Η Κύπρος του Περικλή Νεάρχου – Ένα βιβλίο ορόσημο

13/04/2025

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σοφία για κάποιον που έχει ασχοληθεί με την σύγχρονη ιστορία μας, πολλώ μάλλον για ανθρώπους, όπως ορισμένοι εξ ημών, που πάνω από μισόν αιώνα ταλανίζονται με τα υπαρξιακά προβλήματα του Ελληνισμού, να συγκλίνουν στο ότι το Κυπριακό αποτελεί σημείο-κλειδί για την ερμηνεία της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, ένα σημείο στο οποίο δοκιμάζονται οι απόψεις και η ευαισθησία του καθενός μας με τον πιο απόλυτο τρόπο.

Είναι αυτή η ουσιαστική διαπίστωση που με έφερε κοντά και στον Περικλή Νεάρχου ως κοινή αγωνία στην συγκρότηση μιας Νέας Στρατηγικής για την Κύπρο που και αποτυπώθηκε σε αρκετές περιπτώσεις όπως: Η συγκρότηση της “Επιτροπής των Δέκα” για την Κύπρο, η Διασκεπτική Συνάντηση για το Κυπριακό στην Πάφο, η Ημερίδα για τις τρέχουσες εξελίξεις στο Κυπριακό στο Πολεμικό Μουσείο και τέλος για να σταθώ στο έσχατο η συμμετοχή του Νεάρχου στον συλλογικό αφιερωματικό τόμο των “Τετραδίων”, για τα 50 χρόνια από την εισβολή και κατοχή της Κύπρου, με ένα κείμενο προπομπό του ετοιμαζόμενου τρίτομου έργου του και με τον χαρακτηριστικό τίτλο “Το έλλειμμα στρατηγικής θανάσιμη απειλή για την Κύπρο”.

Πριν σχολιάσω ορισμένες πτυχές του έργου θα ήθελα να αναφερθώ στα έντονα συναισθήματα που μου προκάλεσε η ίδια η έκδοσή του. Έχοντας διαβάσει κυριολεκτικά εκατοντάδες κείμενα για το Κυπριακό, το βέβαιο είναι ότι θα μπορούσα να πω πως πρόκειται περί ενός ακόμη σημαντικού έργου που πλαισιώνει μια κατά το μάλλον ή ήττον πλούσια βιβλιογραφία. Όμως η περίπτωση της εργασίας του Νεάρχου είναι εμφανές ότι ευθύς εξ- αρχής έχει βάλει αλλού, πολύ ψηλά, τον πήχη. Ως εκ τούτου το πρόβλημά μου ήταν να βεβαιωθώ ότι αυτό το αναμφίβολα ποσοτικά opus magnum αποτελούσε και επί της ουσίας ένα τέτοιο έργο. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι πως ναι.

Σε ποιον κόσμο ανήκουν Ελλάδα και Κύπρος;

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

Αποτελεί μιαν από τις πραγματικότητες των ημερών μας η αγωνία που διαπερνά μια σημαντική μερίδα των Ελλήνων γι’ αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το υπαρξιακό μας πρόβλημα, ως η συνάντηση του Ελληνισμού και του Ελληνικού Κόσμου με το πεπρωμένο του. Πρόβλημα όμως που αν θες να το αντιμετωπίσεις, οφείλεις –πάνω από όλα– να το δεις στις πραγματικές του διαστάσεις.

Από το σημείο αυτό αρχίζουν, κατά την γνώμη μου, τα προβλήματα, γιατί το σύνολο, σχεδόν, αυτών που τους αφορά, αρνούνται να το δουν αποφεύγοντας τον καθρέφτη. Είναι προφανές ότι το θέμα που θίγω είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και φιλόδοξο. Γι’ αυτό θεωρώ ότι φρονιμότερο είναι να επικεντρωθώ σε τρία συγκεκριμένα, πλην αφετηριακά και κομβικά σημεία, που αφορούν την Ελλάδα, την Κύπρο και τον Ελληνικό Κόσμο, σημεία που –προφανώς– δεν εξαντλούν το ζήτημα, αλλά και σημεία που χωρίς την σωστή διάγνωσή τους, παραμένεις εγκλωβισμένος στα διαχρονικά αδιέξοδά σου.

Α. Σε ποιο κόσμο ανήκει Ελλάδα, Κύπρος και Ελληνισμός;

Εξετάζοντας το πρώτο από τα τρία σημεία θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το επίδικο σημείο για το πού τοποθετείται η Ελλάδα και ο Ελληνισμός. Προφανώς σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται οργανικά και τα δύο ανάπηρα ελληνικά κράτη, η Ελληνική και η Κυπριακή Δημοκρατία. Οι απόλυτες διακρίσεις που αυθαίρετα και σχηματικά τοποθετούν την Ελλάδα και την Κύπρο στην Δύση ή την Ανατολή, τον Νότο ή τον Βορρά διανθισμένες από μια φθαρμένη πλέον φιλοευρωπαϊκή ή αντιευρωπαϊκή ρητορική, καταλήγουν στην δημιουργία ετικετών που όχι μόνον δεν φωτίζουν, αλλά, τουναντίον, συσκοτίζουν τους ήδη θολούς ορίζοντες της εξωτερικής μας πολιτικής. Κι αυτό γιατί θεμέλιοι λίθοι κάθε εξωτερικής πολιτικής οφείλουν να είναι τα ιστορικά, γεωπολιτικά, εθνικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα και όχι τα ιδεολογήματα που, κατά κανόνα, τα συνοδεύουν.

Φιλοαμερικανισμός και αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

«Σε όλους όσοι είναι πρόθυμοι να ανταλλάξουν την ελευθερία, με την ασφάλεια, τίποτα δεν τους αξίζει από τα δύο» 

(Βενιαμίν Φραγκλίνος)

Η εντυπωσιακή επιστροφή του Τραμπ στο τιμόνι των ΗΠΑ αποτελεί μιαν ακόμη αφορμή για να δούμε ποια είναι η αντίληψη, θέση και σχέση των Ελλήνων απέναντι στις ΗΠΑ με δεδομένο ότι από το 1947 και εντεύθεν, η Ελλάδα παραμένει σταθερά στην σφαίρα επιρροής των Αμερικανών.

Για ενάμιση, περίπου, αιώνα, ο ελληνικός λαός δεν είχε αρνητική εμπειρία στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, αφού οι ΗΠΑ δεν είχαν προηγούμενο επεμβάσεων εις βάρος μας και ήταν μάλιστα η πρώτη χώρα που σταθερά στάθηκε στο πλευρό των Ελλήνων στην Επανάσταση του 1821. Είναι γνωστό, ότι ο συντάκτης του κειμένου της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας Τόμας Τζέφερσον, στηρίχθηκε στην κλασική ελληνική δημοκρατική παράδοση, που διαποτίζει την όλη του φιλοσοφία και δράση με τις αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της φιλοπατρίας.

Οι Αμερικανοί πατέρες της Ανεξαρτησίας, οι Γάλλοι επαναστάτες του 1789, όπως και οι δικοί μας Ρήγας, Ανώνυμος και Κοραής, στηριζόμενοι στο ίδιο δικαιϊκό υπόβαθρο, διαμόρφωσαν το σύγχρονο πρότυπο του δημοκρατικού πατριωτισμού, που ενέπνευσε τις τρεις μεγάλες επαναστάσεις του 18ου και 19ου αιώνα. Tην Αμερικανική και την Γαλλική στον 18ο αιώνα και προπαντός την Ελληνική με την υπερέχουσα ιδιαιτερότητά της στον 19ο. Αυτή η ουσιαστική αφετηριακή σύγκλιση που ξεκινάει από τα χρόνια του Τζέφερσον και του Κοραή, διευρύνθηκε και απέκτησε οργανικό περιεχόμενο με την εγκατάσταση και δημιουργική παρουσία των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ, που και αποτελούν το πιο εύρωστο και δυναμικό κομμάτι της ελληνικής διασποράς.

Εξαφάνιση ή ανάκαμψη της ιστορικής Αριστεράς;

17/01/2025

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

Δεν είναι λίγα τα στοιχεία που συνηγορούν ότι η ιδέα του “προωθητικού συμβιβασμού” με το κυρίαρχο οικονομικοπολιτικά συγκρότημα εξουσίας ήταν ήδη ενεργοποιημένη από έναν ορισμένο κύκλο στελεχών που υπόγεια πάλευε επί είκοσι χρόνια να δικαιώσει το μεγάλο άλμα της συγκυβέρνησης 1989-1990 ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και Ενιαίου Συνασπισμού.

Να φέρει δηλαδή ομαλά πολιτικοϊδεολογικά εις πέρας, αυτό που ο κοινωνικός μεταμορφισμός στα χρόνια που ακολούθησαν από το 1974 είχε διαμορφώσει ως νέο, αριστερής κοπής, κοινωνικό μεσόστρωμα. Αυτό, δεν έγινε αποδεκτό από μερίδα κομμουνιστών και αριστερών σοσιαλιστών, που κυριαρχούνταν από μιαν κατ’ επίφασιν επαναστατικότητα και οδήγησε στην διάσπαση του ΚΚΕ, αλλά και του ΠΑΣΟΚ με αποτέλεσμα την δημιουργία (ενδεικτικά) του ΝΑΡ, της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης, αλλά και αρκετών άλλων ενδιάμεσων κύκλων της αριστεράς που κρατούσαν επιφυλακτική ή και εχθρική στάση απέναντι στον ελληνικό ιστορικό συμβιβασμό.

Η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ και της σύντομης διακυβέρνησής του, αποτέλεσαν επιβεβαίωση της πραγματικότητας ότι το Κιβώτιο ήταν άδειο και η παρουσίαση του δράματος επί της σκηνής, έδειξε σε όλους μας ότι ο βασιλιάς ήταν γυμνός.

Η αχίλλειος πτέρνα της Αριστεράς

Οι δομικές ανεπάρκειες που η Αριστερά έπρεπε να αντιμετωπίσει (και που δεν το έκανε όταν υπήρχαν κάποια περιθώρια), αποτελούσαν την αχίλλειό της πτέρνα, παίρνοντας κάτω από τους ασφυκτικούς πραγματικούς και χρονικούς όρους, τις διαστάσεις μιας ανίατης ασθένειας. Αυτή λοιπόν η προβληματική έως ανίατη περίπτωση, έπρεπε να αντιμετωπίσει ένα σύνολο προβλημάτων που ήταν προφανές ότι την ξεπερνούσαν.

Η απαξίωση-αυτοκαταστροφή της ιστορικής Αριστεράς

16/01/2025

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

Αποτελεί ένα σύνθετο και πολύπλοκο θέμα το ζήτημα του μεταμορφισμού μεγάλου τμήματος της Ελληνικής Ιστορικής Αριστεράς. Έχω αναφερθεί στην βασική της αντίφαση, το να συμπεριφέρεται ή να προσπαθεί να συμπεριφερθεί ως πολιτική Αριστερά, έχοντας όμως ήδη μετατοπισθεί σε κοινωνική Δεξιά.

Αξίζει, φρονώ, να σταθώ σε κάποια στοιχεία που συγκροτούν το νέο ιδεολογικό της πρόσωπο ως συνέχεια μιας Ιστορικής Αριστεράς, που κοινωνικά έχει, πλέον, μεταλλαχθεί. Αυτή τη νέα ιδεολογία της ανερχόμενης, νέας, κοινωνικής Δεξιάς, συνέθετε ως φαίνεται, αν και με αντιφατικές πολλές φορές, είναι η αλήθεια, ενέργειες, μια sui generis μείξη προϋπαρχόντων αρνητικών και νέων στοιχείων.

Ήταν ο βαθιά καλλιεργημένος αριστερόστροφος μεταπρατισμός, που κατ’ επανάληψη έφερε την Αριστερά σε σύγκρουση με την πλειοψηφία του ελληνικού λαού (λ.χ. το Μακεδονικό προπολεμικά αλλά και στις μέρες του ΣΥΡΙΖΑ), ο αθεράπευτα κομπλεξικός επαρχιωτισμός, η βαθιά ρουσφετολογική – κομματοκρατική νοοτροπία, η αναξιοκρατική και κρατικοδίαιτη αντίληψη, η παγιωμένη αντίληψη για το περιούσιον του σχήματός τους και ότι για όλα φταίνε οι άλλοι, αλλά και ο καλά κρυπτόμενος πίσω από συλλογικές ταμπέλες αβυσσαλέος ατομικισμός.

Eίναι μερικά στοιχεία που,αργά αλλά σταθερά, οδήγησαν σε αυτά τα σημερινά θλιβερά πολιτικά μορφώματα, που κυρίαρχα πλέον χαρακτηριστικά τους είναι ο δικαιωματισμός, ο “ωχαδερφισμός”, ο κοσμοπολιτισμός, η α-εθνική ή αντιπατριωτική οπτική, ο ά-τοπος διεθνισμός, ο ιστορικός αναθεωρητισμός και η πέρα από “αντικαπιταλιστικές κορώνες” βαθύτερη σύγκλιση στην νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, την woke κουλτούρα και τα προτάγματα της παγκοσμιοποίησης.

Χωματερή του διεθνούς καπιταλισμού

Αποτελεί γεγονός ότι αν αφαιρέσεις τους δεκάρικους περί εργατικής τάξης, διεθνισμού, δικαιωμάτων πάσης μειονότητας και επαναστατικού κινήματος, αυτό που ως πραγματικότητα αποκαλύπτεται είναι ένα συντεχνιακού τύπου αριστερίζον κατασκεύασμα. Η ιστορική εμπειρία λ.χ. τόσο της Ευρωπαϊκής, όσο και της Ελληνικής Αριστεράς, καταδεικνύει ότι η Αριστερά υπερασπίζονταν πρώτιστα την εθνική εργατική της τάξη. Εξόχως αποκαλυπτική είναι η στάση των Μαρξ-Ένγκελς στις προσπάθειες εισαγωγής ξένων εργατών στην Αγγλία από τους Βρετανούς αποικιοκράτες.

Η “εξημέρωση” της ιστορικής Αριστεράς

15/01/2025

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

Η πορεία απαξίωσης της Ιστορικής Αριστεράς είναι ένα θέμα που απασχολεί όχι μόνον τους αριστερούς αλλά και σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας μας. Προσεγγίζοντας το σημαντικό αυτό ζήτημα, είμαι υποχρεωμένος λόγω οικονομίας χώρου να το παρουσιάσω αξιωματικά σε τρεις ενότητες που η καθεμιά αποτελεί προέκταση της προηγούμενης

Θέλω, επίσης, να επισημάνω, ότι το κείμενο αυτό πρόκειται να ασχοληθεί με την πορεία απαξίωσης μειζόνων τμημάτων της Αριστεράς και όχι με την Αριστερά ως όλον, όπου, προφανώς, η έρευνα οφείλει να καταγράψει όλες τις περιπτώσεις της δηλαδή όχι μόνον τις αρνητικές αλλά και τις θετικές της.

Ως εκ τούτου, το γεγονός ότι καταγράφω την παρακμή της στις πραγματικές της διαστάσεις δεν με κάνει ούτε κατ’ ελάχιστον να παραβλέπω τα θετικά της στοιχεία. Τις αξίες, τις αρετές και τα επιτεύγματά της σε όλα τα κοινωνικά και πολιτιστικά πεδία. Είναι, λοιπόν, σαφές ότι η κατάθεση αυτή αφήνει έξω τις θετικές πλευρές, πολλώ μάλλον την αντιστασιακή εκείνη, που αρκετούς από εμάς της “ημετέρας αριστερής παιδεύσεως μετέχοντας”, τους κάνει υπερήφανους.


Διότι άνθρωποι σαν τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, τον Νίκο Μπελογιάννη, τον Γρηγόρη Λαμπράκη και το πλήθος των επωνύμων και των ανωνύμων που έπεσαν μαχόμενοι, όρθιοι και με αξιοπρέπεια, είναι αυτοί που και σήμερα ακόμα «στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα», κατά Εγγονόπουλο, μας βοηθούν να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα.

Διεθνείς εξελίξεις και μεταλλάξεις

Αναδημοσίευση: Η σύντομη ζωή του αδικοχαμένου Ιάκωβου Κουμή

Αν δεν σηκώσουμε ξανά

το λασποκυλισμένο γαλανόλευκο

δε θα μπορέσουμε ποτές!

να δούμε το κόκκινο χρώμα του ήλιου

ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΟΥΜΗΣ, Λάρνακα, Δευτέρα 29. 1.‘79

Στο ντοκιμαντέρ "Πολυτεχνεο1980 - Ιάκωβος Κουμής" μιλούν για τη δολοφονία του Ιάκωβου οι φίλοι του Λουκάς Αξελός, Λευτέρης Ριζάς, Δημήτρης Παπαχρήστος 

 Κουμής: 30 χρόνια δεν είναι αρκετά για να ξεχάσει κανείς

Από τη Μαρία Ψαρά 

(αναδημοσίευση από το μπλογκ της It's all Greek to me, 22-05-2011).

 Εκδήλωση στην Αθήνα ζωντάνεψε την εν ψυχρώ δολοφονία του Κύπριου Ιάκωβου Κουμή από τα ΜΑΤ Θύματα βίας μετρά κάθε μέρα η Αθήνα. Ένα 44χρονο πατέρα που έτρεξε να πάρει το αυτοκίνητό του για να μεταφέρει την ετοιμόγεννη γυναίκα του στο μαιευτήριο, μετανάστες με χτυπήματα στο κεφάλι από ρατσιστικές επιθέσεις, εργαζόμενους στη λαϊκή αγορά Εξαρχείων από μολότοφ... Και ο κύκλος βίας δεν λέει να κλείσει... Μέσα σε αυτό το κλίμα, πιο επίκαιρη από ποτέ, ήταν η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε αρχές Μαϊου στην Αθήνα για τον Κύπριο φοιτητή της Νομικής Ιάκωβο Κουμή, ο οποίος το 1980 δολοφονήθηκε από τα ΜΑΤ κατά την πορεία για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Με τίτλο «Ιάκωβος Κουμής 1956-1980, Τριάντα χρόνια δεν είναι αρκετά για να ξεχάσεις», που διοργάνωσαν το περιοδικό «Τετράδια», ο σύλλογος «Φίλοι του Πυριτιδοποιείου», η «Πρωτοβουλία για την Εθνική Αυτοδιάθεση και την Κοινωνική Αλληλεγγύη» και το βιβλιοπωλείο της συζύγου του, Μαρία Κουμή «Το Παραμύθι» κάλεσαν φίλους, γνωστούς και αγνώστους, να μιλήσουν για το σύντομο βίο του νεαρού φοιτητή που χάθηκε τόσο άδικα. 

Αφορμή για την εκδήλωση στάθηκε ένα εκτεταμένο αφιέρωμα στον Ιάκωβο Κουμή που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Τετράδια Πολιτικού Διαλόγου Έρευνας και Κριτικής». Για τον Κουμή μίλησαν ο συγγραφέας και διευθυντής του περιοδικού Λουκάς Αξελός, ο συγγραφέας, εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου Δημήτρης Παπαχρήστος και ο σύντροφος του Κουμή, Παύλος Χατζηπαύλου. Τη συζήτηση συντόνισε ο γιατρός Πέτρος Παπανικολάου. 

«Τριάντα χρόνια μετά τη δολοφονία του, θελήσαμε να ασχοληθούμε με τον βραχύ βίο και τα πυκνά γεγονότα του Ιάκωβου Κουμή», μας λέει ο Λουκάς Αξελός. «Ασχοληθήκαμε σε βάθος με τον αδικοχαμένο Κουμή και διαπιστώσαμε μια εικόνα ενός αξιόλογου, σκεπτόμενου και πολιτικοποιημένου νέου, με αρκετά διαυγή ιδεολογικό και πολιτικό προσανατολισμό, ταγμένο απερίφραστα στον αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου, με κριτική σχέση και στάση απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, και δίψα και όρεξη για γνώση, αλλά -ταυτόχρονα- ενός νέου με σαφείς ποιητικούς λογοτεχνικούς προσανατολισμούς, που μπορούν να κριθούν χωρίς postfestum επιείκειες, όχι ως τα τετριμένα δείγματα ενός συμπαθούς νέου στιχοπλόκου, αλλά ως πρωτόλεια δείγματα ενός δυνητικά αξιόλογου δημιουργού, όπως τουλάχιστον αποτυπώνεται στα πράγματά του που διασώθηκαν...» 

 Σύντομη η παραμονή στην Αθήνα... 

«Κατά το βραχύ διάστημα εγκατάστασής του στην Αθήνα, γνωριστήκαμε μέσα από το εγχείρημα των "Τετραδίων". Προλάβαμε και κάναμε μια εκδρομή στη Νέα Μάκρη, όταν μια εβδομάδα προτού δολοφονηθεί μαζί με τον φίλο μας Παύλο Χατζηπαύλου και τις γυναίκες μας, Αγγέλα, Δάφνη και Μαρία, περιδιαβαίνοντας τις πορτοκαλιές και λεμονιές του πατρικού μου κτήματος,» θυμάται ο διευθυντής του περιοδικού. «Μαζί με άλλους συντρόφους μας ζήσαμε εκείνη τη χρονιά το τριήμερο της επετείου του Πολυτεχνείου, στο "τραπεζάκι" των "Τετραδίων" και της "Εργασίας".

Πολυτεχνείο 1980 - Ιάκωβος Κουμής!

Στο ντοκιμαντέρ "Πολυτεχνείο 1980 - Ιάκωβος Κουμής" μιλούν για τη δολοφονία του Ιάκωβου οι φίλοι του Λουκάς Αξελός, Λευτέρης Ριζάς, Δημήτρης Παπαχρήστος.

ΠΗΓΗ: https://youtu.be/3wTCztP63BM?si=FY2EwAf1mpJ7rgkw

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Οι ποιητές είδαν έγκαιρα την παρακμή της ιστορικής Αριστεράς

ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ

Είναι αρκετοί πλέον αυτοί που συνειδητοποιούν, έστω και αργά, ότι το κακό ήρθε από μακριά. Το χρονικό μιας πλήρους μετάλλαξης δεν διαμορφώνεται από την μια στιγμή στην άλλη. Όμως απαραίτητο για να μην “χαθούμε στην μετάφραση”, είναι να επισημάνουμε ποια ήταν η πραγματική κατάσταση της Ελλάδας μετά τον εμφύλιο και την επικράτηση της σύνολης Δεξιάς.

Είναι ιστορικά πλέον καταγεγραμμένο και από συντηρητικούς πολιτικούς και ιστορικούς, ότι το κυρίαρχο κλίμα, τουλάχιστον την δεκαετία 1950-60 ήταν ιδιαιτέρως ζοφερό για τους ηττημένους. Περιθωριοποίηση, ωμοί διαχωρισμοί, στιγματισμοί, ανηλεές κυνηγητό, στρατοδικεία, εξορίες, καταθέσεις, καθημερινή ή περιοδική παρακολούθηση των υπόπτων του συστήματος, με δύο λόγια μια καταιγιστική τρομοκρατία.

Μιαν εικόνα, μερική, της όλης τρομοκρατίας, περιοριζόμενος στην πνευματική σφαίρα, περιέγραφα σαράντα χρόνια πριν επισημαίνοντας: «Αυτή η ολοκληρωτική, θα έλεγα, τρομοκρατία δεν αποτελούσε μια στιγμιαία εκτροπή, αλλά μια κατάσταση σχεδόν καθολική που διαπότιζε και διαπερνούσε όλο το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό σώμα, διαχωρίζοντας κάθετα τα στρατόπεδα και διαμορφώνοντας το πολιτικό εκείνο πλαίσιο που επικράτησε όλα τα επόμενα χρόνια μοιράζοντας τον ελληνικό λαό σε πολίτη πρώτης και δεύτερης κατηγορίας, σε δεξιούς και αριστερούς.

»Σήμερα, η κατάσταση αυτή συνηθίζεται να ξεχνιέται ή να υποβαθμίζεται. Όμως, η πραγματικότητα δεν ήταν άλλη από αυτή που μας περιγράφει ο Κώστας Βάρναλης απαντώντας σε ερώτηση που του έκαναν το 1957 για τα καθημερινά κρούσματα λογοκρισίας. Έλεγε, λοιπόν, ότι “δεν εννοείται καθεστώς βίας, και μάλιστα ξενικής, χωρίς λογοκρισία, στρατόπεδα συγκεντρώσεως και κατοχικούς νόμους. Από την 4η Αυγούστου δεν έπαψε μια στιγμή ν’ ασκείται η λογοκρισία με διάφορους τρόπους. Κι αν ακόμα καταργηθεί ο κατοχικός νόμος που της παρέχει τυπική νομιμότητα, αυτό δε σημαίνει, πως θα καταργηθεί κι αυτή – θ’ ασκείται παρά τον νόμον!” Σ’ αυτή, λοιπόν, την αυλή των θαυμάτων, που –παρ’ όλα αυτά– οι κάτοικοί της αγωνίζονταν να σταθούν στα πόδια τους, το βιβλίο και ο κόσμος του αποτελούσαν μιαν απρόσιτη, σχεδόν μυθική Κολχίδα».

Κύπρος, Ελλάδα, Ελληνισμός ο Ελληνικός Κόσμος μπροστά στα επίδικα του 21ου αιώνα

Λουκάς Αξελός*

Στην μνήμη του Θέμου Στοφορόπουλου

Δημηγορούντων τῶν δασυπόδων καί τό ἴσον ἀξιούντων πάντας ἔχειν, οἱ λέοντες ἔφασαν «οἱ λόγοι ὑμῶν, ὧ δασύποδες, ὀνύχων τε καί ὀδόντων, οἵων ἡμεῖς ἔχομεν, δέονται».

Αίσωπος, Λέοντες καί Λαγωοί

Εισαγωγικά

Το κείμενο αυτό δεν φιλοδοξεί να προσθέσει κάτι το καινούργιο στην μέχρι σήμερα έρευνα γύρω από το Κυπριακό. Στηρίζεται στο πραγματικό γεγονός ότι η διαρκής ενασχόλησή μου επί μισόν και πλέον αιώνα γύρω από το υπ’αρ. 1 Εθνικό μας Ζήτημα, με οδηγεί στην διαπίστωση ότι αν  και τα πλείστα από τα όσα ζητήματα το συγκροτούν έχουν εξαντλητικά αναλυθεί και αποκαλυφθεί στις πραγματικές τους διαστάσεις, εξακολουθούν να αποτελούν, όταν δεν παρακάμπτονται ή αποσιωπώνται, ζητούμενο από ένα σημαντικό τμήμα του πολιτικού και επιστημονικού κόσμου.

.                   .

* ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ

Ο Λουκάς Αξελός είναι δρ ΕΚΠΑ, συγγραφέας, διευθυντής των εκδόσεων «Στοχαστής» και του περιοδικού «Τετράδια πολιτικού διαλόγου έρευνας και κριτικής».

Αντλώντας το δικαίωμα από το γεγονός της σταθεράς και κατ’ εξακολούθησιν  διαχρονικής  επισήμανσης  μιας  σειράς  ζητημάτων  που τα θεωρώ κατεξοχήν κρίσιμα στην αποκωδικοποίηση του Κυπριακού και της θέσης και του ρόλου του στα καθ’όλου πεπρωμένα του Ελληνικού Κόσμου και θέλοντας να ενισχύσω τον διάλογο που έχει ανοίξει ανάμεσά μας, με αφορμή την συμπλήρωση 50 χρόνων από την παράνομη εισβολή-κατοχή-εθνοκάθαρση και εποικισμό του 40% της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα επιχειρήσω συνυπολογίζοντας το κόστος των επαναλήψεων να αναδείξω μερικά από τα βασικά επίδικα γύρω από το μείζον αυτό Εθνικό μας Ζήτημα.

Α΄) Τα ταυτοτικά στοιχεία

Αν και απόλυτα επιβεβαιωμένα από τις επιστημονικές έρευνες και κατανοητά από την πλειοψηφία των έγκυρων ερευνητών και αναλυτών, τα κυρίαρχα ταυτοτικά στοιχεία της Κύπρου και του λαού της δεν γίνονται στην πράξη αποδεκτά από όλους εκείνους τους κύκλους που για εθνικούς, ταξικούς, θρησκευτικούς, ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους, θεωρούν αναγκαία την αναθεώρηση και στην συνέχεια την ιδεολογική χρήση τους προς ίδιον συμφέρον.

Γι’ αυτό θεωρώ χρήσιμο να ξεκινήσουμε από την αφετηρία, στεκόμενοι, κατ’ αρχήν, στο διαχρονικά αναδυόμενο ζήτημα της κυπριακής ταυτότητας.

Το ελληνικό όνομα της Κύπρου μπορεί να απαντάται στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, η επαφή όμως της Κύπρου με τον κόσμο του Αιγαίου και τα πρώτα αρχαιοελληνικά φύλα, όπως πιστοποιούν πια τα αποτελέσματα συστηματικών αρχαιολογικών ερευνών, ανάγονται στον 16ο π.Χ. αιώνα, ενώ η εγκατάσταση των Αχαιών βεβαιωμένη από τον 14ο αιώνα, κρατάει τρεις και πλέον αιώνες για να ολοκληρωθεί με την άφιξη των τελευταίων κυμάτων αποίκων, τον 10ο αιώνα.

Το φοβικό σύνδρομο δεν έσωσε ποτέ το θύμα… Η ήττα του 1974, δεν είναι δικαιολογία για αποδοχή της υποταγής: Η εξαιρετική ομιλία του Λουκά Αξελού στη Λευκωσία

Ο κ. Λουκάς Αξελός, συγγραφέας- διευθυντής των εκδόσεων «Στοχαστής» και του περιοδικού «Τετράδια». Φωτογραφία από τους διοργανωτές της εκδήλωσης. 23/06/2024

Στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Ιδρύματος Μακαρίου Γ’, της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, έγινε η παρουσίαση του αφιερώματος του περιοδικού «Τετράδια» για τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, την οποία οργάνωσαν οι εκδόσεις ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ, το περιοδικό «ΤΕΤΡΑΔΙΑ» και το ΕΡΜΑ.

Για το αφιέρωμα μίλησαν ο Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και Πάσης Κύπρου κ. κ. Γεώργιος, και ο Λουκάς Αξελός, Συγγραφέας- διευθυντής των εκδόσεων «Στοχαστής» και του περιοδικού «Τετράδια». Συντονιστής ήταν ο δημοσιογράφος Κώστας Βενιζέλος, Δημοσιογράφος. Παρακάτω δημοσιεύουμε την ομιλία του κ. Αξελού

Του ΛΟΥΚΑ ΑΞΕΛΟΥ*

Είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος γιατί βρίσκομαι ανάμεσά σας και θέλω να σας ευχαριστήσω για την συμμετοχή σας, όπως θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω ειλικρινά τους διοργανωτές της εκδήλωσης αυτής και ιδιαίτερα τους αγαπητούς φίλους και συντρόφους Πέτρο Παπαπολυβίου και Κώστα Βενιζέλο, αλλά και το βιβλιοπωλείο ΕΡΜΑ, για την σημαντική βοήθειά τους στην παρουσίαση του αφιερώματος αυτού.

Η ομιλία μου αυτή δεν φιλοδοξεί να προσθέσει κάτι το καινούργιο στην μέχρι σήμερα έρευνα γύρω από το Κυπριακό. Στηρίζεται όμως στο πραγματικό γεγονός ότι η διαρκής ενασχόλησή μου επί μισόν και πλέον αιώνα γύρω από το υπ’αρ. 1 Εθνικό μας Ζήτημα, με οδηγεί στην διαπίστωση ότι αν και τα πλείστα από τα όσα ζητήματα το συγκροτούν έχουν εξαντλητικά αναλυθεί και αποκαλυφθεί στις πραγματικές τους διαστάσεις, εξακολουθούν να αποτελούν, όταν δεν παρακάμπτονται ή αποσιωπώνται, ζητούμενο από ένα σημαντικό τμήμα του πολιτικού και επιστημονικού κόσμου.

Η εθνική ταυτότητα του λαού μας στην Κύπρο, είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ελληνική, και δεν μπορεί παρά να αναζητιέται στον μεσογειακό χώρο, και προπαντός στην σύνδεσή της με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Είναι χαρακτηριστικό της συνείδησης που είχε σύμπας ο Ελληνισμός για την ελληνικότητα της νήσου, το Μνημόνιο του Ιωάννη Καποδίστρια στην διάσκεψη των πρεσβευτών στον Πόρο τον Σεπτέμβριο του 1828, όπου σαφώς διατυπώνεται πως η Κύπρος ανήκει μαζί με τα άλλα μας νησιά στο σύνολο που πρέπει να νοείται με τον όρο Ελλάς, αφού «η ιστορία και τα μνημεία της αρχαιότητας, όλα εν ενί λόγω επιμαρτυρούσιν ότι είναι της Ελλάδος διαμερίσματα».
Την εκπληκτική αυτή ιστορική πραγματικότητα, που παρ’ όλη την σφοδρή αντιστράτευση της γεωγραφίας και των πολεμίων, επέβαλαν για 3.500 χρόνια οι Έλληνες της Κύπρου, διατηρώντας την ακριτικό προμαχώνα του νησιωτικού Ελληνικού Κόσμου έχει επισημάνει η διεθνής κοινότητα.

Πολλοί διάσημοι ξένοι επιστήμονες και συγγραφείς έχουν κατά καιρούς γράψει και ασχοληθεί με το φαινόμενο αυτό που αποτύπωσε με ιδιαίτερη ακρίβεια και ενάργεια ο Ζακ Λακαριέρ στο βιβλίο του Το ελληνικό καλοκαίρι, όπου, ανάμεσα σε άλλα παρατηρεί: «η Κύπρος είναι ένα ελληνικό νησί, εννοώ ένα νησί που η γλώσσα του και η κουλτούρα του υπήρξαν ελληνικές από τους αρχαιότερους σχεδόν χρόνους. Αυτούς τους χρόνους μπορούμε να τους προσδιορίσουμε με ακρίβεια, γιατί οι ανασκαφές έφεραν στο φως συναρπαστικές μαρτυρίες επί του προκειμένου που δύσκολα θα μπορούσαν ν’ αμφισβητηθούν».

Το 1955 ξέσπασε στην Κύπρου υπό την ηγεσία της ΕΟΚΑ «η τελευταία ελληνική επανάσταση [με την οποία] ολοκληρώθηκε και ο κύκλος του αλυτρωτισμού και των μεγαλοϊδεατικών οραμάτων που είχαν γεννηθεί με την ίδρυση του ανεξάρτητου κράτους, το 1830», όπως σημειώνει ο Πέτρος Παπαπολυβίου.

Λουκάς Αξελός: «Καμία ήττα δεν είναι οριστική»

Κώστας Βενιζέλος

Ο Λουκάς Αξελός έχει βάλει τη δική του σφραγίδα για την Κύπρο, το Κυπριακό, με το οποίο ασχολείται από μαθητής και στη συνέχεια ως μελετητής, αναλυτής, ιστορικός. «Το Κυπριακό με βοήθησε να πραγματοποιήσω το πιο ουσιαστικό ταξίδι μου στον Ελληνισμό και τον πολιτισμό του» θα σημειώσει και θα θυμίσει τον χαμό του Κύπριου φίλου του Ιάκωβου Κουμή, που δολοφονήθηκε άνανδρα από τα κρατικά όργανα την ημέρα της εβδόμης επετείου του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1980, αλλά και την τραυματική στην συνέχεια απώλεια, του, επίσης, δολοφονημένου από την ΜΙΤ, Θεόφιλου Γεωργιάδη το 1994.

Ο Λουκάς Αξελός, συγγραφέας- διευθυντής των  εκδόσεων «Στοχαστής» και του Περιοδικού «Τετράδια», διδάκτορας Ιστορίας, έχει γράψει βιβλία και άρθρα για την Κύπρο, συμμετείχε σε συνέδρια και συζητήσεις ενώ εξηγεί πώς «το Κυπριακό κατέληξε, με έναν ιδιότυπο  τρόπο να εσωτερικευθεί μέσα μου και να μετατραπεί σε μιαν έμμονη ιδέα». Με τον Λουκά Αξελό,  είχαμε μια κουβέντα με αφορμή την επετειακή έκδοση των «Τετραδίων» για τα 50 χρόνια από την εισβολή. Μια συλλογική έκδοση με 30 κείμενα, δίνοντας συνέχεια στα επετειακά τεύχη για το 1821 και το 1922.

-Μετά τα μεγάλα αφιερώματα των «Τετραδίων» για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και τα 100 χρόνια από την  Μικρασιατική Καταστροφή, έχετε κυκλοφορήσει και ένα νέο τριπλό αφιερωματικό τεύχος για τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή και συνεχιζόμενη κατοχή στην Κύπρο.

Προκύπτει ένα συνολικό μήνυμα από τη συλλογική αυτή δουλειά για την Κύπρο;

-Τα «Τετράδια» όπως εμφανώς προκύπτει από την ύλη τους επικεντρώνουν συστηματικά το ενδιαφέρον τους σε αυτό που θα μπορούσε να συνοψιστεί ως διαρκής αγωνία και σπουδή γύρω από το παρελθόν, παρόν και μέλλον της Ελλάδας, της Κύπρου, του Ελληνισμού, του Ελληνικού Κόσμου.

Είναι φυσικό, λοιπόν, ότι μετά το τριπλό αφιέρωμα συμβολής προς κατανόηση του 1821, να σταθούμε εξίσου αποφασιστικά στο 1922 και το 1974, δύο έτη που σημάδεψαν την μοίρα και την πορεία του νεότερου Ελληνισμού και του Ελληνικού Κόσμου, με έναν κατεξοχήν αρνητικό τρόπο. Με την εξολόθρευση μεγάλων τμημάτων του συνολικού πληθυσμού των περιοχών που καταλήφθηκαν και την απώλεια ιστορικών εδαφών που κατοικούνταν από συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς από τα προομηρικά ακόμη χρόνια.

Θεωρώντας την Κυπριακή Δημοκρατία ως το δεύτερο ελληνικό κράτος, ως αδιάσπαστο κομμάτι του Ελληνικού Κόσμου, είναι φυσικό, φρονώ, για ένα περιοδικό σαν τα «Τετράδια», να εστιάσει στην τραγωδία των 50 χρόνων εισβολής και κατοχής, επιδιώκοντας ύστερα από μια τριετία συστηματικής δουλειάς και έρευνας να αναδείξει, όλα όσα σφραγίζουν το παρελθόν άρα και το παρόν μας^• να αναδείξουν, με δυο λόγια, το όλον πρόβλημα στις πραγματικές του και μόνον διαστάσεις.

Διότι για τον Ελληνισμό και τον Ελληνικό Κόσμο, η Κύπρος δεν αντιπροσωπεύει ένα κάποιο «κομμάτι γης», κάποιο «Χρυσοπράσινο  φύλλο ρηγμένο στο πέλαγο», ούτε το Αιγαίο και η Θράκη κάποια περιορισμένα τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλάσσιου βυθού ή εδάφους.

Το Αιγαίο και η Θράκη, αντιπροσωπεύουν αυτή την στιγμή τους όρους ύπαρξής μας ως ανεξάρτητου κράτους και η Κύπρος, νοούμενη ως ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία, την βούλησή μας ως έθνους να μην εγκαταλείψουμε την έσχατη αυτή Αλεξάνδρεια, συγκατανεύοντας στον οριστικό ενταφιασμό του Ανατολικού Ελληνισμού.

-Πότε ξεκινά αυτή η συστηματική και θα μου επιτρέψετε να αναφέρω επίμονη ενασχόλησή σας με την Κύπρο;

-Σε αυτό το κρίσιμο, προσωπικό ερώτημα, δεν έχω κάτι καινούργιο να σας πω, παρά αυτό που εδώ και δεκαετίες επαναλαμβάνω. Ότι δηλαδή  η Κύπρος και το Κυπριακό όπως για πολλούς νέους της γενιάς μου, αποτέλεσε και για μένα τον πολιτικό και πολιτισμικό καταλύτη.

Το Κυπριακό με έκανε, έφηβο ακόμη όντα, να υπερβώ την φορμαλιστική ρητορική «περί ασκόπου κυπριακού αγώνος», κατεβαίνοντας στο πεζοδρόμιο μαζί με χιλιάδες άλλους νέους που εμπνεόμενοι από τα ολοκαυτώματα των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, διαδήλωσαν υπέρ της αυτοδιάθεσης της Κύπρου.

Το Κυπριακό με έφερε, μαθητή ακόμη, κοντά στα σχήματα της ελλαδικής ιστορικής Αριστεράς, που πρωτοστατούσε – τότε – στους αγώνες για την αυτοδιάθεση της Μεγαλονήσου, και το Κυπριακό είναι που με απομάκρυνε, φοιτητή πλέον, από τα συγκεκριμένα αυτά σχήματα, όταν η ιστορική Αριστερά απεμπόλησε τις προηγούμενες θέσεις και διακηρύξεις της.

Το ειδικό τεύχος για την Κύπρο του περιοδικού Τετράδια στην Λευκωσία

Εκδήλωση παρουσίασης του αφιερωματικού τεύχους των "Τετραδίων 85-87" για τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο που θα πραγματοποιηθεί στην Λευκωσία στις 19 Ιουνίου 2024.

Για να μη γίνει «συνήθεια» η βάρβαρη εισβολή και η κατοχή του τουρκικού Αττίλα: 

Το εξαιρετικό αφιέρωμα των «Τετραδίων» για την πολύπαθη Κύπρο μας…

Του ΘΕΟΦΑΝΗ ΜΑΛΚΙΔΗΤο περιοδικό «Τετράδια πολιτικού διαλόγου, έρευνας και κριτικής», αφιερώνει το νέο τεύχος του (85-87, Άνοιξη-Φθινόπωρο 2024) στην Κύπρο, με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα ετών από την τουρκική εισβολή του 1974.


Γράφει σχετικά, μεταξύ των άλλων, ο εκδότης των «Τετραδίων», συγγραφέας και διδάκτορας του ΕΚΠΑ Λουκάς Αξελός:

«Όταν μέσα του 2022 κάναμε τις πρώτες συζητήσεις για την προετοιμασία του τεύχους με αφορμή τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αυτό που δέσποζε στην σκέψη μας είναι ότι θα έπρεπε να καταβάλουμε όλες τις προσπάθειες για την έκδοση ενός αφιερώματος που θα στέκονταν με προσήλωση και σεβασμό στο τραγικό γεγονός, ένα αφιέρωμα στο οποίο δεν θα είχε θέση η ιδεολογική χρήση της ιστορίας, αλλά που η παρουσίαση του Κυπριακού θα γινόταν στο πεδίο των πραγματικών του διαστάσεων, δηλαδή αυτού του υπ’ αρ. 1 εθνικού μας ζητήματος. Δύο και πλέον χρόνια κράτησε η περιπέτεια αυτή και τολμώ να πω (….) ότι είμαστε ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα.

Πρώτον γιατί τα σχεδιασθέντα και συμφωνηθέντα επετεύχθησαν πλήρως και στον καθορισμένο χρόνο(…)

Δεύτερον, γιατί στο εγχείρημα αυτό ανταποκρίθηκαν, όλοι οι προσκληθέντες (…) με κείμενα κριτικού στοχασμού που –κατά την γνώμη μας- φωτίζουν με επάρκεια και σε ικανοποιητικό βαθμό, πλείστες όσες πλευρές του Κυπριακού και δη από ποικίλες και διαφορετικές πτυχές, γεγονός που δίνει την δυνατότητα για μια σφαιρικότερη αποτίμηση της δεύτερης, μετά την Μικρασιατική, μείζονος Εθνικής Καταστροφής.

Τρίτον γιατί η συμμετοχή στο παρόν εγχείρημα, η συγκέντρωση δυνάμεων και πυρός, δείχνει, χωρίς όμως αυταπάτες, ότι «ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει» και πολλά θα κριθούν από την περαιτέρω ενίσχυση αυτού που θα μπορέσουμε να θεωρήσουμε ως σοβαρή επιστημονική και συνεκτική πολιτισμική εθνικό-λαϊκή παρέμβαση/αντίσταση απέναντι στον επελαύνοντα και υπερκχυλίζοντα τον δημόσιο βίο ιστορικό και πολιτικό αναθεωρητισμό(….)»


Τα κείμενα τα οποία συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα των «Τετραδίων» είναι τα εξής:

Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης: Η Τουρκία αντιμετωπίζει ενιαία Ελλάδα και Κύπρο

Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου Γεώργιος: Αν πέσει η Κύπρος θα αρχίσει και η αποδόμηση της Ελλάδος

Λουκάς Αξελός: Κύπρος, Ελλάδα, Ελληνισμός. Ο Ελληνικός Κόσμος μπροστά στα επίδικα του 21ου αιώνα

Περικλής Νεάρχου: Το έλλειμμα στρατηγικής θανάσιμη απειλή για την Κύπρο

Λαοκράτης Βάσσης: Η αποκυπροποίηση του «εθνικού αισθήματος» και η βαθύτερη αιτιότητά της

Κώστας Βενιζέλος: Κυπριακό 1974-2024. 50 χρόνια χωρίς αφήγημα και διεκδίκηση του αυτονόητου

Γιώργος Κοντογιώργης: Το Κυπριακό πενήντα χρόνια μετά την καταστροφή. Η γεωπολιτική διάσταση και η ελλαδική δυστοπία

Ρούντι Ρινάλντι: «Σκάβοντας» για το θέμα της κρατικότητας της Κύπρου

Παναγιώτης Ήφαιστος: Κύπρος: Συμπλεκόμενα στρατηγικά, πολιτικά, νομικά, θεσμικά και διπλωματικά κριτήρια και παράγοντες

Κώστας Μαυρίδης: Ο τουρκικός επεκτατισμός, οι εγχώριες ελίτ του κατευνασμού και η ώρα του ορθολογισμού για Ελλάδα-Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Το ειδικό τεύχος για την Κύπρο του περιοδικού Τετράδια

Σταύρος Λυγερός: Ανάγκη αναθεώρησης της στρατηγικής στο Κυπριακό από μηδενική βάση

Πέτρος Παπαπολυβίου: Το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο (Ιούλιος-Αύγουστος 1974)

Δημήτρης Αλευρομάγειρος: Κύπρος 1974-2024. Τα δικά μας διαχρονικά λάθη και η πολιτική των ισχυρών της Γης συνέτειναν στην καταστροφή της Κύπρου

Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στον Κεμαλισμό

Αξελός Λουκάς

16/01/2023

Views: 1.734

Η κατάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε ως αποτέλεσμα –μαζί με την σταθεροποίηση ή και επέκταση της παρουσίας των υπαρχόντων κρατών και την δημιουργία νέων κρατών ή κρατικών μορφωμάτων– την ανάδυση της Νέας Τουρκίας, η οποία σε κάθε περίπτωση αποτέλεσε στην πρώτη της φάση το κίνημα (Νεότουρκοι και Κεμαλισμός) και στην δεύτερη φάση τον κρατικό σχηματισμό που ήταν ο σημαντικότερος κληρονόμος της.

Στην νέα κατάσταση, που οι ρίζες της ξεκινούν από τους Νεότουρκους για να καταλήξουν στον Κεμάλ, υποστηρικτής και αρωγός στάθηκαν Ευρωπαίοι που θεωρούσαν –στα πλαίσια της αναγκαστικής ανάδυσης των εθνικών κινημάτων– την ύπαρξη του αντίστοιχου τουρκικού (νεοτουρκικού και κεμαλικού) ως τον κατάλληλο φορέα για την πραγμάτωση του εθνικού και αστικού εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Προφανώς η επιλογή δεν ήταν τυχαία, ούτε τυχαίο ήταν το γεγονός ότι οι πλείστοι των υποστηρικτών της  εν λόγω άποψης κατ’ ουσίαν ετάσσοντο υπέρ της διατήρησης εν ζωή του “Μεγάλου Ασθενούς”, ακόμα και υπό την νέα τουρκική ηγεσία, που ορθά διέβλεπαν ότι θα αποτελούσε συνέχεια της οθωμανικής. Την αλήθεια της διαπίστωσης μαρτυρεί η δράση και η στάση Ιταλίας και Γαλλίας, αλλά ιδιαιτέρως  την επιβεβαιώνει η στάση της νεαρής τότε Σοβιετικής Ένωσης.

Πράγματι, η για διαφορετικούς λόγους και με διαφορετικό περιεχόμενο, επίθεση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στους μπολσεβίκους, αλλά ως ένα βαθμό επιλεκτικά και στους κεμαλικούς, (η Ελλάδα ήταν και στα δύο μέτωπα παρούσα) διαμόρφωσε μια κοινή βάση ανάμεσα σε μπολσεβίκους και κεμαλικούς, με συγκολλητικά στοιχεία τον φόβο και την καχυποψία απέναντι στην Δύση.

Η Συνθήκη του 1921 ΕΣΣΔ-Τουρκίας

Ασφαλώς η ελληνική περίπτωση αποτελούσε παράμετρο της όλης συγκλίσεως, το βάθος της οποίας κατ’ αρχήν αποτυπώθηκε στο Α’ Συνέδριο των Λαών της Ανατολής στο Μπακού που οργάνωσε τον Σεπτέμβριο 1920 η Τρίτη Διεθνής. Η οριστική όμως αποτύπωση της στρατηγικής αυτής σύγκλισης αποτυπώθηκε οριστικά τον Μάρτιο 1921 στην ιστορική Συνθήκη Ειρήνης και Αδελφοσύνης ανάμεσα σε Σοβιετική Ένωση και Τουρκία. Συνθήκη για την οποία ουσιαστικά είχαν εργαστεί και συνεισφέρει τα δίδυμα Ράντεκ-Ενβέρ Πασά και Λένιν-Κεμάλ.

Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στο Μακεδονικό

Αξελός Λουκάς

17/01/2023

Views: 733

Η Μικρασιατική Καταστροφή και η αποτύπωση των συνεπειών της στην Συνθήκη της Λωζάννης και την Ελληνοτουρκική Σύμβαση για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησαν, διαμόρφωσε μια νέα διαφορετική πραγματικότητα όσον αφορά  τον χώρο της υπό ελληνική, πλέον, διοίκηση Μακεδονίας και Θράκης. Ας δούμε μέσα από ένα κείμενο εποχής που δημοσίευσε ο Α. Α. Πάλλης πώς αποτυπώνεται η πραγματικότητα αυτή.

«Ύστερα ήλθε η Ελληνο-Τουρκική Σύμβαση για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών που κλείνει τη σειρά των μεγάλων ομαδικών μεταναστεύσεων της εποχής 1912-1924. Η Σύμβαση αυτή είχε ως αποτέλεσμα ν’ αλλάξει πέρα πέρα την εθνολογική σύνθεση όλων των χωρών που βρίσκονται τριγύρω από το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Η Μακεδονία άδειασε πια οριστικά από Τούρκους και στη θέση τους μπήκε διπλάσιος αριθμός από Έλληνες της Θράκης και της Μικράς Ασίας. Οι Τούρκοι πήγαν και εγκατεστάθηκαν στην Ιωνία, στον Πόντο, στα περίχωρα της Πόλης και σ’ άλλα μέρη άλλοτε Ελληνικά.

»Η περίοδος αυτή είναι απ’ εκείνες που σημειώνουν το τέλος μιας πράξης στην ιστορία. Έπειτα απ’ αυτήν, η σκηνή παρουσιάζεται εντελώς διαφορετική. Τελειώνει ένας κύκλος στην ιστορία των τριών αυτών λαών, του Ελληνικού, του Τουρκικού και του Βουλγαρικού. Για μας τους Έλληνας, ο κύκλος αυτός αρχίζει στο δέκατο αιώνα π.Χ., όταν οι πρώτοι Ίωνες άποικοι, ακολουθώντας τον Άνδροκλο τον Κοδρίδη, βγήκαν στη Μικρά Ασία, και τελειώνει, ύστερα από τριάντα αιώνες, την ημέρα (17 Δεκεμβρίου 1924) που έφυγε η τελευταία καραβιά ανταλλάξιμους, με το ατμόπλοιο “Αμπάζια”, απ’ τη Μερσίνα.

»Για τους Τούρκους ο κύκλος είναι συντομότερος. Αρχίζει στο 1371, οπότε οι πρώτοι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία, μετά την νίκη του Σουλτάν Μουράτ του Α΄ στο Κερμένι της Θράκης, και τελειώνει την 26 Δεκεμβρίου 1924 (ύστερα από 553 χρόνια) την ημέρα που ανεχώρησαν από τη Θεσσαλονίκη, με το ατμόπλοιο “Τσαρ Φερδινάντ”, οι τελευταίοι
ανταλλάξιμοι Μουσουλμάνοι της Μακεδονίας. Επίσης, η ιστορική πάλη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων για τη Μακεδονία που άρχισε στους Βυζαντινούς χρόνους, πλησιάζει προς το τέλος, χάρι στην ανταλλαγή των πληθυσμών.

»Εάν σήμερα, μετά την καταστροφή του 1922, η Μικρά Ασία και η Ανατολική Θράκη έμειναν έρημες από Ελληνισμό, η μόνη μας παρηγοριά είναι το ότι τουλάχιστο η Μακεδονία έγινε πια καθαρά Ελληνική. Αρκεί να πω –και αυτό θα φανεί από τις στατιστικές που δημοσιεύω παρακάτω– ότι, ενώ, στο 1912, σαν πρωτοπήραμε τη Μακεδονία, η αναλογία μεταξύ Ελλήνων και αλλοφύλων ήτο 43% με 57% (μολονότι και τότε υπερτερούσαμε απέναντι κάθε άλλης εθνικότητας χωριστά), σήμερα έχομε 88% με 12%. Είναι ανάγκη να τονισθεί η ριζική αυτή μεταβολή, ιδίως στο εξωτερικό, όπου πολλοί εξακολουθούν ακόμη να μιλούν για τη Μακεδονία ωσάν να επρόκειτο πάντοτε για την προ του 1912 κατάσταση. Σήμερα καμιά άλλη χώρα δεν μπορεί να διεκδικήσει εθνικά δικαιώματα πάνω στη Μακεδονία βασιζόμενη στον πληθυσμό. Αθήναι, 29 Μαρτίου 1925».

Αυτή η αλήθεια, σκληρή και ανελέητη, τόσο γι’ “αυτούς”, που αναγκαστικά ξεριζώνονταν από τα πατρογονικά τους εδάφη σε Μακεδονία και Θράκη, όσο και για τους “άλλους”, που ξεριζωμένοι από τα δικά τους πατρογονικά εδάφη, σε Ιωνία και Πόντο, οδηγούντο σε αναγκαστική εγκατάσταση στη νέα τους πατρίδα, αποτελεί μια σπαρακτική αλλά απτή πραγματικότητα. Αυτή, λοιπόν, η πραγματικότητα ήταν και το αναγκαστικό πεδίο δράσης της τότε κομμουνιστικής και λοιπής Αριστεράς και πάνω σε αυτούς τους συμπαγείς πλέον ελληνικούς πληθυσμούς στην Μακεδονία και την Θράκη, ήταν υποχρεωμένη να στήσει το δικό της μέτωπο απέναντι στο κυρίαρχο συγκρότημα εξουσίας.

Η Βουλγαρία και η Τρίτη Διεθνής

Ο Καποδίστριας προετοιμάζει την Επανάσταση – Η θέση της Αριστεράς

Αξελός Λουκάς

Έχοντας αναφερθεί στο προηγούμενο σημείωμα στο βιβλίο του Σκλαβούνου θα σταθώ, όπως προείπα, στο ακανθώδες ζήτημα των απόψεων της Αριστεράς απέναντι στο φαινόμενο Καποδίστριας. Είναι η έρευνα των πηγών που έσπρωξε τον Σκλαβούνο να αναδείξει στοιχεία της αρνητικής αυτής στάσης. Θεωρώντας ως κεκτημένο τα όσα γράφει, θα προβώ σε έναν εμπλουτισμό και ανάλυση με βάση και τις δικές μου έρευνες την τελευταία 15ετία στο έργο του Γεωργίου Σκληρού, που θα κυκλοφορήσουν σε βιβλίο.

Ας δούμε, λοιπόν, ποιες είναι οι απόψεις που διατυπώνει για τον Καποδίστρια ο Σκληρός, πρώτος εισηγητής του μαρξισμού στην Ελλάδα με το περίφημο βιβλιαράκι του “Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα” και στην συνέχεια με το κύκνειο άσμα του “Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού”. Από το προοίμιο κιόλας τοποθετείται αρνητικά στις όποιες θετικές γνώμες ιστορικών για τον Καποδίστρια τονίζοντας ότι: «Εννοείται όχι μόνον καμιά σημασία δεν πρέπει να δώσουμε στη γνώμη των συντηρητικών ιστορικών μας, αλλά να τόχωμε και κανόνα απαράβατο να ζητούμε την αλήθεια ακριβώς στο αντίθετο μ’ εκείνα που διαβεβαιώνουν αυτοί».


Δεν θεωρώ αναγκαίο να σταθώ αναλυτικά στην παραπάνω λογική, διατυπώνοντας το αυτονόητο, ότι αρχής γενομένης από τον Θουκυδίδη, όλοι οφείλουμε να γνωρίζουμε πια ότι η αλήθεια δεν βρίσκεται στα πολιτικά φρονήματα του ιστορικού, αλλά στο αν έχει το επιστημονικό ήθος να σεβαστεί τα αυθεντικά στοιχεία, χωρίς να τα αποσιωπήσει, στρεβλώσει ή αλλοιώσει με βάση την ιδεολογία του. Ο αυτοεγκλωβισμός του Σκληρού, είναι, λοιπόν, προφανής.

O Σκληρός για τον Καποδίστρια

Έχοντας ήδη εκ των προτέρων τοποθετηθεί, μας δίνει μιαν αρκετά ουσιαστική περιγραφή της άποψής του: «Το σύστημα του Καποδίστρια είχε περίπου την εξής βάση: Να στηριχθή στη μεγάλη πλειοψηφία του μεσαίου και κατωτέρου λαού φροντίζοντας κυρίως για τις οικονομικές ανάγκες του, και να χτυπήση εν ανάγκη την ως τα τώρα κυριαρχούσα τάξη που θα ήθελε τυχόν να φέρη εμπόδια στη φωτισμένη δικτατορία του. Η κυριαρχούσα αυτή μειονοψηφία αποτελείτο από τις μεγάλες οικογένειες του τόπου και τους αγωνιστάς εν γένει, τους μορφωμένους ευρωπαΐζοντας πολιτικούς και τους λοιπούς ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων.

»Όλους αυτούς τους περιφρονούσε και φανερά τους κατηγορούσε ο Καποδίστριας. Τους προύχοντες ως τουρκομαθημένους κοτσαμπάσηδες, εγωϊστάς και εχθρούς του λαού, τους μορφωμένους φαναριώτες πολιτικούς ως φιλοδόξους ραδιούργους και ταραχοποιούς, τους φιλελεύθερους μορφωμένους ανθρώπους και δημοσιογράφους ως κούφους φρασεολόγους και βλαβερούς δημαγωγούς. Δεν καταλάμβανε ότι και σωστά αν ήταν όλα αυτά, πάλιν ήταν μια πραγματικότης, που έπρεπε να τη λάβη υπ’ όψη του και όχι να την πολεμήση άκριτα και αψυχολόγητα. Τον γελούσε πολύ το γεγονός ότι οι μεσαίες γεωργικές τάξεις, ιδίως της Πελοποννήσου, και ο κατώτερος λαός είχαν μοναρχικά φρονήματα και πήραν στην αρχή το μέρος του. Αυτό τονίζουν συνήθως και οι συντηρητικοί ιστορικοί μας, ότι ο λαός ζητούσε διαρκώς “αυθέντη” (“Πότε θάλθη ο αφέντης μας;”) και προσκολλήθηκε στον Καποδίστρια.

»Πολύ σωστό αυτό, αλλά ανεπαρκές και ανωφελές. Γιατί στις αμόρφωτες και ασύνταχτες ακόμα κοινωνίες δεν έχει σημασία το τι γνώμη έχει ο κατώτερος λαός, που είναι συνήθως συντηρητικός, χωρίς ξεκαθαρισμένες ιδέες και χωρίς καμιά διοργάνωση, όσον η κυριαρχούσα τάξη, που αποτελείται από τους ισχυρούς και εξέχοντας παράγοντας του τόπου, είτε σε οικογενειακό όνομα, είτε σε πλούτο, είτε σε στρατιωτική και πολεμική αξία, είτε σε μόρφωση και πολιτισμό. Και βέβαια, η γνώμη ενός Πετρόμπεη, ενός Κουντουριώτη, ενός Μιαούλη και ενός Μαυροκορδάτου την εποχή εκείνη είχε περισσότερη δύναμη, παρά η θέληση χιλιάδων ανθρώπων του λαού. Αναλόγως της εποχής και του τόπου πρέπει να λογαριάζεται και να κρίνεται η αναλογία της πραγματικής αξίας των κοινωνικών δυνάμεων».

Γενοκτονία των Αρμενίων: Η ηθική διάσταση της μνήμης

 

 

Αξελός Λουκάς

"...Το Αρμενικό Ζήτημα και ειδικά η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν προσέκρουε μόνο στην λυσσαλέα αντίδραση της Τουρκίας, αλλά εν Ελλάδι και στην αδιαφορία και στα φοβικά σύνδρομα του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού κόσμου και δη της Αριστεράς, η οποία εξακολουθούσε να το τοποθετεί στα “αζήτητα”, όπως άλλωστε και το Κουρδικό, αφού για την ανιστόρητη πλειοψηφία της, πριν λίγες δεκαετίες, οι Κούρδοι δεν αποτελούσαν ξεχωριστό έθνος, αλλά ένα είδος ορεινών Τούρκων!

Σήμερα συμπληρώνονται 107 χρόνια από την Αρμενική Γενοκτονία, ζήτημα που δεν αποτελεί απλό περιστασιακό γεγονός. Αποτελεί γεγονός που καθόρισε την πορεία του 20ού αιώνα. Κορυφαίο συμβάν, το απόλυτο γερμανικό έγκλημα του Ολοκαυτώματος. «Ποιος μιλάει ακόμη σήμερα για την εξολόθρευση των Αρμενίων;» δήλωνε ο Αδόλφος Χίτλερ, πριν ξεκινήσει το Ολοκαύτωμα. Η Αρμενική Γενοκτονία, όμως, καθόρισε και την δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια των ιστορικών λαών της Μικράς Ασίας.

Ο Βαχάκν Νταντριάν, κορυφαίος επιστήμονας με λαμπρές σπουδές στα πανεπιστήμια του Βερολίνου, της Βιέννης και της Ζυρίχης και με εξαίρετη ακαδημαϊκή καριέρα στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Μασαχουσέτης και Duke έκανε στόχο ζωής τη μελέτη της Αρμενικής Γενοκτονίας, με βάση τις πηγές. Ο άθλος του Νταντριάν συνίσταται στο γεγονός ότι αποδεικνύει τα διαδραματισθέντα, στηριζόμενος σε στοιχεία που προέρχονται από τα κρατικά αρχεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας. Από τα αρχεία δηλαδή, των δυνάμεων εκείνων που ως θύτες ή συνεργοί των θυτών είχαν κάθε λόγο να συγκαλύψουν την αλήθεια.

Τα στοιχεία που παρατίθενται είναι συντριπτικά και διαλύουν όλες τις επιφυλάξεις, τόσο για τις προθέσεις των Νεοτούρκων, όσο και για την έκταση της Γενοκτονίας. Με το βιβλίο του Νταντριάν γίνεται, λοιπόν, μια βαθιά τομή. Η Γενοκτονία καταγράφεται με βάση τα στοιχεία και ντοκουμέντα που οι ίδιοι οι δήμιοι του αρμενικού λαού παραθέτουν. Και αυτό αποτελεί συντριπτικό πλήγμα που κονιορτοποιεί την όποια τουρκική επιχειρηματολογία, αποδεικνύοντας ότι ένα ολόκληρο κράτος το τουρκικό χτίστηκε πάνω στα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βασιζόμενο σε γενοκτονίες που αποδεκάτισαν τους ιστορικούς λαούς της Μικράς Ασίας.

Γενοκτονία των Αρμενίων και συλλογική ενοχή..."

Όλη η δημοσίευση: Γενοκτονία των Αρμενίων: Η ηθική διάσταση της μνήμης

Η ηθική νομιμοποίηση όρος για την πολιτική ηγεμονία

ΚΛΙΚ εδώ η στην εικόνα για να διαβάσετε...

Γεωγραφία, Ιστορία και Πολιτισμός ως ορίζουσες της σκέψης του Γκράμσι

ΚΛΙΚ εδώ η στην εικόνα για να διαβάσετε...

Eνημέρωση έκδοσης τεύχους των «Τετραδίων», αφιερωμένο στα 200 χρόνια από 1821

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

Όταν στα τέλη του 2018 κάναμε τις πρώτες συζητήσεις στην Σ.Ε. των «Τετραδίων» για την προετοιμασία του τεύχους με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, αυτό που δέσποζε στην σκέψη μας ήταν ότι θα έπρεπε να καταβάλουμε όλες τις δυνατές προσπάθειες για την έκδοση ενός αφιερώματος που θα στεκόταν με προσήλωση και σεβασμό στο μέγα γεγονός, ένα αφιέρωμα στο οποίο δεν θα είχαν θέση η ιδεολογική χρήση της ιστορίας και η παρουσίαση ενός 1821 στα μέτρα της σύνολης σημερινής μας παρακμής.

Δύο και πλέον χρόνια κράτησε η περιπέτεια αυτή και τολμώ να πω, με όλο τον κίνδυνο να σας προκαταλάβω, ότι για τα μέλη της τριμελούς γραμματείας (τους Δημήτρη Δεληολάνη, Βασίλη Ασημακόπουλο και εμένα στον ρόλο και του γενικού συντονιστή), η Ιθάκη δεν μας έδωσε μόνον το ωραίο ταξίδι, αλλά και το συμπέρασμα ότι δεν την βρήκαμε διόλου φτωχική.

Έχοντας πλέον, τυπωμένο ανά χείρας, το πλουσιότερο σε ύλη (450 σελίδες) και συνεργάτες (25), τεύχος μας, θέλουμε, χωρίς λόγια περιττά, να επισημάνουμε ότι είμαστε ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα.

Πρώτον γιατί τα σχεδιασθέντα και συμφωνηθέντα επετεύχθησαν πλήρως και στον αυστηρά καθορισμένο χρόνο, γεγονός ασύνηθες στα καθ’ ημάς στην Ιερουσαλήμ.

Δεύτερον, γιατί στο εγχείρημα αυτό ανταποκρίθηκαν, πλην κυριολεκτικά ελαχίστων, όλοι οι προσκληθέντες, με κείμενα κριτικού στοχασμού που -κατά την γνώμη μας- φωτίζουν με επάρκεια και σε ικανοποιητικό βαθμό, πλείστες όσες πλευρές της Παλιγγενεσίας και δη από ποικίλες και διαφορετικές πτυχές, γεγονός που δίνει την δυνατότητα για μια σφαιρικότερη αποτίμηση της ανεπανάληπτης αυτής εφόδου στους ουρανούς.

Τρίτον γιατί η συμμετοχή στο παρόν εγχείρημα, η συγκέντρωση δυνάμεων και πυρός, δείχνει, χωρίς όμως αυταπάτες, ότι «ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει» και πολλά θα κριθούν από την περαιτέρω ενίσχυση αυτού που θα μπορέσουμε να θεωρήσουμε ως σοβαρή επιστημονική και συνεκτική πολιτισμική εθνικο-λαϊκή παρέμβαση/αντίσταση απέναντι στον επελαύνοντα και υπερεκχυλίζοντα τον δημόσιο βίο ιστορικό και πολιτικό αναθεωρητισμό.

Στο αφιέρωμα, πλην των μελών της τριμελούς γραμματείας Λουκά Αξελού, Βασίλη Ασημακόπουλου και Δημήτρη Δεληολάνη και των μελών της Σ.Ε. του περιοδικού Ηλία Νικολόπουλου και Πέτρου Παπαπολυβίου συμμετείχαν οι: Βάσσης Λαοκράτης, Δημητρόπουλος Κώστας, Ελληνιάδης Στέλιος, ‘Ηφαιστος Παναγιώτης, Κανταρτζή Ευαγγελία, Καραμπερόπουλος Δημήτρης, Καραποστόλης Βασίλης, Καψωμένος Ερατωσθένης, Κοντογιώργης Γιώργος, Μαργαρίτης Γιώργος, Μαυρής Γιάννης, Μπιντούδης Χρήστος, Ντόστας Μιχάλης, Σκλαβούνος Γιώργος, Στοφόρος Κώστας, Τασιόπουλος Γιώργος , Τσιβάκου Ιωάννα, Φιλιππίδης Ηλίας, Φούσκας Βασίλης και Φωτιάδης Κώστας, τους οποίους τα «Τετράδια» ευχαριστούν όχι μόνο για την συμμετοχή τους, αλλά και το πνεύμα συνεργασίας και την συμβολή τους στο να συμπυκνώσουν την όλη τους επιχειρηματολογία σε λόγο τεκμηριωμένο, πυκνό και λειτουργικό.

Για την Σ.Ε. των «Τετραδίων»

Λουκάς Αξελός