασίας στη γενοκτονία, την καταναγκαστική εργασία και την εκμετάλλευση.

Μπορεί η αποικιοκρατία να εμφανίστηκε τον 15ο αιώνα με τις “μεγάλες ανακαλύψεις” όμως η ιμπεριαλιστική αποικιοκρατία ξεκίνησε τον 19ο αιώνα. Συνδεόταν με την ανάπτυξη της βιομηχανίας και τα μονοπώλια των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και τις ανάγκες του κεφαλαίου να βρουν νέες αγορές, πρώτες ύλες και περιοχές για νέες επενδύσεις. Σε αυτό το σκηνικό, η Γερμανία, ενωμένη μόλις το 1871, μπήκε καθυστερημένα στον αποικιακό ανταγωνισμό.

Η γερμανική αποικιοκρατία (Deutscher Kolonialismus) αναφέρεται στην περίοδο από το 1884 έως το 1919, όταν η Γερμανική Αυτοκρατορία απέκτησε και διοικούσε αποικίες στην Αφρική, την Ωκεανία και την Ασία. Ήταν σχετικά σύντομη σε σχέση με τις βρετανικές και γαλλικές αυτοκρατορίες, αλλά χαρακτηρίστηκε από έντονη βία, εκμετάλλευση και – σε ορισμένες περιπτώσεις – γενοκτονία.

Γενοκτονία και δημοκρατία

Σταύρος Ζουμπουλάκης 

Καθημερινή 14.09.2025 

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την τερατωδία του εβραϊκού Ολοκαυτώματος, το 1948 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε τη «Σύμβαση για την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας». Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Σύμβασης αυτής ως γενοκτονία ορίζονται συγκεκριμένες πράξεις, που γίνονται «με την πρόθεση ολικής ή μερικής καταστροφής μιας εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας ως τέτοιας».

 Οι εν λόγω πράξεις είναι οι εξής: 

 α. φόνος μελών της ομάδας,

 β. σοβαρή βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητας των μελών της ομάδας,

 γ. εκ προθέσεως υποβολή της ομάδας σε συνθήκες διαβίωσης που μπορούν να επιφέρουν την πλήρη ή μερική σωματική καταστροφή της,

 δ. μέτρα που αποβλέπουν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων στους κόλπους της ομάδας, 

 

 ε. Αναγκαστική μεταφορά παιδιών μιας ομάδας σε άλλη ομάδα.

 Επομένως, για να στοιχειοθετείται το έγκλημα της γενοκτονίας πρέπει οι ως άνω πράξεις να τελούνται με πρόθεση γενοκτονική. Το Ισραήλ τις πράξεις αυτές, εκτός από την πέμπτη, τις έχει τελέσει όλες.

 Συντρέχει όμως και γενοκτονική πρόθεση ή μήπως πρόκειται για εγκλήματα που μοιραία γίνονται σε κάθε πόλεμο; Διαβάζοντας τις δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών του Ισραήλ, δεν νομίζω ότι μπορούμε να αρνηθούμε τη γενοκτονική πρόθεση. Ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Αμυνας Ισραέλ Κατζ, στις 19 Μαρτίου 2025, έστειλε στους κατοίκους της Γάζας το εξής μήνυμα: 

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΤΟΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

Του Τάκη Μοσκώφ 

Σχετικά με το όχι και τόσο νέο αφήγημα - αφού σε κάθε επέτειο της Γενοκτονίας των Ποντίων- βλέπουμε να επιχειρείται η υποβάθμιση της ως τέτοια και να αντικαθίσταται από τον όρο της εθνοκάθαρσης. Αναπαράγοντας ουσιαστικά την πάγια θέση-προπαγάνδα της Τουρκίας και της MİT, οτι η σφαγή των Ελλήνων του Πόντου έγινε απλά "ως συνέπεια του πολέμου". Δεν θα επιχειρήσω εδώ να αναφερθώ στους λόγους που έλληνες μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία αναπαραγωγής αυτής της προπαγάνδας μέσα από τα social media, μιας και αυτή η συζήτηση είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο από μόνη της! 

Πρώτον να αναφέρω οτι η διεθνής αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων έχει γίνει ήδη, από το 2007, από την International Association of Genocidal Scholars (Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών), αλλά και από ιστορικούς και μελετητές :   

«ΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ότι η άρνηση μιας γενοκτονίας αναγνωρίζεται παγκοίνως ως το έσχατο στάδιο γενοκτονίας, που εξασφαλίζει την ατιμωρησία για τους δράστες της γενοκτονίας, και ευαπόδεικτα προετοιμάζει το έδαφος για τις μελλοντικές γενοκτονίες,

ΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ότι η Οθωμανική γενοκτονία εναντίον των μειονοτικών πληθυσμών κατά τη διάρκεια και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρουσιάζεται συνήθως ως γενοκτονία εναντίον μόνο των Αρμενίων, με λίγη αναγνώριση των ποιοτικά παρόμοιων γενοκτονιών, εναντίον άλλων χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΤΑΙ ότι είναι πεποίθηση της Διεθνούς Ένωσης των Μελετητών Γενοκτονιών, ότι η Οθωμανική εκστρατεία εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας, μεταξύ των έτων 1914 και 1923, συνιστούν γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων, Ποντίων και των Έλλήνων της Ανατολίας.

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΤΑΙ η Ένωση να ζητήσει από την κυβέρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες εναντίον αυτών των πληθυσμών, να ζητήσει επίσημα συγγνώμη, και να λάβει τα κατάλληλα και σημαντικά μέτρα προς την αποκατάσταση (μη επανάληψη).»

Βασίλης Ασημακόπουλος:« Μιχάλης Χαραλαμπίδης: Το Ποντιακό ως πολιτικό και επιστημονικό ζήτημα. Η σημασία της 19ης Μαϊου »

Ημερίδα «Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού : Μνήμη, αναγνώριση και στρατηγική»*.

 ΕΚΠΑ-Αμφ. Ιωάννης Δρακόπουλος- 5 Μαϊου 2025

Διοργανωτές : Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών Νομού Αττικής

  « Μιχάλης Χαραλαμπίδης: Το Ποντιακό ως πολιτικό και επιστημονικό ζήτημα. Η σημασία της 19ης Μαϊου »

του Βασίλη Ασημακόπουλου [1]

         

Ευχαριστώ από καρδιάς τους διοργανωτές, τον Σύλλογο Ποντίων Φοιτητών Νομού Αττικής γι’ αυτήν την εξαιρετικά τιμητική πρόσκληση να συμμετάσχω σε μια ημερίδα με εξαιρετικούς συνομιλητές, που έχουν βαθιά γνώση στο θέμα. Μια ημερίδα αφιερωμένη στη μνήμη του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.  

          Είναι πολύ τιμητικό να σε καλούν οι φοιτητές. Είναι πολύ τιμητικό να σε καλούν να μιλήσεις στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι πολύ τιμητικό να μιλάς για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη και το Ποντιακό Ζήτημα. Τιμητικό και συγκινητικό συνάμα.

Θυμάμαι εδώ σ’ αυτό το ίδιο αμφιθέατρο που βρισκόμαστε σήμερα, στις 8 Μαρτίου 1998, ημέρα της γυναίκας, εκδήλωση της Διεθνούς Ένωσης για τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών με ομιλητές τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη και Γυναίκες που είχαν υποστεί  οι ίδιες, αλλά και ως μητέρες, σύζυγοι, αδελφές, κόρες, τη βία, τη βαρβαρότητα αυταρχικών-φασιστικών καθεστώτων  στις περιοχές της Νότιας Αμερικής και της Ανατολικής Μεσογείου.   

          Για εμένα όπως και για χιλιάδες άλλους ανθρώπους, που δεν έχουμε την τιμή να είμαστε ποντιακής καταγωγής, το Ποντιακό ζήτημα είναι ταυτισμένο, ενσαρκώνεται στο πρόσωπο και τη διαδρομή, την πολιτική παρέμβαση του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.

Πολύ περισσότερο για ανθρώπους που προερχόμαστε από τον κομματικό σχηματισμό του οποίου ο Μιχάλης συνέβαλε από την εποχή της ηλικιακής του νεότητας  - η γνώμη μου είναι ότι παρέμεινε για πάντα νέος - και βγαίνοντας από τον αγώνα κατά της δικτατορίας μέσα από τις γραμμές του ΠΑΚ, στην ίδρυση και συγκρότησή του. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Ακόμα περισσότερο, για ανθρώπους που εντάχθηκαν στο ιδεολογικό ρεύμα που καθοδηγούσε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης και που τον ακολούθησαν, όταν ο Μιχάλης διαφωνώντας συνολικά πια με την εξέλιξη του κομματικού αυτού σχηματισμού, αποχώρησε, συγκροτώντας την Δημοκρατική Περιφερειακή Ένωση. Ένα σχήμα που αντιμετωπίστηκε με τους όρους της «καρτελοποιημένης πολιτικής» στην Ελλάδα, μια περίοδος  που καθορίστηκε από τη Siemens και το Χρηματιστήριο, για ν’ αναφέρω δύο λέξεις που συμπυκνώνουν το πνεύμα και τις υλικές πρακτικές της εποχής.  Αυτά ως μια κατ’ αρχάς γνωριμία μαζί σας και αυτοπαρουσίαση, αν μου επιτρέπετε,  σε σχέση με τον Μιχάλη.

Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης είναι παιδί δύο επαναστάσεων. Είναι τέκνο των κινημάτων, του πνεύματος του «1968», αφενός στη διάσταση της διανοητικής και κοινωνικής απελευθέρωσης του ανθρώπου από δομές και μηχανισμούς αλλοτρίωσης, εκμετάλλευσης, ετερονομίας.  Αφετέρου στη διάσταση της αμφισβήτησης της παραδοσιακής αριστεράς και της ιχνηλάτησης μιας νέας αριστεράς, στην κατεύθυνση της νεομαρξιστικής θεωρίας της εξάρτησης και των κινημάτων εθνικής απελευθέρωσης των λαών της παγκόσμιας περιφέρειας.

 Είναι επιπλέον τέκνο της Ελληνικής Επανάστασης, της Μεγάλης Ιδέας, της Ποντιακής του καταγωγής, τόσο ως Αντίσταση, όσο και ως προσφυγιά,  της Εθνικής Αντίστασης στα χρόνια της κατοχής,  της αντίστασης ενάντια στη δικτατορία. Είναι δηλαδή τέκνο διαστάσεων και δυναμικών που διαπερνούν το εθνικό, το διεθνές, αλλά και το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η διεθνική και εθνική του ταυτότητα είναι σμιλεμένες, οργανικά δεμένες. Πατριώτης και Διεθνιστής. Όπως οργανικά δεμένο στη θεώρηση του Μιχάλη είναι το εθνικό με το κοινωνικό ζήτημα.

Τα σχήματα αυτά συνιστούν θεμέλια στη θεωρητική σκέψη και τον πολιτικό λόγο του Μιχάλη. Αν δεν έχει υπ’ όψιν του κάποιος αυτά, αν δεν εκκινήσει απ’ αυτά, δεν μπορεί κατά τη γνώμη μου να τον κατανοήσει. Και ακόμα περισσότερο δεν μπορεί να κατανοήσει τον τόπο μας, την ιστορική του διαδρομή και εξέλιξη, αλλά και να συμβάλει δημιουργικά και απελευθερωτικά στην πορεία του. Αυτό που ο Χαραλαμπίδης  χαρακτήριζε ως ανάγκη για «αυτόχθονη παραγωγή πολιτικής σκέψης».

Επόμενα και πολύ σημαντικά σημεία είναι τα στοιχεία της πολιτικής πρακτικής του Μιχάλη, στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον λόγο του. Πρόκειται για έναν λόγο με έμφαση στο στοιχείο της μνήμης και των συμβολισμών. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι συμβολικός και μνημονικός. Είναι όμως και μια πολιτική παρέμβαση όπου ο λόγος συνδέεται με την πράξη, με το παράδειγμα. Γι’ αυτό και το  ηθικό κύρος του Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Σε μια εποχή υποχώρησης της πολιτικής και των ανθρώπων της, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης διακρινόταν για το ήθος, όχι επειδή το διακήρυσσε. Δεν ήταν ηθικολόγος. Αλλά επειδή το έκανε πράξη, παράδειγμα. Και η πολιτική είναι υπόθεση πράξης, παραδείγματος. Ειδικά σε σχέση με τις νεότερες γενιές.   

Με την έννοια αυτή μπορεί να λεχθεί ότι αν θέλουμε να αναφέρουμε τέσσερις λέξεις που αντιπροσωπεύουν τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, αυτές είναι :  Η Μνήμη- το Ήθος- το Παράδειγμα- ο Λόγος.

Το Ποντιακό ζήτημα ο Μιχάλης το έβλεπε ως εθνικό, αλλά και ως διεθνές, ευρωπαϊκό, οικουμενικό και ανθρωπιστικό ζήτημα. Στοιχεία, μνήμες και βιώματα που τα είχε από την οικογένειά του και τον τόπο καταγωγής , την Σάντα στον ιστορικό Πόντο, στο προσφυγικό  Αετοχώρι στον Έβρο, την Αλεξανδρούπολη, την Θράκη, τα συγκροτεί σ’ ένα επίπεδο αρχικά πολιτικό και στη συνέχεια θεωρητικό, στην Ιταλία,  στα χρόνια των σπουδών στη Ρώμη και του αγώνα τη δεκαετία 1971-1981. Ειδικότερα στο πλαίσιο της Διεθνούς Ένωσης για τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών, μιας διεθνούς ΜΚΟ που ιδρύθηκε το 1976, με Πρόεδρο  τον Λέλιο Μπάσσο, μια πολύ σημαντική φιγούρα της ιταλικής σοσιαλιστικής αριστεράς και στη συνέχεια τον Γάλλο νομικό Λεό Ματαρασώ, πρόσωπα που αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη.   

Μία γενοκτονία υπάρχει επειδή αναγνωρίζεται - Οι οκτώ φάσεις του Stanton της γενοκτονίας

Έρευνα, Σοφία Ντρέκου

 Αρθρογράφος (Sophia Drekou, BSc in Psychology)

Περιεχόμενα

• Γενοκτονία μνήμης και έγκλημα ειρήνης
• Οι οκτώ φάσεις του Stanton ανάλυση
• Γενοκτονίες και στρατηγική - Ν. Λυγερός
• Οι γενοκτονίες ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας
• Τί είναι το Σύνδρομο της Στοκχόλμης
• Η ανταλλαγή είναι το επόμενο βήμα της γενοκτονίας
• Ενάντια στο έγκλημα ειρήνης ή κατά της ανθρωπότητας
• Ο Γκρέκορι Στάντον (Gregory Stanton)
• Γενίτσαροι τί σημαίνει;

Όπως δεν υπήρχε πόλεμος,

δεν υπήρχε αντίσταση.

Όπως δεν υπήρχαν μάχες,

δεν υπήρχαν θυσίες.

Όμως υπήρχαν συνεργασίες

ακόμα και προδοσίες.

Όμως υπήρχαν ιδεολογίες

ακόμα και του κενού.

Τότε ο λαός μας έμαθε

τι σημαίνει.*

Γενοκτονία μνήμης και έγκλημα ειρήνης

Μία γενοκτονία υπάρχει, όχι επειδή υπάρχει, επειδή αναγνωρίζεται. Κατά συνέπεια, οι γενοκτονίες υπάρχουν μόνο μετά το 1948. Aυτό είναι το Διεθνές Δίκαιο. Το Διεθνές Δίκαιο έχει αποκτήσει εργαλεία που του επιτρέπουν να καταπολεμήσει τις γενοκτονίες.

Όμως αυτά τα εργαλεία δεν τα εφοδιάζει με ζητήματα που προϋπάρχουν και εμφανίζονται πριν από τη λεγόμενη γενοκτονία η οποία αναλύεται σε οχτώ φάσεις, όπως λέει και ο ειδικός Stanton. Σε αυτή τη φάση έχουμε την πόλωση. Θα εξηγήσω βέβαια το πλαίσιο για να καταλάβετε πώς εμφανίζεται με το βιβλίο της ιστορίας.

Η ιδέα είναι ότι δεν μπορείτε να κάνετε μία γενοκτονία ex nihilo ούτε με tabula rasa. Δεν γίνεται αυτό, σας χρειάζεται ένα υπόβαθρο. Για να δημιουργήσετε λοιπόν αυτό το υπόβαθρο, προετοιμάζετε το έδαφος. Το έδαφος έχει προετοιμαστεί εδώ, έχει προετοιμαστεί στα πανεπιστήμια. Όχι σε όλα, όχι με τον ίδιο τρόπο, άλλωστε το δίκτυο υπάρχει. Μετά ποια είναι η επόμενη φάση; Είναι η εφαρμογή της πόλωσης που έχει γίνει. Η εφαρμογή, εδώ αναφέρομαι συγκεκριμένα στο βιβλίο της ιστορίας, είναι στην ουσία μια νέα μορφή παιδομαζώματος. Δηλαδή εσείς όλοι έχετε παιδιά αλλά δεν αντιλαμβάνεστε πόσο κινδυνεύετε και θα μου πείτε: γιατί να κάνουμε πόλεμο; Δεν υπάρχει λόγος να κάνετε τίποτα.

Θεοφάνης Μαλκίδης. Η Γενοκτονία: ένα συντονισμένο σχέδιο για την εξαφάνιση του Ελληνισμού

Γυναικόπαιδα σε πορεία στην έρημο της Συρίας.

Θεοφάνης Μαλκίδης

Συνέντευξη στην Γιάννα Κατσαγεώργη

Εφημερίδα Εθνικός Κήρυκας Νέα Υόρκη, Μάιος 2024

Κύριε Μαλκίδη, έχετε αφιερώσει σημαντικό μέρος της ζωής και της δράσης σας για τη μελέτη και κυρίως για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων σε Πόντο, Θράκη και Μικρά Ασία. Αρχικά θα σας παρακαλούσα να μας ορίσετε την έννοια της γενοκτονίας. Τι είναι λοιπόν γενοκτονία και πότε θεωρείται ότι αυτή έχει διαπραχθεί;

Η έννοια «γενοκτονία», από τον ελληνικό όρο «γένος» και το λατινικό «cide», εκφράζεται το 1944 από τον διασωθέντα του Ολοκαυτώματος καθηγητή του Yale, Ραφαήλ Λέμκιν. O Λέμκιν για να στηρίξει τα επιχειρήματά του αναφέρθηκε στην εξόντωση των Ελλήνων και των Αρμενίων από τους Τούρκους, εξόντωση η οποία είχε απασχολήσει τις Μεγάλες Δυνάμεις κατά τη διάρκειά τέλεσής της, αλλά τα συμφέροντα και οι αλλαγές που συντελέστηκαν οδήγησαν στην αποσιώπησή της.

Το σχέδιο σύμβασης για τη Γενοκτονία που επεξεργάστηκε ομάδα στην οποία συμμετείχε και ο Λέμκιν, ήταν έτοιμο το 1948 και ο ΟΗΕ ψηφίζει στη Γενική Συνέλευσή του την ίδια χρονιά, τη συνθήκη για την πρόληψη και τιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας, η οποία αποτελείται από 19 άρθρα. Τα βασικά σημεία της συνθήκης για τη γενοκτονία έχουν ως εξής: «Τα συμβαλλόμενα μέρη επιβεβαιούν ότι η γενοκτονία, συντελουμένη είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου, τυγχάνει έγκλημα Διεθνούς Δικαίου και αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να προλαμβάνουν και να τιμωρούν τούτο». (Αρθρο 1) «Γενοκτονία σημαίνει οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις οι οποίες διαπράττονται με την πρόθεση καταστροφής, εν όλω ή εν μέρει, μίας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας ως τέτοιας α) ανθρωποκτονία μελών της ομάδας, β) πρόκληση βαρείας σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας γ) με πρόθεση επιβολή επί της ομάδας συνθηκών ζωής υπολογισμένων να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει, δ) επιβολή μέτρων που σκοπεύουν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων εντός της ομάδας ε) δια της βίας μεταφορά παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα». (Αρθρο 2).