Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΑΞΕΛΟΣ Λ.. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΑΞΕΛΟΣ Λ.. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2023

Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στον Κεμαλισμό

Η κατάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε ως αποτέλεσμα –μαζί με την σταθεροποίηση ή και επέκταση της παρουσίας των υπαρχόντων κρατών και την δημιουργία νέων κρατών ή κρατικών μορφωμάτων– την ανάδυση της Νέας Τουρκίας, η οποία σε κάθε περίπτωση αποτέλεσε στην πρώτη της φάση το κίνημα (Νεότουρκοι και Κεμαλισμός) και στην δεύτερη φάση τον κρατικό σχηματισμό που ήταν ο σημαντικότερος κληρονόμος της.

Στην νέα κατάσταση, που οι ρίζες της ξεκινούν από τους Νεότουρκους για να καταλήξουν στον Κεμάλ, υποστηρικτής και αρωγός στάθηκαν Ευρωπαίοι που θεωρούσαν –στα πλαίσια της αναγκαστικής ανάδυσης των εθνικών κινημάτων– την ύπαρξη του αντίστοιχου τουρκικού (νεοτουρκικού και κεμαλικού) ως τον κατάλληλο φορέα για την πραγμάτωση του εθνικού και αστικού εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Προφανώς η επιλογή δεν ήταν τυχαία, ούτε τυχαίο ήταν το γεγονός ότι οι πλείστοι των υποστηρικτών της  εν λόγω άποψης κατ’ ουσίαν ετάσσοντο υπέρ της διατήρησης εν ζωή του “Μεγάλου Ασθενούς”, ακόμα και υπό την νέα τουρκική ηγεσία, που ορθά διέβλεπαν ότι θα αποτελούσε συνέχεια της οθωμανικής. Την αλήθεια της διαπίστωσης μαρτυρεί η δράση και η στάση Ιταλίας και Γαλλίας, αλλά ιδιαιτέρως  την επιβεβαιώνει η στάση της νεαρής τότε Σοβιετικής Ένωσης.

Πράγματι, η για διαφορετικούς λόγους και με διαφορετικό περιεχόμενο, επίθεση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στους μπολσεβίκους, αλλά ως ένα βαθμό επιλεκτικά και στους κεμαλικούς, (η Ελλάδα ήταν και στα δύο μέτωπα παρούσα) διαμόρφωσε μια κοινή βάση ανάμεσα σε μπολσεβίκους και κεμαλικούς, με συγκολλητικά στοιχεία τον φόβο και την καχυποψία απέναντι στην Δύση.

Η Συνθήκη του 1921 ΕΣΣΔ-Τουρκίας

Ασφαλώς η ελληνική περίπτωση αποτελούσε παράμετρο της όλης συγκλίσεως, το βάθος της οποίας κατ’ αρχήν αποτυπώθηκε στο Α’ Συνέδριο των Λαών της Ανατολής στο Μπακού που οργάνωσε τον Σεπτέμβριο 1920 η Τρίτη Διεθνής. Η οριστική όμως αποτύπωση της στρατηγικής αυτής σύγκλισης αποτυπώθηκε οριστικά τον Μάρτιο 1921 στην ιστορική Συνθήκη Ειρήνης και Αδελφοσύνης ανάμεσα σε Σοβιετική Ένωση και Τουρκία. Συνθήκη για την οποία ουσιαστικά είχαν εργαστεί και συνεισφέρει τα δίδυμα Ράντεκ-Ενβέρ Πασά και Λένιν-Κεμάλ.

Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2023

Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στο Μακεδονικό


Η Μικρασιατική Καταστροφή και η αποτύπωση των συνεπειών της στην Συνθήκη της Λωζάννης και την Ελληνοτουρκική Σύμβαση για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησαν, διαμόρφωσε μια νέα διαφορετική πραγματικότητα όσον αφορά  τον χώρο της υπό ελληνική, πλέον, διοίκηση Μακεδονίας και Θράκης. Ας δούμε μέσα από ένα κείμενο εποχής που δημοσίευσε ο Α. Α. Πάλλης πώς αποτυπώνεται η πραγματικότητα αυτή.

«Ύστερα ήλθε η Ελληνο-Τουρκική Σύμβαση για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών που κλείνει τη σειρά των μεγάλων ομαδικών μεταναστεύσεων της εποχής 1912-1924. Η Σύμβαση αυτή είχε ως αποτέλεσμα ν’ αλλάξει πέρα πέρα την εθνολογική σύνθεση όλων των χωρών που βρίσκονται τριγύρω από το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Η Μακεδονία άδειασε πια οριστικά από Τούρκους και στη θέση τους μπήκε διπλάσιος αριθμός από Έλληνες της Θράκης και της Μικράς Ασίας. Οι Τούρκοι πήγαν και εγκατεστάθηκαν στην Ιωνία, στον Πόντο, στα περίχωρα της Πόλης και σ’ άλλα μέρη άλλοτε Ελληνικά.

»Η περίοδος αυτή είναι απ’ εκείνες που σημειώνουν το τέλος μιας πράξης στην ιστορία. Έπειτα απ’ αυτήν, η σκηνή παρουσιάζεται εντελώς διαφορετική. Τελειώνει ένας κύκλος στην ιστορία των τριών αυτών λαών, του Ελληνικού, του Τουρκικού και του Βουλγαρικού. Για μας τους Έλληνας, ο κύκλος αυτός αρχίζει στο δέκατο αιώνα π.Χ., όταν οι πρώτοι Ίωνες άποικοι, ακολουθώντας τον Άνδροκλο τον Κοδρίδη, βγήκαν στη Μικρά Ασία, και τελειώνει, ύστερα από τριάντα αιώνες, την ημέρα (17 Δεκεμβρίου 1924) που έφυγε η τελευταία καραβιά ανταλλάξιμους, με το ατμόπλοιο “Αμπάζια”, απ’ τη Μερσίνα.

»Για τους Τούρκους ο κύκλος είναι συντομότερος. Αρχίζει στο 1371, οπότε οι πρώτοι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία, μετά την νίκη του Σουλτάν Μουράτ του Α΄ στο Κερμένι της Θράκης, και τελειώνει την 26 Δεκεμβρίου 1924 (ύστερα από 553 χρόνια) την ημέρα που ανεχώρησαν από τη Θεσσαλονίκη, με το ατμόπλοιο “Τσαρ Φερδινάντ”, οι τελευταίοι
ανταλλάξιμοι Μουσουλμάνοι της Μακεδονίας. Επίσης, η ιστορική πάλη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων για τη Μακεδονία που άρχισε στους Βυζαντινούς χρόνους, πλησιάζει προς το τέλος, χάρι στην ανταλλαγή των πληθυσμών.

»Εάν σήμερα, μετά την καταστροφή του 1922, η Μικρά Ασία και η Ανατολική Θράκη έμειναν έρημες από Ελληνισμό, η μόνη μας παρηγοριά είναι το ότι τουλάχιστο η Μακεδονία έγινε πια καθαρά Ελληνική. Αρκεί να πω –και αυτό θα φανεί από τις στατιστικές που δημοσιεύω παρακάτω– ότι, ενώ, στο 1912, σαν πρωτοπήραμε τη Μακεδονία, η αναλογία μεταξύ Ελλήνων και αλλοφύλων ήτο 43% με 57% (μολονότι και τότε υπερτερούσαμε απέναντι κάθε άλλης εθνικότητας χωριστά), σήμερα έχομε 88% με 12%. Είναι ανάγκη να τονισθεί η ριζική αυτή μεταβολή, ιδίως στο εξωτερικό, όπου πολλοί εξακολουθούν ακόμη να μιλούν για τη Μακεδονία ωσάν να επρόκειτο πάντοτε για την προ του 1912 κατάσταση. Σήμερα καμιά άλλη χώρα δεν μπορεί να διεκδικήσει εθνικά δικαιώματα πάνω στη Μακεδονία βασιζόμενη στον πληθυσμόΑθήναι, 29 Μαρτίου 1925».

Αυτή η αλήθεια, σκληρή και ανελέητη, τόσο γι’ “αυτούς”, που αναγκαστικά ξεριζώνονταν από τα πατρογονικά τους εδάφη σε Μακεδονία και Θράκη, όσο και για τους “άλλους”, που ξεριζωμένοι από τα δικά τους πατρογονικά εδάφη, σε Ιωνία και Πόντο, οδηγούντο σε αναγκαστική εγκατάσταση στη νέα τους πατρίδα, αποτελεί μια σπαρακτική αλλά απτή πραγματικότητα. Αυτή, λοιπόν, η πραγματικότητα ήταν και το αναγκαστικό πεδίο δράσης της τότε κομμουνιστικής και λοιπής Αριστεράς και πάνω σε αυτούς τους συμπαγείς πλέον ελληνικούς πληθυσμούς στην Μακεδονία και την Θράκη, ήταν υποχρεωμένη να στήσει το δικό της μέτωπο απέναντι στο κυρίαρχο συγκρότημα εξουσίας.

Η Βουλγαρία και η Τρίτη Διεθνής

Τρίτη 10 Ιανουαρίου 2023

Ο Καποδίστριας προετοιμάζει την Επανάσταση – Η θέση της Αριστεράς



Αξελός Λουκάς


Έχοντας αναφερθεί στο προηγούμενο σημείωμα στο βιβλίο του Σκλαβούνου θα σταθώ, όπως προείπα, στο ακανθώδες ζήτημα των απόψεων της Αριστεράς απέναντι στο φαινόμενο Καποδίστριας. Είναι η έρευνα των πηγών που έσπρωξε τον Σκλαβούνο να αναδείξει στοιχεία της αρνητικής αυτής στάσης. Θεωρώντας ως κεκτημένο τα όσα γράφει, θα προβώ σε έναν εμπλουτισμό και ανάλυση με βάση και τις δικές μου έρευνες την τελευταία 15ετία στο έργο του Γεωργίου Σκληρού, που θα κυκλοφορήσουν σε βιβλίο.

Ας δούμε, λοιπόν, ποιες είναι οι απόψεις που διατυπώνει για τον Καποδίστρια ο Σκληρός, πρώτος εισηγητής του μαρξισμού στην Ελλάδα με το περίφημο βιβλιαράκι του “Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα” και στην συνέχεια με το κύκνειο άσμα του “Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού”. Από το προοίμιο κιόλας τοποθετείται αρνητικά στις όποιες θετικές γνώμες ιστορικών για τον Καποδίστρια τονίζοντας ότι: «Εννοείται όχι μόνον καμιά σημασία δεν πρέπει να δώσουμε στη γνώμη των συντηρητικών ιστορικών μας, αλλά να τόχωμε και κανόνα απαράβατο να ζητούμε την αλήθεια ακριβώς στο αντίθετο μ’ εκείνα που διαβεβαιώνουν αυτοί».


Δεν θεωρώ αναγκαίο να σταθώ αναλυτικά στην παραπάνω λογική, διατυπώνοντας το αυτονόητο, ότι αρχής γενομένης από τον Θουκυδίδη, όλοι οφείλουμε να γνωρίζουμε πια ότι η αλήθεια δεν βρίσκεται στα πολιτικά φρονήματα του ιστορικού, αλλά στο αν έχει το επιστημονικό ήθος να σεβαστεί τα αυθεντικά στοιχεία, χωρίς να τα αποσιωπήσει, στρεβλώσει ή αλλοιώσει με βάση την ιδεολογία του. Ο αυτοεγκλωβισμός του Σκληρού, είναι, λοιπόν, προφανής.

O Σκληρός για τον Καποδίστρια


Έχοντας ήδη εκ των προτέρων τοποθετηθεί, μας δίνει μιαν αρκετά ουσιαστική περιγραφή της άποψής του: «Το σύστημα του Καποδίστρια είχε περίπου την εξής βάση: Να στηριχθή στη μεγάλη πλειοψηφία του μεσαίου και κατωτέρου λαού φροντίζοντας κυρίως για τις οικονομικές ανάγκες του, και να χτυπήση εν ανάγκη την ως τα τώρα κυριαρχούσα τάξη που θα ήθελε τυχόν να φέρη εμπόδια στη φωτισμένη δικτατορία του. Η κυριαρχούσα αυτή μειονοψηφία αποτελείτο από τις μεγάλες οικογένειες του τόπου και τους αγωνιστάς εν γένει, τους μορφωμένους ευρωπαΐζοντας πολιτικούς και τους λοιπούς ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων.

»Όλους αυτούς τους περιφρονούσε και φανερά τους κατηγορούσε ο Καποδίστριας. Τους προύχοντες ως τουρκομαθημένους κοτσαμπάσηδες, εγωϊστάς και εχθρούς του λαού, τους μορφωμένους φαναριώτες πολιτικούς ως φιλοδόξους ραδιούργους και ταραχοποιούς, τους φιλελεύθερους μορφωμένους ανθρώπους και δημοσιογράφους ως κούφους φρασεολόγους και βλαβερούς δημαγωγούς. Δεν καταλάμβανε ότι και σωστά αν ήταν όλα αυτά, πάλιν ήταν μια πραγματικότης, που έπρεπε να τη λάβη υπ’ όψη του και όχι να την πολεμήση άκριτα και αψυχολόγητα. Τον γελούσε πολύ το γεγονός ότι οι μεσαίες γεωργικές τάξεις, ιδίως της Πελοποννήσου, και ο κατώτερος λαός είχαν μοναρχικά φρονήματα και πήραν στην αρχή το μέρος του. Αυτό τονίζουν συνήθως και οι συντηρητικοί ιστορικοί μας, ότι ο λαός ζητούσε διαρκώς “αυθέντη” (“Πότε θάλθη ο αφέντης μας;”) και προσκολλήθηκε στον Καποδίστρια.

»Πολύ σωστό αυτό, αλλά ανεπαρκές και ανωφελές. Γιατί στις αμόρφωτες και ασύνταχτες ακόμα κοινωνίες δεν έχει σημασία το τι γνώμη έχει ο κατώτερος λαός, που είναι συνήθως συντηρητικός, χωρίς ξεκαθαρισμένες ιδέες και χωρίς καμιά διοργάνωση, όσον η κυριαρχούσα τάξη, που αποτελείται από τους ισχυρούς και εξέχοντας παράγοντας του τόπου, είτε σε οικογενειακό όνομα, είτε σε πλούτο, είτε σε στρατιωτική και πολεμική αξία, είτε σε μόρφωση και πολιτισμό. Και βέβαια, η γνώμη ενός Πετρόμπεη, ενός Κουντουριώτη, ενός Μιαούλη και ενός Μαυροκορδάτου την εποχή εκείνη είχε περισσότερη δύναμη, παρά η θέληση χιλιάδων ανθρώπων του λαού. Αναλόγως της εποχής και του τόπου πρέπει να λογαριάζεται και να κρίνεται η αναλογία της πραγματικής αξίας των κοινωνικών δυνάμεων».

Τετάρτη 27 Απριλίου 2022

Γενοκτονία των Αρμενίων: Η ηθική διάσταση της μνήμης

 


 

"...Το Αρμενικό Ζήτημα και ειδικά η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν προσέκρουε μόνο στην λυσσαλέα αντίδραση της Τουρκίας, αλλά εν Ελλάδι και στην αδιαφορία και στα φοβικά σύνδρομα του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού κόσμου και δη της Αριστεράς, η οποία εξακολουθούσε να το τοποθετεί στα “αζήτητα”, όπως άλλωστε και το Κουρδικό, αφού για την ανιστόρητη πλειοψηφία της, πριν λίγες δεκαετίες, οι Κούρδοι δεν αποτελούσαν ξεχωριστό έθνος, αλλά ένα είδος ορεινών Τούρκων!

Σήμερα συμπληρώνονται 107 χρόνια από την Αρμενική Γενοκτονία, ζήτημα που δεν αποτελεί απλό περιστασιακό γεγονός. Αποτελεί γεγονός που καθόρισε την πορεία του 20ού αιώνα. Κορυφαίο συμβάν, το απόλυτο γερμανικό έγκλημα του Ολοκαυτώματος. «Ποιος μιλάει ακόμη σήμερα για την εξολόθρευση των Αρμενίων;» δήλωνε ο Αδόλφος Χίτλερ, πριν ξεκινήσει το Ολοκαύτωμα. Η Αρμενική Γενοκτονία, όμως, καθόρισε και την δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια των ιστορικών λαών της Μικράς Ασίας.

Ο Βαχάκν Νταντριάν, κορυφαίος επιστήμονας με λαμπρές σπουδές στα πανεπιστήμια του Βερολίνου, της Βιέννης και της Ζυρίχης και με εξαίρετη ακαδημαϊκή καριέρα στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Μασαχουσέτης και Duke έκανε στόχο ζωής τη μελέτη της Αρμενικής Γενοκτονίας, με βάση τις πηγές. Ο άθλος του Νταντριάν συνίσταται στο γεγονός ότι αποδεικνύει τα διαδραματισθέντα, στηριζόμενος σε στοιχεία που προέρχονται από τα κρατικά αρχεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας. Από τα αρχεία δηλαδή, των δυνάμεων εκείνων που ως θύτες ή συνεργοί των θυτών είχαν κάθε λόγο να συγκαλύψουν την αλήθεια.

Τα στοιχεία που παρατίθενται είναι συντριπτικά και διαλύουν όλες τις επιφυλάξεις, τόσο για τις προθέσεις των Νεοτούρκων, όσο και για την έκταση της Γενοκτονίας. Με το βιβλίο του Νταντριάν γίνεται, λοιπόν, μια βαθιά τομή. Η Γενοκτονία καταγράφεται με βάση τα στοιχεία και ντοκουμέντα που οι ίδιοι οι δήμιοι του αρμενικού λαού παραθέτουν. Και αυτό αποτελεί συντριπτικό πλήγμα που κονιορτοποιεί την όποια τουρκική επιχειρηματολογία, αποδεικνύοντας ότι ένα ολόκληρο κράτος το τουρκικό χτίστηκε πάνω στα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βασιζόμενο σε γενοκτονίες που αποδεκάτισαν τους ιστορικούς λαούς της Μικράς Ασίας.

Γενοκτονία των Αρμενίων και συλλογική ενοχή..."


Όλη η δημοσίευση: Γενοκτονία των Αρμενίων: Η ηθική διάσταση της μνήμης

Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2021

Eνημέρωση έκδοσης τεύχους των «Τετραδίων», αφιερωμένο στα 200 χρόνια από 1821


Αγαπητές φίλες και φίλοι,

Όταν στα τέλη του 2018 κάναμε τις πρώτες συζητήσεις στην Σ.Ε. των «Τετραδίων» για την προετοιμασία του τεύχους με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, αυτό που δέσποζε στην σκέψη μας ήταν ότι θα έπρεπε να καταβάλουμε όλες τις δυνατές προσπάθειες για την έκδοση ενός αφιερώματος που θα στεκόταν με προσήλωση και σεβασμό στο μέγα γεγονός, ένα αφιέρωμα στο οποίο δεν θα είχαν θέση η ιδεολογική χρήση της ιστορίας και η παρουσίαση ενός 1821 στα μέτρα της σύνολης σημερινής μας παρακμής.

Δύο και πλέον χρόνια κράτησε η περιπέτεια αυτή και τολμώ να πω, με όλο τον κίνδυνο να σας προκαταλάβω, ότι για τα μέλη της τριμελούς γραμματείας (τους Δημήτρη Δεληολάνη, Βασίλη Ασημακόπουλο και εμένα στον ρόλο και του γενικού συντονιστή), η Ιθάκη δεν μας έδωσε μόνον το ωραίο ταξίδι, αλλά και το συμπέρασμα ότι δεν την βρήκαμε διόλου φτωχική.

Έχοντας πλέον, τυπωμένο ανά χείρας, το πλουσιότερο σε ύλη (450 σελίδες) και συνεργάτες (25), τεύχος μας, θέλουμε, χωρίς λόγια περιττά, να επισημάνουμε ότι είμαστε ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα.

Πρώτον γιατί τα σχεδιασθέντα και συμφωνηθέντα επετεύχθησαν πλήρως και στον αυστηρά καθορισμένο χρόνο, γεγονός ασύνηθες στα καθ’ ημάς στην Ιερουσαλήμ.

Δεύτερον, γιατί στο εγχείρημα αυτό ανταποκρίθηκαν, πλην κυριολεκτικά ελαχίστων, όλοι οι προσκληθέντες, με κείμενα κριτικού στοχασμού που -κατά την γνώμη μας- φωτίζουν με επάρκεια και σε ικανοποιητικό βαθμό, πλείστες όσες πλευρές της Παλιγγενεσίας και δη από ποικίλες και διαφορετικές πτυχές, γεγονός που δίνει την δυνατότητα για μια σφαιρικότερη αποτίμηση της ανεπανάληπτης αυτής εφόδου στους ουρανούς.

Τρίτον γιατί η συμμετοχή στο παρόν εγχείρημα, η συγκέντρωση δυνάμεων και πυρός, δείχνει, χωρίς όμως αυταπάτες, ότι «ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει» και πολλά θα κριθούν από την περαιτέρω ενίσχυση αυτού που θα μπορέσουμε να θεωρήσουμε ως σοβαρή επιστημονική και συνεκτική πολιτισμική εθνικο-λαϊκή παρέμβαση/αντίσταση απέναντι στον επελαύνοντα και υπερεκχυλίζοντα τον δημόσιο βίο ιστορικό και πολιτικό αναθεωρητισμό.

Στο αφιέρωμα, πλην των μελών της τριμελούς γραμματείας Λουκά Αξελού, Βασίλη Ασημακόπουλου και Δημήτρη Δεληολάνη και των μελών της Σ.Ε. του περιοδικού Ηλία Νικολόπουλου και Πέτρου Παπαπολυβίου συμμετείχαν οι: Βάσσης Λαοκράτης, Δημητρόπουλος Κώστας, Ελληνιάδης Στέλιος, ‘Ηφαιστος Παναγιώτης, Κανταρτζή Ευαγγελία, Καραμπερόπουλος Δημήτρης, Καραποστόλης Βασίλης, Καψωμένος Ερατωσθένης, Κοντογιώργης Γιώργος, Μαργαρίτης Γιώργος, Μαυρής Γιάννης, Μπιντούδης Χρήστος, Ντόστας Μιχάλης, Σκλαβούνος Γιώργος, Στοφόρος Κώστας, Τασιόπουλος Γιώργος , Τσιβάκου Ιωάννα, Φιλιππίδης Ηλίας, Φούσκας Βασίλης και Φωτιάδης Κώστας, τους οποίους τα «Τετράδια» ευχαριστούν όχι μόνο για την συμμετοχή τους, αλλά και το πνεύμα συνεργασίας και την συμβολή τους στο να συμπυκνώσουν την όλη τους επιχειρηματολογία σε λόγο τεκμηριωμένο, πυκνό και λειτουργικό.

Για την Σ.Ε. των «Τετραδίων»

Λουκάς Αξελός

Σάββατο 2 Ιανουαρίου 2021

Τι μας λέει ο "Γατόπαρδος" για τα σημερινά πολιτικά σκουπίδια

Αξελός Λουκάς

2135

Ο "Γατόπαρδος" ολοκληρώθηκε το 1956. Σχολιάζοντας την δράση αλλά και την στάση του νεαρού αριστοκράτη ("δεξιού" υπό μίαν έννοια) Τανκρέντι, ο Τζουζέπε Λαμπεντούζα παρατηρούσε πως: «Είχε στρατευθεί στην  επικερδέστατη απόχρωση της “άκρας αριστεράς της άκρας δεξιάς”, εξαίρετο εφαλτήριο που θα του επέτρεπε στη συνέχεια να επιχειρήσει αξιοθαύμαστες και ζηλεμένες ακροβασίες».

Η διαπίστωση αυτή του Λαμπεντούζα θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αφορά την μεμονωμένη περίπτωση ενός αριστοκράτη του 19ου αιώνα, στα χρόνια του Risorgimento, που σχοινοβατεί ανάμεσα στο παλιό καθεστώς και την νέα κατάσταση, με στόχο την δική του επιβίωση ή και της τάξης του, με τέτοιο τρόπο ώστε "όλα να αλλάξουν για να μην αλλάξει τίποτα".

To 1966 δέκα χρόνια μετά τον "Γατόπαρδο", ο Θωμάς Γκόρπας, που πιθανόν αγνοούσε παντελώς τον Λαμπεντούζα και το έργο του, έγραψε ένα ποίημα όπου ο συνομήλικος, περίπου, του Τανκρέντι, ο "Γιος του πρώην", ασκείται σε ένα πεδίο αντίστοιχων αξιοθαύμαστων και ζηλεμένων ακροβασιών, μόνο που ο νέος, όπως –άλλωστε– και ο πατέρας του δεν είναι δεξιοί καραμπινιέροι, αλλά –τουναντίον– καραμπινάτοι αριστεροί.

Ας δούμε  όμως το ποίημα του Γκόρπα "Ο γιος του πρώην":

«Ο μπαμπάς του υπήρξε ιδεολόγος

πήγε και ξαναπήγε εξορία

και τώρα τύπος και υπογραμμός

στην εκλεκτή του ενορία

τώρα ένας πρώην θλιβερός

άσος στις συμβουλές που τρώει

απ’ το παχύ φαΐ μιανής κυρίας

κάποτε μισητής πολύ ονόματι υπεραξίας…

 

Η μαμά του ήταν από σπίτι

πιάνο γαλλικά φρου φρου κι αρώματα

έκανε τη ζωή της ως τα δεκαεννιά

και μετά επήρε τον μπαμπά.

Η κόρη μας να πάρει έναν αλήτη!

Παραπονιόντανε οι γέροι της μ’ αυτή

χαμογελούσε ήξερε πως ήτανε στη μόδα

παίρνοντας σύζυγο  κομμουνιστή.

 

Η μαμά

νεάζει δρα με νεανίσκους στα κρυφά

στα φανερά παίζει κουμ καν με πάθος

 

Η μαμά

λέει τον άντρα της στιμένη λεμονόκουπα

το γιο της κόκκινο μπαλόνι έτοιμο να σκάσει

οι φίλες της μαμάς πειράζουν το μπαμπά

και ζαχαρώνουν το γιο που ζαχαρώνει

μιας φίλης της μαμάς το γιο

 

Αφυπηρετών ο γιος θα μπει στη δράση

βεβαίως ως ηγέτης νέος και βεβαίως

στην κακομοίρα την Αριστερά…».

Κακομοίρα Αριστερά

Ανίερες ταυτίσεις θα ισχυριστούν ίσως κάποιοι συντηρητικοί. Προπαγάνδα που χύνει νερό στον μύλο της αντίδρασης, θα ψάλλουν εν χορώ οι διανοούμενοι του φερώνυμου στις μέρες μας ως ευωνύμου κέρατος. Λόγια, λόγια, λόγια, θα σκεφτούν οι επιτήδειοι ουδέτεροι. Ανεξάρτητα πάντως από αυτά, η δυσκολία, όπως προκύπτει στην συνέχεια, να αντιμετωπίσει κανείς το ζήτημα χωρίς να βραχεί, είναι αυτή της πραγματικής ζωής.

Γιατί περιδιαβαίνοντας, ο οιοσδήποτε, τα χρόνια της μεταπολίτευσης, δεν θα διαπιστώσει μόνο κάποιες αντίστοιχες μεμονωμένες περιπτώσεις "δεξιάς" πολιτικής κατεύθυνσης, αλλά καραβιές ολόκληρες (ναι, καραβιές επιμένω) μαζικών μεταπηδήσεων από την κομμουνιστική και σοσιαλιστική αριστερά προς πάσαν κατεύθυνση και κυρίως προς τα κόμματα εξουσίας ή τα οδεύοντα προς αυτήν.

Ο αριθμός των ιδιότυπων αυτών πολιτικών μεταναστών, πραγματικά εντυπωσιακός, υπερβαίνει κατά πολύ αυτό που σε πρώτη αίσθηση νομίζουμε ότι γνωρίζουμε οι περισσότεροι. Σε κάθε περίπτωση η έρευνα αυτή χάριν και μόνον της επιστήμης θα συνέβαλλε ίσως στην διερεύνηση του μεταμορφισμού (trasformismo), που τόσο επίμονα, αλλά εις ώτα μη ακουόντων, εντόπισε ο Αντόνιο Γκράμσι από τα χρόνια ακόμα του Μεσοπολέμου.

Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2020

Συνταγματικός πατριωτισμός: Η προκρούστεια κλίνη του Χάμπερμας

Αξελός Λουκάς

1732

Η έννοια της πατρίδας αποκτά ένα βαθύτερο πυρηνικό περιεχόμενο, που έχει να κάνει με τον αρχέτυπο-πρωτογενή τρόπο που συνδεόμαστε με την φύση, την γη, το περιβάλλον, τους ανθρώπους, τα ζώα, την γλώσσα, τα ήθη και έθιμα, την μουσική. Με δύο λόγια μ’ αυτό που συγκροτεί την ύπαρξη και δράση μας, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

Αυτό αποτελεί μιαν ανεπανάληπτη-μοναδική, αφετηριακή και συνάμα σταθερή σχέση, βαθιά ενσωματωμένη στο εσώτατο είναι μας, που επιδρά καθοριστικά στην διαμόρφωση του ψυχισμού μας. Είναι όπως τα παιδικά μας χρόνια, που τα κουβαλάμε όλη μας την ζωή. Σταθερό-οργανικό στοιχείο, λοιπόν, του εσωτερικού μας είναι, που με την βοήθεια της γλώσσας, του λειτουργικότερου ίσως μηχανισμού στο να κατανοήσουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας, διαμορφώνει όλη αυτή την ξεχωριστή σχέση, όπως αποτυπώνεται στο νόστο του κάθε ανθρώπου σε σχέση με την δική του πατρίδα. Όπως, εξακολουθητικά έχω τονίσει:

«Αν η βαθιά αγάπη των ανθρώπων για τον τόπο τους, αν η συνείδηση ότι το χώμα που σκεπάζει τα κόκαλα των προγόνων τους και αποτελεί διαχρονικό στίγμα της ύπαρξής τους (Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας), αν η επίγνωση ότι η κοινή ιστορία τους ως παρελθόν και παρόν καθορίζει –σε  μεγάλο βαθμό– και το πεπρωμένο τους ως μέλλον, αν η εμμονή τους στα κοινά ήθη και έθιμα, αν η διαπίστωση ότι μόνο η μητρική τους γλώσσα μπορεί να δώσει και να εκφράσει ό,τι πιο άθλιο και μεγαλειώδες περικλείει ο ψυχικός τους κόσμος, είναι στοιχεία φανταστικά ή αρνητικά, αν η φράση του πολύγνωμου Οδυσσέα "εἰπέ μοι εἰ ἐτεόν γε φίλην ἐς πατρίδ’ ἱκάνω", δεν είναι εντελώς ίδια με αυτήν που είπε, λέει και θα πει κάθε πρόσφυγας, ξενιτεμένος ή ξεριζωμένος μετανάστης, κάθε Ιρακινός, Παλαιστίνιος, Κούρδος ή Ελληνοκύπριος μόλις ξαναντικρίσει την γη των πατέρων του, τότε πραγματικά έχουμε να κάνουμε με μια γιγαντιαία υπέρ του πατριωτισμού απάτη, που μας ταλαιπωρεί από τότε που η ανθρωπότητα πέρασε από την προϊστορία στην ιστορία».

Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου 2019

Γιατί ο Μαρξ -και κατά δήλωσή του- δεν ήταν μαρξιστής

Του Λουκά Αξελού


Το αν ο μαρξισμός υπήρξε ή όχι ένα προοδευτικό βήμα στην πορεία της ανθρωπότητας, το αν είναι μια ανοιχτή θεωρία, ή ένα κλειστό σύστημα ιδεών, το αν ήταν και εξακολουθεί να είναι οδηγός για δράση, το αν πρόκειται για μια μορφή «υλιστικής» εσχατολογίας σε αντίθεση με την «ιδεαλιστική-μεταφυσική» εσχατολογία, το αν οι αποτυχημένες ή οι σχετικά επιτυχημένες απόπειρες πρακτικής εφαρμογής του συνιστούν μια μερική ή συνολική αποτυχία του ίδιου, αποτελούν ερωτήματα μείζονος σημασίας και προπαντός ερωτήματα που δεν ξεπερνιόνται με εύκολες απαντήσεις.

Είναι κοινή, πλέον, πεποίθηση ότι η κατάρρευση των «ανατολικών» καθεστώτων το 1989, σήμανε και το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Εποχής που καλώς ή κακώς πολιτογραφήθηκε ως εποχή του εφαρμοσμένου μαρξισμού (υπαρκτού, κατ’ άλλους, σοσιαλισμού) ή για την ακρίβεια των εφαρμοσμένων εκδοχών του. Έχοντας δημόσια τοποθετηθεί από το 1993, ως απλός σκεπτόμενος πολίτης, αξίζει, ίσως, να αναπαραγάγω μέρος της τότε προβληματικής μου, που ουσιαστικά δεν άλλαξε σε όλες τις κύριες πλευρές της, εμπλουτισμένης όμως και από την εμπειρία μιας ολόκληρης εικοσιπενταετίας.
Όπως και τότε, έτσι και τώρα θα επιμείνω ότι για μένα Μαρξ, μαρξική θεωρία, επίγονοι και πρακτικές εφαρμογές δεν ταυτίζονται αναγκαστικά, αλλά και δεν διαχωρίζονται επιλεκτικά, εκεί που συμφέρει ορισμένους. Η σχέση είναι εξαιρετικά δύσκολη και πολύπλοκη και δεν θεωρώ πρέπον ηθικά και επιστημονικά να αποφανθώ με ένα ναι ή με ένα όχι.
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, το επίδικο προς απάντηση στοιχείο για το αν ο μαρξισμός είναι νεκρός ή απλώς διέρχεται μιαν ακόμη παρατεταμένη κρίση, είναι ουσιαστικά απαντημένο. Ο βασιλιάς είναι γυμνός. Το αν αυτό αποτελεί ολοκληρωτική συντριβή, ιστορική παρακμή ή βαθύτατη κρίση, είναι, νομίζω, πολύ νωρίς ακόμα να το κρίνουμε εμείς. Με δύο λόγια διακόσια χρόνια δεν είναι αρκετά για την αποτίμηση ενός φαινομένου, που επί έναν και πλέον αιώνα συγκλόνισε την ανθρωπότητα.
Πυρηνικό πρόβλημα
Η μαρξική θεωρητική προσέγγιση, υποτίθεται ότι φιλοδοξούσε (Μαρξ: «δεν είμαι μαρξιστής») να συμβάλει σε δύο κατευθύνσεις:
·        Πρώτον να δώσει μιαν επιστημονική ερμηνεία της ιστορικής κίνησης στην συγκεκριμένη εποχή που έζησαν οι πρωταγωνιστές της.
·        Δεύτερον να οπλίσει με την ικανή επιστημονική ανάλυση τις υποτελείς τάξεις στο να αλλάξουν τον κόσμο.
Και το πρώτο (παραγωγή σοβαρού κριτικού επιστημονικού έργου) και το δεύτερο (απόπειρες ανατροπής της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων από μαθητές, όπως ο Λένιν και ο Μάο Τσε Τουνγκ), αποτελούν αδιαμφισβήτητα ιστορικά δεδομένα, υποκείμενα φυσικά στην βάσανο της κριτικής και της ιστορίας.