Η ψηφιακή αποβλάκωση: μια μαζική παιδοκτονία

Η ψηφιακή αποβλάκωση: μια μαζική παιδοκτονία (άρθρο που εγράφη την εποχή της καραντίνας στην πανδημία)

04/04/2020

Για το Δίκτυο Psy-Counsellors

Μετάφραση, Προσαρμογή στα Ελληνικά και Επιμέλεια

Γιάννης Παπαμιχαήλ, τ. Καθηγητής Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Η καραντίνα και η απαγόρευση κυκλοφορίας που έχουν επιβληθεί λόγω κορωνοϊού γεννά μεταξύ άλλων κάποια ζητήματα διαχείρισης χρόνου των ατόμων μέσα στα σπίτια που βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στα αστικά κέντρα και είναι συχνά διαμερίσματα. Ποια είναι η πιο εύκολη και αποτελεσματική διέξοδος; Βεβαίως, οι οθόνες με όλες τις εκδοχές τους, από την συμβατική τηλεόραση μέχρι το διαδίκτυο. Δεν περίμεναν βέβαια οι άνθρωποι τον κορωνοϊό για να την ανακαλύψουν, τώρα όμως μοιάζει να συνιστά σε μεγάλο βαθμό μονόδρομη διέξοδο των έγκλειστων και απομονωμένων ατόμων, ειδικά μάλιστα όσων έχουν παιδιά και οικογένειες. Αποφασίσαμε λοιπόν να δημοσιεύσουμε μια βιβλιοκριτική από το γαλλικό περιοδικό «Eléments» προσαρμοσμένη και μεταφρασμένη στα ελληνικά για λογαριασμό του Δικτύου Psy-Counsellors, αναφορικά με την εγκατάλειψη των παιδιών μας στις «οθόνες- νταντάδες». Για να μην κερδίσουμε την «μάχη με τον κορωνοϊό» και την χάσουμε, με τις ζωές τις δικές μας και των παιδιών μας…

Ο Φίλιππος, χλωμό αγοράκι πέντε ετών, λίγο παχύσαρκο, χωμένο στην πολυθρόνα του ένα ωραίο πρωινό του Οκτώβρη, πληκτρολογεί πυρετωδώς το αγαπημένο του playstation. Σε αυτήν ακριβώς τη στιγμή, ο νεαρός ήρωας, στη στενή του σχέση με την ψηφιακή του νταντά, δεν ονειρεύεται παρά ένα μόνο πράγμα: να ξεπεράσει το πέμπτο επίπεδο και να γίνει ο πιο μεγάλος «εκπαιδευτής του pokemon» στον κόσμο.

Από την στιγμή που η δασκάλα του Φίλιππου επεσήμανε την ανάγκη να απομακρυνθεί η HD τηλεόραση από το παιδικό δωμάτιο, αφού σύμφωνα με όλους, ειδικούς και μη, ο Φίλιππος παρουσιάζει κάποια συμπτώματα αστάθειας, νύστας κατά το διάστημα της ημέρας και μειωμένες δυνατότητες συγκέντρωσης της προσοχής του, το μόνο που μένει στην καθημερινή διάθεση του Φίλιππου είναι η κονσόλα παιχνιδιού και ο «παιδαγωγός» tablet του Έκτορα, δηλαδή του μεγάλου αδελφού του Φίλιππου. Ένα tablet που βρίσκεται υπό την πολύ υψηλή επιτήρηση των γονέων, από τη στιγμή ιδίως που οι γονείς ανακάλυψαν καταχωνιασμένα στο σκληρό δίσκο δυο πορνογραφικά φιλμ: Trash Holes and African Sodomy, που ο νεαρός Έκτορας παρακολουθούσε ξανά και ξανά μέχρι πέντε φορές την εβδομάδα. Όσον αφορά τα smartphones τα δύο αγόρια δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, μόνο στο messenger kids στο κινητό τους, έτσι ώστε να μπορούν να στείλουν κανένα «like», καμία selfie, ή να κάνουν live twitter.

12.05, ο Φίλιππος, πεινασμένος, έχοντας φτάσει στο 4ο επίπεδο του pokemon gold, εγκαταλείπει τη θέση του και εμφανίζεται στην κουζίνα, όπου η μητέρα του τελειώνει την ανάγνωση ενός βιβλίου που της συνέστησε μία φίλη της και του οποίου ο τίτλος ηχεί, έστω καθυστερημένα, σαν μια προειδοποίηση: «Η κατασκευή του ψηφιακού ηλιθίου», του Michel Desmurget (1).

Μια διαδικασία μαζικής αποβλάκωσης

Ευγενία Σαρηγιαννίδη: Νόμοι για το θεαθήναι την εποχή της ψηφιακής αποχαύνωσης

Η Ευγενία Σαρηγιαννίδη,  μιλάει στο 98.4 , με αφορμή τα αναμενόμενα μέτρα και το περίφημο "Kids Wallet", αναφορικά με τον εθισμό των ανηλίκων στο διαδίκτυο.

 Αφού επισημαίνει ότι νόμοι και απαγορεύσεις για το "θεαθήναι" έρχονται ως προπέτασμα καπνού δήθεν κρατικών παρεμβάσεων, σε μια εγκατεστημένη λογική προς τις κοινωνίες, όπου ο προσωπικός και κοινωνικός χώρος, έχει παραδοθεί στις ρυθμίσεις 5-6 μεγάλων ιδιωτικών κολοσσών παγκόσμια, τονίζει την ανάγκη μίας άλλης αφήγησης με πρακτικούς τρόπους, από τους ίδιους τους ενήλικες, πρώτιστα στο κοινωνικό και οικογενειακό τους χώρο, ως πρότυπο για τις δράσεις των ανηλίκων. 

Αφού αναλύει με παραδείγματα τις επιδράσεις του εθισμού στη ψηφιακή εποχή στους ανηλίκους, τονίζει ότι παρά την αναγκαιότητα φίλτρων και περιορισμών, ιδίως για τις τρυφερές ηλικίες, η λύση βρίσκεται σε μια νέα επαναδιατύπωση στις σχέσεις των ενηλίκων τόσο στο κοινωνικό και ιδιωτικό τους χώρο , όσο και με τα παιδιά, βγαίνοντας από τα αδιέξοδα και την χειραγώγηση μιας κατάστασης που οδηγεί σε μαζική "ψηφιακή αποχαύνωση".

Η Ευγενία Σαρηγιαννίδη, είναι ψυχολόγος και συντονίστρια του Δικτύου «psy-counsellors», κάτοχος πτυχίου Ψυχολογίας και μεταπτυχιακού με αντικείμενο την Ψυχολογία και το Διαδίκτυο

Ψηφιακή Επανάσταση, "δημιουργική" Παιδεία και άλλες ιστορίες για δράκους

Του Γιώργου Παπαδόπουλου Τετράδη 

Σκεφτομαι το παρακατω εξαιρετικο αρθρο του Δ Βασιλειου για την επελαση της διαστροφης στα σχολεια και την ανακρουση πρυμνας απο τη Φινλανδια που επιστρεφει στην κανονικη μαθηση.

Ψηφιακή Επανάσταση, "δημιουργική" Παιδεία και άλλες ιστορίες για δράκους 

** οπότε ΜΗΝ το διαβάσετε αν δεν αντέχετε να πέφτετε από τα σύννεφα....

Πριν πάμε στο κυρίως μέρος του post θα ήθελα μια εισαγωγή "υποδομής", ειδικά για τους φίλους που δεν είναι συχνοί να διαβάζουν τις ασυναρτησίες μου.

Εχει επικρατήσει [κακώς] η κατάληξη "-φοβικός" και όποιον εναντιώνεται σε κάτι για οποιουσδήποτε λόγους. Αν και κάποτε η κατάληξη ήταν "-μάχος" ("εικονομαχία" και όχι "εικονοφοβία"), με την έννοια της σφοδρής εναντίωσης, η Πολιτική Ορθότητα έχει επιβάλει την δικτατορία της "δίκης προθέσεων", όπου αν εναντιώνεσαι σε κάτι είναι γιατί σώνει και ντε το φοβάσαι ως κομπλεξικός και όχι γιατί μπορεί ακόμη και να αποδείξεις ότι είναι επιβλαβές, πράγμα για το οποίο έχει "αποφανθεί" η πλειονότητα, δλδ η βολεμένη ή/και δειλή μάζα (το ότι η πλειοψηφία έχει πάντα άδικο για αυτόν ακριβώς το λόγο, του βολέματος, το έχει αποδείξει ο Ιψεν από τα τέλη του 19ου αιώνα). Ετσι λοιπόν υπάρχει το "ομοφοβικός", "τεχνοφοβικός" κλπ, υπονοώντας ότι είναι αυτονόητο να υποστηρίζουμε την διαφορετικότητα, την τεχνολογία κλπ

Σε σχέση με την τεχνολογία δεν με λες "οπισθοδρομικό", καθώς σε πολλά πράγματα που απαιτείται είμαι power user - πολλά εργαλεία στη δουλειά και πολλά και στην καθημερινότητα και άρα "τεχνοφοβικό" δεν μπορείς να με πεις με κανένα τρόπο. Είμαι όμως δηλωμένα "τεχνομάχος" για 3 αλληλοσυνδεόμενους λόγους. 

Ο ένας λόγος είναι ότι το ανθρώπινο σώμα, βιολογικά και εγκεφαλικά, ΔΕΝ είναι φτιαγμένο για το επίπεδο μετάλλαξης (δλδ την καλπάζουσα "εξέλιξη") της τεχνολογίας που έχουμε οδηγηθεί ως "επίτευγμα" και άρα είναι κάτι εντελώς ΜΗ-φυσιολογική η χρήση της με κολοσσιαίες συνέπειες του τεχνολογικού τρόπου ζωής για το σώμα μας, τον εγκέφαλό μας, την υγεία μας κλπ. 

Άλλος λόγος είναι η φιλοσοφική μετάλλαξη που προκαλεί η μαζική καλπάζουσα χρήση της τεχνολογίας, διαμορφώνοντας πνευματικά ένα μεταλλαγμένο είδος ("νεο-Ανθρωπος"). 

Και τρίτος λόγος, συνέπεια και των προηγούμενων, είναι η βαριά επίπτωση της τεχνολογίας στη Βιωσιμότητα του Συστήματος, την οποία διαλύει κυριολεκτικά, με τρομερή σπατάλη πόρων, σώζοντας πολύ περισσότερους από όσους πρέπει από εμάς και δίνοντας στον καθένα πόρους που δεν υπάρχουν πλέον στο Σύστημα. Η Αειφορία/Βιωσιμότητα και Τεχνολογία ΔΕΝ μπορεί να είναι στην ίδια φράση. Απλό.

---------------------------

Μετά από αυτή την -τεράστια ομολογώ- εισαγωγή (!), θυμίζω πόσους τόνους μελάνι έχουν χυθεί για την ψηφιοποίηση της Παιδείας (αλλά και την "καλλιτεχνοποίησή" της μέσω της τεχνολογίας). Τι έχουμε ακούσει για ψηφιακές τάξεις, τι για εικονικές περιηγήσεις των μαθητών, τι, τι, τι... 

Κορωνίδα αυτής της επιχειρηματολογίας έχει υπάρξει το "Φινλανδικό θαύμα" το οποίο στηρίχθηκε σε δύο πυλώνες του σύγχρονου σχολείου: 

α) την ψηφιακή επανάσταση στα σχολεία με laptop παντού και 

β) την μη-ανταγωνιστικότητα και τον πλουραλισμό της εκπαιδευτικής "διδασκαλίας", με πρακτική κατάργηση της πραγματικής διδασκαλίας και την προώθηση ευρύτερης ενασχόλησης, δραστηριοτήτων καλλιτεχνικών και άλλων και την επαφή με τον "πραγματικό" κόσμο κυρίως μέσω τεχνικών και τεχνολογικών εφαρμογών.

Το σύνθημα "όχι τσάντες στο σπίτι" και "μόνο pc στην τάξη" στηρίχθηκε σε μια σειρά δεικτών στους διεθνείς "διαγωνισμούς" που έδειχναν ότι τα Φινλανδάκια ήταν προνομιούχα. Η Φινλανδία βρισκόταν για πολλά χρόνια πολύ υψηλά στους σχετικούς δείκτες, παρά το ότι δεν ήταν λίγοι εκείνοι που από τότε έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου και προέβλεπαν δυσοίωνο μέλλον. Οι ανησυχίες τους, ωστόσο, καλύπτονταν από τις εντυπωσιακές επιδόσεις των μαθητών ηλικίας μέχρι 15 ετών, οι οποίες ήταν πολύ καλύτερες από εκείνες άλλων χωρών, με τους μαθητές να απολαμβάνουν μια σειρά από ευεργετήματα ειδικά σχεδιασμένα ώστε να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Ξεκινώντας από τα 7 χρόνια τους τα παιδιά εντάσσονται (ακόμη, αλλά μάλλον όχι για πολύ) σε ένα πλαίσιο όπου έννοιες όπως αποστήθιση κειμένων, παπαγαλία ή ακόμη και φροντιστήρια (που έχουμε δαιμονοποιήσει συλλήβδην στην Ελλάδα), αποτελούν άγνωστες λέξεις.

Η ψηφιακή αποβλάκωση: μια μαζική παιδοκτονία

Μετάφραση, Προσαρμογή στα Ελληνικά και Επιμέλεια, Γιάννης Παπαμιχαήλ, τ. Καθηγητής Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου.

Για τους περισσότερους ανθρώπους η χρήση οθονών είναι κομμάτι της καθημερινότητας τους. Αποτελεί συχνά την «παρέα τους», το περιβάλλον μέσα από το οποίο αλληλεπιδρούν, ψυχαγωγούνται, εργάζονται, επικοινωνούν, διασκεδάζουν στα πλαίσια της κατοικιδιοποιημένης συνθήκης της καθημερινής τους ζωής.

Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η συνθήκη καθημερινής ζωής αφορά παιδιά προσχολικής ή πρώτης σχολικής ηλικίας; Ποιες οι συνέπειες στην ψυχοδιανοητική και σωματική τους ανάπτυξη; Ποιες οι επιρροές της πολλαπλής χρήσης οθονών στην προεφηβεία και την εφηβεία; Πόσο θα έχουν αλλάξει τα παιδιά του παρόντος ως ενήλικες του μέλλοντος μέσα από την συστηματική αλληλεπίδρασή τους με τα κινητά, τα ταμπλετ, τους υπολογιστές και τις smart τηλεοράσεις;

Είναι πλέον ευκόλως εμπειρικά διαπιστώσιμη, ακόμα και στην ελληνική πραγματικότητα, η έντονη ενασχόληση των παιδιών με τις οθόνες. Όπως πληροφορούμαστε συζητώντας με ψυχολόγους που ασκούν κλινικό έργο, ένα από τα συχνότερα ζητήματα που φέρνει τους γονείς στην πόρτα ενός ειδικού ψυχολόγου για βοήθεια είναι α) η αδυναμία των γονέων να αποσπάσουν τα παιδιά τους από τις οθόνες, β) οι δυσκολίες στην οριοθέτηση των παιδικών συμπεριφορών και απαιτήσεων. Συνδυάζοντας τα δυο συχνότερα αιτήματα για υποστήριξη και συμβουλευτική θα λέγαμε πως οι σημερινοί γονείς δυσκολεύονται να οριοθετήσουν την χρήση, από την πλευρά των παιδιών τους, των κινητών και των τάμπλετ (σε επίπεδο ωρών χρήσης, περιεχομένου κλπ).

Δυστυχώς, η μη χρήση οθονών από τα παιδιά σε καθημερινή βάση αποτελεί στις μέρες μας μια εξαιρετικά σπάνια συνθήκη για τις περισσότερες οικογένειες. Βεβαίως, να σημειώσουμε πως τα παιδιά δεν βρέθηκαν από μόνα τους μπροστά σε οθόνες. Η ευκολία της «οθόνης – νταντάς» αυτοπαγίδευσε πολλούς γονείς, οι οποίοι στην προσπάθεια τους να απασχολήσουν εύκολα, γρήγορα και με «ασφάλεια» τα παιδιά, τους έδωσαν πρόσβαση σε έναν αχανή κόσμο, γεμάτο παιχνιδιάρικες, πολύχρωμες «παιδικές σειρήνες» που τα καλεί «να μην αφήσουν δευτερόλεπτο το κινητό από τα χέρια τους»…

Είναι το “ψηφιακό σχολείο” ολόγραμμα του μέλλοντος;

ΡΟΥΠΑΣ ΗΡΑΚΛΗΣ

Ελπίζω να μη χαρακτηριστώ ως οπισθοδρομικός ή φοβικός με το ρόλο της τεχνολογίας στην εξέλιξη της κοινωνίας, της οικονομίας και της παιδείας, γράφοντας ότι προβληματίστηκα διαβάζοντας για την παρουσίαση του “ψηφιακού σχολείου” από τον υπουργό Παιδείας, στα μακρινά Ριζώματα Ημαθίας.

Σε λίγα χρόνια, σκέφθηκα, δεν θα χρειάζεται καν να επισκέπτεται περιοχές που ίσως δεν γνώριζε ότι υπήρχαν. Με την βοήθεια της τεχνολογίας θα μπορούν οι πολιτικοί μέσω πλατφόρμας ολογράμματος να εξασφαλίζουν την “εικονική” τους παρουσία που θα φαντάζει πραγματική, σε κάθε εκδήλωση ξεχασμένων περιοχών. Κατά τον τρόπο αυτό η απόσταση από την εικονική πραγματικότητα θα μηδενίζεται.

Κατά τον τρόπο που σήμερα γίνεται προσπάθεια μηδενισμού του εκπαιδευτικού κενού, που χρόνο με τον χρόνο διευρύνεται εις βάρος των μαθητών, καθώς εικονικός είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός των σχολείων που εξαγγέλλεται. Προεκλογικά πάλι. Προφανώς είμαι υπέρ κάθε βήματος προόδου. Όμως, οι εξαγγελίες από τα μακρινά Ριζώματα για το “ψηφιακό σχολείο” γίνονται χωρίς ευρύτερη προσέγγιση για την ανάδειξη των ουσιαστικών προβλημάτων της παιδείας.

Το “ψηφιακό σχολείο” δε λύνει τα προβλήματα

Προβλημάτων, η προέκταση των οποίων αγγίζει όλο το εύρος του κοινωνικού συνόλου και της οικογένειας. Εκτός αν έχει την εντύπωση ο κύριος Πιερρακάκης ότι με το “ψηφιακό σχολείο” και το “ψηφιακό φροντιστήριο” ξαφνικά θα λυθούν τα διαχρονικά και εντεινόμενα προβλήματα. Η στρεβλότητα των εξαγγελιών αρχίζει και τελειώνει από την πομπώδη – κατά την ταπεινή μου άποψη – αναφορά των “ψηφιακών φροντιστηρίων” ως «ένα βήμα προς το μέλλον».

Λυπάμαι που θα πρέπει να γίνω λίγο καυστικός, αλλά για να βρεθούμε στο μέλλον πρέπει πρώτα να υπάρχει γνώση και ενσυναίσθηση για το παρόν. Το παρόν δε για μεγάλο τμήμα της Παιδείας που αφορά τα δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια φαντάζει δύσκολο. Από εκπαιδευτικής σκοπιάς δε, απρόβλεπτο. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι η στρεβλότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της “φροντιστηριακής” παιδείας στην οποία κανείς πολιτικός δεν αναφέρεται ως πρόβλημα.